3 Lingua. e literatura E.S.O. PROPOSTA DIDÁCTICA

Transcrição

1 E.S.O. 3 Lingua e literatura PROPOSTA DIDÁCTICA Ana Iglesias Álvarez Anaír Rodríguez Rodríguez María López Suárez María Xesús Rodríguez Fernández Miguel Louzao Outeiro Rafael Adán Rodríguez Xabier Campos Villar Xosé Manuel Moo Pedrosa

2 UNIDADE 1: INTRODUCIÓN O LIBRO DO ALUMNADO Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avanzan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as cuestións refírense á imaxe que o alumnado ten sobre a sociedade medieval e a diversos aspectos desta época. Tamén se lles pregunta ás alumnas e aos alumnos sobre as variedades de lingua empregadas en función do interlocutor. Obxectivos didácticos da unidade: Ampliar o coñecemento sobre a sociedade medieval. Achegarse á literatura galego-portuguesa medieval. Identificar e caracterizar as cantigas de amigo. Coñecer un texto narrativo e os elementos que o conforman. Coñecer os factores que hai que ter en conta para producir un texto adecuado. Comprender as principais relacións de significado entre as palabras. Achegarse ás orixes da lingua galega. Recoñecer os elementos que forman as palabras. Identificar as letras e dígrafos que forman o alfabeto, así como a súa pronuncia. Contidos da unidade, organizados por apartados: Literatura: Galicia na Idade Media. A cantiga de amigo. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa», no que o alumnado deberá demostrar a adquisición reflexiva dos contidos expostos. Escolma: que inclúe na epígrafe «Repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados. Baixo o título «A pegada das cantigas de amigo» ofrécense textos modernos e contemporáneos nos que se aprecia a influencia do antedito xénero medieval. Lectura e traballo co texto: «Levou-s aa alva, levou-s a velida». Actividades de comprensión e expresión escrita e oral. Outras actividades: antonimia, nomes propios, posesivos, adxectivos e tempos verbais. Tipos de textos: A narración. O tecido da lingua: A adecuación textual. Os nomes das cousas: O dicionario. As relacións semánticas. Lingua e sociedade: A nosa familia lingüística. A lusofonía. A lingua por dentro: Lexemas e morfemas. Clases de palabras segundo a súa morfoloxía. Letras e signos: O alfabeto. Actividades de reforzo e ampliación: Contra o final da unidade ofrécense dúas páxinas con actividades para o traballo da diversificación curricular. Avaliación: Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «Escola Hip Hop» para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras correspondentes aos diferentes apartados da unidade. 56

3 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades Temporalización: Os contidos desta unidade impartiranse durante as dúas últimas semanas de setembro e as dúas primeiras de outubro. RECURSOS E FERRAMENTAS DE AVALIACIÓN Recursos: Materiais fotocopiables da Proposta didáctica: probas de atención á diversidade, probas trimestrais para o desenvolvemento das competencias clave, probas de avaliación, probas de avaliación de literatura. Caderno de ortografía de Xerais con actividades complementarias. Libro dixital con contidos ampliados e cunha selección de recursos dixitais para o traballo na aula: locución de textos, esquemas animados, mapas interactivos, enlaces web, vídeos etc. Ferramentas de avaliación: Avaliación inicial da unidade 1, baseada nas preguntas de expresión oral que van na páxina inicial da unidade. Proba de avaliación da unidade 1 na última páxina da unidade do libro do alumnado. Rúbricas de avaliación: dispoñibles nesta proposta didáctica. MATERIAIS DIDÁCTICOS Deseguido, nesta Proposta didáctica, ofrécense os seguintes materiais relacionados coa unidade 1: Programación da unidade 1, por apartados e bloques de contidos. Rúbricas de avaliación da unidade 1: preséntanse por bloques de contidos, con referencia explícita ás actividades do libro do alumnado onde se traballa cada estándar de aprendizaxe e cunha proposta de catro niveis de adquisición: adquire plenamente (4), logra (3), progresa (2) e precisa apoio (1). Actividades de atención á diversidade da unidade 1: actividades que procuran facilitar o traballo co alumnado que presenta meirandes dificultades de aprendizaxe. Elementos transversais da unidade 1: con referencia explícita ao recurso didáctico onde se traballa cada un deses elementos. 57

4 UNIDADE 1 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades PROGRAMACIÓN DA UNIDADE APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS Literatura e escolma de textos pp c) l) ñ) BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA B5.1. Identificación e comprensión das distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata A Galicia medieval. A literatura medieval. Os cancioneiros. Autores e intérpretes. A lírica medieval: cadro da lírica profana e relixiosa. A cantiga de amigo: orixe, características temáticas e valores simbólicos. Recursos formais nas cantigas de amigo. Tipos de cantigas de amigo. B5.2. Lectura autónoma e comentario de textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata Escolma de textos. A pegada das cantigas de amigo: escolma. B5.1. Identificar e comprender as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata Coñecer o contexto sociocultural da literatura medieval, os seus autores e intérpretes e os principais cancioneiros en que se conserva a lírica. Distinguir entre lírica profana e relixiosa e entre os xéneros profanos. Comprender e identificar as principais características formais e temáticas das cantigas de amigo e diferenciar os seus subxéneros. Reflexionar, respondendo preguntas, sobre a funcionalidade dos recursos de repetición nas cantigas e poñer isto en relación coa música actual. B5.2. Ler autonomamente e comentar textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacionar o seu contido co contexto histórico, cultural e sociolingüístico de cada período. Ler comprensivamente unha escolma de cantigas de amigo. Recoñecer o tema e trazos definitorios do xénero de amigo en varias cantigas. Comentar de forma guiada unha escolma de cantigas de amigo atendendo aos principais recursos formais e clasificación temática. Ler comprensivamente e reparar na pegada intertextual da cantiga de amigo en varios textos poéticos contemporáneos. LGLB Identifica as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata Coñece o contexto sociocultural da literatura medieval, os seus autores e intérpretes e os principais cancioneiros en que se conserva a lírica. LGLB Comprende e explica razoadamente as distintas épocas e períodos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e sinala os seus principais trazos característicos. Distingue entre a lírica profana e relixiosa, así como entre os xéneros profanos. Identifica as características principais das cantigas de amigo e distingue os diferentes subxéneros. Reflexiona, respondendo preguntas, sobre a funcionalidade dos recursos formais de repetición nas cantigas e pon isto en relación coa música actual. LGLB Le autonomamente obras ou textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916, resume o seu contido, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente. Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amigo. Indica o tema de cada unha das cantigas e sinala nelas os trazos definitorios do xénero de amigo. LGLB Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente. Sinala nunha escolma de cantigas de amigo os símbolos máis recorrentes do xénero. Identifica os principais recursos de repetición (paralelismo, leixaprén e refrán) nos textos. Clasifica as cantigas de amigo segundo a súa tipoloxía. LGLB Compara textos literarios dunha mesma época ou período ou de diferentes épocas e períodos atendendo aos seus principais contidos, sinala os seus trazos característicos definitorios e pon todo en relación co contexto histórico, cultural e sociolingüístico da(s) época(s) ou do(s) período(s). Le comprensivamente e repara na pegada intertextual da cantiga de amigo en varios textos poéticos contemporáneos. c) d) f) l) n) ñ) BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR B1.5. Desenvolvemento de habilidades de escoita cunha actitude de interese, cooperación e respecto ante as intervencións orais. B1.9. Construción de discursos adecuados a distintos rexistros, coherentes e ben organizados sobre temas da vida educativa. Expresión oral: descrición da vida literaria medieval. BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR B2.8. Lectura fluída en voz alta respectando os patróns fonéticos do galego. Lectura en voz alta. BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA B5.2. Comentario de textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata Comentario guiado dunha cantiga de amigo. B5.3. Lecturas expresivas e comprensivas de textos poéticos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata Lectura expresiva e comprensiva: «Levou-s aa alva, levou-s a velida», Pero Meogo. B5.6. Recreación de textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula co fin de desenvolver o gusto pola escrita e a capacidade de expresión dos sentimentos e xuízos. Expresión escrita: cantiga de amigo. B1.5. Coñecer e usar as normas de cortesía nas intervencións orais propias e alleas da actividade educativa. Escoitar con atención e respecto as intervencións alleas. B1.9. Producir discursos breves e comprensibles, nun rexistro neutro, sobre temas da vida educativa. Describir oralmente, de forma coherente e comprensible, un encontro poético na Idade Media. LGB Coñece, aprecia e usa as normas que rexen a cortesía na comunicación oral. Escoita con atención as intervencións alleas. Mostra respecto ante as intervencións alleas. LGB Realiza e explica resumos ou exposicións educativas sinxelas. Describe oralmente, de forma coherente e comprensible, un encontro poético na Idade Media. B2.8. Ler en voz alta, de xeito fluído, e respectar os patróns fonéticos do galego. Ler adecuadamente unha cantiga de amigo creada en grupo. LGB Le en voz alta, de xeito fluído e respecta a fidelidade ao texto. LGB Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. Le adecuadamente unha cantiga de amigo creada en grupo. Lectura e traballo co texto pp B5.2. Comentar textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacionar o seu contido co contexto histórico, cultural e sociolingüístico de cada período. Recoñecer o xénero dunha cantiga de amigo. Analizar de forma guiada os principais recursos formais empregados nunha cantiga de amigo. B5.3. Ler expresiva e comprensivamente textos poéticos da literatura galega desde a Idade Media ata Ler expresiva e comprensivamente unha cantiga de amigo. Reconstruír o sentido global do texto respondendo preguntas sobre o seu contido. Comprender léxico destacado no texto mediante o emprego da sinonimia. B5.6. Recrear textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula co fin de desenvolver o gusto pola escrita e a capacidade de expresión dos sentimentos e xuízos. Reescribir unha cantiga de amigo en galego actual e comentar os cambios ortográficos realizados. Empregar recursos paralelísticos para refacer estrofas a partir de cantigas de amigo dadas. Escribir en grupo unha cantiga de amigo con léxico actual, empregando os recursos formais traballados na aula. Aprender progresivamente a expresarse por escrito cunha intención literaria, empregando temáticas próximas ás súas vivencias e intereses. Valorar con criterios razoados a orixinalidade e perfección técnica de composicións poéticas realizadas na aula. LGLB Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período correspondente. Recoñece o xénero dunha cantiga de amigo. Analiza de forma guiada os principais recursos formais da cantiga de amigo. LGLB Le expresiva e comprensivamente textos poéticos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata Le expresiva e comprensivamente unha cantiga de amigo. Reconstrúe o sentido global do texto respondendo preguntas sobre o seu contido. Mostra, mediante o emprego da sinonimia, a súa comprensión do léxico destacado no texto. LGLB Recrea textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula. Reescribe unha cantiga de amigo en galego actual e comenta os cambios ortográficos realizados. Emprega recursos paralelísticos para refacer estrofas a partir de cantigas de amigo. Escribe en grupo unha cantiga de amigo con léxico actual, empregando os recursos formais traballados na aula. LGLB Desenvolve o gusto pola escrita como instrumento de comunicación capaz de analizar e regular os sentimentos e xuízos. Aprende progresivamente a expresarse por escrito con intención literaria, empregando temáticas próximas ás súas vivencias e intereses. Valora, con criterios razoados, a orixinalidade e perfección técnica das composicións poéticas realizadas en grupos

5 UNIDADE 1 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS Tipos de textos pp f) n) BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada. A narración: personaxes, espazo e tempo. Estrutura da narración. A voz narradora e o punto de vista. Lectura crítica dun texto narrativo. B3.11. Comprender o sentido global e a intención comunicativa de textos orais e escritos. Ler comprensiva e criticamente un texto narrativo. Identificar e describir os elementos que compoñen un texto narrativo: personaxes, espazo e tempo. Comentar a estrutura dun texto narrativo. Recoñecer a voz narradora, así como o punto de vista empregado nun texto narrativo. LGB Interpreta o sentido de textos orais e escritos, identifica a intención comunicativa e recoñece a postura de cada emisor. Le comprensiva e criticamente un texto narrativo. Identifica e describe os elementos que compoñen un texto narrativo: personaxes, espazo e tempo. Comenta a estrutura dun texto narrativo. Recoñece a voz narradora no texto e di cal é o punto de vista empregado. O tecido da lingua pp e) d) f) BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, ortográficas e tipográficas. Propiedades do texto: adecuación, coherencia e cohesión. A adecuación textual. B2.12. Planificar producir e revisar textos con adecuación, coherencia, cohesión e con respecto polas normas morfolóxicas, ortográficas e tipográficas. Comparar textos escritos en diversos rexistros e explicar os factores que determinaron a súa adecuación a diferentes situacións comunicativas. Comentar en grupo as diferenzas lingüísticas entre textos escritos en diversos rexistros. Empregar rexistros adecuados a distintas situacións comunicativas. LGB Planifica a composición dos escritos en función do tipo de texto e da situación comunicativa para redactar textos adecuados, coherentes e ben cohesionados. Compara textos escritos en diversos rexistros e explica os factores que determinaron a súa adecuación ás diferentes situacións comunicativas. Comenta en grupo as diferenzas lingüísticas entre textos escritos en diversos rexistros. LGB Utiliza o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso. Escribe o argumento dun filme en dous rexistros diferentes, adecuados a distintas situacións comunicativas. Os nomes das cousas pp e) f) BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso. As relacións semánticas: de afinidade, de oposición e de xerarquía. Tipos de homónimos. Campo semántico. Familia léxica: regular e irregular. B3.5. Uso progresivo, autónomo e eficaz dos dicionarios, especialmente sobre cuestións de uso, de norma e como fonte de obtención de información. O dicionario. Os dicionarios electrónicos. B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático. Distinguir entre os varios tipos de relacións semánticas de afinidade, oposición e xerarquía. Diferenciar entre homógrafos e homófonos. Coñecer o concepto de campo semántico. Facer distinción entre familias léxicas regulares e irregulares. B3.5. Usar progresiva, autónoma e eficazmente os dicionarios para resolver dúbidas e progresar na aprendizaxe. Usar os dicionarios para obter información sobre o significado das palabras e interpretar de xeito adecuado a información complementaria que conteñen. Buscar no dicionario palabras tiradas dun texto e extraer información de tipo gramatical, etimolóxico, semántico e fraseolóxico. Clasificar pares de palabras en homófonos e homógrafos; empregar o dicionario para comprender os seus distintos significados e incorporalos á creación de enunciados. Coñecer contrarios dunha serie de palabras e clasificalos en antónimos, complementarios e inversos. LGB Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. Distingue entre os varios tipos de relacións semánticas de afinidade, oposición e xerarquía. Diferencia entre homógrafos e homófonos. Coñece o concepto de campo semántico. Fai distinción entre familias léxicas regulares e irregulares. LGB Utiliza os dicionarios, resolven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua e progresa na aprendizaxe. Usa os dicionarios para obter informacion sobre o significado das palabras e interpreta de xeito adecuado a información complementaria que conteñen. Busca no dicionario palabras tiradas dun cómic e extrae información de tipo gramatical e etimolóxico, ademais de semántico e fraseolóxico. Procura no dicionario sinónimos para varios termos tirados dun cómic. Clasifica pares de palabras en homófonos e homógrafos, emprega o dicionario para comprender os seus distintos significados e incorpóraos á creación de enunciados. Ofrece os termos contrarios a unha serie de palabras e clasifícaos en antónimos, complementarios e inversos. CD Lingua e sociedade pp e) f) l) ñ) o) BLOQUE 4. LINGUA E SOCIEDADE B4.1. O plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade e consciencia da necesidade e das potencialidades de enriquecemento persoal e colectivo do uso normalizado da lingua galega, afirmando o plurilingüismo. A lusofonía. A familia románica ou neolatina. A fragmentación do latín vulgar. Lusofonía. A nosa lingua irmá: o portugués. Linguas de substrato e superestrato. B4.1. Apreciar o plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade. Coñecer a importancia da lusofonía e incorporar ferramentas en rede desta comunidade cultural. Ter unha idea xeral acerca da familia románica e a distribución xeográfica e situación sociolingüística das linguas neolatinas. Reflexionar sobre as causas que determinaron historicamente a distribución das linguas peninsulares comparando mapas cronolóxicos. Inferir as diversas evolucións de termos latinos e comparar as semellanzas entre as linguas románicas máis próximas. Situar nun mapa do mundo os países de lingua portuguesa e procurar en Internet información básica sobre estes. Empregar recursos en liña e dicionarios da lingua portuguesa. LGB Coñece as linguas que forman parte da nosa familia lingüística. Ten unha idea xeral acerca da familia románica e a distribución xeográfica e situación sociolingüística das linguas neolatinas. Compara en mapas a distribución das linguas peninsulares en diferentes momentos históricos e reflexiona sobre as causas das mudanzas acontecidas. Completa unha táboa de linguas románicas inferindo as diversas evolucións de termos latinos e comparando as semellanzas entre as linguas máis próximas. LGB Coñece os territorios que forman parte da comunidade lusófona e a importancia desta na vida social e económica galega. Sitúa nun mapa do mundo os países de lingua portuguesa. Procura en Internet información básica sobre os países lusófonos. LGB Incorpora á súa práctica cotiá os principais recursos da rede en lingua portuguesa (buscadores e enciclopedias). Emprega recursos en liña en lingua portuguesa: xogos para ampliar vocabulario, xornais portugueses e brasileiros e radio. Consulta dicionarios en liña da lingua portuguesa. CD A lingua por dentro pp f) BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.3. Recoñecemento, explicación e uso dos procedementos de creación de palabras (derivación e composición). A palabra: lexemas e morfemas. Tipos de morfemas: flexivos e derivativos (prefixos e sufixos). Tipos de sufixos: alterativos e derivativos. Clases de palabras segundo a súa morfoloxía: simples, derivadas, compostas e parasintéticas. B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de palabras e as posibilidades de combinación para crear novas palabras para crear novos elementos léxicos. Descompoñer en lexemas e morfemas palabras destacadas nun texto. Analizar morfoloxicamente palabras e distinguir entre morfemas flexivos e derivativos. Formar derivados substantivos e adxectivos a partir de verbos. LGB Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras. Descompón en lexemas e morfemas palabras destacadas nun texto. Analiza palabras morfoloxicamente distinguindo entre morfemas flexivos e derivativos. Clasifica as palabras destacadas nun texto segundo a súa morfoloxía. LGB Crea palabras novas utilizando os procedementos de creación. Forma derivados substantivos e adxectivos a partir de verbos

6 UNIDADE 1 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS Letras e signos pp BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias. B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográficas para conseguir unha comunicación eficaz. O alfabeto: letras e dígrafos. Correspondencias entre fonemas e grafías. Grafías procedentes doutras linguas. B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega. B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua galega. Recoñecer as grafías do alfabeto e as súas correspondencias fonéticas soletreando palabras. Ordenar palabras alfabeticamente. Coñecer os diferentes tipos de correspondencias entre fonemas e grafías e exemplificalos con palabras concretas. Distinguir homófonos completando con b ou v palabras en enunciados. LGB Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega. LGB Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais. Recoñece as grafías do alfabeto e as súas correspondencias fonéticas soletreando palabras. Ordena palabras alfabeticamente. Ofrece exemplos concretos dos diferentes tipos de correspondencias entre fonemas e grafías. Distingue homófonos completando con b ou v palabras en enunciados. Reforzo e ampliación pp Actividades de reforzo. Actividades de ampliación. Reforzar os coñecementos desenvolvidos na unidade. Ampliar os coñecementos desenvolvidos na unidade. Reforza os coñecementos desenvolvidos na unidade. Amplía os coñecementos desenvolvidos na unidade. Avaliación p. 36 B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático. B3.3. Recoñecemento, explicación e uso dos procedementos de creación de palabras (derivación e composición). B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias. B3.5. Uso progresivo, autónomo e eficaz dos dicionarios, especialmente sobre cuestións de uso, de norma e como fonte de obtención de información. B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográficas para conseguir unha comunicación eficaz. B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada. B4.1. O plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade e consciencia da necesidade e das potencialidades de enriquecemento persoal e colectivo do uso normalizado da lingua galega, afirmando o plurilingüismo. B5.1. Identificación e comprensión das distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata Proba de avaliación. B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático e da fraseoloxía. Distinguir entre o sentido literal e figurado dunha palabra nun texto. Recoñecer a acepción empregada nun texto dunha palabra polisémica. Empregar cohipónimos dunha palabra destacada nun texto e definir o seu campo semántico. Coñecer un sinónimo e un antónimo para unha palabra extraída dun texto. Completar familias léxicas e distinguir entre familias regulares e irregulares. B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de palabras e as posibilidades de combinación para crear novos elementos léxicos. Descompoñer morfoloxicamente palabras e diferenciar entre simples e derivadas. B3.5. Usar progresiva, autónoma e eficazmente os dicionarios para resolver dúbidas e progresar na aprendizaxe. Empregar o dicionario para comprobar a corrección da propia tarefa. B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua galega. Localizar estranxeirismos nun texto e sinalar grafías que non son propias do galego. Buscar nun texto diferentes grafías para dous sons e describir as súas normas de uso. B3.11. Comprender o sentido global e a intención comunicativa de textos escritos. Analizar as voces narradoras presentes nunha canción de rap e mais o punto de vista adoptado. B4.1. Apreciar o plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade. Coñecer a orixe das linguas románicas e relacionar conceptualmente os cultismos coa base latina. Deducir o significado de termos latinos a partir de cultismos galegos, coa axuda dun cadro. Inferir as solucións cultas en galego de termos latinos. B5.1. Identificar e comprender as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata Explicar a situación sociolingüística do galego na época de esplendor da lírica medieval. Comparar unha canción de rap coas cantigas de amigo medievais desde o punto de vista formal e en canto á intención comunicativa. LGB Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. Distingue o sentido literal e figurado dunha palabra destacada nun texto. Sinala a acepción empregada no texto dunha palabra polisémica. Ofrece cohipónimos para unha palabra destacada no texto e define o seu campo semántico. Achega un sinónimo e un antónimo para unha palabra extraída do texto. Completa varias familias léxicas dadas e distingue razoadamente entre familias regulares e irregulares. LGB Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras. Descompón morfoloxicamente varias palabras tiradas do texto e clasifícaas en simples e derivadas. LGB Utiliza os dicionarios, resolven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua e progresa na aprendizaxe. Emprega o dicionario para comprobar a corrección da propia tarefa. LGB Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais. Localiza estranxeirismos no texto e sinala neles grafías que non son propias do galego. Busca no texto diferentes grafías para dous sons e describe as súas normas de uso. LGB Interpreta o sentido de textos escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor. Analiza as voces narradoras presentes nunha canción de rap, así como o punto de vista adoptado. LGB Coñece as linguas que forman parte da nosa familia lingüística. Coñece a orixe das linguas románicas e relaciona conceptualmente os cultismos coa base latina. Deduce o significado de termos latinos dos que derivan varios cultismos, coa axuda dun cadro. Infire as solucións cultas en galego de varios termos latinos. LGLB Identifica as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata Explica a situación sociolingüística do idioma galego na época de esplendor da lírica medieval. LGLB Compara textos literarios dunha mesma época ou período ou de diferentes épocas e períodos atendendo aos seus principais contidos, sinala os seus trazos característicos definitorios e pon todo en relación co contexto histórico, cultural e sociolingüístico da(s) época(s) ou do(s) período(s). Compara unha canción de rap coas cantigas de amigo desde o punto de vista formal e en canto á intención comunicativa

7 UNIDADE 1 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades RÚBRICAS DE AVALIACIÓN NOME: COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE NIVEIS DE ADQUISICIÓN ADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1) RESULTADO BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR E LGB Desenvolve habilidades de escoita activa: coñece, aprecia e usa as normas que rexen a cortesía na comunicación oral. Páx. 21, actividade 8. Desenvolve habilidades de escoita activa: coñece, aprecia e usa as normas que rexen a cortesía na comunicación oral. Escoita sempre con atención e respecto as intervencións alleas. Coñece e aprecia as normas que rexen a cortesía na comunicación oral: escoita case sempre con atención e respecto as intervencións alleas. Coñece e aprecia as normas que rexen a cortesía na comunicación oral e procura respectalas mantendo a atención e mostrando unha actitude respectuosa ante as intervencións alleas. Coñece e respecta as normas que rexen a cortesía na comunicación oral, pero presenta dificultades para usalas. E LGB Realiza exposicións educativas sinxelas: describe un encontro poético na Idade Media. Páx. 21, actividade 8. Describe oralmente un encontro poético na Idade Media. Demostra unha completa asimilación dos contidos desenvolvidos na primeira parte da unidade e emite un discurso totalmente fluído, coherente e cohesionado e gramaticalmente correcto. Describe oralmente un encontro poético na Idade Media. Demostra asimilación da maior parte dos contidos desenvolvidos na primeira parte da unidade e emite un discurso fluído, coherente e cohesionado e gramaticalmente correcto. Describe oralmente un encontro poético na Idade Media. Establece relacións cos contidos desenvolvidos na primeira parte da unidade e emite un discurso coherente. Describe oralmente un encontro poético na Idade Media. Demostra escasa asimilación dos contidos desenvolvidos na primeira parte da unidade ou emite un discurso pouco claro e coherente. BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR E LGB LGB Le en voz alta unha cantiga de amigo. Páx. 21, actividade 9. Le en voz alta unha cantiga de amigo creada en grupo con total fluidez e fidelidade ao texto e captando a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. Le en voz alta unha cantiga de amigo creada en grupo con fluidez e fidelidade ao texto e tratando de captar a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e trata de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. Le en voz alta unha cantiga de amigo creada en grupo con certa fluidez e fidelidade ao texto. Trata de respectar os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. Le en voz alta unha cantiga de amigo creada en grupo con certa fluidez e fidelidade ao texto. Obvia os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) ou mostra problemas de dicción e ritmo na lectura. CD LGB LGB Planifica a composición dos escritos: analiza a adecuación dos textos e utiliza o rexistro axeitado. Páx. 25, actividades 1 e 2. Compara textos escritos en diversos rexistros e explica con precisión e detalle os factores que determinaron a súa adecuación ás diferentes situacións comunicativas. Comenta en grupo as diferenzas entre os textos sinalando exemplos acaídos e mostrando a súa completa asimilación dos contidos desenvolvidos na unidade. Escribe o argumento dun filme adecuándose a dúas situacións comunicativas diferentes. Emprega dous rexistros claramente diferenciados, demostrando a súa completa asimilación dos contidos desenvolvidos na unidade. Compara textos escritos en diversos rexistros e explica os factores que determinaron a súa adecuación ás diferentes situacións comunicativas. Comenta en grupo as diferenzas entre os textos sinalando algún exemplo acaído e mostrando a asimilación dos contidos desenvolvidos na unidade. Escribe o argumento dun filme adecuándose a dúas situacións comunicativas diferentes. Dá mostras de distinguir os rexistros de lingua e trata de elaborar dous textos diferenciados. Compara textos escritos en diversos rexistros e explica os factores que determinaron a súa adecuación ás diferentes situacións comunicativas. Comenta en grupo as diferenzas entre os textos de forma xeral, mostrando a asimilación dos contidos desenvolvidos na unidade. Escribe o argumento dun filme adecuándose a dúas situacións comunicativas diferentes. Dá mostras de distinguir os rexistros de lingua. Compara textos escritos en diversos rexistros e explica os factores que determinaron a súa adecuación ás diferentes situacións comunicativas. Mostra dificultades na asimilación dos contidos ou na análise dos textos ou non distingue claramente os rexistros na súa produción escrita. BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA LGB Distingue as relacións semánticas. Páx. 27, actividades 2, 3 e 4. Recoñece os varios tipos de relacións semánticas, coñece o concepto de campo semántico, distingue entre familia léxica regular e irregular e aplica estes coñecementos na adquisición de novo léxico. Procura sinónimos no dicionario de xeito autónomo. Clasifica homónimos en homógrafos e homófonos. Ofrece todos os termos contrarios dunha serie de palabras e clasifícaos correctamente en antónimos, complementarios e inversos. Recoñece os varios tipos de relacións semánticas, coñece o concepto de campo semántico, distingue entre familia léxica regular e irregular e aplica estes coñecementos na resolución de tarefas. Procura sinónimos no dicionario de xeito autónomo. Clasifica homónimos en homógrafos e homófonos con algunha dificultade. Ofrece todos os termos contrarios dunha serie de palabras e clasifícaos en antónimos, complementarios e inversos. Recoñece os varios tipos de relacións semánticas, coñece o concepto de campo semántico e distingue entre familia léxica regular e irregular. Procura sinónimos no dicionario con progresiva autonomía. Clasifica homónimos en homógrafos e homófonos con algunha dificultade e consultando o libro. Ofrece a maior parte dos termos contrarios dunha serie de palabras e clasifícaos en antónimos, complementarios e inversos con algunha dificultade. Recoñece os varios tipos de relacións semánticas. Procura sinónimos no dicionario con algunha axuda. Clasifica homónimos en homógrafos e homófonos con dificultade e consultando o libro. Ofrece algúns dos termos contrarios dunha serie de palabras e clasifícaos con axuda en antónimos, complementarios e inversos ou ten moitas dificultades para facelo. Adquire novo léxico. Páx. 21, actividades 10 e 11. Recoñece a sinonimia a partir do texto e coñece e emprega a antonimia: reescribe a cantiga traballada na unidade utilizando antónimos en todos os casos posibles e explica a modificación do sentido do texto. Ofrece cinco exemplos de antropónimos e topónimos con significado na lingua cotiá e explícaos con claridade. Recoñece a sinonimia a partir do texto e coñece e emprega a antonimia: reescribe a cantiga traballada na unidade utilizando antónimos na maioría dos casos posibles e explica a modificación do sentido do texto. Ofrece varios exemplos de antropónimos e topónimos con significado na lingua cotiá e explícaos con claridade. Recoñece a sinonimia a partir do texto e coñece e emprega a antonimia: trata de reescribir a cantiga traballada na unidade utilizando antónimos na maioría dos casos posibles e aprecia a modificación do sentido do texto. Trata de ofrecer varios exemplos de antropónimos e topónimos con significado na lingua cotiá e explicalos con claridade. Recoñece a sinonimia a partir do texto e coñece a antonimia: trata de reescribir a cantiga traballada na unidade utilizando antónimos con dificultades. Cústalle pensar en varios exemplos de antropónimos e topónimos con significado na lingua cotiá e explicalos con claridade

8 UNIDADE 1 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE NIVEIS DE ADQUISICIÓN ADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1) RESULTADO LGB LGB Explica os usos do posesivo co artigo e emprégao correctamente. Páx. 21, actividade 12. Recoñece no texto o uso do posesivo sen artigo e explica por que non é posible esa construción no galego actual. Completa axeitadamente unha serie de enunciados empregando o artigo co posesivo nos casos precisos. Recoñece no texto o uso do posesivo sen artigo e explica por que non é posible esa construción no galego actual. Completa axeitadamente case todos os enunciados dunha serie empregando o artigo co posesivo. Recoñece no texto o uso do posesivo sen artigo e explica por que non é posible esa construción no galego actual. Completa con axuda case todos os enunciados dunha serie empregando o artigo co posesivo. Recoñece no texto o uso do posesivo sen artigo e trata de explicar por que non é posible esa construción no galego actual. Mostra unha insuficiente asimilación das normas de uso do artigo co posesivo. Explica o uso explicativo e especificativo do adxectivo. Páx. 21, actividade 13. Recoñece a partir do texto o uso anteposto e posposto dun adxectivo e explica claramente a diferenza de significado entre ambos os casos. Explica con detalle e precisión a diferenza de significado entre pares de enunciados con adxectivo anteposto e posposto ao substantivo. Recoñece a partir do texto o uso anteposto e posposto dun adxectivo e explica claramente a diferenza de significado entre ambos os casos. Explica con certa fluidez e precisión a diferenza de significado entre pares de enunciados con adxectivo anteposto e posposto ao substantivo. Recoñece a partir do texto o uso anteposto e posposto dun adxectivo e explica a diferenza de significado entre ambos os casos. Explica con algunha dificultade a diferenza de significado entre pares de enunciados con adxectivo anteposto e posposto ao substantivo. Recoñece a partir do texto o uso anteposto e posposto dun adxectivo, pero cústalle explicar a diferenza de significado. Recoñece os tempos verbais. Páx. 21, actividade 14. Recoñece os tempos de todas as formas verbais do texto e pon cada unha delas en perfecto e en copretérito. Recoñece os tempos de todas as formas verbais do texto e pon cada unha delas en perfecto e en copretérito con algunha dificultade. Recoñece os tempos de case todas as formas verbais do texto e pon cada unha delas en perfecto e en copretérito con algunha dificultade. Cústalle recoñecer os tempos das formas verbais do texto e poñelas en perfecto e copretérito. LGB LGB Recoñece, explica e emprega os procedementos de creación de palabras. Páx. 31, actividades 1, 2, 3 e 4. Recoñece e explica os procedementos de formación de palabras e aplica estes coñecementos para crear palabras novas e ampliar o seu repertorio léxico. Analiza todas as palabras destacadas nun texto diferenciando o lexema e os morfemas. Descompón morfoloxicamente unha serie de palabras dada e distingue entre os morfemas flexivos e derivativos. Forma un derivado substantivo e outro adxectivo a partir dunha serie de verbos dada. Clasifica todas as palabras destacadas nun texto segundo a súa morfoloxía (simples, derivadas, compostas ou parasintéticas). Recoñece e explica os procedementos de formación de palabras e aplica estes coñecementos para crear palabras novas. Analiza a maior parte das palabras destacadas nun texto diferenciando o lexema e os morfemas. Descompón morfoloxicamente unha serie de palabras dada e distingue entre os morfemas flexivos e derivativos na maior parte delas. Forma un derivado a partir dunha serie de verbos dada. Clasifica a maior parte das palabras destacadas nun texto segundo a súa morfoloxía (simples, derivadas, compostas ou parasintéticas). Recoñece e explica os procedementos de formación de palabras. Analiza as palabras destacadas nun texto diferenciando o lexema e os morfemas. Distingue entre morfemas flexivos e derivativos e descompón morfoloxicamente unha serie de palabras dada tratando de clasificar os morfemas. Forma un derivado a partir dunha serie de verbos dada e distingue entre derivados substantivos e adxectivos. Clasifica as palabras destacadas nun texto segundo a súa morfoloxía (simples, derivadas, compostas ou parasintéticas) con algunha dificultade. Recoñece os procedementos de formación de palabras. Analiza as palabras destacadas nun texto diferenciando o lexema e os morfemas. Cústalle distinguir entre morfemas flexivos e derivativos ou formar derivados a partir de verbos ou clasificar as palabras segundo a súa morfoloxía. LGB LGB Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega e as normas ortográficas: o alfabeto. Páx. 33, actividades 1, 2, 3 e 4. Recoñece as grafías do alfabeto e as súas correspondencias fonéticas: soletrea correctamente unha serie de palabras. Ordena alfabeticamente todos os termos dunha serie. Ofrece exemplos concretos dos diferentes tipos de correspondencias entre fonemas e grafías. Distingue homófonos completando correctamente con b ou v palabras en enunciados. Recoñece as grafías do alfabeto e as súas correspondencias fonéticas: soletrea correctamente unha serie de palabras. Ordena alfabeticamente todos os termos dunha serie. Ofrece algúns exemplos concretos dos diferentes tipos de correspondencias entre fonemas e grafías. Distingue homófonos completando correctamente con b ou v case todas as palabras en enunciados dados. Recoñece as grafías do alfabeto e as súas correspondencias fonéticas: soletrea correctamente unha serie de palabras. Ordena alfabeticamente todos os termos dunha serie. Ofrece algúns exemplos concretos dos diferentes tipos de correspondencias entre fonemas e grafías, consultando o libro. Recoñece os homófonos e completa con b ou v case todas as palabras en enunciados dados, con algunha dificultade. Recoñece as grafías do alfabeto e as súas correspondencias fonéticas: soletrea unha serie de palabras. Ordena alfabeticamente os termos dunha serie con algúns erros. Ofrece algúns exemplos concretos dos diferentes tipos de correspondencias entre fonemas e grafías, consultando o libro e empregando axuda. Presenta dificultades para completar con b ou v as palabras en enunciados dados e distinguir homófonos. LGB Utiliza os dicionarios. Páx. 27, actividades 1, 2 e 3. Estándar tamén avaliable no desenvolvemento progresivo da unidade. Utiliza os dicionarios con autonomía e frecuencia, resolven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información complementaria que conteñen e progresa na aprendizaxe. Busca no dicionario palabras tiradas dun cómic e extrae información de tipo gramatical e etimolóxico, ademais de semántico e fraseolóxico, con autonomía. Procura no dicionario sinónimos para varios termos tirados dun cómic con axilidade e autonomía. Clasifica pares de palabras en homófonos e homógrafos, emprega o dicionario para comprender os seus distintos significados e incorpóraos axeitadamente á creación de enunciados. Utiliza os dicionarios con progresiva autonomía e frecuencia, resolven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información complementaria que conteñen e progresa na aprendizaxe. Busca no dicionario palabras tiradas dun cómic e extrae información de tipo gramatical e etimolóxico, ademais de semántico e fraseolóxico, con algunha axuda. Procura no dicionario sinónimos para varios termos tirados dun cómic. Clasifica pares de palabras en homófonos e homógrafos, emprega o dicionario para comprender os seus distintos significados e incorpóraos con algunha dificultade á creación de enunciados. Progresa no emprego dos dicionarios e na interpretación da información complementaria que conteñen, coñece a súa estrutura e úsaos con certa frecuencia. Busca no dicionario palabras tiradas dun cómic e extrae información de tipo gramatical e etimolóxico, ademais de semántico e fraseolóxico, con axuda. Procura no dicionario sinónimos para varios termos tirados dun cómic. Clasifica pares de palabras en homófonos e homógrafos, emprega o dicionario para comprender os seus distintos significados e crea algúns enunciados axeitados. Coñece a estrutura dos dicionarios, pero interpreta parcialmente a información complementaria que conteñen. Procura no dicionario sinónimos para varios termos tirados dun cómic. Clasifica pares de palabras en homófonos e homógrafos, emprega o dicionario para comprender os seus distintos significados e crea algúns enunciados axeitados

9 UNIDADE 1 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE NIVEIS DE ADQUISICIÓN ADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1) RESULTADO LGB Le criticamente un texto narrativo e analiza os seus compoñentes e intención comunicativa. Páx. 23, actividade 1. Le comprensiva e criticamente un texto narrativo, identifica e describe con claridade e precisión os elementos que o compoñen (personaxes, espazo e tempo); comenta a súa estrutura e explica con exemplos acaídos o punto de vista da voz narradora. Ofrece diversas mostras da asimilación e valoración dos trazos estéticos do texto e establece relacións entre a análise, a intención comunicativa da narración e a propia experiencia lectora. Le comprensivamente un texto narrativo, identifica e describe de forma guiada os elementos que o compoñen (personaxes, espazo e tempo); comenta a súa estrutura e explica con algún exemplo o punto de vista da voz narradora. Ofrece mostras da asimilación dos trazos estéticos do texto e establece relacións entre a análise e a intención comunicativa da narración. Le comprensivamente un texto narrativo, describe de forma guiada os elementos que o compoñen (personaxes, espazo e tempo); comenta a súa estrutura e explica con axuda o punto de vista da voz narradora. Mostra a súa comprensión da relación entre os elementos analizados e a intención comunicativa do texto. Le comprensivamente un texto narrativo. Precisa axuda na identificación e descrición guiada dos elementos que o compoñen, a súa estrutura e o punto de vista da voz narradora. BLOQUE 4. LINGUA E SOCIEDADE CMCCT CD LGB LGB LGB Coñece a nosa familia lingüística. Páx. 29, actividades 1, 2 e 3. Ten unha idea xeral acerca da familia románica e a distribución xeográfica e situación sociolingüística das linguas neolatinas. Compara en mapas a distribución das linguas peninsulares en diferentes momentos históricos e reflexiona de forma clara e aplicando os coñecementos adquiridos sobre as causas das mudanzas acontecidas. Completa unha táboa de linguas románicas inferindo as diversas evolucións de termos latinos e comparando as semellanzas entre as linguas máis próximas. Ten unha idea xeral acerca da familia románica e a distribución xeográfica e situación sociolingüística das linguas neolatinas. Compara en mapas a distribución das linguas peninsulares en diferentes momentos históricos e reflexiona, de xeito guiado, sobre as causas das mudanzas acontecidas. Completa, con axuda, unha táboa de linguas románicas e infire as diversas evolucións de termos latinos comparando as semellanzas entre as linguas máis próximas. Compara en mapas a distribución das linguas peninsulares en diferentes momentos históricos e reflexiona, de xeito guiado, sobre as causas das mudanzas acontecidas. Procura completar, con axuda, unha táboa de linguas románicas e inferir as diversas evolucións de termos latinos comparando as semellanzas entre as linguas máis próximas. Compara en mapas a distribución das linguas peninsulares en diferentes momentos históricos e procura reflexionar, de xeito guiado, sobre as causas das mudanzas acontecidas. Procura completar, con moita axuda, unha táboa de linguas románicas e inferir as diversas evolucións de termos latinos comparando as semellanzas entre as linguas máis próximas. Coñece e valora a lusofonía. Páx. 29, actividades 4, 5 e 6. Ofrece diversas mostras da súa valoración positiva do mundo lusófono. Coñece os países de lingua portuguesa, sitúaos nun mapa e interésase explicitamente polo mundo lusófono e por procurar información complementaria en Internet. Visiona con atención un vídeo e responde correctamente unha serie de preguntas sobre o portugués no mundo. Emprega recursos en liña en lingua portuguesa: xogos para ampliar vocabulario, xornais portugueses e brasileiros, radio e dicionarios e comprende sen dificultade diversos tipos de textos orais e escritos. Ofrece mostras da súa valoración positiva do mundo lusófono. Coñece os países de lingua portuguesa, sitúaos nun mapa procura con certo interese información complementaria en Internet. Visiona con atención un vídeo e responde correctamente unha serie de preguntas sobre o portugués no mundo. Emprega recursos en liña en lingua portuguesa: xogos para ampliar vocabulario, xornais portugueses e brasileiros, radio e dicionarios e móstrase receptivo/a á lectura e escoita de diversos tipos de textos. Progresa na súa valoración positiva do mundo lusófono. Coñece os países de lingua portuguesa, sitúaos nun mapa e procura con certo interese información complementaria en Internet. Visiona con atención un vídeo e trata de responder unha serie de preguntas sobre o portugués no mundo. Emprega recursos en liña en lingua portuguesa: xogos para ampliar vocabulario, xornais portugueses e brasileiros e radio e móstrase receptivo/a á lectura e escoita de diversos tipos de textos. Coñece os países de lingua portuguesa, sitúaos nun mapa e procura información complementaria en Internet. Visiona un vídeo e trata de responder unha serie de preguntas sobre o portugués no mundo. Precisa reforzo para progresar na súa valoración positiva da lusofonía e empregar recursos en liña en lingua portuguesa. BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA LGB LGB Identifica, comprende e explica a literatura medieval: as cantigas de amigo. Páx. 15, actividades 1, 2 e 3. Coñece e describe o contexto sociocultural da literatura medieval, os seus autores e intérpretes e os principais cancioneiros en que se conserva a lírica. Distingue entre a lírica profana e relixiosa, así como entre os xéneros profanos. Identifica as características principais das cantigas de amigo e distingue os diferentes subxéneros. Reflexiona sobre a funcionalidade dos recursos formais de repetición nas cantigas aplicando os coñecementos adquiridos e pon isto en relación coa música actual, ofrecendo exemplos. Reflexiona, empregando argumentos lóxicos e coherentes, sobre a autoría das cantigas de amigo e o papel da muller nelas. Coñece o contexto sociocultural da literatura medieval, os seus autores e intérpretes e os principais cancioneiros en que se conserva a lírica. Distingue entre a lírica profana e relixiosa, así como entre os xéneros profanos. Identifica as características principais das cantigas de amigo e distingue os diferentes subxéneros. Responde loxicamente preguntas sobre os recursos formais das cantigas de amigo, a súa autoría e o papel da muller nelas. Coñece a grandes trazos o contexto sociocultural da literatura medieval, os seus autores e intérpretes e os principais cancioneiros en que se conserva a lírica. Distingue entre a lírica profana e relixiosa, así como entre os xéneros profanos. Identifica as características principais das cantigas de amigo e progresa na distinción dos diferentes subxéneros. Trata de responder loxicamente, de forma guiada, preguntas sobre os recursos formais das cantigas de amigo, a súa autoría e o papel da muller nelas. Coñece a grandes trazos o contexto sociocultural da literatura medieval. Mostra unha insuficiente asimilación dos contidos ou ten dificultades para reflexionar de xeito guiado sobre os trazos propios das cantigas de amigo

10 UNIDADE 1 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE NIVEIS DE ADQUISICIÓN ADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1) RESULTADO LGB LGB LGB Le, compara, comenta e reflexiona sobre as cantigas de amigo. Páxs , escolma e actividades 1, 2, 3 e 4. Páx. 20, actividades 3 e 4. Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amigo e ofrece diversas mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección empregando criterios propios e aplicando os coñecementos adquiridos. Analiza de forma guiada os textos: determina o tema de cada unha das cantigas e recoñece nelas os trazos definitorios do xénero de amigo, así como os seus símbolos recorrentes; identifica e distingue os principais recursos de repetición e clasifica tematicamente as cantigas sen dificultade. Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amigo e ofrece mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección aplicando os coñecementos adquiridos. Analiza de forma guiada os textos: determina o tema de cada unha das cantigas e recoñece nelas algúns dos trazos definitorios do xénero de amigo, así como algúns dos seus símbolos recorrentes; identifica os principais recursos de repetición e clasifica tematicamente as cantigas. Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amigo. Determina, de forma guiada, o tema de cada un dos textos e xustifica a súa inclusión no xénero de amigo sinalando algún dos seus trazos definitorios e símbolos recorrentes; identifica os principais recursos de repetición e clasifica tematicamente as cantigas consultando o libro. Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amigo. Coñece os trazos definitorios do xénero, pero precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desenvolvidos na unidade. Compara textos e aprecia a pegada das cantigas na historia da literatura galega. Páx. 17, A pegada das cantigas de amigo. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito autónomo a pegada da cantiga de amigo neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona de xeito guiado sobre o carácter intertextual da literatura e outras manifestacións artísticas. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amigo neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona de xeito guiado sobre o carácter intertextual da literatura e outras manifestacións artísticas. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amigo neles. Reflexiona de xeito guiado sobre o carácter intertextual da literatura e outras manifestacións artísticas. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e aprecia de forma comprensiva a pegada da cantiga de amigo neles. Ofrece mostras de comprender, a través de exemplos, o carácter intertextual da literatura e outras manifestacións artísticas. LGB Le expresiva e comprensivamente unha cantiga de amigo. Páxs , lectura; páx. 20, actividades 1 e 2. Le expresiva e comprensivamente unha cantiga de amigo. Reconstrúe o sentido global do texto respondendo detalladamente e de forma precisa preguntas sobre o seu contido. Mostra, mediante o emprego da sinonimia, a súa comprensión do léxico destacado no texto. Le expresiva e comprensivamente unha cantiga de amigo. Contesta correctamente preguntas sobre o seu contido. Mostra, mediante o emprego da sinonimia, a súa comprensión do léxico destacado no texto. Le expresiva e comprensivamente unha cantiga de amigo. Contesta, de xeito guiado, preguntas sobre o seu contido. Procura sinónimos de termos destacados no texto e explica o seu significado. Le unha cantiga de amigo e mostra unha insuficiente comprensión do texto. LGB LGB5.6.2 Recrea textos de intención literaria e desenvolve o gusto pola escrita: crea cantigas de amigo. Páx. 20, actividades 5, 6 e 7; páx. 21, actividade 9. Reescribe unha cantiga de amigo en galego actual e comenta detalladamente os cambios ortográficos realizados. Emprega recursos paralelísticos para refacer estrofas a partir da cantiga traballada na aula. Participa activamente na creación en grupo dunha cantiga de amigo con léxico actual, empregando diversos recursos formais traballados na aula: realiza propostas orixinais e esfórzase no traballo cooperativo. Aprende progresivamente a expresarse por escrito con intención literaria, empregando temáticas próximas ás súas vivencias e intereses. Valora, con criterios razoados, a orixinalidade e perfección técnica das composicións poéticas realizadas en grupos. Reescribe unha cantiga de amigo en galego actual e comenta os cambios ortográficos realizados. Emprega recursos paralelísticos para refacer estrofas a partir da cantiga traballada na aula. Participa activamente na creación en grupo dunha cantiga de amigo con léxico actual, empregando recursos formais traballados na aula: realiza propostas e esfórzase no traballo cooperativo. Aprende progresivamente a expresarse por escrito con intención literaria, empregando temáticas próximas ás súas vivencias e intereses. Trata de valorar con criterios razoados a orixinalidade e perfección técnica das composicións poéticas realizadas en grupos. Reescribe unha cantiga de amigo tratando de realizar e comentar todos os cambios ortográficos necesarios. Mostra a asimilación dos recursos estilísticos das cantigas de amigo tratando de refacer estrofas a partir da cantiga traballada na aula. Procura esforzarse no traballo cooperativo para a creación en grupo dunha cantiga de amigo con léxico actual. Aprende progresivamente a expresarse por escrito con intención literaria, empregando temáticas próximas ás súas vivencias e intereses. Reescribe unha cantiga de amigo tratando de realizar e comentar todos os cambios ortográficos necesarios. Mostra escasa asimilación dos recursos estilísticos das cantigas de amigo tratando de refacer estrofas a partir da cantiga traballada na aula. Ten dificultades para realizar unha tarefa cooperativa e/ou progresar na aprendizaxe da escrita literaria

11 UNIDADE 1 PROBA DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Na mañá seguinte, asusteime ao atopar a cama chea de gatos. Tiven que espertar algúns michos para erguerme. Vestín as roupas do día anterior. Sen quitar as lagañas nin almorzar boteime á rúa, coa néboa fresca limpándome a cara. Chegado ao Obradoiro empecei a correr pola rúa da Acibecharía arriba para chegar canto antes á sede vella do Diario Galego. Precisaba dun emprego que pagase os meus gastos e quería traballar como xornalista para continuar co bonito labor de meu pai. A redacción ficaría baleira de non ser por unha señora fraca vestida cunha bata na que se lía Limpezas Galimpa. As ventás estaban abertas malia a viruxe e a cincuentona ía recollendo papeis sobre as mesas e deitándoos nun gran caldeiro negro. Uns aros brillantes do tamaño de senllas pulseiras brillabas nas súas orellas. Aquelas xoias eran todo o que destacaba do seu corpo, a maiores dos vultos puntiagudos das omoplatas, que daban a sensación de seren os extremos dunha percha da que colgaba a bata, e dun estraño extintor pequeno que lle sobresaía no peto dereito do uniforme. Camiñaba apoiándose na vasoira para desprazarse. Na outra man, termaba dun xaruto cheirento, que debía contaminar máis que unha refinería. S. Jaureguizar: Corazón de chocolate 1. Le con atención o texto anterior e responde a estas preguntas. Cales e como son os espazos que aparecen no texto? Cal é o tempo? c) Cal é a súa estrutura? d) Cal é a voz narradora? Cal é o punto de vista? 2. Exemplifica se no texto anterior aparecen todas as letras do alfabeto da lingua galega. 3. Indica os países que conforman a lusofonía. 4. Indica se os seguintes enunciados son Verdadeiros ou Falsos á hora de falar da adecuación textual. Xustifica os Falsos. A adecuación textual consiste en saber escoller a variedade lingüística e o rexistro (formal ou informal) axeitados para cada situación comunicativa. A adecuación textual xunto coa coherencia e cohesión permiten darlle forma a un escrito e que este sexa lexible. c) A intención do emisor e o tema que se vai tratar son dous factores que inflúen na adecuación textual. d) O destinatario do texto xunto co seu soporte ou canle son factores que pouco inflúen na adecuación textual. 5. Descompón morfoloxicamente as seguintes palabras e indica se os seus morfemas son flexivos ou derivativos. Incontable, Niños, Pequeniña, Soles, Adestradora 72

12 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades 6. Sinala e explica as diferentes informacións que nos ofrecen estas entradas do Dicionario Xerais de Secundaria e Bacharelato (2014). 7. Emparella os seguintes elementos da natureza co seu valor simbólico nas cantigas de amigo. Elementos da natureza - Auga - Cervo - Fonte - Mar - Vento Valor simbólico - lugar de encontro entre os namorados - moza e a virxindade - masculinidade - namorado - paixón amorosa 8. Le a cantiga de Airas Nunes que está na «Escolma» (páx. 16) e responde estas cuestións: Cal é o contido xeral da cantiga? Que tipo de cantiga é? c) Atendendo á súa estrutura, xustifica se é unha cantiga de refrán ou de mestría? 73

13 UNIDADE 1 1. No fragmento hai espazos externos (rúas de Santiago de Compostela como a Acibecharía ou a praza do Obradoiro), pero tamén internos (redacción do Diario Galego). O tempo externo en que se pode deducir que suceden os acontecementos do fragmento é o século XXI (ou finais do século XX). En canto ao tempo interno do fragmento son uns minutos (dende que o protagonista esperta até que chega á redacción do xornal). c) A estrutura interna do fragmento presenta unha orde lineal, unicamente coa introdución aos personaxes, espazo e tempo. Tamén se adianta como se pode desenvolver a acción tendo en conta os intereses do protagonista. d) A voz narradora comeza por ser unha primeira persoa, un narrador protagonista, polo que o punto de vista é interno. Tamén encontramos unha voz narradora en terceira persoa, omnisciente e obxectiva que actúa como unha cámara. 2. No texto aparecen exemplos de vinte e dúas das vinte e tres letras ou grafías do alfabeto galego (das cinco vogais e dezasete consoantes) sendo o h a única letra ausente. Asemade, tamén hai exemplos dos seis dígrafos. 3. A lusofonía está conformada por Brasil, Portugal xunto con seis países non europeos: Angola, Mozambique, Cabo Verde, São Tomé e Príncipe, Guiné-Bissau e mais Timor Leste (en lingua tetún denomínase Timór Lorosa e) A adecuación textual consiste en saber escoller a variedade lingüística e o rexistro (formal ou informal) axeitados para cada situación comunicativa. Verdadeiro A adecuación textual xunto coa coherencia e cohesión permiten darlle forma a un escrito e que este sexa lexible. Verdadeiro c) A intención do emisor e o tema que se vai tratar son dous factores que inflúen na adecuación textual. Verdadeiro d) O destinatario do texto xunto co seu soporte ou canle son factores que pouco inflúen na adecuación textual. Falso O destinatario do texto e o seu soporte ou canle si que son factores que inflúen na adecuación textual. Segundo o tipo de destinatario e o grao de familiaridade que teñamos con el escolleremos un estilo de lingua ou outro. O soporte ou canle do texto tamén é importante xa que dependendo do lugar da súa publicación (xornal, obra científica ou literaria, carta, correo electrónico etc.) usaremos un estilo de lingua ou outro. Incontable: in- (morfema derivativo prefixo), -cont- (lexem, -able (morfema derivativo sufixo). Niños: niño- (lexem, -s (morfema flexivo de número plural). Pequeniña: pequen- (lexem, -iñ- (morfema derivativo sufixo), -a (morfema flexivo de xénero masculino). Soles: sol- (lexem, -es (morfema flexivo de número plural). Adestradora: adestr- (lexem, -ador- (morfema derivativo sufixo), -a (morfema flexivo de xénero feminino). Erro ortográfico (*) e remisión á forma correcta e normativa (a forma correcta é). Diferentes entradas coas súas definicións e coa seguinte información: 1.ª Información gramatical: s. (substantivo), adx. (adxectivo), m. (masculino), f. (feminino). 414

14 Lingua e literatura 3º ESO Solucionario das actividades de atención á diversidade 2.ª Forma feminina: -a 3.ª Sinónimos: SIN. 4.ª Distintas acepcións numeradas con caracteres arábicos: 1, 2. 5.ª Familias léxica: FAM. 6.ª Todas as definicións (incluíndo as acepcións) contan cun exemplo que informa do uso ou completa a información da definición. 7. Elementos da natureza Vento Mar Fonte Auga Cervo Valor simbólico masculinidade paixón amorosa lugar de encontro entre os namorados moza e virxindade namorado 8. Unha moza convida as amigas («amigas», v. 1) e a todas as mozas fermosas e namoradas («velida», v. 3; «louçana», v. 9) a bailar («Bailemos», v. 1) debaixo dunhas abeleiras floridas («so aquestas avelaneiras frolidas, v. 2). É unha cantiga de amigo. c) É unha cantiga de refrán. O refrán non segue exactamente o esquema xeral (un ou máis versos que se repiten ao final de cada unha das estrofas), repítese ao final de cada estrofa de xeito intercalado, concretamente no antepenúltimo («se amigo amar») e último versos («verrá bailar) de cada unhas das estrofas da cantiga. Este refrán denomínase refrán intercalar. 415

15 UNIDADE 1 ELEMENTOS TRANSVERSAIS 1. A comprensión lectora e expresión oral e escrita. Toda a unidade traballa de maneira transversal a comprensión lectora e expresión oral e escrita, nomeadamente nos apartados «Literatura», «Escolma», «Lectura», «Traballo co texto», «Tipos de textos», «O tecido da lingua», «Actividades de reforzo e ampliación» e «Proba de avaliación». 2. A comunicación audiovisual e as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC). O texto que acompaña ao exercicio 1 en «Tipos de textos» describe os problemas de non poder utilizar os medios de comunicación audiovisual e as TIC debido á carencia de fluído eléctrico. Nos contidos teóricos de «O tecido da lingua» explícase que un correo electrónico o unha SMS poden servir de canle ou soporte a un texto e no exercicio 1 hai exemplos de correos electrónicos e de SMS. O alumnado deberá consultar diferentes páxinas web para responder aos exercicios 4, 5 e 6 de «Lingua e sociedade». 3. O emprendemento. No texto que acompaña ao exercicio 4 do apartado «A lingua por dentro» descríbese como un cociñeiro decide crear o seu propio menú. 6. A prevención e a resolución pacífica de conflitos en todos os ámbitos da vida así como de calquera forma de violencia: de xénero, contra persoas con discapacidade, racismo, xenofobia etc. En «Lingua e sociedade», e nos seus seis exercicios, reflexiónase sobre a diversidade social da Península Ibérica na Idade Media desde o seu plurilingüismo. 10. A educación ambiental e o respecto polo medio natural. Nos conceptos teóricos de «Literatura» detállase elementos da natureza e o seu simbolismo nas cantigas de amigo. No apartado «Escolma» reprodúcense cantigas de amigo nas que teñen presenza elementos da natureza e no exercicio 2 trabállanse os valores simbólicos dos elementos da natureza nas cantigas de amigo. 74

16 UNIDADE 2: INTRODUCIÓN O LIBRO DO ALUMNADO Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avanzan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as preguntas refírense ás orixes do galego escrito, e tamén se lle pide ao alumnado que faga diversas descricións orais. Obxectivos didácticos da unidade: Caracterizar as cantigas de amor. Recoñecer e elaborar textos descritivos. Redactar textos coherentes. Ampliar o léxico da saúde e da sanidade. Coñecer a situación da lingua galega na Idade Media. Identificar e flexionar substantivos. Diferenciar frases nominais de frases substantivas. Coñecer as características específicas das vogais e pronuncialas correctamente. Contidos da unidade, organizados por apartados: Literatura: Galicia na Idade Media. A cantiga de amor. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa» no que o alumnado deberá demostrar a adquisición reflexiva dos contidos expostos. Escolma: que inclúe na epígrafe «Repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados. Baixo o título «A pegada das cantigas de amor» ofrécense textos modernos e contemporáneos nos que se aprecia a influencia do antedito xénero medieval. Lectura e traballo co texto: «A foto de Xúpiter», de Ledicia Costas. Actividades de comprensión e expresión escrita e oral. Outras actividades: frases feitas, fonética, locucións adverbiais, ortografía do «h» e familias léxicas. Tipos de textos: A descrición. O tecido da lingua: A coherencia textual. Os nomes das cousas: A saúde e a sanidade. Lingua e sociedade: Historia social da lingua galega: o esplendor. A lingua por dentro: O substantivo. Letras e signos: O sistema vocálico. Actividades de reforzo e ampliación: Contra o final da unidade ofrécense dúas páxinas con actividades para o traballo da diversificación curricular. Avaliación: Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «Aspirina» para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras correspondentes aos diferentes apartados da unidade. 76

17 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades Temporalización: Os contidos desta unidade impartiranse durante as dúas últimas semanas de outubro e as dúas primeiras de novembro. RECURSOS E FERRAMENTAS DE AVALIACIÓN Recursos: Materiais fotocopiables da Proposta didáctica: probas de atención á diversidade, probas trimestrais para o desenvolvemento das competencias clave, probas de avaliación, probas de avaliación de literatura. Caderno de ortografía de Xerais con actividades complementarias. Libro dixital con contidos ampliados e cunha selección de recursos dixitais para o traballo na aula: locución de textos, esquemas animados, mapas interactivos, enlaces web, vídeos etc. Ferramentas de avaliación: Avaliación inicial da unidade 2, baseada nas preguntas de expresión oral que van na páxina inicial da unidade. Proba de avaliación da unidade 2 na última páxina da unidade do libro do alumnado. Rúbricas de avaliación: dispoñibles nesta proposta didáctica. MATERIAIS DIDÁCTICOS Deseguido, nesta Proposta didáctica, ofrécense os seguintes materiais relacionados coa unidade 2: Programación da unidade 2, por apartados e bloques de contidos. Rúbricas de avaliación da unidade 2: preséntanse por bloques de contidos, con referencia explícita ás actividades do libro do alumnado onde se traballa cada estándar de aprendizaxe e cunha proposta de catro niveis de adquisición: adquire plenamente (4), logra (3), progresa (2) e precisa apoio (1). Actividades de atención á diversidade da unidade 2: actividades que procuran facilitar o traballo co alumnado que presenta meirandes dificultades de aprendizaxe. Elementos transversais da unidade 2: con referencia explícita ao recurso didáctico onde se traballa cada un deses elementos. 77

18 UNIDADE 2 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades PROGRAMACIÓN DA UNIDADE APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS Literatura e escolma de textos pp Lectura e traballo co texto pp c) l) ñ) d) e) BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA B5.1. Identificación e comprensión das distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata A cantiga de amor: orixe, características temáticas e recursos formais. Tipos de cantigas de amor: cantigas de refrán e cantigas de mestría. B5.2. Comentario de textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata Escolma de cantigas de amor. A pegada das cantigas de amor: escolma. BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR B1.9. Construción de discursos adecuados, coherentes e ben organizados sobre temas de interese persoal da vida cotiá. Expresión oral: exposición breve sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Expresión oral: debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura e exposición de conclusións. BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR B2.1. Uso de técnicas de análise do contido e estratexias que facilitan a lectura comprensiva e crítica de textos. Actividades de comprensión textual. B2.8. Lectura fluída en voz alta respectando os patróns fonéticos do galego. Lectura expresiva e comprensiva: «A foto de Xúpiter», en O corazón de Xúpiter, Ledicia Costas. B2.9. Produción, en formato papel ou dixital, de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais. Expresión escrita: redacción dunha conversa de chat relacionada co contido da lectura. B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, ortográficas e tipográficas. Expresión escrita: redacción dun breve texto descritivo sobre un personaxe mencionado na lectura. Expresión escrita: elaboración dun cartel para un evento relacionado co contido da lectura. BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático. Reflexión lingüística: fraseoloxía. Reflexión lingüística: familias léxicas. B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais. Reflexión lingüística: locucións adverbiais de tempo. B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias. Reflexión lingüística: vogais tónicas. B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográficas para conseguir unha comunicación eficaz. Reflexión lingüística: palabras con h. B5.1. Identificar e comprender as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata Comprender a relación das cantigas de amor coa teoría do amor cortés. Coñecer os principais recursos formais característicos das cantigas de amor. Coñecer e distinguir os subxéneros das cantigas de amor. B5.2. Comentar textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacionar o seu contido co contexto histórico, cultural e sociolingüístico de cada período. Ler comprensivamente unha escolma de cantigas de amor. Recoñecer os trazos definitorios do xénero de amor en cantigas. Diferenciar entre cantigas de mestría e cantigas de refrán. Recoñecer en cantigas de amor os recursos formais característicos do xénero. Recoñecer a influencia da cantiga de amor en diversos textos poéticos contemporáneos. B1.9. Producir discursos breves e comprensibles, nun rexistro informal, sobre temas da vida cotiá. Realizar unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Participar activamente nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Expoñer individualmente, de forma clara, adecuada e coherente as conclusións do debate en grupo. B2.1. Aplicar técnicas e estratexias que facilitan a lectura comprensiva e crítica de textos. Resumir brevemente o contido da lectura. Responder correctamente preguntas relativas ao contido da lectura. Coñecer o significado de termos extraídos da lectura e incorporalos á súa produción escrita. Explicar o significado de metáforas e imaxes presentes no texto. B2.8. Ler en voz alta, de xeito fluído, e respectar os patróns fonéticos do galego. B2.9. Producir, en formato papel ou dixital, textos propios da vida cotiá e das relacións sociais. Redactar, por parellas, unha conversa de chat relacionada co contido da lectura. B2.12. Planificar, producir e revisar textos con adecuación, coherencia, cohesión e con respecto polas normas morfolóxicas, ortográficas e tipográficas. Planificar e crear un breve texto descritivo adecuado, coherente e cohesionado. Elaborar un cartel para un evento nun rexistro adecuado e cun deseño visual planificado. B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático e da fraseoloxía. Coñecer frases feitas que inclúen léxico de partes do corpo. Reconstruír familias léxicas a partir de termos dados e distinguir as familias regulares das irregulares. B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías gramaticais na elaboración de textos escritos e orais. Identificar locucións adverbiais e empregalas correctamente en enunciados. B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega. Recoñecer o grao de abertura das vogais tónicas. B3.6. Aplicar as normas ortográficas da lingua galega. Empregar correctamente o h na súa produción escrita. Distinguir polo seu significado pares de palabras con e sen h. LGLB Comprende e explica razoadamente as distintas épocas e períodos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e sinala os seus principais trazos característicos. Explica a relación das cantigas de amor coa teoría do amor cortés. Sinala os recursos formais característicos das cantigas de amor. Coñece e distingue os subxéneros das cantigas de amor. LGLB Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente. Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amor. Sinala os trazos definitorios do xénero de amor nas cantigas. Diferencia entre as cantigas de mestría e as cantigas de refrán. Recoñece nos textos recursos formais característicos do xénero. LGLB Compara textos literarios dunha mesma época ou período ou de diferentes épocas e períodos atendendo aos seus principais contidos, sinala os seus trazos característicos definitorios e pon todo en relación co contexto histórico, cultural e sociolingüístico da(s) época(s) ou do(s) período(s). Le comprensivamente e repara na influencia da cantiga de amor en diversos textos poéticos contemporáneos. LGB Participa en conversas informais nas que intercambia información e expresa a súa opinión. Realiza unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Participa activamente nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Expón individualmente, de forma clara, adecuada e coherente, as conclusións do debate en grupo. LGB Usa técnicas de síntese do contido dos textos: resumos. Resume en catro liñas o contido da lectura. LGB Busca e asimila o significado de palabras do rexistro formal e incorpóraas progresivamente ao seu vocabulario. Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións. Constrúe enunciados coas palabras do texto definidas. LGB Relaciona a información explícita e implícita dun escrito en función do contexto. Responde correctamente preguntas relativas ao contido da lectura. Explica o significado de metáforas e imaxes presentes no texto. LGB Produce, en formato papel ou dixital, textos da vida cotiá ou das relacións sociais. Redacta, por parellas, unha conversa de chat relacionada co contido da lectura. LGB Le en voz alta, de xeito fluído e respecta a fidelidade ao texto. LGB Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. LGB Planifica a composición dos escritos en función do tipo de texto e da situación comunicativa para redactar textos adecuados, coherentes e ben cohesionados. LGB Utiliza o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso. Planifica a redacción e crea un breve texto descritivo adecuado, coherente e cohesionado. Elabora un cartel para un evento empregando o rexistro adecuado e cun deseño visual planificado. LGB Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. Asocia cos seus significados varias frases feitas que inclúen léxico de partes do corpo. Elabora as familias léxicas de varios termos e indica se son regulares ou irregulares. LGB Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual. Identifica locucións adverbiais e emprégaas correctamente para completar enunciados. LGB Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega. Recoñece o grao de abertura das vogais tónicas de palabras tiradas do texto. Clasifica palabras segundo o grao de abertura das súas vogais tónicas. LGB Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais. Reflexiona sobre o uso do h a partir da lectura e completa con h unha serie de palabras nos casos precisos. Distingue, polo seu significado, pares de palabras con e sen h. CD 78 79

19 UNIDADE 2 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS Tipos de textos pp O tecido da lingua pp Os nomes das cousas pp Lingua e sociedade pp f) n) e) f) e) m) e) l) ñ) o) BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada. A descrición. Descrición obxectiva e descrición subxectiva. Características lingüísticas dos textos descritivos. Lectura crítica e comparación de textos literarios descritivos. BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, ortográficas e tipográficas. A coherencia textual. Factores necesarios para que un texto sexa coherente. O parágrafo. BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.10. Identificación da estrutura dun texto, a construción dos parágrafos e a vinculación e progresión temáticas en textos alleos e propios. Elaboración de textos tendendo a estes valores. Análise da estrutura dunha noticia. BLOQUE 1. EXPRESIÓN ORAL B1.9. Construción de discursos adecuados a distintos rexistros, coherentes e ben organizados sobre temas de interese persoal ou social da vida cotiá. Expresión oral: simulación dunha conversa propia da vida cotiá. BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático. Léxico do ámbito da saúde e a sanidade. B3.5. Uso progresivo, autónomo e eficaz dos dicionarios, como fonte de obtención de información. Emprego do dicionario. BLOQUE 4. LINGUA E SOCIEDADE B4.4. A orixe e formación da lingua galega. Etapas da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata 1916, e análise e comprensión das causas e consecuencias dos feitos máis relevantes. Historia social da lingua galega: o esplendor. Características da lingua medieval. B3.11. Comprender o sentido global e a intención comunicativa de textos orais e escritos. Ler criticamente e comparar varios textos literarios descritivos. Distinguir razoadamente descricións subxectivas de descricións obxectivas e producir textos breves de ambos os tipos. Comentar, de xeito guiado, os recursos lingüísticos e literarios empregados en textos descritivos. Escribir un retrato breve tomando como modelo un texto comentado. Escribir un retrato breve a partir dunha fotografía. Recoñecer nun texto unha hipérbole e facer unha descrición empregando este recurso. B2.12. Planificar producir e revisar textos con adecuación, coherencia, cohesión e con respecto polas normas morfolóxicas, ortográficas e tipográficas. Seleccionar e organizar ideas para a redacción dun texto coherente. Detectar as incoherencias nun escrito breve e reescribilo de xeito coherente. B3.10. Sintetizar o contido e identificar a estrutura de textos. Elaborar producións propias segundo estes parámetros. Determinar os parágrafos que conforman unha noticia e o tema principal de cada un deles, así como a idea central do texto. B1.9. Producir discursos breves e comprensibles, nun rexistro neutro, sobre temas da vida cotiá. Simular unha conversa nunha consulta médica empregando léxico relacionado coa saúde. B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático e da fraseoloxía. Coñecer o significado de léxico relacionado coas urxencias sanitarias. Relacionar imaxes con substantivos e verbos relacionados coa saúde. Asociar nomes de doenzas coas súas definicións. Recoñecer o significado de denominacións de especialidades médicas de uso frecuente. B3.5. Usar progresiva, autónoma e eficazmente os dicionarios para resolver dúbidas e progresar na aprendizaxe. Definir, empregando o dicionario, léxico relacionado coa saúde extraído dun texto. B4.4. Recoñecer os principais elementos na orixe e formación da lingua galega, así como identificar as causas e consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua desde os seus inicios ata Coñecer os trazos característicos da lingua medieval, identificándoa como galego-portugués. Escoitar e reproducir a pronuncia da lingua medieval. Coñecer o contexto histórico e a situación sociolingüística da lingua na Idade Media. Investigar e reflexionar sobre o papel de Afonso X na historia da lingua. Procurar información en Internet sobre a evolución histórica da lingua na Idade Media e realizar un resumo cos datos máis relevantes. Procurar información sobre a historia da lingua provenzal e comparala coa da lingua galega. Procurar na web información sobre as características lingüísticas da lingua medieval. LGB Interpreta o sentido de textos orais e escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor. Le criticamente e compara varios textos literarios descritivos. Distingue razoadamente descricións subxectivas e obxectivas e produce textos breves de ambos os tipos. Comenta, de xeito guiado, os recursos lingüísticos e literarios empregados en textos descritivos. Escribe un retrato breve tomando como modelo un texto comentado. Escribe un retrato breve a partir dunha fotografía. Recoñece nun texto unha hipérbole e fai unha descrición empregando este recurso. LGB Planifica a composición dos escritos en función do tipo de texto e da situación comunicativa para redactar textos adecuados, coherentes e ben cohesionados. LGB Redacta borradores, utiliza esquemas, árbores ou mapas conceptuais para planificar e organizar os seu escritos. Selecciona e organiza ideas para a redacción dun texto coherente. LGB Usa elementos lingüísticos e discursivos para alcanzar a coherencia e cohesión interna (conectores e tratamento de formas verbais). Detecta as incoherencias nun escrito breve e reescríbeo de xeito que sexa coherente. LGB Determina o tema, delimita a estrutura e identifica a progresión temática en producións propias e alleas. Elabora textos nos que ten en conta os parámetros anteriores. Determina os parágrafos que conforman unha noticia e o tema principal de cada un deles, así como a idea central do texto. LGB Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá que implique solicitar unha información ou un servizo. Simula, por parellas, unha conversa nunha consulta médica. Emprega na conversa léxico relacionado coa saúde. LGB Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. Comprende o significado de léxico relacionado coas urxencias sanitarias. Relaciona imaxes con substantivos e verbos relacionados coa saúde. Asocia nomes de doenzas coas súas definicións. Recoñece o significado das denominacións de especialidades médicas de uso frecuente. LGB Utiliza os dicionario, resolven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua e progresa na aprendizaxe. Define, coa axuda do dicionario, léxico relacionado coa saúde extraído dun texto. LGB Recoñece os principais elementos na orixe e formación da lingua galega desde os seus inicios ata Coñece os trazos característicos da lingua medieval e identifícaa como galego-portugués. Escoita, reparando na pronuncia, audicións que reproducen as características fonéticas da lingua medieval. Le poemas de Martin Codax na pronuncia da época. LGB Recoñece os acontecementos relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata Coñece o contexto histórico e a situación sociolingüística da lingua durante a Idade Media. LGB Identifica as causas dos feitos máis relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata LGB Identifica as consecuencias dos feitos máis relevantes da historia social da lingua galega desde os seus inicios ata Investiga e reflexiona sobre o papel de Afonso X o Sabio na historia da lingua galega. LGB Interpreta gráficos, táboas, textos e información dos medios e das TIC, relacionados coa historia social da lingua galega desde os seus inicios ata Procura na web información sobre a evolución histórica da lingua durante a Idade Media e realiza un resumo dos feitos máis importantes de cada etapa. Procura información sobre a historia da lingua provenzal e compáraa coa da lingua galega. Procura na web información sobre as características lingüísticas da lingua medieval. CD CD 80 81

20 UNIDADE 2 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS A lingua por dentro pp Letras e signos pp Reforzo e ampliación pp o) BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais. B3.3. Recoñecemento, explicación e uso dos procedementos de creación de palabras (derivación e composición). O substantivo: o xénero e o número. Regras de formación do feminino e do plural. Clasificación semántica dos substantivos B3.8. Recoñecemento das función sintácticas e das unidades que as desempeñan de cara á mellora da construción de textos orais e escritos con emprego dunha terminoloxía axeitada. Frase substantiva e frase nominal. Funcións que desempeñan. BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR B1.6. Valoración das producións orais emitidas cunha fonética galega correcta e actitude crítica ante os prexuízos que se poidan asociar a ela. Expresión oral: práctica de pronuncia das vogais. BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias. O sistema vocálico. Localización e grao de apertura das vogais. Actividades de reforzo. Actividades de ampliación. B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías gramaticais na elaboración de textos escritos e orais. Aplicar correctamente as regras de formación do feminino e o plural en substantivos. Identificar nun texto os substantivos invariables e recoñecer o seu xénero. Coñecer a diferenza de significado en pares de palabras con oposición de xénero. Clasificar substantivos semanticamente. B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de palabras e as posibilidades de combinación para crear novas palabras para crear novos elementos léxicos. Analizar morfoloxicamente os substantivos dun texto coa axuda dun cadro. B3.8. Recoñecer, usar e explicar as funcións sintácticas oracionais e as unidades que as desempeñan. Identificar frases nominais en textos. Analizar sintacticamente frases substantivas e nominais e recoñecer as funcións sintácticas de frases nominais en cláusulas. B1.6. Valorar as producións emitidas cunha fonética galega correcta e actitude crítica ante os prexuízos que se poidan asociar a ela. Apreciar a emisión dunha pronuncia correcta das vogais tónicas rexeitando prexuízos. Pronunciar adecuadamente vogais tónicas en pares diacríticos e series de palabras. B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega. Describir e distinguir os fonemas correspondentes ás vogais tónicas das palabras. Distinguir fonética e graficamente pares diacríticos con oposición no grao de abertura das vogais. Reforzar os coñecementos desenvolvidos na unidade. Ampliar os coñecementos desenvolvidos na unidade. LGB Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais. Aplica correctamente as regras de formación do feminino e o plural en substantivos. LGB Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual. Identifica os substantivos invariables nun texto e recoñece o seu xénero. Explica a diferenza de significado en pares de palabras con oposición de xénero. Clasifica substantivos semanticamente. LGB Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras. Analiza morfoloxicamente os substantivos dun texto coa axuda dun cadro. LGB Recoñece e explica nos textos as funcións sintácticas oracionais e diferencia os elementos que as desempeñan. Identifica as frases nominais en textos. Analiza sintacticamente os títulos de obras literarias. Analiza a función sintáctica das frases nominais en cláusulas. LGB Aprecia a emisión dunha pronuncia galega correcta, recoñece os erros de produción oral propia. Aprecia a emisión dunha pronuncia correcta das vogais tónicas. Pronuncia adecuadamente o timbre das vogais tónicas en pares diacríticos e series de palabras. LGB Comprende, interpreta e rexeita os prexuízos que se poidan asociar á maneira de pronunciar a lingua galega. Comprende e rexeita os prexuízos sobre a pronuncia do galego. LGB Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega. Describe o fonema correspondente ás vogais tónicas das palabras destacadas nun texto. Distingue o timbre das vogais tónicas nunha serie de palabras. Contrasta pares diacríticos con oposición no grao de abertura das vogais e acentúa graficamente os termos con vogal semiaberta. Reforza os coñecementos desenvolvidos na unidade. Amplía os coñecementos desenvolvidos na unidade. Avaliación p. 62 B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, ortográficas e tipográficas. B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de vocabulario temático. B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais. B3.3. Recoñecemento dos procedementos de creación de palabras (derivación e composición). B3.7. Uso reflexivo da puntuación en relación coa cohesión textual. B3.8. Recoñecemento das función sintácticas e das unidades que as desempeñan de cara á mellora da construción de textos orais e escritos con emprego dunha terminoloxía axeitada. B3.10. Identificación da estrutura dun texto, a construción dos parágrafos e a vinculación e progresión temáticas en textos alleos e propios. Elaboración de textos tendendo a estes valores. B5.1. Identificación e comprensión das distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata Proba de avaliación. B2.12. Planificar producir e revisar textos con adecuación, coherencia, cohesión e con respecto polas normas morfolóxicas, ortográficas e tipográficas. B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático. Definir coas propias palabras termos relacionados coa saúde. B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías gramaticais na elaboración de textos escritos e orais. Identificar os morfemas flexivos en substantivos e formar os femininos correspondentes. Identificar o xénero de substantivos invariables nun texto. Clasificar semanticamente substantivos dun texto. B3.3. Recoñecer e explicar os procedementos de creación de palabras. Localizar nun texto substantivos derivados e analizalos morfoloxicamente. B3.8. Recoñecer, usar e explicar as funcións sintácticas oracionais e as unidades que as desempeñan. Recoñecer nun texto frases nominais e frases substantivas e analizalas sintacticamente. B3.7. Analizar e usar correctamente a puntuación. B3.10. Sintetizar o contido e identificar a estrutura de textos. Elaborar producións propias segundo estes parámetros. Identificar os erros de coherencia nun texto e reescribilo axeitadamente, organizando os parágrafos. B5.1. Identificar e comprender as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata Recoñecer o tema das cantigas de amor dunha escolma. Comparar e sinalar as diferenzas entre as cantigas de amor e as cantigas de amigo. LGB Planifica a composición dos escritos en función do tipo de texto e da situación comunicativa para redactar textos adecuados, coherentes e ben cohesionados. LGB Utiliza o rexistro lingüístico adecuado en función da situación comunicativa e do ámbito de uso. Redacta unha breve descrición obxectiva. LGB Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. Define coas súas propias palabras termos relacionados coa saúde. LGB Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual. Identifica os morfemas flexivos nunha serie de substantivos e forma os femininos correspondentes. Identifica o xénero de substantivos invariables tirados dun texto. Clasifica semanticamente substantivos dun texto. LGB Recoñece e explica os procedementos de creación de palabras. Localiza nun texto substantivos derivados e analízaos morfoloxicamente. LGB Recoñece e explica nos textos as funcións sintácticas oracionais e diferencia os elementos que as desempeñan. Localiza nun texto frases nominais e frases substantivas e analízaas sintacticamente. LGB Revisa os textos para puntuar correctamente. LGB Determina o tema, delimita a estrutura e identifica a progresión temática en producións propias e alleas. Elabora textos nos que ten en conta os parámetros anteriores. Identifica os erros de coherencia nun texto e reescríbeo axeitadamente, organizando os parágrafos. LGLB Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata Asocia razoadamente cantigas de amor cunha serie de temáticas dadas. LGLB Compara textos literarios dunha mesma época ou período, sinala os seus trazos característicos definitorios e pon todo en relación co contexto histórico, cultural e sociolingüístico da(s) época(s) ou do(s) período(s). Completa unha táboa comparativa entre as cantigas de amor e as cantigas de amigo

21 UNIDADE 2 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades RÚBRICAS DE AVALIACIÓN NOME: COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE NIVEIS DE ADQUISICIÓN ADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1) RESULTADO BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR LGB LGB Aprecia a emisión dunha pronuncia correcta e rexeita os prexuízos asociados á fonética galega. Páx. 59, actividades 2 e 3. Ofrece diversas mostras de comprender e rexeitar os prexuízos asociados á fonética galega e valora a emisión dunha pronuncia correcta. Mostra interese por mellorar na pronuncia e aplica estes coñecementos na vida diaria. Ofrece mostras de comprender e rexeitar os prexuízos asociados á fonética galega e valora a emisión dunha pronuncia correcta. Mostra interese por mellorar na pronuncia e aplicar estes coñecementos na vida diaria. Progresa no rexeitamento dos prexuízos asociados á fonética galega e na valoración positiva da emisión dunha pronuncia correcta. Mostra interese por mellorar na pronuncia. Ofrece mostras de manter prexuízos asociados á fonética galega. CD LGB Realiza unha exposición breve sobre un tema tratado na lectura. Páx. 45, actividade 8. Realiza unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Exprésase de forma clara, ordenada e gramaticalmente correcta. Adecúa a pronuncia e o ton e o volume de voz á situación comunicativa e emprega diferentes recursos non verbais. Realiza unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Exprésase de forma clara e ordenada. Procura adecuar a pronuncia e o ton e o volume de voz á situación comunicativa e empregar algúns recursos non verbais. Realiza unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Trata de expresarse de forma clara e ordenada. Procura adecuar a pronuncia e o ton e o volume de voz á situación comunicativa. Realiza unha exposición breve nun rexistro informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Exprésase de forma confusa ou desordenada e/ou non adapta a pronuncia e o ton e volume de voz á situación comunicativa. Participa nun debate sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Páx. 45, actividade 9. Participa activamente nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura: emprega argumentos lóxicos e convincentes, emitidos de forma clara. Respecta sempre as regras de interacción e atende as instrucións da persoa moderadora. Escoita con atención e respecto as opinións alleas, comenta as contribucións dos outros membros do grupo e realiza achegas mostrando interese polo traballo cooperativo. Planifica tomando notas e expón individualmente, de forma clara, adecuada e coherente, as conclusións do debate. Participa activamente nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura: emprega argumentos lóxicos, emitidos de forma clara. Respecta case sempre as regras de interacción e atende as instrucións da persoa moderadora. Escoita con atención e respecto as opinións alleas e comenta as contribucións dos outros membros do grupo. Planifica tomando notas e expón individualmente, de forma clara, adecuada e coherente, as conclusións do debate. Participa nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura: emprega argumentos lóxicos, emitidos de forma clara. Trata de respectar as regras de interacción e atender as instrucións da persoa moderadora. Escoita con atención e respecto as opinións alleas. Planifica tomando notas e expón individualmente, de forma clara e adecuada, as conclusións do debate. Participa nun debate informal sobre un tema de interese persoal tratado na lectura. Ten dificultades para empregar argumentos lóxicos ou emitilos de forma clara ou para respectar as regras de interacción. Planifica tomando notas e expón individualmente as conclusións do debate. LGB Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá: simula unha conversa nunha consulta médica. Páx. 51, actividade 3. Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá: simula, por parellas, unha conversa nunha consulta médica. Emprega fórmulas de saúdo e despedida, adecúa o rexistro á situación comunicativa e utiliza con fluidez e autonomía abundante léxico relacionado coa saúde. Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá: simula, por parellas, unha conversa nunha consulta médica. Emprega fórmulas de saúdo e despedida, adecúa o rexistro á situación comunicativa e utiliza con certa fluidez abundante léxico relacionado coa saúde. Desenvólvese correctamente en situacións da vida cotiá: simula, por parellas, unha conversa nunha consulta médica. Emprega fórmulas de saúdo e despedida, adecúa o rexistro á situación comunicativa e utiliza, consultando os cadros auxiliares, léxico relacionado coa saúde. Simula, por parellas, unha conversa nunha consulta médica. Adecúa escasamente o rexistro á situación comunicativa e/ou emprega pouco léxico relacionado coa saúde. BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR LGB LGB LGB Aplica técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva para a interpretación dun texto. Páx. 44, actividades 1, 2, 3 e 4. Aplica con autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións e incorpóraos ao seu repertorio construíndo enunciados axeitados. Usa técnicas de síntese: resume en catro liñas o contido da lectura. Relaciona a información explícita e implícita dun escrito en función do contexto: responde con precisión preguntas relativas ao contido da lectura e explica detalladamente o significado de metáforas e imaxes presentes no texto. Aplica con progresiva autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións e constrúe con eles varios enunciados correctos. Usa técnicas de síntese: resume con brevidade e concisión o contido da lectura. Relaciona a información explícita e implícita dun escrito en función do contexto: responde correctamente preguntas relativas ao contido da lectura e trata de explicar o significado de metáforas e imaxes presentes no texto. Aplica técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións e constrúe con eles varios enunciados correctos. Usa técnicas de síntese: resume o contido da lectura adaptándose aproximadamente á extensión esixida. Relaciona a información explícita e implícita dun escrito en función do contexto: responde preguntas relativas ao contido da lectura e trata de explicar o significado da maior parte das metáforas e imaxes presentes no texto. Presenta algunhas dificultades á hora de aplicar técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva: precisa axuda para asociar termos coas súas definicións e/ou os enunciados construídos son incoherentes; necesita reforzo para progresar na capacidade de síntese ou relacionar e interpretar loxicamente a información. E LGB LGB Le comprensiva e expresivamente un texto narrativo. Páxs , lectura. Le en voz alta con total fluidez e fidelidade ao texto e captando a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. Le en voz alta con fluidez e fidelidade ao texto e tratando de captar a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e trata de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. Le en voz alta con certa fluidez e fidelidade ao texto. Trata de respectar os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. Le en voz alta con certa fluidez e fidelidade ao texto. Obvia os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) ou mostra problemas de dicción e ritmo na lectura. CD LGB LGB LGB Planifica e produce textos adecuados: escribe unha descrición breve. Elabora un cartel. Escribe textos da vida cotiá ou das relacións sociais: redacta unha conversa de chat. Páx. 44, actividades 5, 6 e 7. Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e a redacción é clara, coherente e cohesionada e gramaticalmente correcta. Emprega léxico rico e variado. Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e a redacción é clara e gramaticalmente correcta. Emprega léxico variado. Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e trata de manter a corrección gramatical, así como de evitar o uso de castelanismos e a pobreza léxica. Escribe un texto escasamente adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos e/ou á extensión esixida ou precisa moito reforzo para progresar na corrección gramatical

22 UNIDADE 2 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE NIVEIS DE ADQUISICIÓN ADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1) RESULTADO LGB LGB LGB Planifica a composición dos escritos e emprega recursos para redactar textos coherentes. Páx. 49, actividades 3 e 4. Usa elementos lingüísticos e discursivos para alcanzar a coherencia e cohesión interna: detecta as incoherencias nun escrito breve e reescríbeo de xeito que sexa coherente empregando diversos recursos. Planifica a composición dos escritos utilizando esquemas e mapas conceptuais: selecciona e organiza ideas dadas e redacta un texto coherente. Detecta as incoherencias nun escrito breve e reescríbeo de xeito que sexa coherente. Planifica a composición dos escritos utilizando esquemas e mapas conceptuais: selecciona e organiza ideas dadas, con algunha dificultade, e redacta un texto coherente. Detecta as incoherencias nun escrito breve e trata de reescribilo de xeito que sexa coherente. Planifica a composición dos escritos utilizando esquemas e mapas conceptuais: selecciona e organiza ideas dadas, con algunha dificultade, e trata de redactar un texto coherente. Ten dificultades para detectar incoherencias nos textos, seleccionar ideas e/ou redactar escritos coherentes. BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA LGB Recoñece frases feitas. Páx. 45, actividade 10. Recoñece familias léxicas. Páx. 45, actividade 14. Reflexiona, a partir do texto, sobre a fraseoloxía. Asocia cos seus significados todas as frases feitas dunha serie e incorpóraas ao seu repertorio. Recoñece unha familia léxica irregular a partir dun termo presente no texto e complétaa con outras catro palabras. Elabora as familias léxicas de varios termos e indica se son regulares ou irregulares. Reflexiona, a partir do texto, sobre a fraseoloxía. Asocia cos seus significados todas as frases feitas dunha serie. Recoñece unha familia léxica irregular a partir dun termo presente no texto e complétaa con outras catro palabras. Elabora, con algunha dificultade, as familias léxicas de varios termos e indica se son regulares ou irregulares. Reflexiona, a partir do texto, sobre a fraseoloxía. Asocia cos seus significados a maior parte das frases feitas dunha serie. Recoñece unha familia léxica irregular a partir dun termo presente no texto e trata de completala con outras catro palabras. Elabora, con axuda, as familias léxicas de varios termos e indica se son regulares ou irregulares. Reflexiona, a partir do texto, sobre a fraseoloxía. Cústalle asociar cos seus significados as frases feitas dunha serie. Recoñece unha familia léxica irregular a partir dun termo presente no texto e trata de completala con outras catro palabras. Cústalle elaborar as familias léxicas de varios termos e indicar se son regulares ou irregulares. Amplía o seu repertorio léxico e selecciona o léxico adecuado: a saúde. Páxs , actividades 1, 2, 4 e 5. Amplía o seu coñecemento do léxico da saúde e incorpórao progresiva e adecuadamente ás súas producións orais e escritas. Comprende o significado do léxico relacionado coas urxencias sanitarias presente nun texto e emprega o dicionario para realizar correctamente a tarefa. Asocia todas as imaxes propostas a substantivos e verbos relacionados coa saúde. Relaciona todos os nomes de doenzas dunha serie coas súas definicións. Recoñece o significado de todas as denominacións de especialidades médicas de uso frecuente presentes nun texto. Amplía o seu coñecemento do léxico da saúde e trata de incorporalo progresivamente ás súas producións orais e escritas. Comprende o significado de léxico relacionado coas urxencias sanitarias presente nun texto e emprega o dicionario para realizar correctamente a tarefa. Asocia a maioría das imaxes propostas a substantivos e verbos relacionados coa saúde. Relaciona a maior parte dos nomes de doenzas dunha serie coas súas definicións. Recoñece o significado de case todas as denominacións de especialidades médicas de uso frecuente presentes nun texto. Amplía o seu coñecemento do léxico da saúde e trata de incorporalo progresivamente ás súas producións orais e escritas. Emprega o dicionario para comprender o significado de léxico relacionado coas urxencias sanitarias presente nun texto. Asocia, con axuda, imaxes a substantivos e verbos relacionados coa saúde. Relaciona a maior parte dos nomes de doenzas dunha serie coas súas definicións. Emprega o dicionario para comprender o significado das denominacións de especialidades médicas de uso frecuente presentes nun texto e trata de incorporalas ao seu repertorio. Mostra insuficiente progreso no seu coñecemento e uso do léxico. LGB LGB Identifica, explica e emprega correctamente as categorías gramaticais: as locucións adverbiais. Páx. 45, actividade 12. Recoñece no texto unha locución adverbial de tempo. Completa todos os enunciados dunha serie con locucións adverbiais e clasifícaas. Recoñece no texto unha locución adverbial de tempo. Completa todos os enunciados dunha serie con locucións adverbiais e trata de clasificalas. Recoñece no texto unha locución adverbial de tempo. Completa case todos os enunciados dunha serie con locucións adverbiais e trata de clasificalas. Recoñece no texto unha locución adverbial de tempo. Completa os enunciados dunha serie con locucións adverbiais pero cústalle clasificalas. Identifica, explica e emprega correctamente as categorías gramaticais: o substantivo. Páx. 57, actividades 2, 3, 4, 5 e 6. Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do substantivo e incorpora estes coñecementos á súa práctica oral e escrita. Escribe o termo do xénero contrario para unha serie de substantivos invariables. Identifica todos os substantivos invariables nun texto e recoñece o seu xénero. Explica a diferenza de significado en pares de palabras con oposición de xénero. Aplica correctamente as regras de formación do plural en todos os substantivos dunha serie. Clasifica semanticamente todos os substantivos dunha serie. Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do substantivo e incorpora estes coñecementos á súa práctica oral e escrita. Escribe o termo do xénero contrario para unha serie de substantivos invariables. Identifica case todos os substantivos invariables nun texto e recoñece o seu xénero. Explica a diferenza de significado en pares de palabras con oposición de xénero. Aplica correctamente as regras de formación do plural en case todos os substantivos dunha serie. Clasifica semanticamente case todos os substantivos dunha serie. Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do substantivo e procura incorporar estes coñecementos á súa práctica oral e escrita. Recoñece e emprega, con algunha dificultade, substantivos invariables. Explica a diferenza de significado en pares de palabras con oposición de xénero. Aplica as regras de formación do plural nos substantivos dunha serie, con algunha dificultade. Clasifica semanticamente case todos os substantivos dunha serie, consultando o libro. Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do substantivo. Ten dificultades para incorporar estes coñecementos na resolución das tarefas. LGB Descompón e analiza palabras morfoloxicamente. Páx. 56, actividade 1. Sinala o lexema, os morfemas flexivos e os morfemas derivativos en cada un dos substantivos destacados nun texto, coa axuda dun cadro. Sinala o lexema, os morfemas flexivos e os morfemas derivativos en case todos os substantivos destacados nun texto, coa axuda dun cadro. Distingue entre lexema e tipos de morfemas e emprega un cadro para realizar unha análise dos substantivos destacados nun texto, con dificultade. Cústalle distinguir entre lexema e tipos de morfemas ou non utiliza o cadro auxiliar para realizar a tarefa. LGB Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega. Páx. 45, actividade 11. Páx. 59, actividades 1, 2 e 3. Clasifica nun cadro todas as palabras dunha serie segundo o grao de abertura das súas vogais tónicas. Describe o fonema correspondente ás vogais tónicas das palabras destacadas nun texto. Pronuncia adecuadamente e distingue o timbre das vogais tónicas en pares diacríticos e series de palabras e acentúa graficamente os termos con vogal semiaberta. Clasifica nun cadro case todas as palabras dunha serie segundo o grao de abertura das súas vogais tónicas. Describe o fonema correspondente ás vogais tónicas das palabras destacadas nun texto. Pronuncia adecuadamente e distingue case sempre o timbre das vogais tónicas en pares diacríticos e series de palabras acentúa graficamente todos os termos con vogal semiaberta. Trata de clasificar nun cadro todas as palabras dunha serie segundo o grao de abertura das súas vogais tónicas. Describe, consultando o libro, o fonema correspondente ás vogais tónicas das palabras destacadas nun texto. Distingue o timbre das vogais tónicas e procura pronuncialo correctamente en series de palabras e pares diacríticos. Acentúa graficamente todos os termos con vogal semiaberta. Ten dificultades para describir os fonemas e/ ou non distingue o timbre das vogais tónicas

23 UNIDADE 2 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE NIVEIS DE ADQUISICIÓN ADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1) RESULTADO LGB Utiliza os dicionarios. Páx. 50, actividade 1. Estándar tamén avaliable no desenvolvemento progresivo da unidade. Utiliza os dicionarios con autonomía e frecuencia, resolven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información complementaria que conteñen e progresa na aprendizaxe. Utiliza os dicionarios con progresiva autonomía e frecuencia, resolven as súas dúbidas sobre o uso correcto da lingua, obtén e interpreta de xeito adecuado a información complementaria que conteñen e progresa na aprendizaxe. Progresa no emprego dos dicionarios e na interpretación da información complementaria que conteñen, coñece a súa estrutura e úsaos con certa frecuencia. Coñece a estrutura dos dicionarios, pero interpreta parcialmente a información que conteñen ou precisa motivación para empregalos con frecuencia. LGB Respecta as normas ortográficas: uso do h. Páx. 45, actividade 13. Reflexiona sobre o uso do h a partir da lectura e completa con h unha serie de palabras nos casos precisos. Distingue, polo seu significado, pares de palabras con e sen h. Incorpora estes coñecementos na súa produción escrita posterior. Reflexiona sobre o uso do h a partir da lectura e completa con h unha serie de palabras nos casos precisos. Distingue, polo seu significado, pares de palabras con e sen h. Reflexiona sobre o uso do h a partir da lectura e completa con h unha serie de palabras nos casos precisos, con algunha dificultade. Distingue, polo seu significado, algúns pares de palabras con e sen h. Reflexiona sobre o uso do h a partir da lectura. Completa, con algunha dificultade, unha serie de palabras con h LGB Recoñece explica as frases nominais. Páx. 57, actividades 7 e 8. Analiza sintacticamente os títulos de obras literarias. Identifica frases nominais en cláusulas e analiza a súa función sintáctica. Analiza sintacticamente os títulos de obras literarias. Identifica frases nominais en cláusulas e analiza, con algunha dificultade, a súa función sintáctica. Analiza sintacticamente os títulos de obras literarias axudándose do modelo proposto no libro. Identifica frases nominais en cláusulas e analiza, con algunha dificultade, a súa función sintáctica. Cústalle identificar as frases nominais e analizalas sintacticamente. LGB Determina o tema e delimita a estrutura dunha noticia. Páx. 48, actividade 1. Determina con autonomía e precisión os parágrafos que conforman unha noticia e sinala o tema principal de cada un deles, así como a idea central do texto. Determina con autonomía e algunha dificultade os parágrafos que conforman unha noticia e sinala o tema principal de cada un deles, así como a idea central do texto. Determina os parágrafos que conforman unha noticia e sinala o tema principal de cada un deles, así como a idea central do texto, con algunha dificultade. Determina os parágrafos que conforman unha noticia. Presenta dúbidas á hora de determinar a idea central do texto. LGB Analiza e emprega textos descritivos. Páxs , actividades 1, 2, 3, 4, 5, 6 e 7. Le criticamente e compara varios textos literarios descritivos respondendo preguntas con precisión e claridade. Escribe textos descritivos empregando diferentes recursos e adecuándose, en cada caso, ás pautas e tipos de descrición propostos. Redacta de forma clara, coherente, cohesionada e gramaticalmente correcta e utiliza un léxico rico e variado. Distingue razoadamente descricións subxectivas e obxectivas e produce textos breves de ambos os tipos. Comenta os recursos lingüísticos e literarios empregados en textos descritivos explicándoos detalladamente e ofrecendo exemplos concretos. Le criticamente e compara varios textos literarios descritivos respondendo preguntas. Escribe textos descritivos adecuándose, en cada caso, ás pautas e tipos de descrición propostos. Redacta de forma clara, coherente, cohesionada e gramaticalmente correcta. Distingue razoadamente descricións subxectivas e obxectivas e produce textos breves de ambos os tipos. Comenta os recursos lingüísticos e literarios empregados en textos descritivos respondendo preguntas. Le criticamente e compara varios textos literarios descritivos respondendo preguntas. Escribe textos descritivos adecuándose, en cada caso, ás pautas e tipos de descrición propostos e mostrando unha asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade. Distingue razoadamente descricións subxectivas e obxectivas e produce textos breves de ambos os tipos. Comenta algúns dos recursos lingüísticos e literarios empregados en textos descritivos respondendo preguntas. Le criticamente e compara varios textos literarios descritivos respondendo preguntas. Escribe textos descritivos. Distingue razoadamente descricións subxectivas e obxectivas e produce textos breves de ambos os tipos. Ten dificultades para comentar os recursos lingüísticos e literarios empregados en textos descritivos. BLOQUE 4. LINGUA E SOCIEDADE CD LGB LGB LGB LGB LGB Coñece a lingua medieval. Páx. 53, actividades 1, 2, 3, 4 e 5. Coñece os trazos característicos da lingua medieval e reflexiona con progresiva autonomía sobre a súa situación sociolingüística, establecendo comparacións con outras etapas históricas. Mostra interese por ampliar a información e emprega, de xeito autónomo, diferentes recursos (consulta de páxinas web e resumos). Coñece os trazos característicos da lingua medieval e reflexiona, respondendo preguntas, sobre a súa situación sociolingüística. Mostra interese por ampliar a información e emprega, de xeito guiado, diferentes recursos (consulta de páxinas web e resumos). Coñece os trazos característicos da lingua medieval e reflexiona, respondendo preguntas, sobre a súa situación sociolingüística. Emprega, de xeito guiado, diferentes recursos (consulta de páxinas web e resumos) para ampliar a información. Coñece os trazos característicos da lingua medieval e trata de reflexionar, respondendo preguntas, sobre a súa situación sociolingüística. Cústalle empregar diferentes recursos (consulta de páxinas web e resumos) para ampliar a información. BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA LGB LGB Identifica, comprende e explica a literatura medieval: as cantigas de amor. Páx. 39, actividades 1, 2 e 3. Identifica as características principais das cantigas de amigo e reflexiona, empregando argumentos lóxicos e coherentes, sobre os contidos desenvolvidos na unidade. Explica a relación das cantigas coa teoría do amor cortés utilizando o propio léxico. Coñece e distingue razoadamente os subxéneros das cantigas de amor e explica de forma clara e empregando o propio léxico os seus recursos formais característicos. Identifica as características principais das cantigas de amor. Responde loxicamente preguntas mostrando a asimilación dos contidos desenvolvidos na unidade: explica de xeito conciso a relación das cantigas coa teoría do amor cortés, coñece os subxéneros das cantigas de amor e cita os seus recursos formais característicos. Coñece, a grandes trazos, as características principais das cantigas de amor. Trata de responder loxicamente, de forma guiada, preguntas sobre os contidos desenvolvidos na unidade: explica a teoría do amor cortés e cita os subxéneros das cantigas de amor e algúns recursos formais característicos. Coñece, a grandes trazos, as características principais das cantigas de amor e explica a súa relación co amor cortés. Ten dificultades para distinguir os subxéneros e citar algúns recursos formais característicos. LGB LGB LGB Le, compara, comenta e reflexiona sobre as cantigas de amigo. Páxs , escolma e actividades 1, 2 e 3. Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amor e ofrece diversas mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección empregando criterios propios e aplicando os coñecementos adquiridos. Analiza de forma guiada os textos: recoñece neles os trazos definitorios do xénero de amigo; distingue formalmente as cantigas e identifica os recursos característicos xustificadamente. Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amor e ofrece mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección aplicando os coñecementos adquiridos. Analiza de forma guiada os textos: recoñece neles algúns dos trazos definitorios do xénero; distingue formalmente as cantigas e identifica algúns recursos característicos. Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amor. Responde preguntas sobre os textos: xustifica a inclusión das cantigas no xénero de amor sinalando algún dos seus trazos definitorios; coñece a diferenza entre cantigas de mestría e refrán e clasifica os textos con axuda; identifica algún recurso característico. Le comprensivamente unha escolma de cantigas de amor. Coñece os trazos definitorios do xénero, pero precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desenvolvidos na unidade. Compara textos e aprecia a pegada das cantigas na historia da literatura galega. Páx. 41, A pegada das cantigas de amor. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito autónomo a pegada da cantiga de amor neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona sobre os textos establecendo relacións cos contidos das unidades anteriores e empregando criterios propios. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amor neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona, respondendo preguntas, sobre os textos e a súa relación cos contidos das unidades anteriores. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amor neles. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e aprecia de forma comprensiva a pegada da cantiga de amor neles

24 UNIDADE 2 PROBA DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE A xunqueira: unha aperta entre o mar e a terra. A xunqueira marca o lugar de encontro entre as augas do río e as do mar, onde os terreos son chans, creando zonas de limos, lodos e areas, sometidas a grandes cambios fisicoquímicos (temperatura, salinidade) e moi influenciadas polas mareas. As distintas zonas que forma o devalar da marea crean unha área de vexetación con resistencia á auga salgada e que aparece en bandas segundo o seu grao de tolerancia a permanecer baixo a auga salobre máis ou menos tempo. Dependendo de que as zonas sexan baixas ou altas, existen tipos de vexetación e fauna diferentes. A xunqueira é unha depuradora natural, e traballa de balde. As zonas de xunqueira e marisma «desintoxican» as augas, retendo partículas e contaminantes nas súas raíces sen que os xuncos o noten. A saúde de rías, esteiros e enseadas, e dos peixes e mariscos que neles viven, depende en boa medida dos humidais. As plantas da xunqueira desalinizan a auga antes de bebela. Nas xunqueiras vaise dando unha suave mestura de augas doces e salgadas, poñendo a proba as plantas que aquí viven. Calquera planta terrestre morrería de sede se a transplantásemos á marisma, xa que non sería capaz de absorber auga doce. As plantas das marismas teñen mecanismos internos que lles permiten separar o sal do mar e absorber auga doce. Así lograron vivir onde ningunha outra planta foi capaz de sobrevivir. A xunqueira ten grandes manchas de cor. Cando ves a xunqueira de lonxe pódese apreciar que no centro a vexetación é máis escura e fóra ten un verde máis claro. Isto é porque as plantas varían: os xuncos nos terreos máis baixos (cos tons máis escuros) e Puccinellia maritima nas partes máis altas (dun verde máis brillante). 1. Le con atención o texto anterior e xustifica que tipo de texto é. 2. Xustifica se o texto presenta a propiedade da coherencia textual. 3. Describe o fonema vocálico tónico das cinco palabras subliñadas no derradeiro parágrafo do texto. 4. Indica todos os substantivos do primeiro parágrafo do texto e a seguir completa o seguinte cadro seguindo o exemplo. Substantivo Xénero Número Forma en singular/plural xunqueira feminino singular xunqueiras 5. Emparella estas palabras relacionadas coa saúde e a sanidade coas súas definicións. Doente, Vertixe, Xiringa, Odontoloxía, Cirurxiá, Cadeira de rodas, Padiola, Escordadura, Traumatoloxía, Febre Aparello utilizado para inxectar ou extraer líquidos en calquera vaso, conduto, tecido ou cavidade corporal. Asento utilizado na mobilización de persoas con dificultade ou imposibilidade para camiñar. Aumento da temperatura corporal por riba dos niveis normais. Distensión violenta dunha articulación sen chegar á luxación pero con posibilidade de rachadura dalgún ligamento ou grupo próximo de fibras musculares. 90

25 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades Médica especialista en cirurxía. Que sofre algunha doenza ou enfermidade. Rama da medicina que se ocupa do estudo dos dentes, das súas enfermidades e do seu tratamento. Rama da medicina que se ocupa do estudo e tratamento das lesións externas ou internas causadas por unha violencia exterior ao organismo. Sensación de perda do equilibrio producida pola altura. Taboleiro ou tea rectangular con dous varais paralelos, para o transporte de enfermos ou feridos. 6. Completa cos seguintes enunciados os ocos deste texto sobre a época de esplendor da lingua galega: Camiño de Santiago Gallaecia cantigas IX crecemento letrados culto Portugal decadencia provenzal formais XII galego-portugués XIII Durante boa parte da Idade Media, o que hoxe coñecemos como Galicia (bautizada polos romanos) ocupaba un territorio bastante máis extenso do actual, pois tamén abranguía o norte de e mais o occidente de Asturias e Castela e León. Ademais, encontrábase en constante, tanto económico como demográfico, e os seus reis (García, Ramiro II, Afonso VI etc.) gozaban dun importante papel político. Neste período todos os galegos falaban galego, ben pertencesen á aristocracia, á nobreza ou ao campesiñado. Ao principio, a lingua galega compartía espazos co denominado «latín», pois este usábase na escrita e nos ámbitos máis. Pero pouco a pouco o latín foi caendo en desuso e o galego pasou a ocupar todas as funcións sociais, tanto orais como escritas. Así, arredor do século, os galegos daquela unha minoría comezaron a escribir na mesma lingua que falaban xa dende o séculos aproximadamente. A expansión económica e social veu acompañada dun gran desenvolvemento cultural, no que o tivo un importante papel, ao converter Compostela nun dos eixes do cristianismo europeo. Daquela, a nobreza ocupaba o seu tempo de lecer na caza e nos torneos, pero tamén na música e a danza, isto é, a representación na corte de escritas e cantadas na lingua de cultura daquela, o galego, que se converteu nunha das linguas internacionais da lírica trobadoresca, xunto co. No século, ao mesmo tempo que Portugal se convertía en reino independente, Galicia quedaba integrada e sometida na coroa de Castela. Á dependencia política súmase unha recesión económica. Todo isto supón o inicio, moi devagar, da da antiga Gallaecia, pero as consecuencias a nivel cultural e lingüístico aínda han tardar. Nesta época seguimos atopando unha lingua común, o, na literatura escrita a ambos os lados do Miño e nela segue a escribirse a maioría dos documentos da Gallaecia até ben entrado o século XV. 7. Emparella os seguintes recursos formais das cantigas galego-portuguesas coa súa definición. Recurso Dobre Finda Leixaprén Mordobre Paralelismo Refrán Definición Recurso propio das cantigas de amigo galego-portuguesas que relaciona cada parella de estrofas coa parella seguinte. Consiste na repetición dos segundos versos do primeiro par de estrofas como primeiros versos do par seguinte, e os segundos deste como primeiros do seguinte, e así sucesivamente. Verso ou versos que se repiten ao final de cada unha das estrofas. Recurso expresivo baseado na repetición de versos, ideas ou construcións sintácticas con leves variacións. Repetición de palabras dunha mesma familia léxica en lugares simétricos dunha mesma estrofa. Repetición dunha mesma palabra ou grupo delas en lugares simétricos dunha mesma estrofa. Unha estrofa máis breve situada ao final da cantiga que serve de resumo. 91

26 UNIDADE 2 8. Le a cantiga de Bernal de Bonaval que está na «Escolma» (páx. 40) e responde estas cuestións: Cal é o contido xeral da cantiga? Que tipo de cantiga é? Como se refire á amada o poeta? c) Atendendo á súa estrutura, xustifica se é unha cantiga de refrán ou de mestría. 92

27 UNIDADE 2 1. O tipo de texto predominante é a descrición. No texto dise como é a paisaxe da xunqueira e como se comportan os seus elementos. Na descrición abundan os substantivos («limos», «lodos», «areas», «cambios», «temperatura», «salinidade»), os adxectivos («chans», «fisicoquímicos», «distintas», «suave», «doces e salgadas», «terrestre», «máis escura», «máis claro», «máis brillante»), as comparacións («unha depuradora natural») e as imaxes sensoriais («unha aperta entre o mar e a terra», «traballa de balde» etc.). 2. É un texto coherente porque é claro, está organizado, non presenta contradicións e a información que presenta é axeitada e sen contradicións. Tanto o tema (a xunqueir como as ideas centrais (as características da xunqueira: lugar de encontro entre a auga do río e a do mar, o seu labor desintoxicador e desalinizador e a súa cor) están ben organizados en parágrafos, a información está ben seleccionada e desenvólvese de forma progresiva e ordenada (as características e o labor da xunqueir e asemade as ideas expostas non se contradín. 3. Cando: aberta, central [a] Ves: semipechada, anterior ou palatal [e]. Lonxe: semipechada, posterior ou velar [o]. Fóra: semiaberta, posterior ou velar [ɔ] É: semiaberta, anterior ou palatal [ɛ]. 4. Substantivo Xénero Número Forma en singular/plural xunqueira feminino singular xunqueiras lugar masculino singular lugares encontro masculino singular encontros augas feminino plural auga río masculino singular ríos mar masculino singular mares terreos masculino plural terreo zonas feminino plural zona limos masculino plural limo lodos masculino plural lodo areas feminino plural area cambios masculino plural cambio temperatura feminino singular temperaturas salinidade feminino singular salinidades mareas feminino plural marea 416

28 Lingua e literatura 3º ESO Solucionario das actividades de atención á diversidade 5. Doente: Que sofre algunha doenza ou enfermidade. 6. Vertixe: Sensación de perda do equilibrio producida pola altura. Xiringa: Aparello utilizado para inxectar ou extraer líquidos en calquera vaso, conduto, tecido ou cavidade corporal. Odontoloxía: Rama da medicina que se ocupa do estudo dos dentes, das súas enfermidades e do seu tratamento. Cirurxiá: Médica especialista en cirurxía. Cadeira de rodas: Asento utilizado na mobilización de persoas con dificultade ou imposibilidade para camiñar. Padiola: Taboleiro ou tea rectangular con dous varais paralelos, para o transporte de enfermos ou feridos. Escordadura: Distensión violenta dunha articulación sen chegar á luxación pero con posibilidade de rachadura dalgún ligamento ou grupo próximo de fibras musculares. Traumatoloxía: Rama da medicina que se ocupa do estudo e tratamento das lesións externas ou internas causadas por unha violencia exterior ao organismo. Febre: Aumento da temperatura corporal por riba dos niveis normais. Durante boa parte da Idade Media, o que hoxe coñecemos como Galicia (bautizada Gallaecia polos romanos) ocupaba un territorio bastante máis extenso do actual, pois tamén abranguía o norte de Portugal e mais o occidente de Asturias e Castela e León. Ademais, encontrábase en constante crecemento, tanto económico como demográfico e os seus reis (García, Ramiro II, Afonso VI etc.) gozaban dun importante papel político. Neste período todos os galegos falaban galego, ben pertencesen á aristocracia, á nobreza ou ao campesiñado. Ao principio, a lingua galega compartía espazos co denominado «latín culto», pois este usábase na escrita e nos ámbitos máis formais. Pero pouco a pouco o latín foi caendo en desuso e o galego pasou a ocupar todas as funcións sociais, tanto orais como escritas. Así, arredor do século XIII, os galegos letrados daquela unha minoría comezaron a escribir na mesma lingua que falaban xa dende o séculos IX aproximadamente. A expansión económica e social veu acompañada dun gran desenvolvemento cultural, no que o Camiño de Santiago tivo un importante papel, ao converter Compostela nun dos eixes do cristianismo europeo. Daquela, a nobreza ocupaba o seu tempo de lecer na caza e nos torneos, pero tamén na música e na danza, isto é, a representación na corte de cantigas escritas e cantadas na lingua de cultura daquela, o galego, que se converteu nunha das linguas internacionais da lírica trobadoresca, xunto co provenzal. No século XII, ao mesmo tempo que Portugal se convertía en reino independente, Galicia quedaba integrada e sometida na coroa de Castela. Á dependencia política súmase unha recesión económica. Todo isto supón o inicio, moi devagar, da decadencia da antiga Gallaecia, pero as consecuencias a nivel cultural e lingüístico aínda han tardar. Nesta época seguimos atopando unha lingua común, o galego-portugués, na literatura escrita a ambos os lados do Miño e nela segue a escribirse a maioría dos documentos da Gallaecia até ben entrado o século XV. 417

29 SOLUCIONARIO 7. Recurso Paralelismo Mordobre Finda Leixaprén Dobre Refrán Definición Recurso expresivo baseado na repetición de versos, ideas ou construcións sintácticas con leves variacións. Repetición de palabras dunha mesma familia léxica en lugares simétricos dunha mesma estrofa. Unha estrofa máis breve situada ao final da cantiga que serve de resumo. Recurso propio das cantigas de amigo galego-portuguesas que relaciona cada parella de estrofas coa parella seguinte. Consiste na repetición dos segundos versos do primeiro par de estrofas como primeiros versos do par seguinte, e os segundos deste como primeiros do seguinte, e así sucesivamente. Repetición dunha mesma palabra ou grupo delas en lugares simétricos dunha mesma estrofa. Verso ou versos que se repiten ao final de cada unha das estrofas. 8. Nas catro estrofas repítese o mesmo con lixeiros matices: o poeta suplícalle a Deus que lle deixe ver («amostrade-mi-a, Deus,», v. 2) a súa amada («A dona que eu am e tenho por senhor», v. 1) ou, se non, que o mate, que aparece no refrán «Se nom dade-mi-a morte». É unha cantiga de amor onde o poeta se refire á súa amada mediante varias perífrases: «A dona que eu am e tenho por senhor» (v. 1); «A que tenh eu por lume d estes olhos meus» (v. 4) ou «Essa que vós fezestes melhor parecer» (v. 7). Nota: a definición de perífrase pódese consular no «Apéndice literario e gramatical» do libro do alumnado, páx c) É unha cantiga de refrán, xa que o verso «Se nom dade-mi-a morte» se repite ao final de cada unha das estrofas. 418

30 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades ELEMENTOS TRANSVERSAIS 1. A comprensión lectora e expresión oral e escrita. Toda a unidade traballa de maneira transversal a comprensión lectora e expresión oral e escrita, nomeadamente nos apartados «Literatura», «Escolma», «Lectura», «Traballo co texto», «Tipos de textos», «O tecido da lingua», «Actividades de reforzo e ampliación» e «Proba de avaliación». 2. A comunicación audiovisual e as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC). Na «Lectura» descríbense conversas por chat. No exercicio 7 do apartado «Traballo co texto» deberase inventar unha conversa por chat baseada no texto de lectura da unidade. O alumnado deberá consultar diferentes páxinas web para responder ao exercicio 9 de «Traballo co texto» e aos exercicios 3, 4 e 5 de «Lingua e sociedade». 3. O emprendemento. Os exercicios 4 e 5 do apartado «Os nomes das cousas» amosan diferentes oficios e profesións vencellados coa sanidade. 5. A igualdade efectiva entre mulleres e homes. O exercicio 4 de «Os nomes das cousas» exemplifica a igualdade entre mulleres e homes na sanidade. 6. A prevención e a resolución pacífica de conflitos en todos os ámbitos da vida así como de calquera forma de violencia: de xénero, contra persoas con discapacidade, racismo, xenofobia etc. En «Lingua e sociedade» e nos seus cinco exercicios descríbese a detállase a diversidade social da Península Ibérica na Idade Media desde o emprego do latín e o galego-portugués. 7. A saúde e a calidade de vida. Nos cinco exercicios do apartado «Os nomes das cousas» e no texto da «Proba de avaliación» trabállase co vocabulario da saúde e da sanidade. 9. A educación viaria. No exercicio 4 de «O tecido da lingua» o alumnado deberá redactar un texto coherente partindo da idea principal de que cada día resulta máis difícil resolver o problema do tráfico nas cidades. 10. A educación ambiental e o respecto polo medio natural. O texto tirado do xornal Galicia Hoxe no apartado «Tipos de textos», que axuda a explicar a coherencia textual, fala da presenza dos osos pardos no Courel e no Cebreiro. No exercicio 4 de «O tecido da lingua» o alumnado deberá redactar un texto coherente partindo da idea secundaria dos problemas ecolóxicos derivados do tránsito de vehículos. 93

31 UNIDADE 3: INTRODUCIÓN O LIBRO DO ALUMNADO Na páxina de entrada da unidade preséntanse unha serie de actividades orais que parten dos coñecementos previos e avanzan contidos que se traballarán ao longo da unidade. Neste caso, as cuestións refírense á imaxe que o alumnado ten dos xornais e do xornalismo actual, aos seus hábitos lingüísticos, así como ao seu gusto polos debates e o intercambio de ideas. Obxectivos didácticos da unidade: Caracterizar e identificar as cantigas de escarnio e maldicir, as Cantigas de Santa María e a prosa medieval. Recoñecer a estrutura dunha noticia e dunha crónica. Observar a cohesión textual e os seus principais mecanismos. Caracterizar o debate oral formal e o informal. Ampliar o léxico relacionado co tempo meteorolóxico. Diferenciar o bilingüismo da diglosia. Identificar os adxectivos e as frases adxectivas. Clasificar e pronunciar as consoantes do alfabeto galego. Contidos da unidade, organizados por apartados: Literatura: Outros textos da literatura medieval. Inclúe un apartado final titulado «Comprende e razoa» no que o alumnado deberá demostrar a adquisición reflexiva dos contidos expostos. Escolma: que inclúe na epígrafe «repara» unhas breves preguntas de comprensión dos textos escolmados. Baixo o título «A pegada das cantigas de escarnio e maldicir» ofrécense textos modernos e contemporáneos nos que se aprecia a influencia do antedito xénero medieval. Lectura e traballo co texto: «Un sensacional Marque faise coa Volta a Portugal», de Actividades de comprensión e expresión escrita e oral. Outras actividades: xentilicios, sinestesias, ortografía e fonética. Tipos de textos: A noticia. O tecido da lingua: A cohesión textual. Os mecanismos de cohesión textual. Escoitar e falar: O debate formal e informal. Os nomes das cousas: O tempo meteorolóxico. Lingua e sociedade: Linguas en contacto: bilingüismo e diglosia. A lingua por dentro: O adxectivo. A frase adxectiva. Letras e signos: O sistema consonántico. Actividades de reforzo e ampliación: Contra o final da unidade ofrécense dúas páxinas con actividades para o traballo da diversificación curricular. Avaliación: Na última páxina, a proba de avaliación da adquisición dos contidos da unidade. Parte da lectura do texto «Veu visitarme o mar», de Rosa Aneiros, para desenvolver actividades de comprensión e expresión escritas, así como outras correspondentes aos diferentes apartados da unidade. 94

32 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades Temporalización: Os contidos desta unidade impartiranse durante as dúas últimas semanas de novembro e as dúas primeiras de decembro. RECURSOS E FERRAMENTAS DE AVALIACIÓN Recursos: Materiais fotocopiables da Proposta didáctica: probas de atención á diversidade, probas trimestrais para o desenvolvemento das competencias clave, probas de avaliación, probas de avaliación de literatura. Caderno de ortografía de Xerais con actividades complementarias. Libro dixital con contidos ampliados e cunha selección de recursos dixitais para o traballo na aula: locución de textos, esquemas animados, mapas interactivos, enlaces web, vídeos etc. Ferramentas de avaliación: Avaliación inicial da unidade 3, baseada nas preguntas de expresión oral que van na páxina inicial da unidade. Proba de avaliación da unidade 3 na última páxina da unidade do libro do alumnado. Rúbricas de avaliación: dispoñibles nesta proposta didáctica. MATERIAIS DIDÁCTICOS Deseguido, nesta Proposta didáctica, ofrécense os seguintes materiais relacionados coa unidade 3: Programación da unidade 3, por apartados e bloques de contidos. Rúbricas de avaliación da unidade 3: preséntanse por bloques de contidos, con referencia explícita ás actividades do libro do alumnado onde se traballa cada estándar de aprendizaxe e cunha proposta de catro niveis de adquisición: adquire plenamente (4), logra (3), progresa (2) e precisa apoio (1). Actividades de atención á diversidade da unidade 3: actividades que procuran facilitar o traballo co alumnado que presenta meirandes dificultades de aprendizaxe. Elementos transversais da unidade 3: con referencia explícita ao recurso didáctico onde se traballa cada un deses elementos. 95

33 UNIDADE 3 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades PROGRAMACIÓN DA UNIDADE APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS Literatura e escolma de textos pp l) ñ) BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA B5.1. Identificación e comprensión das distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata As cantigas de escarnio e maldicir: temas e recursos formais. Lírica relixiosa: as cantigas de Santa María. Xéneros menores: pastorelas, tenzóns e prantos. Prosa medieval. B5.2. Comentario de textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata Escolma de cantigas medievais. A pegada das cantigas de escarnio e maldicir: escolma. B5.1. Identificar e comprender as distintas épocas e períodos da literatura galega desde as súas orixes na Idade Media ata Poñer en relación as cantigas de escarnio e maldicir coas características da sociedade medieval. Coñecer as diferenzas entre a cantiga de escarnio e a cantiga de maldicir. Comprender a orixinalidade da lírica medieval fronte á prosa. Valorar razoadamente a importancia das cantigas de Santa María na súa época. B5.2. Comentar textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacionar o seu contido co contexto histórico, cultural e sociolingüístico de cada período. Ler comprensivamente unha escolma de cantigas medievais. Diferenciar entre as cantigas de escarnio e as cantigas de maldicir. Distinguir as cantigas de escarnio e maldicir segundo a súa temática. Distinguir razoadamente os trazos definitorios das cantigas de loor e milagres a partir dun texto. Ler comprensivamente e apreciar a pegada das cantigas de escarnio e maldicir en textos poéticos contemporáneos. LGLB Comprende e explica razoadamente as distintas épocas e períodos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e sinala os seus principais trazos característicos. Pon en relación as cantigas de escarnio e maldicir coas características da sociedade medieval. Coñece as diferenzas entre a cantiga de escarnio e a cantiga de maldicir. Explica a orixinalidade da lírica medieval fronte á prosa. Valora razoadamente a importancia das cantigas de Santa María na súa época. LGLB Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente. LGLB Compara textos literarios dunha mesma época ou período ou de diferentes épocas e períodos atendendo aos seus principais contidos, sinala os seus trazos característicos definitorios e pon todo en relación co contexto histórico, cultural e sociolingüístico da(s) época(s) ou do(s) período(s). Le comprensivamente unha escolma de cantigas medievais. Diferencia entre as cantigas de escarnio e as cantigas de maldicir. Distingue as cantigas de escarnio e maldicir segundo a súa temática. Explica os trazos definitorios das cantigas de loor presentes nunha cantiga de Santa María. Le comprensivamente e aprecia a pegada das cantigas de escarnio e maldicer en textos poéticos contemporáneos. Lectura e traballo co texto pp d) e) m) n) BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR B1.5. Desenvolvemento de habilidades de escoita cunha actitude de interese, cooperación e respecto ante as intervencións orais, sobre todo en exposicións do profesorado ou do alumnado. Desenvolvemento de habilidades de escoita activa. B1.8. Coñecemento, uso e aplicación de técnicas e estratexias necesarias para falar en público: planificación do discurso nas prácticas orais formais e informais. Expresión oral: planificación do discurso e exposición oral breve. Expresión oral: planificación e representación dunha entrevista. B1.7. Participación activa en situacións propias do ámbito educativo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión. Expresión oral: debate sobre deportes. B1.5. Coñecer e usar as normas de cortesía nas intervencións orais propias e alleas da actividade educativo, tanto espontáneas como planificadas. B1.8. Aplicar técnicas e estratexias para falar en público, en situacións formais e informais, de forma individual. Planificar unha exposición oral de temática deportiva mediante apuntamentos esquemáticos. Planificar a extensión dunha exposición oral adaptándose a unha duración prefixada. Planificar, por parellas, unha entrevista de temática deportiva. Realizar unha exposición breve de forma clara e gramaticalmente correcta, coidando a pronuncia e os aspectos prósodicos da linguaxe non verbal e empregando léxico variado. Adecuar a súa pronuncia a un contexto formal representado. B1.7. Participar activamente en situacións propias do ámbito educativo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión. Participar activamente nun debate de temática deportiva respectando as regras de intervención e cortesía. Empregar argumentos lóxicos para manifestar a súa opinión. Atender as instrucións da persoa moderadora. Comentar as intervencións dos interlocutores. LGB Coñece, aprecia e usa as normas que rexen a cortesía na comunicación oral (intervén na quenda que lle corresponde, respecta as opinións e recoñece e rexeita a linguaxe discriminatori. LGB Recoñece a importancia dos aspectos prosódicos (entoación, pausas, ton, timbre e volume) e o significado dos trazos máis característicos da linguaxe non verbal. LGB Elabora guións para organizar os contidos de exposicións formais ou informais breves. Planifica unha exposición oral de temática deportiva mediante apuntamentos esquemáticos. Planifica a extensión da exposición adaptándoa a unha duración prefixada. Planifica, por parellas, unha entrevista de temática deportiva. LGB Participa con fluidez nas intervencións orais espontáneas ou formais respectando as regras morfosintácticas desta lingua, en especial a colocación do pronome átono, así como a fonética galega (pronuncia das sete vogais, n velar e fonema fricativo palatal xordo). Realiza unha exposición breve de forma clara e gramaticalmente correcta. Pronuncia adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo. LGB Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en escena, os xestos e a mirad, manifesta autocontrol das emocións ao falar en público e diríxese ao auditorio con autoconfianza e seguridade. Coida a súa linguaxe non verbal na práctica oral. Manifesta autocontrol das emocións ao falar en público. LGB Emprega nas intervencións orais espontáneas un léxico rico e variado. LGB Adecúa a súa pronuncia á finalidade da práctica oral. Adecúa a súa pronuncia ao contexto formal representado na entrevista. LGB Participa activamente en debates ou coloquios, respecta as regras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais. Participa activamente nun debate de temática deportiva. Emprega argumentos con criterios lóxicos. Respecta as regras de interacción, intervención e cortesía. LGB Cínguese ao tema, non divaga e atende ás instrucións do moderador nos debates e coloquios. Atende as instrucións da persoa moderadora. LGB Respecta as quendas de palabra, o espazo, xesticula de xeito adecuado, escoita activamente os demais e usa fórmulas de saúdo e despedida. Comenta as intervencións dos interlocutores

34 UNIDADE 3 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR B2.1. Uso de técnicas de análise do contido e estratexias que facilitan a lectura comprensiva e crítica de textos. B2.3. Comprensión e interpretación de textos propios dos medios de comunicación e distinción dos contidos informativos e das opinións en entrevistas, crónicas e reportaxes. Actividades de comprensión textual. B2.8. Lectura fluída en voz alta respectando os patróns fonéticos do galego. Lectura expresiva e comprensiva: «Un sensacional Marque faise coa volta a Portugal», en Praza Pública. B2.9. Produción, en formato papel ou dixital, de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais. Expresión escrita: redacción dun correo electrónico. B2.10. Produción, en soporte impreso ou dixital, de textos propios dos medios de comunicación. Expresión escrita: redacción dun texto de opinión breve. Lectura e traballo co texto pp d) e) m) n) BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático. Reflexión lingüística: xentilicios. B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias. Reflexión lingüistica: pronuncia da grafía x. B3.6. Coñecemento, aplicación e valoración das normas ortográficas para conseguir unha comunicación eficaz. Reflexión lingüística: palabras que comezan por ex- e palabras que comezan por es-. B2.1. Aplicar técnicas e estratexias que facilitan a lectura comprensiva e crítica de textos. Sintetizar a idea principal de cada un dos parágrafos que compoñen un texto. Utilizar un cadro para extraer e organizar información dun texto. Relacionar termos da lectura coas súas definicións. Coñecer as diferentes acepcións, comúns e específicas do ámbito deportivo, de palabras extraídas do texto. B2.3. Comprender e interpretar escritos propios dos medios de comunicación e distinguir entre información e opinión en crónicas. Discriminar afirmacións verdadeiras e falsas e escribir estas últimas de acordo coa mensaxe do texto. B2.8. Ler en voz alta, de xeito fluído, e respectar os patróns fonéticos do galego. B2.9. Producir, en formato papel ou dixital, textos propios da vida cotiá e das relacións sociais. Redactar un correo electrónico de seis liñas relacionado coa temática do texto. Redactar un breve texto en que expresa a súa opinión sobre un tema tratado na lectura. B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático e da fraseoloxía. Recoñecer os xentilicios empregados nun texto e saber o topónimo correspondente. Incorporar ao seu repertorio léxico os xentilicios correspondentes a varios topónimos galegos. B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega. Distinguir e realizar correctamente as dúas posibles pronuncias da grafía x. B3.6. Aplicar as normas ortográficas e morfolóxicas da lingua galega. Recoñecer e distinguir palabras que comezan por ex- ou es-. Valorar a importancia das normas ortográficas na distinción de palabras e empregalas correctamente. LGB Usa técnicas de síntese do contido dos textos: subliñados, esquemas e resumos. Sintetiza nunha oración a idea principal de cada un dos parágrafos que compoñen o texto. LGB Usa técnicas de ampliación e organización da información: táboas, cadros, gráficos e mapas conceptuais. Utiliza un cadro para extrer e organizar información do texto. LGB Busca e asimila o significado de palabras do rexistro formal e incorpóraas progresivamente ao seu vocabulario. Relaciona termos da lectura con cadansúa definición. Explica o significado de expresións tiradas da lectura, tanto nas súas acepcións comúns como nas específicas do ámbito deportivo. LGB Comprende e interpreta textos xornalísticos: crónicas. Discrimina afirmacións verdadeiras e falsas e escribe estas últimas de acordo coa mensaxe do texto. LGB Le en voz alta, de xeito fluído e respecta a fidelidade ao texto. LGB Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. LGB Produce, en formato papel ou dixital, textos da vida cotiá ou das relacións sociais. Redacta un correo electrónico de seis liñas relacionado coa temática do texto. Redacta un breve texto en que expresa a súa opinión sobre un tema tratado na lectura. LGB Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. Encontra os xentilicios empregados na lectura e indica o topónimo que lles corresponde. Escribe o xentilicio correspondente a cada un dos topónimos dunha serie. LGB Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega. Recoñece as dúas posibles pronuncias da grafía x a partir do texto. Clasifica unha serie de palabras que conteñen x segundo a súa pronuncia. LGB Emprega textos orais e escritos e respecta as normas gramaticais. Recoñece no texto palabras que comezan por ex- e palabras que comezan por es-. Valora a importancia das normas ortográficas para distinguir palabras, completa unha serie empregando ex- ou es- e explica o significado dos pares que se distinguen graficamente. CD BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA B5.6. Creación ou recreación de textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula co fin de desenvolver o gusto pola escrita e a capacidade de expresión dos sentimentos e xuízos. Reflexión lingüística: a sinestesia. Expresión escrita: emprego de recursos retóricos. B5.6. Crear ou recrear textos sinxelos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula co fin de desenvolver o gusto pola escrita e a capacidade de expresión dos sentimentos e xuízos. Lembrar o concepto de sinestesia a través dun exemplo sinalado nun texto. Crear sinestesias e explicalas. LGLB Desenvolve o gusto pola escrita como instrumento de comunicación capaz de analizar e regular os sentimentos e xuízos. Lembra o que é unha sinestesia a través dun exemplo sinalado na lectura. Crea sinestesias e explícaas. Tipos de textos pp c) e) BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR B2.3. Comprensión e interpretación de textos propios dos medios de comunicación e distinción dos contidos informativos e das opinións. B2.10. Produción, en soporte impreso ou dixital, de textos propios dos medios de comunicación. A noticia: estrutura. A crónica. B2.13. Utilización das TIC para organizar os contidos, mellorar a presentación e corrixir erros. Uso do procesador de textos. B2.3. Comprender e interpretar escritos propios dos medios de comunicación e distinguir entre información e opinión. Comparar varios xornais e familiarizarse coa súa estrutura. Recoñecer as pautas xerais de redacción da noticia. Analizar o tratamento dunha mesma información en dous xornais distintos, seguindo unhas pautas. Diferenciar o tratamento informativo do tratamento valorativo en titulares de noticias. B2.10. Producir, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos informativos e de opinión. Transformar titulares informativos en valorativos recoñecendo as mudanzas feitas. Escribir unha crónica dun suceso próximo á súa experiencia vital. B2.13. Utilizar as TIC para organizar os contidos, mellorar a presentación e corrixir as producións escritas. Empregar o procesador de textos para darlle o formato adecuado a unha crónica. LGB Comprende e interpreta textos xornalísticos. Examina varios xornais en grupo e organiza a información (número de seccións, orde das seccións etc.) coa axuda dun cadro. Analiza unha noticia e explica se cumpre as pautas xerais de redacción. LGB Distingue entre os contidos informativos e as opinións que se expresan nos textos xornalísticos. Compara o tratamento dunha mesma información en dous xornais distintos, seguindo unhas pautas. Diferencia de forma razoada titulares informativos e valorativos. LGB Produce, en soporte impreso ou dixital, textos xornalísticos. Transforma titulares informativos en valorativos e explica as mudanzas feitas. Escribe unha crónica dun suceso acontecido no seu contorno. LGB Usa as TIC (procesadores de textos e correctores ortográficos) para organizar os contidos, mellorar a presentación e facilitar a corrección dos textos escritos. Emprega o procesador de textos para darlle o formato adecuado a unha crónica. CD CD 98 99

35 UNIDADE 3 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS O tecido da lingua pp f) BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.9. Recoñecemento e uso reflexivo dos mecanismos de cohesión textual. A cohesión textual. Os mecanismos de cohesión textual: repetición de palabras, substitución de palabras, deíxe, puntuación e nexos ou conectores. BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR B1.5. Desenvolvemento de habilidades de escoita cunha actitude de interese, cooperación e respecto ante as intervencións orais, sobre todo en exposicións do profesorado ou do alumnado. B1.7. Participación activa en situacións propias do ámbito educativo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión. O debate. A tese e os argumentos. O debate formal. Exemplos de debates formais. O debate informal. Que debemos facer e que non debemos facer. Tipos de argumentos máis empregados. B3.9. Recoñecer en textos de diversa natureza e usar nas producións propias os principais mecanismos de cohesión. Recoñecer nun texto diversos mecanismos de cohesión textual e sinalar as conexións correspondentes. Empregar mecanismos de cohesión textual (deícticos e substitución de palabras) para reescribir adecuadamente un texto. LGB Identifica, explica e usa mecanismos que lle achegan cohesión a un texto. Traza nun texto as conexións correspondentes a diferentes mecanismos de cohesión destacados. Emprega mecanismos de cohesión textual (deícticos e substitución de palabras) para reescribir adecuadamente un texto. Escoitar e falar pp c) d) e) f) B1.5. Coñecer e usar as normas de cortesía nas intervencións orais propias e alleas da actividade educativo, tanto espontáneas como planificadas. Identificar exemplos de boas e malas prácticas en debates televisivos, en relación coas pautas propostas na unidade. Reflexionar sobre o emprego adecuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas. B1.7. Participar activamente en situacións propias do ámbito educativo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión. Contrastar a súa opinión coa do resto do grupo respectando as regras de intervención e cortesía. Participar activamente en debates formais e informais respectando as regras de intervención e cortesía. Coñecer os tipos de argumentos máis utilizados nos debates, reflexionar sobre estes e empregalos nunha situación simulada da vida real. Avaliar as intervencións propias e alleas analizando diferentes debates. Coñecer e identificar as diferenzas entre o debate formal e informal nun coloquio televisivo. LGB Coñece, aprecia e usa as normas que rexen a cortesía na comunicación oral (intervén na quenda que lle corresponde, respecta as opinións e recoñece e rexeita a linguaxe discriminatori. Identifica en debates televisivos exemplos de boas e malas prácticas, en relación coas pautas propostas na unidade. LGB Recoñece a importancia dos aspectos prosódicos (entoación, pausas, ton, timbre e volume) e o significado dos trazos máis característicos da linguaxe non verbal. Reflexiona sobre o emprego adecuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas. LGB Participa activamente en debates ou coloquios, respecta as regras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais. Contrasta a súa opinión coa do resto do grupo respectando as regras de intervención e cortesía. Participa activamente nun debate formal organizado na aula, respectando as regras de intervención e cortesía. Participa activamente nun debate informal organizado na aula, respectando as regras de intervención e cortesía. LGB Cínguese ao tema, non divaga e atende ás instrucións do moderador nos debates e coloquios. Coñece e reflexiona sobre o tipo de argumentos máis empregados nos debates. Emprega diferentes tipos de argumentos nunha situación simulada da vida real. LGB Avalía as intervencións propias e alleas. Analiza fragmentos en vídeo de debates realizados no marco dunha actividade extraescolar e avalía as intervencións dos participantes seguindo unhas pautas. Avalía as intervencións realizadas por outros membros do grupo nun debate formal realizado na aula. LGB Respecta as quendas de palabra, o espazo, xesticula de xeito adecuado, escoita activamente os demais e usa fórmulas de saúdo e despedida. Coñece e identifica nun debate televisivo as diferenzas entre o debate formal e informal. Os nomes das cousas pp BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de fraseoloxía e de vocabulario temático. Léxico relacionado co tempo meteorolóxico. B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático e da fraseoloxía. Identificar nun texto e definir substantivos e verbos relacionados co tempo meteorolóxico. Asociar imaxes con substantivos, adxectivos e verbos propios do campo semántico da meteoroloxía. Asimilar e incorporar á súa produción escrita léxico e fraseoloxía relacionados co tempo meteorolóxico. LGB Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. Identifica nun texto e define substantivos e verbos relacionados co tempo meteorolóxico. Asocia imaxes con substantivos, adxectivos e verbos propios do campo semántico da meteoroloxía. Redacta un texto breve empregando léxico relacionado co tempo meteorolóxico. Asimila varias frases feitas que conteñen léxico relacionado co tempo meteorolóxico e incorpóraas á redacción de enunciados. Lingua e sociedade pp d) e) l) ñ) o) BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR B1.7. Participación activa en situacións propias do ámbito educativo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión. Expresión oral: reflexión e debate sobre a diglosia en Galicia. Expresión oral: reflexión e debate sobre as consecuencias de levar a cabo un cambio de lingua. BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR B2.6. Uso case autónomo dos recursos que ofrecen as bibliotecas e as TIC para obter, organizar e seleccionar a información. Procura e lectura comprensiva do conto de Séchu Sende «Instrucciones para empezar a hablar gallego» (Made in Galiz. B1.7. Participar activamente en situacións propias do ámbito educativo e de interese para o alumnado que xeren intercambio de opinión. Reflexionar oralmente en grupo sobre a diglosia en Galicia, empregando argumentos lóxicos e aplicando os coñecementos desenvolvidos, sobre a diglosia en Galicia e as consecuencias de levar a cabo un cambio de lingua. B2.6. Usar, de maneira case autónoma, os recursos que ofrecen as bibliotecas e outros recursos relacionados coas TIC para obter, organizar e seleccionar información. Procurar de xeito autónomo e ler comprensivamente un texto literario relacionado co tema tratado, establecendo unha comparación entre o seu contido e a propia experiencia. LGB Participa activamente en debates ou coloquios, respecta as regras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais. Reflexiona e debate, empregando argumentos lóxicos e aplicando os coñecementos desenvolvidos, sobre a diglosia en Galicia. Reflexiona e debate, empregando argumentos lóxicos e aplicando os coñecementos desenvolvidos, sobre as consecuencias de levar a cabo un cambio de lingua. LGB Aplica correctamente o sistema de procura na biblioteca e nos buscadores de internet para obter, organizar e seleccionar información. Procura de xeito autónomo e le comprensivamente un texto literario relacionado co tema tratado, establecendo unha comparación entre o contido e a propia experiencia

36 UNIDADE 3 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS Lingua e sociedade pp d) e) l) ñ) o) BLOQUE 4. LINGUA E SOCIEDADE B4.1. Valoración das linguas como medios de relación interpersoal e de sinal de identidade dun pobo. B4.2. Situación sociolingüística do galego, observación da situación sociolingüística en canto a usos e actitudes no contorno máis próximo (aula e barrio), con aproximación aos prexuízos lingüísticos máis evidentes. Linguas en contacto: bilingüismo social, bilingüismo individual e diglosia. B4.1. Valorar as linguas como medios de relación interpersoal e de sinal de identidade dun pobo. Distinguir entre bilingüismo individual e bilingüismo social e comprender e aplicar o concepto de diglosia á ánalise sociolingüística do seu contorno e da realidade galega. B4.2. Describir e analizar a situación sociolingüística de Galicia atendendo á presenza da lingua galega. Analizar, seguindo unhas pautas, a distribución do galego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno. Reflexionar, coa axuda dun cadro, sobre o seu nivel de competencia nas dúas linguas en contacto en relación cos ámbitos de adquisición destas. Experimentar e describir un proceso de cambio de lingua tirando conclusións positivas sobre as consecuencias deste. Realizar inferencias, respondendo preguntas, sobre a situación sociolingüística do galego en relación cos ámbitos de adquisición das dúas linguas en contacto en Galicia. LGB Distingue entre bilingüismo e diglosia e aplica estes termos de forma axeitada á realidade galega. Distingue entre bilingüismo individual e bilingüismo social e comprende o concepto de diglosia. Aplica o concepto de diglosia á ánalise sociolingüística do seu contorno, así como do propio uso e nivel de competencia nas dúas linguas en contacto. LGB Describe e analiza a situación sociolingüística de Galicia. Analiza, seguindo unhas pautas, a distribución do galego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno. Reflexiona, coa axuda dun cadro, sobre o seu nivel de competencia nas dúas linguas en contacto en relación cos ámbitos de adquisición destas. Experimenta e describe un proceso de cambio de lingua e tira conclusións positivas sobre as consecuencias deste. Realiza inferencias, respondendo preguntas, sobre a situación sociolingüística do galego en relación cos ámbitos de adquisición das dúas linguas en contacto en Galicia. A lingua por dentro pp BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais. O adxectivo: adxectivos explicativos e especificativos. Graos do adxectivo. Adxectivos con lexemas diferentes para o comparativo e para o superlativo. O grao comparativo. Uso das conxuncións comparativas. B3.8. Recoñecemento das función sintácticas e das unidades que as desempeñan de cara á mellora da construción de textos orais e escritos con emprego dunha terminoloxía axeitada. A frase adxectiva. B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías gramaticais na elaboración de textos escritos e orais. Recoñecer e empregar adxectivos na súa produción escrita respectando as regras de concordancia. Distinguir os adxectivos explicativos e especificativos e redactar enunciados cos dous tipos. Coñecer os tres graos do adxectivo, así como as diferentes formas do superlativo, e empregalas en textos escritos. Identificar o grao comparativo e usar adecuadamente as conxuncións comparativas. B3.8. Recoñecer, usar e explicar as funcións sintácticas oracionais e as unidades que as desempeñan. Identificar a frase adxectiva en cláusulas e analizala sintacticamente. LGB Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais. Reescribe un texto cambiando adxectivos e respectando as regras de concordancia. Emprega adxectivos explicativos e especificativos na redacción de enunciados. Redacta un texto breve empregando os superlativos absolutos dunha serie de adxectivos dados. Constrúe enunciados empregando a forma do superlativo relativo a partir de series de tres palabras. Completa enunciados coas conxuncións comparativas axeitadas e indica se hai varias posibilidades de uso. LGB Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual. Identifica nun texto adxectivos, así como os substantivos que estes modifican. Distingue os adxectivos explicativos dos especificativos. Clasifica os adxectivos dun texto segundo o seu grao. LGB Recoñece e explica nos textos as funcións sintácticas oracionais e diferenza os elementos que as desempeñan. Recoñece nun texto as frases substantivas e nominais que conteñen un adxectivo ou fraxe adxectiva como modificador. Localiza frases adxectivas en cláusulas e analízaas sintacticamente. Letras e signos pp BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR B1.6. Valoración das producións orais emitidas cunha fonética galega correcta e actitude crítica ante os prexuízos que se poidan asociar a ela. Pronuncia reflexiva de fonemas consonánticos. BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias. O sistema consonántico. Clasificación dos fonemas consonánticos. B1.6. Valorar as producións emitidas cunha fonética galega correcta e actitude crítica ante os prexuízos que se poidan asociar a ela. Pronunciar reflexivamente fonemas consonánticos. B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega. Identificar na pronuncia os fonemas bilabiais e nasais. Asociar consoantes empregadas na creación de palabras con fonemas e definir estes segundo o seu punto e modo de articulación. Reforzar os coñecementos desenvolvidos na unidade. Ampliar os coñecementos desenvolvidos na unidade. LGB Aprecia a emisión dunha pronuncia galega correcta, recoñece os erros de produción oral propia e allea a partir da práctica habitual de autovaliación e propón solucións para melloralas. Pronuncia reflexivamente fonemas consonánticos. LGB Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega. Identifica na pronuncia os fonemas bilabiais e nasais. Crea palabras empregando consoantes e define os fonemas correspondentes segundo o seu punto e modo de articulación. Achega as grafías correspondentes a unha serie de fonemas descritos e crea palabras empregando diversas combinacións. Clasifica consoantes asociándoas ás definicións dos seus modos de articulación. Reforza os coñecementos desenvolvidos na unidade. Amplía os coñecementos desenvolvidos na unidade. Reforzo e ampliación pp Actividades de reforzo. Actividades de ampliación

37 UNIDADE 3 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades APARTADO OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES E INDICADORES COMPETENCIAS Avaliación p. 90 B2.1. Uso de técnicas de análise do contido e estratexias que facilitan a lectura comprensiva e crítica de textos. B2.10. Produción, en soporte impreso, de textos propios dos medios de comunicación. B2.12. Planificación, produción e revisión do texto con adecuación, coherencia, cohesión e respecto polas normas morfolóxicas, ortográficas e tipográficas. B3.1. Recoñecemento, explicación e uso de léxico amplo e preciso, con incorporación de vocabulario temático. B3.2. Recoñecemento e identificación das categorías gramaticais. B3.4. A fonética e a fonoloxía do galego con especial atención a posibles interferencias. B3.8. Recoñecemento das función sintácticas e das unidades que as desempeñan de cara á mellora da construción de textos orais e escritos con emprego dunha terminoloxía axeitada. B3.9. Recoñecemento dos mecanismos de cohesión textual. B3.11. Recoñecemento e delimitación na intención comunicativa expresada. B4.1. Valoración das linguas como medios de relación interpersoal e de sinal de identidade dun pobo. B5.2. Selección, lectura autónoma e comentario de textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata Proba de avaliación. B2.1. Aplicar técnicas e estratexias que facilitan a lectura comprensiva e crítica de textos. Ler comprensivamente e extraer información dun texto para empregala na súa produción escrita. B2.10. Producir, en soporte impreso, textos xornalísticos informativos. Redactar adecuadamente unha noticia sobre un tema tratado na lectura. B2.12. Planificar producir e revisar textos con adecuación, coherencia, cohesión e con respecto polas normas morfolóxicas, ortográficas e tipográficas. Seleccionar información dun texto e reelaborala. B3.1. Recoñecer e explicar os valores de léxico temático. Tirar dun texto todos os termos relacionados co tempo meteorolóxico e achegar sinónimos. Recoñecer nun texto termos do campo semántico marítimo. B3.2. Aplicar os coñecementos sobre as distintas categorías gramaticais na elaboración de textos escritos e orais. Empregar correctamente os diferentes graos do adxectivo na escrita. Recoñecer nun texto os adxectivos e distinguilos segundo o seu grao. B3.4. Recoñecer e usar adecuadamente a fonética da lingua galega. Coñecer o punto e modo de articulación dos fonemas consonánticos en palabras. B3.8. Recoñecer, usar e explicar as funcións sintácticas oracionais e as unidades que as desempeñan. Recoñecer nun texto adxectivos que realizan distintas funcións sintácticas. B3.9. Recoñecer en textos de diversa natureza os principais mecanismos de cohesión. Identificar, de xeito guiado, mecanismos de cohesión nun texto e distinguir entre deíxe e substitución. B3.11. Comprender o sentido global e a intención comunicativa de textos orais e escritos. B4.1. Valorar as linguas como medios de relación interpersoal e de sinal de identidade dun pobo. Coñecer a definición dos conceptos: contacto lingüístico, conflito lingüístico, bilingüismo social, bilingüismo individual, lingua inicial e bilingüe inicial. B5.2. Seleccionar, ler autonomamente e comentar textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916 e relacionar o seu contido co contexto histórico, cultural e sociolingüístico de cada período. Ler comprensivamente e resumir unha cantiga de escarnio. Facer unha distinción razoada entre as cantigas de escarnio e as de maldicir a partir dun texto. Clasificar xustificadamente unha cantiga en refrán ou mestría. LGB Usa técnicas de síntese do contido dos textos: subliñados, esquemas e resumos. Le comprensivamente e extrae información do texto para empregala na súa produción escrita. LGB Produce, en soporte impreso, textos xornalísticos. Redacta adecuadamente unha noticia sobre un tema tratado na lectura. LGB Consulta fontes de información para seleccionar contidos relevantes que posteriormente reelaborará e incorporará ao seu escrito. Selecciona información dun texto e reelabóraa. LGB Selecciona o léxico e as expresións axeitadas en contextos comunicativos de uso formal da lingua. Tira do texto todos os termos relacionados co tempo meteorolóxico e achega sinónimos. Recoñece no texto termos do campo semántico marítimo. LGB Produce textos orais e escritos de diferentes xéneros cun correcto uso das distintas categorías gramaticais. Forma o superlativo absoluto de tres adxectivos escollidos no texto. Escribe tres enunciados utilizando adxectivos nos tres modos do grao comparativo. LGB Identifica e explica os usos e valores das categorías gramaticais relacionándoas coa intención comunicativa e a tipoloxía textual. Recoñece os adxectivos presentes no texto e distíngueos segundo o seu grao. LGB3.4. Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega. Indica o punto e modo de articulación dos fonemas consonánticos de varias palabras extraídas do texto. LGB Recoñece e explica nos textos as funcións sintácticas oracionais e diferencia os elementos que as desempeñan. Sinala nun texto adxectivos que realizan distintas funcións sintácticas. LGB Identifica e explica mecanismos que lle achegan cohesión a un texto. Identifica, de xeito guiado, mecanismos de cohesión nun texto e distingue entre deíxe e substitución. LGB Interpreta o sentido de textos orais e escritos, identifica a intención comunicativa e a recoñece a postura de cada emisor. Distingue nun texto as partes narrativas das descritivas e discrimina xustificadamente a descrición obxectiva da subxectiva. Ofrece exemplos de comparación, personificación e esaxeración tirados dun texto. LGB Distingue entre bilingüismo e diglosia e aplica estes termos de forma axeitada á realidade galega. Presenta unha definición dos conceptos: contacto lingüístico, conflito lingüístico, bilingüismo social, bilingüismo individual, lingua inicial e bilingüe inicial. LGLB Le autonomamente obras ou textos representativos da literatura galega desde a Idade Media ata 1916, resume o seu contido. Le comprensivamente unha cantiga de escarnio e resume o seu contido. LGLB Comenta, de forma guiada, textos de obras da Literatura galega desde a Idade Media ata 1916, sinala os seus trazos característicos definitorios e relaciónaos co contexto histórico, cultural e sociolingüístico do período da literatura galega correspondente

38 UNIDADE 3 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades RÚBRICAS DE AVALIACIÓN NOME: COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE NIVEIS DE ADQUISICIÓN ADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1) RESULTADO BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. ESCOITAR E FALAR E LGB LGB Desenvolve habilidades de escoita activa e recoñece a importancia dos aspectos prosódicos e a linguaxe non verbal. Páx. 71, actividades 8, 9 e 10. Páx. 77, actividade 1, 3, 4 e 7. Desenvolve habilidades de escoita activa: coñece, aprecia e usa as normas que rexen a cortesía na comunicación oral. Escoita sempre con atención e respecto as intervencións alleas, intervén na quenda que lle corresponde e recoñece, rexeita e evita a linguaxe discriminatoria. Coñece a importancia dos aspectos prosódicos: reflexiona sobre o emprego adecuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas achegando diversos exemplos. Aplica estes coñecementos á propia práctica. Coñece e aprecia as normas que rexen a cortesía na comunicación oral: escoita case sempre con atención e respecto as intervencións alleas, intervén na quenda que lle corresponde e recoñece, rexeita e evita a a linguaxe discriminatoria. Coñece a importancia dos aspectos prosódicos: analiza, de xeito guiado, o emprego adecuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas. Procura aplicar estes coñecementos á propia práctica. Coñece e aprecia as normas que rexen a cortesía na comunicación oral e procura respectalas mantendo a atención e mostrando unha actitude respectuosa ante as intervencións alleas. Intervén na quenda que lle corresponde e recoñece, rexeita e trata de evitar a linguaxe discriminatoria. Coñece a importancia dos aspectos prosódicos: analiza, de xeito guiado, o emprego adecuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas. Coñece e aprecia as normas que rexen a cortesía na comunicación oral, pero presenta algunhas dificultades para usalas. Coñece a importancia dos aspectos prosódicos e comprende, a través de exemplos expostos, o emprego adecuado da linguaxe non verbal en intervencións propias e alleas. LGB Aprecia a emisión dunha pronuncia correcta. Páx. 87, actividade 1. Pronuncia reflexivamente fonemas consonánticos e explica o seu punto e modo de articulación. Valora a emisión dunha pronuncia correcta. Mostra interese por mellorar na pronuncia e aplica estes coñecementos na vida diaria. Pronuncia reflexivamente fonemas consonánticos e explica o seu punto e modo de articulación. Valora a emisión dunha pronuncia correcta. Mostra interese por mellorar na pronuncia e aplicar estes coñecementos na vida diaria. Pronuncia reflexivamente fonemas consonánticos e comproba o seu punto e modo de articulación. Mostra interese por mellorar na pronuncia. Pronuncia reflexivamente fonemas consonánticos. Demostra escaso progreso na pronuncia e/ou na valoración positiva desta. CD E LGB LGB LGB1.7.3 LGB1.7.3 Participa activamente en debates e coñece as súas normas básicas e características principais. Páx. 71, actividade 10. Páx. 77, actividades 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8. Páx. 81, actividade 3. Participa activamente en debates ou coloquios, coñece e respecta sempre as regras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais. Cínguese ao tema, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate sen necesidade de que interveña o/a docente. Xesticula de xeito adecuado e escoita activamente. Coñece as diferenzas entre debate formal e informal, reflexiona sobre o tipo de argumentos máis empregados e aplica estes coñecementos na propia práctica realizando intervencións claras, lóxicas, coherentes e convincentes. Avalía as intervencións propias e alleas con rigor, exhaustividade e achegando críticas pertinentes e construtivas. Participa activamente en debates ou coloquios, coñece e respecta case sempre as regras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais. Cínguese ao tema, non divaga, atende as instrucións da persoa moderadora e/ou modera o debate. Xesticula de xeito adecuado e escoita activamente. Coñece as diferenzas entre debate formal e informal, reflexiona sobre o tipo de argumentos máis empregados e aplica algún destes coñecementos na propia práctica realizando intervencións claras e lóxicas. Avalía as intervencións propias e alleas achegando críticas pertinentes e respectuosas. Realiza intervencións en debates ou coloquios, coñece e trata de respectar as regras de interacción, intervención e cortesía, manifesta as súas opinións e respecta as dos demais. Cínguese ao tema e procura non divagar, atende as instrucións da persoa moderadora. Coñece as diferenzas entre debate formal e informal, reflexiona sobre o tipo de argumentos máis empregados nos debates e aplica algún destes coñecementos na propia práctica. Avalía as intervencións propias e alleas de xeito guiado. Participa en debates ou coloquios, coñece e trata de respectar as regras de interacción, intervención e cortesía. Coñece as diferenzas entre debate formal e informal e reflexiona sobre o tipo de argumentos máis empregados nos debates. Avalía as intervencións propias e alleas de xeito guiado. LGB LGB LGB LGB LGB Aplica técnicas para falar en público: realiza exposicións orais e entrevistas. Páx. 71, actividades 8 e 9. Aplica diversas técnicas para falar en público. Planifica, mediante a toma de apuntamentos esquemáticos, as súas exposicións orais e adáptaas á duración prefixada. Realiza unha exposición breve con total fluidez, de forma clara e gramaticalmente correcta. Pronuncia adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo. Adecúa a súa pronuncia á finalidade da práctica oral. Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en escena, os xestos e a mirad, manifesta autocontrol das emocións ao falar en público e diríxese ao auditorio con autoconfianza e seguridade. Emprega nas intervencións orais espontáneas un léxico rico e variado. Aplica técnicas para falar en público. Planifica, mediante a toma de apuntamentos esquemáticos, as súas exposicións orais. Realiza unha exposición breve con certa fluidez e de forma clara. Trata de pronunciar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo. Adecúa a súa pronuncia á finalidade da práctica oral. Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en escena, os xestos), manifesta un certo autocontrol das emocións ao falar en público e trata de dirixirse ao auditorio con autoconfianza e seguridade. Coida o léxico nas súas intervencións. Aplica técnicas para falar en público. Planifica as súas exposicións orais. Realiza unha exposición breve de forma clara. Trata de pronunciar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo, e de adecuar a súa pronuncia á finalidade da práctica oral. Fai uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal (a presentación, a posta en escena, os xestos) e progresa no autocontrol das emocións ao falar en público. Realiza unha exposición breve de forma clara. Trata de pronunciar adecuadamente as sete vogais, o n velar e o fonema fricativo palatal xordo. Trata de facer uso dos aspectos prosódicos da linguaxe non verbal. BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR LGB LGB LGB Aplica técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva para a interpretación dun texto. Páx. 70, actividades 1, 2, 4 e 5. Aplica con autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Extrae e organiza información do texto empregando un cadro de xeito preciso. Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións, explica o significado de expresións dadas en diferentes acepcións e incorpora este léxico ao seu repertorio. Usa técnicas de síntese: resume nunha oración a idea principal de cada un dos parágrafos do texto. Aplica con progresiva autonomía técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Extrae e organiza información do texto empregando un cadro. Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións e explica o significado de expresións dadas en diferentes acepcións. Usa técnicas de síntese: resume brevemente a idea principal de cada un dos parágrafos do texto. Aplica técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva. Utiliza un cadro para organizar a información extraída do texto. Asocia termos extraídos da lectura coas súas definicións. Trata de explicar o significado de expresións dadas con algunha dificultade. Usa técnicas de síntese: resume a idea principal dos parágrafos dun texto. Presenta algunhas dificultades á hora de aplicar técnicas de análise do contido e estratexias de lectura comprensiva: precisa axuda para definir e asociar termos coas súas definicións; necesita reforzo para progresar na capacidade de síntese ou relacionar e interpretar loxicamente a información

39 UNIDADE 3 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE NIVEIS DE ADQUISICIÓN ADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1) RESULTADO CD LGB LGB Comprende e interpreta textos xornalísticos. Páx. 70, actividade 3. Páx. 73, actividades 1, 2, 3, 4 e 6. Participa activamente no exame en grupo de diferentes xornais, coñece a súa estrutura habitual e emprega un cadro para organizar a información extraída da análise. Coñece a estrutura habitual da noticia e explica detalladamente se unha noticia cumpre as pautas xerais de redacción. Diferencia razoadamente entre noticias e crónicas. Ofrece diversas mostras de comprender de xeito global textos xornalísticos e distingue de forma razoada entre titulares informativos e valorativos. Compara o tratamento dunha mesma información en dous xornais distintos e comenta detalladamente as diferenzas con criterio propio. Participa no exame en grupo de diferentes xornais, coñece a súa estrutura habitual e emprega un cadro para organizar a información extraída da análise. Coñece a estrutura habitual da noticia e determina se unha noticia cumpre as pautas xerais de redacción. Ofrece mostras de comprender de xeito global textos xornalísticos e distingue de forma razoada entre titulares informativos e valorativos. Compara o tratamento dunha mesma información en dous xornais distintos e comenta as diferenzas de forma guiada. Participa no exame en grupo de diferentes xornais, coñece a súa estrutura habitual e emprega un cadro para organizar a información extraída da análise. Coñece a estrutura habitual da noticia e determina se unha noticia cumpre as pautas xerais de redacción. Ofrece mostras de comprender de xeito global textos xornalísticos e progresa na distinción de titulares informativos e valorativos. Compara o tratamento dunha mesma información en dous xornais distintos e comenta as diferenzas de forma guiada e con algunha dificultade. Participa no exame en grupo de diferentes xornais e coñece a súa estrutura habitual. Coñece a estrutura habitual da noticia. Ofrece mostras de comprender de xeito global textos xornalísticos, pero precisa reforzo para distinguir a información obxectiva e subxectiva. LGB Aplica correctamente o sistema de procura na biblioteca. Páx. 81, actividade 3. Aplica correctamente o sistema de procura na biblioteca, de xeito autónomo. e emprega con frecuencia a biblioteca do centro. Aplica correctamente o sistema de procura na biblioteca, de xeito autónomo, e emprega ás veces a biblioteca do centro. Aplica correctamente o sistema de procura na biblioteca, con algunha axuda, e emprega ás veces a biblioteca do centro. Precisa axuda e motivación para empregar a biblioteca e aplicar correctamente o seu sistema de procura. E LGB LGB Le en voz alta un texto xornalístico. Páxs , lectura. Le en voz alta un texto xornalístico con total fluidez e fidelidade ao texto e captando a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e emprega a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. Le en voz alta un texto xornalístico con fluidez e fidelidade ao texto e tratando de captar a atención do auditorio. Respecta os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e trata de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. Le en voz alta un texto xornalístico con certa fluidez e fidelidade ao texto. Trata de respectar os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) e de empregar a dicción e o ritmo axeitado á lectura do texto. Le en voz alta un texto xornalístico con certa fluidez e fidelidade ao texto. Obvia os patróns fonéticos do galego (fonética, sintáctica e entoación) ou mostra problemas de dicción e ritmo na lectura. LGB Escribe textos da vida cotiá: escribe un correo electrónico. Escribe un texto de opinión. Páx. 71, actividades 6 e 7. Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e a redacción é clara, coherente e cohesionada e gramaticalmente correcta. Emprega léxico rico e variado. Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e a redacción é clara e gramaticalmente correcta. Emprega léxico variado. Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e trata de manter a corrección gramatical, así como de evitar o uso de castelanismos e a pobreza léxica. Escribe un texto escasamente adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos e/ou á extensión esixida ou precisa moito reforzo para progresar na corrección gramatical. CD LGB Escribe textos xornalísticos: transforma titulares. Páx. 73, actividade 5. Escribe textos xornalísticos: redacta unha crónica. Páx. 73, actividade 7. Transforma titulares informativos en valorativos e explica as mudanzas feitas detalladamente. Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e a redacción é clara, coherente e cohesionada e gramaticalmente correcta. Emprega léxico rico e variado. Transforma titulares informativos en valorativos, con algunha dificultade, e explica as mudanzas feitas. Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e a redacción é clara e gramaticalmente correcta. Emprega léxico variado. Coñece a diferenza entre titular informativo e valorativo e transforma unha serie e trata de explicar as mudanzas feitas con axuda. Planifica e escribe un texto adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos, axústase á extensión esixida e trata de manter a corrección gramatical, así como de evitar o uso de castelanismos e a pobreza léxica. Cústalle distinguir entre titular informativo e valorativo e/ou transformar unha serie. Escribe un texto escasamente adecuado ao tema e tipoloxía textual propostos e/ou á extensión esixida ou precisa moito reforzo para progresar na corrección gramatical. CD LGB Usa o procesador de textos. Páx. 73, actividade 7. Emprega de xeito autónomo un procesador de textos para organizar os contidos, mellorar a presentación e corrixir o texto e utilízao de xeito habitual. Dálle o formato adecuado a unha crónica. Emprega, con progresiva autonomía, un procesador de textos para organizar os contidos, mellorar a presentación e corrixir o texto e utilízao de xeito habitual. Dálle o formato adecuado a unha crónica. Emprega, con progresiva autonomía, un procesador de textos para organizar os contidos, mellorar a presentación e corrixir os textos e interésase por avanzar no seu uso e utilizalo de xeito habitual. Dálle o formato adecuado a unha crónica. Emprega, con progresiva autonomía, un procesador de textos e comprende a súa utilidade na vida cotiá. BLOQUE 3. FUNCIONAMENTO DA LINGUA CMCCT LGB Recoñece xentilicios. Páx. 71, actividade 11. Recoñece todos os xentilicios empregados na lectura e indica o topónimo que lles corresponde. Escribe o xentilicio correspondente a cada un dos topónimos dunha serie. Incorpora estes coñecementos á súa produción oral e escrita. Recoñece todos os xentilicios empregados na lectura e indica o topónimo que lles corresponde. Escribe o xentilicio correspondente a cada un dos topónimos dunha serie. Recoñece a maior parte dos xentilicios empregados na lectura e indica o topónimo que lles corresponde. Escribe o xentilicio correspondente a cada un dos topónimos dunha serie. Presenta dificultades para recoñecer xentilicios e asocialos aos topónimos correspondentes. Amplía o seu repertorio léxico e selecciona o léxico adecuado: o tempo meteorolóxico. Páxs , actividades 1, 2, 3, 4, 5 e 6. Amplía o seu coñecemento do léxico do tempo meteorolóxico e incorpórao progresiva e adecuadamente ás súas producións orais e escritas. Identifica en textos e asocia a imaxes léxico relacionado co tempo meteorolóxico e defíneo con precisión. Redacta un texto breve empregando adecuadamente o léxico estudado. Asimila varias frases feitas e incorpóraas á redacción de enunciados, así como á súa produción oral e escrita posterior. Amplía o seu coñecemento do léxico da saúde e trata de incorporalo progresivamente ás súas producións orais e escritas. Identifica en textos e asocia a imaxes léxico relacionado co tempo meteorolóxico e defíneo con certa dificultade. Redacta un texto breve empregando o léxico estudado. Asimila varias frases feitas e incorpóraas á redacción de enunciados. Amplía o seu coñecemento do léxico da saúde e trata de incorporalo progresivamente ás súas producións orais e escritas. Identifica en textos e asocia a imaxes léxico relacionado co tempo meteorolóxico e trata de definilo, con certa dificultade. Redacta un texto breve empregando o léxico estudado. Asimila varias das frases feitas dunha serie e redacta con elas algúns enunciados. Mostra insuficiente progreso no seu coñecemento e uso do léxico

40 UNIDADE 3 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE NIVEIS DE ADQUISICIÓN ADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1) RESULTADO LGB LGB Identifica, explica e emprega correctamente as categorías gramaticais: o adxectivo. Páxs , actividades 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 e 9. Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do adxectivo e incorpora estes coñecementos á súa práctica oral e escrita. Identifica nun texto adxectivos, así como os substantivos que estes modifican; distingue entre explicativos e especificativos e clasifícaos segundo o seu grao. Emprega adecuadamente adxectivos na escrita de textos, respecta as regras de concordancia e mostra na tarefa a completa asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade. Coñece as normas de uso das conxuncións comparativas, emprégaas adecuadamente para completar enunciados e indica se hai varias posibilidades de uso. Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do adxectivo e incorpora estes coñecementos á súa práctica oral e escrita. Identifica nun texto adxectivos, así como os substantivos que estes modifican; distingue entre explicativos e especificativos e clasifícaos segundo o seu grao. Con frecuencia emprega adecuadamente adxectivos na escrita de textos, respecta as regras de concordancia e mostra na tarefa a asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade. Coñece as normas de uso das conxuncións comparativas e emprégaas adecuadamente para completar enunciados. Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do adxectivo e procura incorporar estes coñecementos á súa práctica oral e escrita. Identifica nun texto adxectivos, así como os substantivos que estes modifican; distingue entre explicativos e especificativos e clasifícaos segundo o seu grao. Emprega adxectivos na escrita de textos con algunha dificultade, respecta as regras de concordancia e mostra na tarefa certa asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade. Coñece as normas de uso das conxuncións comparativas e emprégaas para completar enunciados, con algunha dificultade. Coñece os trazos morfolóxicos e semánticos do adxectivo. Identifica nun texto adxectivos, así como os substantivos que estes modifican; distingue entre explicativos e especificativos e clasifícaos segundo o seu grao. Ten dificultades para incorporar estes coñecementos na escrita. LGB Recoñece e usa adecuadamente a fonética da lingua galega. Páx. 71, actividade 14. Páx. 87, actividades 1, 2, 3, 4 e 5. Recoñece os fonemas consonánticos, distingue as grafías segundo a súa pronuncia e aplica estes coñecementos na súa práctica diaria. Crea palabras empregando consoantes e define todos os fonemas correspondentes segundo o seu punto e modo de articulación. Achega as grafías correspondentes a unha serie de fonemas descritos e crea palabras empregando diversas combinacións. Clasifica consoantes asociándoas ás definicións dos seus modos de articulación. Recoñece os fonemas consonánticos e distingue as grafías segundo a súa pronuncia. Crea palabras empregando consoantes e define, con algunha dificultade, os fonemas correspondentes segundo o seu punto e modo de articulación. Achega as grafías correspondentes a unha serie de fonemas descritos e crea palabras empregando diversas combinacións, con algunha dificultade. Clasifica consoantes asociándoas ás definicións dos seus modos de articulación. Recoñece os fonemas consonánticos e distingue as grafías segundo a súa pronuncia. Crea palabras empregando consoantes e define, consultando o libro, os fonemas correspondentes segundo o seu punto e modo de articulación. Achega as grafías correspondentes a unha serie de fonemas descritos e crea palabras empregando diversas combinacións, con algunha dificultade. Clasifica consoantes asociándoas ás definicións dos seus modos de articulación, consultando o libro. Recoñece os fonemas consonánticos. Amosa unha insuficiente asimilación dos coñecementos desenvolvidos na unidade na resolución de tarefas. LGB Coñece e respecta as normas ortográficas: ex- e es-. Páx. 71, actividade 13. Recoñece no texto palabras que comezan por ex- e palabras que comezan por es-. Demostra na súa práctica que valora a importancia das normas ortográficas para distinguir palabras, completa unha serie empregando ex- ou es- e explica o significado dos pares que se distinguen graficamente. Recoñece no texto palabras que comezan por ex- e palabras que comezan por es-. Ofrece algunha mostra de que valora a importancia das normas ortográficas para distinguir palabras, completa unha serie empregando ex- ou es- e explica o significado dos pares que se distinguen graficamente, con algunha dificultade. Recoñece no texto palabras que comezan por ex- e palabras que comezan por es-. Ofrece algunha mostra de que valora a importancia das normas ortográficas para distinguir palabras, completa unha serie empregando ex- ou es- e explica o significado dos pares que se distinguen graficamente, con axuda. Recoñece no texto palabras que comezan por ex- e palabras que comezan por es-. Ofrece algunha mostra de que valora a importancia das normas ortográficas para distinguir palabras e completa unha serie empregando ex- ou es-, con dificultade. LGB Recoñece e explica as frases nominais e adxectivas. Páx. 85, actividades 8 e 9. Recoñece nun texto as frases substantivas e nominais que conteñen un adxectivo ou fraxe adxectiva como modificador. Localiza frases adxectivas en cláusulas e analízaas sintacticamente. Recoñece nun texto as frases substantivas e nominais que conteñen un adxectivo ou fraxe adxectiva como modificador. Localiza frases adxectivas en cláusulas e analízaas sintacticamente, con algunha dificultade. Recoñece nun texto as frases substantivas e nominais que conteñen un adxectivo ou fraxe adxectiva como modificador. Cústalle identificar as frases nominais e adxectivas e analizalas sintacticamente. LGB Identifica, explica e usa mecanismos de cohesión textual. Páx. 75, actividades 1 e 2. Coñece os principais mecanismos de cohesión textual e mostra interese por empregalos habitualmente para mellorar a súa produción escrita. Traza nun texto as conexións correspondentes a diferentes mecanismos de cohesión destacados. Emprega mecanismos de cohesión textual (deícticos e substitución de palabras) para reescribir adecuadamente un texto dado. Coñece os principais mecanismos de cohesión textual e mostra algún interese por empregalos habitualmente para mellorar a súa produción escrita. Traza nun texto as conexións correspondentes a diferentes mecanismos de cohesión destacados. Emprega mecanismos de cohesión textual (deícticos e substitución de palabras) para reescribir adecuadamente un texto dado. Coñece os principais mecanismos de cohesión textual e mostra algún interese por empregalos habitualmente para mellorar a súa produción escrita. Traza nun texto as conexións correspondentes a diferentes mecanismos de cohesión destacados. Emprega algún mecanismo de cohesión textual para reescribir adecuadamente un texto dado. Coñece os principais mecanismos de cohesión textual. Traza nun texto as conexións correspondentes a diferentes mecanismos de cohesión destacados. BLOQUE 4. LINGUA E SOCIEDADE LGB Distingue entre bilingüismo e diglosia. Páx. 81, actividades 1, 2, 3 e 4. Explica razoadamente as diferenzas entre bilingüismo individual e bilingüismo social, así como o concepto de diglosia, e utiliza estes termos de forma axeitada para comprender a realidade galega. Extrae conclusións lóxicas da análise do seu contorno e exponas de forma clara, mostrando interese pola implicación na normalización do idioma. Dá mostras de comprender as diferenzas entre bilingüismo individual e bilingüismo social, así como o concepto de diglosia. Mostra interese pola implicación na normalización do idioma. Dá mostras de comprender as diferenzas entre bilingüismo individual e bilingüismo social, así como o concepto de diglosia. Mostra interese pola normalización do idioma. Dá mostras de comprender as diferenzas entre bilingüismo individual e bilingüismo social, así como o concepto de diglosia

41 UNIDADE 3 Lingua e literatura 3º ESO Programación por unidades COMPETENCIAS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE NIVEIS DE ADQUISICIÓN ADQUIRE PLENAMENTE (4) LOGRA (3) PROGRESA (2) PRECISA APOIO (1) RESULTADO LGB Analiza a situación sociolingüística do galego. Páx. 81, actividades 1, 2, 3 e 4. Describe e analiza a situación sociolingüística de Galicia aplicando os coñecementos adquiridos. Analiza, seguindo unhas pautas, a distribución do galego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno, así como a propia competencia nas dúas linguas en contacto, e tira conclusións lóxicas, expostas de forma clara. Experimenta e describe detalladamente un proceso de cambio de lingua e tira conclusións positivas sobre as consecuencias deste. Comenta, empregando o propio criterio, a situación sociolingüística do galego en relación cos ámbitos de adquisición das dúas linguas en contacto en Galicia. Analiza, seguindo unhas pautas, a distribución do galego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno, así como a propia competencia nas dúas linguas en contacto, e tira conclusións lóxicas. Experimenta e describe un proceso de cambio de lingua e tira conclusións positivas sobre as consecuencias deste. Realiza inferencias, respondendo preguntas, sobre a situación sociolingüística do galego en relación cos ámbitos de adquisición das dúas linguas en contacto en Galicia. Analiza, seguindo unhas pautas, a distribución do galego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno, así como a propia competencia nas dúas linguas en contacto. Realiza inferencias, respondendo preguntas, sobre a situación sociolingüística do galego en relación cos ámbitos de adquisición das dúas linguas en contacto en Galicia. Analiza, seguindo unhas pautas, a distribución do galego e o castelán nos diversos ámbitos de uso do seu contorno, así como a propia competencia nas dúas linguas en contacto. BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA LGB LGB Identifica, comprende e explica a literatura medieval: as cantigas de escarnio e maldicir, a lírica relixiosa, os xéneros menores e a prosa. Páx. 65, actividades 1, 2, 3 e 4. Mostra unha visión panorámica ampla e clara dos diferentes xéneros literarios na etapa medieval e reflexiona con criterios propios e empregando argumentos lóxicos e coherentes sobre as relacións entre os textos e o seu contexto sociohistórico. Explica as diferenzas entre a cantiga de escarnio e maldicir; contrasta razoadamente a orixinalidade da lírica fronte á prosa e valora criticamente a relevancia das cantigas de Santa María na súa época. Mostra a asimilación dos coñecementos desenvolvidos nas unidades anteriores nas súas reflexións sobre os xéneros literarios da etapa medieval. Reflexiona de xeito guiado sobre a relación das cantigas de escarnio e maldicir coa sociedade medieval, así como sobre as diferenzas entre estes dous subxéneros. Mostra a súa comprensión da orixinalidade da lírica fronte á prosa, así como da relevancia das cantigas de Santa María na súa época. Distingue, a grandes trazos, os diferentes xéneros literarios da etapa medieval. Responde loxicamente preguntas sobre a relación das cantigas de escarnio e maldicir coa sociedade medieval, as diferenzas entre estes dous subxéneros, a orixinalidade da lírica fronte á prosa ou a relevancia das cantigas de Santa María na súa época. Distingue, a grandes trazos, os diferentes xéneros literarios da etapa medieval. Presenta algunhas dificultades para reflexionar sobre a relación dos textos coa sociedade da época ou as súas características principais. LGB LGB LGB Le, compara, comenta e reflexiona sobre os textos líricos medievais. Páxs , escolma e actividades 1, 2 e 3. Le comprensivamente unha escolma de cantigas e ofrece diversas mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección empregando criterios propios e aplicando os coñecementos adquiridos. Analiza de forma guiada os textos: distingue, achegando exemplos, os trazos definitorios, formais e temáticos das cantigas de escarnio e maldicir e xustifica detalladamente a inclusión dunha cantiga de loor no seu subxénero. Le comprensivamente unha escolma de cantigas e ofrece mostras da asimilación dos seus trazos estéticos. Compara e comenta a selección aplicando os coñecementos adquiridos. Analiza de forma guiada os textos: distingue de forma xeral os trazos definitorios e temáticos das cantigas de escarnio e maldicir e xustifica de forma lóxica e sucinta a inclusión dunha cantiga de loor no seu subxénero. Le comprensivamente unha escolma de cantigas. Responde preguntas sobre a escolma: distingue entre as cantigas de escarnio e maldicir e comprende, de xeito guiado, os trazos definitorios presentes nos textos. Ofrece mostras de comprender a diferenza entre as cantigas de loor e as narrativas. Le comprensivamente unha escolma de cantigas. Precisa axuda para comentar de forma guiada a selección e aplicar os coñecementos desenvolvidos na unidade. Compara textos e aprecia a pegada das cantigas de escarnio na historia da literatura galega. Páx. 67, A pegada das cantigas de escarnio e maldicir. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito autónomo a pegada da cantiga de amor neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona sobre os textos establecendo relacións cos contidos das unidades anteriores e empregando o propio criterio. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amor neles, ofrecendo exemplos. Reflexiona de xeito guiado sobre os textos e a súa relación cos contidos das unidades anteriores. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e comenta de xeito guiado a pegada da cantiga de amor neles. Le comprensivamente varios textos poéticos contemporáneos e aprecia de forma comprensiva a pegada da cantiga de amor neles. LGLB Desenvolve o gusto pola escrita: recoñece e crea sinestesias. Páx. 71, actividade 12. Recoñece unha sinestesia na lectura e coméntaa en relación coa súa experiencia lectora. Ofrece diversas mostras de interese pola creación literaria. Crea varias sinestesias e explícaas detalladamente e de forma clara. Recoñece unha sinestesia na lectura e coméntaa en relación coa súa experiencia lectora. Crea varias sinestesias e explícaas detalladamente e de forma clara. Recoñece unha sinestesia na lectura. Crea varias sinestesias e explícaas de forma clara. Recoñece unha sinestesia na lectura. Trata de crear varias sinestesias

42 UNIDADE 3 PROBA DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE A Catedral suspende o uso do botafumeiro para substituír a soga deteriorada 1. Le con atención o texto anterior e responde aos chamados «seis W» dunha noticia. 2. Na noticia existen varios mecanismos de cohesión textual. Procura cando menos dous sinónimos (mecanismo de substitución de palabras) destas tres palabras: Botafumeiro, Corda, Catedral 3. Escribe as palabras relacionadas co tempo meteorolóxico que se corresponden con estas definicións: Aumento breve e repentino da forza do vento. Auga conxelada que cae violentamente. c) Condensación do vapor de auga na atmosfera. d) Chuvia intensa e repentina de pouca duración. e) Parar de chover. 4. Indica que funcións desempeñan os adxectivos destacados nos seguintes enunciados e analiza sintacticamente as frases adxectivas que detectes. Estaban tan guapas con aqueles peiteados! Xa nos dixera que estaba moi orgullosa del e que non podía marchar sen o ver. 114