DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA

Transcrição

1 DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA CURSO PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

2 MEMBROS DO DEPARTAMENTO BELLÓN PATIÑO, TERESA Mª FERRER GARCÍA, JULIÁN MOSQUERA CAMBA, XOSÉ LUÍS ORJALES PONCE, MERCEDES RUIBAL VAAMONDE, DELFINA VILAS FERNÁNDEZ MERCEDES Xefa do departamento: Teresa María Bellón Patiño

3 INDICE 1. Introdución e contextualización 2.Programación da materia de xeografía e historia en Primeiro de ESO3. Programación de xeografía e historia en Segundo de ESO 4.Programación de xeografía e historia en Terceiro de ESO5. Programación de xeografía e historia en Cuarto de ESO6.Programación de Historia do Mundo Contemporáneo en Primeiro de Bacharelato7. Programación de Historia da Arte en Segundo de Bacharelato8.Programación de Historia de España en Segundo de Bacharelato 9. Programación de Xeografía de España de 2º Bacharelato 10 Materiais e recursos 11. Educación en valores 12 Proxecto lector 13. Plan de convivencia 14. Elementos transversais segundo a LOMCE 15 Competencias a traballar segundo a LOMCE 16 Actividades complementarias e extraescolares 17.Plan de integración das TIC,s18 Indicadores de logro 19Mecanismos de revisión da programación e procesos de mellora

4 INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN A presente Programación Didáctica da materia de Xeografía e Historia segue os acordos aprobados pola CCP do día 17 de Setembro de 2018 na cal se recordou que estas deben informar sempre dos seguintes elementos: obxectivos, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e criterios de cualificación. Seguindo os criterios da LOMCE no curso a materia de Xeografía e Historia tratará estas disciplinas de maneira máis ou menos equitativa nos tres primeiros cursos da ESO. Xa en 4º de ESO o temario basease na explicación da Historia. A Xeografía organízase no primeiro ciclo ( 1º,2º e 3º ) en dous bloques:o medio físico e o espazo humano. No segundo ciclo ( 4º ESO ) só se abordará en relación coa disciplina xeográfica o tema da globalización. A Historia seguirá un criterio cronolóxico ao longo dos catro cursos da ESO. No Bacharelato abordarase a Historia en 1º de Bacharelato( Mundo Contemporáneo ) e 2º de Bacharelato( Historia de España ). A Xeografía conta cunha materia en 2º de Bacharelato ( Xeografía de España ) e por último impartirase neste Departamento tamén en 2º de Bacharelato Historia da Arte. Respecto aos profesores contamos con dous novos membros no Departamento, Mercedes Orjales Ponce e Mercedes Vilas Fernández, a cal forma parte do Departamento de Filosofía e comparte algunhas materias co noso Departamento O instituto no que traballamos acolle un alumnado bastante variado pois algúns rapaces proceden do propio Betanzos e outros dun entorno máis rural co cal as posibilidades de aprendizaxe son un pouco distintas nun e noutro caso. O número de alumnos é bastante elevado, e cada ano vai a máis ao acoller alumnos dunha comarca bastante poboada o cal provoca que o traballo do profesor ás veces sexa un pouco máis complicado que noutros centros onde a ratio profesor alumno é máis baixa.

5 PRIMEIRO DE ESO OBXECTIVOS 1. Utilización dos mapas para adquirir as destrezas necesarias de cara á localización de lugares utilizando datos e coordenadas xeográficas e para obter información sobre o espazo representado a partir da lenda e da simboloxía. 1. Elaboración de mapas sinxelos utilizando, de paso, a informática. 2. Interpretación da paisaxe e do seu contorno, identificando os seus trazos característicos, así como relacionar os elementos físicos, recursos e formas de asentamento tanto rurais como urbanos. 3. Identificar e explicar o impacto que a acción humana ten sobre o medio, analizando as súas causas e efectos, así como investigar que medidas podemos empregar para prevelos e limitalos. 4. Análise e comentario de documentos de carácter histórico para aproximarse á interpretación sobre os cambios e a evolución da prehistoria e historia antiga no mundo, na Península Ibérica e en Galicia. 5. Manexo de mapas históricos e documentos que axuden a comprender o impacto e a extensión da revolución neolítica. 6. Análise e utilización crítica de fontes históricas

6 CONTIDOS Bloque 1. O medio físico -A Terra: A Terra no sistema solar -A representación da Terra. A escala e a linguaxe cartográfica -As proxeccións e os sistemas de coordenadas. As imaxes de satélite e os seus usos -A localización. Latitude e lonxitude -Os trazos fundamentais do relevo no mundo. Elementos e factores do clima. Diversidade climática do planeta -O medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía - As unidades do relevo europeo -Os conxuntos bioclimáticos europeos -Os problemas medioambientais Bloque 3. A Historia -As fontes históricas -As etapas históricas -O vocabulario histórico e artístico -A evolución das especies e a hominización -O Paleolítico e o Neolítico -A prehistoria galega: megalitos e petroglifos -A Idade Antiga: Mesopotamia e Exipto. Sociedade, economía, arte, relixión e política -O mundo clásico. Grecia. As polis gregas e a súa expansión -O mundo clásico. O imperio de Alexandre Magno e os seus sucesores -O mundo clásico. Grecia e o helenismo: arte, ciencia, teatro e filosofía -O mundo clásico. Roma. Organización política nas suas etapas. O cristianismo -O mundo clásico. A arte romana -A Península Ibérica: pobos prerromanos e Hispania romana ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E CONTIDOS MÍNIMOS (en negrita os estándares considerados contidos mínimos ) - Explica como influen os movementos astronómicos no reparto dos climas do planeta - Analiza un mapa de fusos horarios - Distingue distintas proxeccións

7 - Distingue tipos de mapas - Localiza un punto xeográfico nun planisferio segundo as coordenadas xeográficas - Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial - Elabora climogramas - Identifica distintos climas nun climograma - Busca noticias en diferentes medios relacionadas coa problemática medioambiental - Enumera as principais agresións que sofre o medio ambiente - Nomea distintas fontes históricas - Ordena temporalmente feitos históricos - Utiliza vocabulario histórico e artístico - Realiza eixes cronolóxicos e mapas históricos - Explica a diferenza entre Paleolítico e Neolítico - Analiza a transcendencia da revolución neolítica - Describe a forma de organización socio-económica e política de Mesopotamia e Exipto - Diferenza as principais características da arte exipcia e mesopotámica - Compara a democracia grega coas actuais - Elabora un mapa das colonias gregas no Mediterráneo - Elabora un mapa do imperio de Alexandre Magno - Caracteriza a estrutura socio-política e económica das polis gregas - Explica as características da arte grega e a súa evolución no tempo - Fai un esquema coas distintas etapas da historia política de Roma - Explica as características da arte romana - Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana - Investiga en que aspectos actuais se mostra a herdanza romana

8 TEMPORALIZACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Algúns estándares de aprendizaxe poderán ser traballados nunha soa hora de clase como é o caso de aprender a localizar lugares nun mapa segundo a latitude e lonxitude. Outros como o dominio do vocabulario histórico e artístico obviamente van ser acadados pouco a pouco ao longo do curso. Para o seu reparto ao longo do curso todos os que teñen que ver coa Xeografía impartiranse no primeiro trimestre e parte do segundo. A segunda parte do segundo trimestre e o terceiro quedarán para a explicación dos que teñen que ver coa historia. Todos os estándares serán avaliados mediante probas escritas a excepción de algún relacionado coa busca de noticias en diferentes medios ou coa elaboración de pequenas investigacións que serán valorados como traballo de clase. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Realizaranse tres avaliacións. A nota será o resultado de sumar as cualificacións obtidas como media do resultado de diferentes probas escritas que valerán un 80% da nota coa valoración do esforzo realizado diariamente: traballo na aula, tarefas da casa, ata un máximo de 2 puntos (20% da nota). As dúas primeiras avaliacións irán acompañadas por unha recuperación para aqueles estudantes que non superaran a materia, dita recuperación consistirá nun exame que puntuará sobre 8, é dicir, que equivalerá ó 80% da nota de avaliación e seguirá aplicándose a valoración debida ó esforzo diario. A terceira avaliación terá recuperación só no caso de que o alumno teña como mínimo unha avaliación aprobada. De non ser así irá directamente á proba de setembro na que entrará toda a materia. Os alumnos que teñan unha ou dúas avaliacións aprobadas poderán facer unha recuperación final no mes de xuño. AGRUPAMENTO DE 1º DE ESO. Para eles mantense a programación de 1º da ESO, pero os contidos serán adaptados ás necesidades específicas dos alumnos,

9 prevéndose unha menor complexidade e a utilización de actividades axeitadas ao nivel dos nenos/as. Hai que recalcar que no caso de que estes alumnos pasen á proba extraordinaria de Setembro terán que facer o mesmo exame que o resto dos alumnos de primeiro EXÁMES DE PENDENTES DE PRIMEIRO DA ESO Realizaranse tres exames nas datas marcadas pola xefatura de estudios. Dous serán exames parciais e o terceiro será un exame final. Aprobando os dous exames parciais non hai que presentarse ó final. No caso de suspender un parcial faise o exame final con toda a materia. De non presentarse ó primeiro parcial sen causa debidamente xustificada, non poderá tampouco presentarse ó segundo, tendo que concurrir directamente ó exame final. O exame de setembro faise con toda a materia. No primeiro parcial os alumnos examinaranse da parte de xeografía e no segundo da parte de historia. Como reforzo para a recuperación das materias pendentes, os alumnos/as teñen á súa disposición os distintos profesores do departamento para solventar as dúbidas que poidan ter na preparación dos exames, así como a posibilidade de realizar actividades específicas que, titorizadas polo departamento sirvan de complemento ás explicacións que puntualmente soliciten ós membros do departamento O libro de texto elixido para impartir esta materia de 1ª de ESO é da editorial Vicens Vives.

10 SEGUNDO DE ESO OBXECTIVOS 1. Adquirir e utilizar o vocabulario específico da área con precisión e rigor. 2 Analizar a información obtida a través de diferentes fontes de información directa (enquisas, traballos de campo etc.) e indirecta (vídeos, imaxes, obras de arte etc.). 3. Manexar e interpretar correctamente diferentes instrumentos de traballo xeográfico e histórico: as gráficas, os mapas, as series estatísticas, etc 4. Elaborar gráficos e mapas conceptuais para representar os aspectos históricos e xeográficos traballados. 5 Clasificar os distintos tipos de cidades existentes segundo os sistemas de produción e as actividades económicas que se practican nelas. 6 Identificar o sistema urbano das cidades do mundo, España e Galicia. 7 Identificar a distribución da poboación no planeta, España e Galicia, entender o concepto de densidade de poboación e especificar os factores que condicionan a distribución (factores físicos, históricos e económicos). 8 Diferenciar entre poboamento rural e urbano 9 Explicar as consecuencias do progresivo avellentamento da poboación mundial e valorar as posibles consecuencias dos desequilibrios actuais e futuros. 10 Coñecer as distintas fases da evolución da poboación mundial, comparando os réximes demográficos dos países desenvolvidos e dos países subdesenvolvidos. 11 Analizar as características da poboación de Galicia e de España: taxa de natalidade, taxa de mortalidade, crecemento vexetativo, esperanza de vida, pirámides de idade, distribución no territorio etc.

11 12 Realizar actividades relacionadas co estudio demográfico: elaborar e interpretar pirámides de poboación, realizar cálculos de densidades de poboación, taxas, interpretar series estatísticas etc. 13 Comprender as causas dos movementos migratorios e clasificar os distintos tipos de migracións segundo as causas que as motivan, o destino ao que se dirixen; a súa forma e mais a súa duración. 14 Identificar os fluxos migratorios na actualidade e analizar a evolución dos movementos migratorios en España e Galicia. 15 Definir a poboación activa e comprender a súa distribución por sectores económicos 16 Valorar a incorporación da muller ao mundo laboral. 17 Ordenar os acontecementos históricos en eixes cronolóxicos e localizalos no espazo co fin de adquirir unha perspectiva global da evolución histórica da Humanidade 18 Coñecer as orixes do Islam, identificar os seus preceptos básicos e analizar as diferentes fases da súa expansión tras a morte de Mahoma. 19 Localizar nun eixe cronolóxico as distintas etapas da historia de Al-Andalus e comparar o sistema político e a organización estatal de Al-Andalus desde a época do Emirato dependente ata o reino nazarí de Granada. 20 Recoñecer os distintos grupos que formaban a sociedade de Al- Andalus e comprender as causas das conversións relixiosas, así como coñecer a base económica de Al-Andalus e identificar os cultivos e as innovacións técnicas que os árabes introduciron na Península 21 Analizar as causas e a evolución da Reconquista, así como o proceso de repoboamento dos territorios ocupados, localizando no mapa as etapas máis importantes.

12 22 Analizar os elementos que propiciaron o nacemento do feudalismo 23 Explicar a composición e os trazos distintivos dos distintos estamentos da sociedade medieval: modo de vida, nivel de riqueza, actividades económicas, etc. así como coñecer os pactos de fidelidade e vasalaxe que establecían os distintos grupos sociais que integraban o sistema feudal. 24 Describir distintos edificios característicos do mundo rural da Idade Media: o castelo, o mosteiro, as vivendas dos campesiños, etc., así como outras manifestacións artísticas. 25 Saber como estaba organizada a Igrexa na Idade Media. 26 Coñecer as orixes da cidade medieval, identificar os seus principais edificios e recoñecer as actividades económicas que se desenvolvían no seu interior, dedicando unha especial atención ao funcionamento dos gremios e a aparición da burguesía. 27 Identificar e localizar no mapa as principais rutas comerciais e centros mercantís da Idade Media. 28 Analizar as causas do renacer cultural das cidades no século XIII e valorar a función cultural e ideolóxica das universidades a partir deste momento. 29 Explicar os trazos distintivos da arte gótica en Europa, España e Galicia na súas diversas manifestacións: arquitectura, escultura e pintura. 30Coñecer as causas da crise da Baixa Idade Media (séculos XIV e XV ) 31 Identificar as características e a evolución dos reinos cristiáns desde o século XII ata finais da Idade Media e a súa organización política.

13 CONTIDOS Bloque 1. O medio físico -A localización. Latitude e lonxitude -Características do medio físico de España e de Galicia -Elementos e factores climáticos. Os climas de España e de Galicia -Diversidade de paisaxes naturais en España e Galicia -Os problemas medioambientais en España Bloque 2. O espazo humano -A poboación mundial. Modelos demográficos e movementos migratorios -A poboación europea. Distribución e evolución -A poboación española. Evolución, distribución e dinámica. Os movementos migratorios -A poboación galega. Evolución, distribución e dinámica. Os movementos migratorios -O proceso de urbanización no planeta -A cidade e o proceso de urbanización europeo -A cidade e o proceso de urbanización en España e en Galicia Bloque 3. A historia -As fontes históricas -Vocabulario histórico e artístico -A Idade Media. Concepto e división en sub-etapas -A caída do Imperio Romano en Occidente. División política e invasións xermánicas -O imperio bizantino e os reinos xermánicos -O feudalismo -O Islam. A Península Ibérica: invasión musulmá e evolución de Al-Andalus -Os reinos cristiáns na Península -Reconquista e repoboación

14 -A expansión comercial europea e a recuperación das ciudades. A crise da Baixa Idade Media: a Peste Negra e as súas consecuencias ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE ( en negrita aparecen sinalados os considerados contidos mínimos ). -Busca as coordenadas xeográficas de determinados lugares da Terra -Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo español -Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo galego -Compara zonas bioclimáticas españolas utilizando imaxes -Analiza fotografías que mostren paisaxes naturais galegas -Recolle información de diferentes medios sobre os problemas medioambientais de España e Galicia -Localiza nun mapamundi as áreas máis densamente poboadas do mundo -Explica os efectos das migracións nos países de acollida e de saída -Analiza a pirámide de poboación española e galega -Coñece o proceso da emigración galega, as súas etapas e destinos principais -Fai un mapa de cidades moi poboadas do mundo -Fai un esquema comparativo entre o rural e o urbano -Elabora gráficos de distintos tipos con datos relacionados coa xeografía humana -Nomea varias fontes históricas -Ordena temporalmente feitos históricos -Realiza algún mapa histórico da Idade Media

15 -Compara as formas de vida dos romanos coas dos reinos xermánicos -Explica a relación entre os señores e os campesiños na sociedade feudal -Comprende as orixes do Islam e o seu alcance posterior -Explica a importancia de Al-Ándalus na Idade Media -Interpreta algún mapa da Reconquista na Península -Explica a importancia do Camiño de Santiago na Idade Media -Describe as características da arte románica, gótica e islámica -Comenta nas súas liñas máis básicas algunha obra de arte medieval TEMPORALIZACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Como no caso de 1º de ESO serán traballados entre as tres avaliacións, algún precisan pouco tempo como pode ser buscar coordenadas xeográficas ou construir mapas que se poderán elaborar nunha única sesión, outros como pode ser describir características de obras de arte, analizar fotografías, comparar feitos históricos poden levar como mínimo tres sesións. COMPETENCIAS BÁSICAS A DESENVOLVER EN PRIMEIRO E SEGUNDO DA ESO 1.Competencia social e cívica Comprender o concepto de tempo histórico.

16 Identificar a relación multicausal dun feito histórico e as súas consecuencias. Coñecer os principais acontecementos da Prehistoria, Idade Antiga e Idade Media Comprender o funcionamento das sociedades, o seu pasado histórico, a súa evolución e transformacións. Desenvolver a empatía mediante a comprensión das accións humanas do pasado. Expresarse de forma asertiva e mostrar unha actitude favorable ao diálogo e mais ao traballo cooperativo. 2. Tratamento da información e competencia dixital Relacionar e comparar a información procedente de diversas fontes: escritas, gráficas, audiovisuais, etc. Contrastar a información obtida e desenvolver un pensamento crítico e creativo. Elaborar a información transformando os datos recollidos e traducíndoos a outro formato ou linguaxe. Empregar as posibilidades que ofrecen as tecnoloxías da información e a comunicación na procura e o procesamento da información. 3. Competencia en comunicación lingüística Utilizar adecuadamente o vocabulario propio das ciencias sociais para construír un discurso preciso. Desenvolver a empatía e interesarse por coñecer e escoitar opinións distintas á propia. Utilizar diferentes variantes do discurso, en especial, a descrición e a argumentación. Ler e interpretar textos de tipoloxía diversa, linguaxes icónicas, simbólicas 4.Competencia matemática Elaborar e interpretar eixes cronolóxicos. Analizar e comprender os datos cuantitativos recollidos en táboas, gráficos e diagramas.

17 Facer cálculos matemáticos de números enteiros e porcentaxes para chegar a conclusións 5. Competencia para aprender a aprender Buscar explicacións multicausais para comprender os fenómenos sociais e avaliar as súas consecuencias. Utilizar distintas estratexias para organizar, memorizar e recuperar a información: esquemas, resumos etc. Participar en debates e contrastar as opinión persoais coas do resto de compañeiros. Desenvolver o gusto pola aprendizaxe continua e mais a actualización permanente. 6. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor -Saber argumentar de forma coherente e lóxica as explicacións de conceptos e fenómenos estudados -Tomar conciencia do que se sabe e do que falta por aprender -Asumir responsabilidades e tomar decisións con respecto á planificación do proceso de resolución das actividades propostas

18 CRITERIOS DE AVALIACIÓN. 1. Describir os trazos sociais, económicos, políticos, culturais e artísticos que caracterizan a Europa medieval 2. Situar no tempo e no espazo as diversas unidades políticas que coexistiron na Península Ibérica durante a Idade Media, distinguindo as súas peculiaridades e recoñecendo na España actual exemplos da pervivencia do seu legado cultural e artístico. 3. Valorar a identidade do período medieval galego nos seus momentos fundamentais, destacando o papel hexemónico que exerce a Igrexa na economía, na cultura ou na articulación do poboamento e establecendo unha relación entre as súas crises sociais e a xeral do feudalismo. 6. Describir os factores que condicionan os comportamentos e movementos demográficos, utilizando os conceptos e indicadores básicos, caracterizando as tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análise do actual réxime demográfico de Galicia e España. 7. Analizar o crecemento das áreas urbanas e as súas novas modalidades, a diferenciación social e funcional do espazo urbano e algúns dos seus problemas, aplicando este coñecemento a exemplos de cidades españolas e galegas. 9. Realizar de forma individual e tamén en grupo, coa axuda do profesor, un traballo sinxelo de carácter descritivo sobre algún pazo ou mosteiro da comarca, utilizando fontes diversas (prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a información máis relevante, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando os resultados do estudo CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Realizaranse tres avaliacións. A nota será o resultado de sumar as cualificacións obtidas como media do resultado de

19 diferentes probas escritas que será un 80% da nota coa valoración do esforzo realizado diariamente: traballo na aula, tarefas da casa, (20% da nota). As dúas primeiras avaliacións irán acompañadas por unha recuperación para aqueles estudantes que non superaran a materia, dita recuperación consistirá nun exame que puntuará sobre 8, é dicir, que equivalerá ó 80% da nota de avaliación e seguirá aplicándose a valoración debida ó esforzo diario. A terceira avaliación terá recuperación sempre e cando o alumno teña como mínimo unha avaliación aprobada. De non ser así o alumno irá directamente á proba extraordinaria de setembro con toda a materia. No mes de xuño haberá unha recuperación final para os alumnos que teñan unha ou dúas avaliacións aprobadas. AGRUPAMENTO DE 2º DE ESO. Para eles mantense a programación de 2º da ESO, pero os contidos serán adaptados ás necesidades específicas dos alumnos, prevéndose unha menor complexidade e a utilización de actividades axeitadas ao nivel dos nenos/as. No caso de ter que presentarse á Proba extraordinaria de Setembro deberán realizar o mesmo exame que os demáis alumnos de 2º de ESO ATENCIÓN A PENDENTES DE SEGUNDO DA ESO. Realizaranse tres exames nas datas marcadas pola xefatura de estudios. Dous serán exames parciais e o terceiro será un exame final. Aprobando os dous exames parciais non hai que presentarse ó final. No caso de suspender un parcial faise o exame final con toda a materia. De non presentarse ó primeiro parcial sen causa debidamente xustificada, non poderá tampouco presentarse ó segundo, tendo que concurrir directamente ó exame final. De non superalo os alumnos deberán presentarse á proba extraordinaria de Setembro onde de novo deberán preparar toda a materia. Como reforzo para a recuperación das materias pendentes, os alumnos/as teñen á súa disposición os distintos profesores do Departamento para solventar as dúbidas que poidan ter na preparación dos exames, así como a posibilidade de realizar actividades específicas que, titorizadas polo departamento, sirvan

20 de complemento as explicacións que puntualmente soliciten ós membros do departamento O libro de texto é da editorial Vicens Vives, en formato trimestral. 3º DE ESO OBXECTIVOS Entender que as sociedades manteñen unha relación intensa co territorio e entre elas e iso transforma a visión xeográfica ó longo do tempo. Observar como as causas que van modificando a realidade son sempre múltiples e están interrelacionadas (físicas, políticas, económicas, sociais...). Só dese xeito se pode intentar comprender mellor a realidade na que estamos insertos. Aprender a valorar a variedade cultural, a respectala, a sentila como riqueza. Espertar ou potenciar a sensibilidade persoal para apreciar a importancia de respectar o patrimonio natural e tamén o histórico e artístico e todas as súas vertentes. Tomar conciencia de como o feito de formar parte dunha comunidade determinada é un dos elementos relevantes para construír a nosa personalidade, polo mesmo, valorar a importancia de preservar e defender os elementos que nos definen (no noso caso, o feito de ser parte da comunidade galega). Dominar no posible o vocabulario propio da materia e integralo de xeito normal na nosa maneira de falar. Acadar un dominio básico dos diferentes xeitos de construción da información xeográfica (mapas, gráficos, táboas, estatísticas, etc.). Insistir na aprendizaxe da relevancia do traballo en grupo, da solidariedade, da capacidade de diálogo e de intercambio de coñecementos e, por suposto, de dúbidas.

21 Valorar a transcendencia que os modelos democráticos supoñen para as comunidades e para o individuo (recoñecemento de liberdades, dereitos, participación, etc.). Obter información do pasado manexando distintos tipos de fontes con rigor crítico Levar a cabo pequenas investigacións utilizando as técnicas básicas de indagación características da historia Coñecer a importancia das transformacións acontecidas na Idade Moderna para comprender o mundo no que vivimos Coñecer as principais manifestacións artísticas da arte na Idade Moderna CONTIDOS Bloque 1. O medio físico -Localización.Latitude e lonxitude Bloque 2. O espazo humano -Organización política e territorial en España -Os sectores de actividade económica -Os sectores de actividade económica en Europa, España e Galicia -Os sistemas económicos do mundo -Futuro dos recursos naturais.desenvolvemento sostible -As actividades agrarias -A pesca:tipos e problemática -A industria. Principais áreas industrializadas do mundo -O sector terciario: o transporte -O sector terciario: o comercio -O sector terciario: o turismo -Desenvolvemento desigual. Débeda externa -Tensións mundiais e subdesenvolvemento. Posibles solucións Bloque 3. A historia -As fontes históricas -Vocabulario histórico e artístico -A Idade Moderna: concepto e datación -O Renacemento e o Humanismo -Arte renacentista e barroca -O estado moderno: monarquías autoritarias, absolutas e parlamentarias -O reinado dos Reis Católicos

22 -Os descubrimentos xeográficos. Conquista e colonización de América -Conflitos europeos na época dos Austrias. Reforma, contrarreforma, guerras de relixión, a guerra dos Trinta Anos ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E CONTIDOS MÍNIMOS ( os estándares subliñados son considerados contidos mínimos ) -Localiza lugares nun mapa segundo as súas coordenadas xeográficas -Distingue diferentes tipos de mapas temáticos -Cubre nun mapa político as diferentes provincias e comunidades autónomas españolas -Compara taxas de reparto da poboación activa por sectores en diferentes países e analiza as conclusións -Fai un esquema comparativo dos sistemas económicos capitalista e comunista -Define desenvolvemento sostible -Realiza un mapa dos espazos agrarios do mundo -Explica as características das principais paisaxes agrarias do mundo -Comenta un mapa da produción de enerxía no mundo -Analiza as vantaxes e inconvenientes dos diferentes tipos de enerxía -Identifica e nomea as enerxías alternativas -Realiza un mapa dos principais caladoiros pesqueiros -Comenta noticias sobre a sobreexplotación pesqueira -Realiza un mapa das zonas máis industrializadas do mundo e extrae conclusións -Enumera os bloques comerciais do mundo e analiza as razóns polas que se constitúen -Fai un mapa dos principais fluxos comerciais do mundo -Describe as características do comercio internacional na actualidade -Identifica os distintos tipos de turismo e os seus efectos -Valora a importacia do turismo na economía española e galega -Comenta noticias de conflitos bélicos no mundo -Nomea e identifica fontes históricas

23 -Ordena temporalmente algúns feitos históricos relevantes da materia deste curso -Distingue características de réximes monárquicos de tipo autoritario, parlamentario e absoluto poñendo algún exemplo -Caracteriza Renacemento e Humanismo -Cita obras de arte da época do Renacemento -Analiza a monarquía dos Reis Católicos en liñas xerais -Explica as causas que influiron no descubrimento de América e na conquista e colonización dela -Analiza distintas valoracións sobre a conquista e colonización de América -Elabora un mapa que plasme a expansión das diversas relixións no século XVI en Europa -Compara as ideas de Lutero coas da igrexa católica -Define Contrarreforma TEMPORALIZACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE En primeiro lugar hai que sinalar que a materia deste curso é moi extensa para ser impartida nun só curso académico. En principio tentarase explicar todo o relacionado coa xeografía nos dous primeiros trimestres e a parte de historia no terceiro, podendo estar este reparto suxeito a modificacións. Algúns estándares poderán ser impartidos nunha soa clase como os que teñen que ver coa realización de mapas, definicións, localizar lugares nun mapa, comentario de noticias. Outros requiren unha maior dedicación como pode ser ordenar temporalmente feitos históricos xa que é unha destreza que se vai adquirindo ao longo do curso segundo se van adquirindo os coñecementos. Non todos serán avaliados mediante exame, algúns poderán ser avaliados oralmente na clase como o comentario de noticias ACTITUDES Preocupación polos problemas ós que se enfronta o medio natural. Interese polo coñecemento da organización política do noso mundo. Rexeitamento das grandes desigualdades de poder entre uns Estados e outros do planeta.

24 Preocupación pola situación dos refuxiados do mundo, e toma de conciencia das razóns da necesidade de emigrar. Sentimento de pertenza a UE. Rexeitamento das situacións de desigualdade económica no mundo. Valoración das distintas actividades económicas e preocupación polos efectos ambientais das mesmas. Toma de conciencia do carácter finito de grande parte dos recursos naturais. Preocupación polo impacto ambiental que ten a explotación dos recursos naturais, enerxéticos e da auga. Preocupación polos efectos que a deslocalización industrial está a producir no noso entorno. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Realizaranse tres avaliacións. En cada unha das avaliacións levaranse a cabo dous exames que terán un valor do 80% da nota da avaliación, mentres que o restante 20% se obterá do traballo de clase. As dúas primeiras avaliacións irán acompañadas por unha recuperación para aqueles estudantes que non superaran a materia. A recuperación consistirá nun único exame que puntuará sobre 8, mantendo así efectivo o peso do traballo diario na aula. No mes de xuño os alumnos que teñan unha ou dúas avaliacións suspensas poderán facer unha recuperación final. Exames 80% Traballo-20% EXAMES DE PENDENTES DE TERCEIRO DA ESO Realizaranse tres exames nas datas marcadas pola xefatura de estudios. Dous serán exames parciais e o terceiro será un exame final. Aprobando os dous exames parciais non hai que presentarse ó final. No caso de suspender un parcial faise o exame final con toda a materia. Como consecuencia lóxica, a non presentación ó primeiro implica a non presentación ó segundo. O exame de

25 setembro faise con toda a materia. A materia de cada parcial será debidamente comunicada aos alumnos coa suficiente antelación. Como reforzo para a recuperación das materias pendentes, os alumnos/as teñen á súa disposición os distintos profesores do departamento para solventar as dúbidas que poidan ter na preparación dos exames, así como a posibilidade de realizar actividades específicas que, titorizadas polo departamento sirvan de complemento ás explicacións que puntualmente soliciten ós membros do seminario. O libro deste curso é o da editorial Vicens Vives. A materia que entrará no primeiro parcial será a parte de xeografía e no segundo a parte de historia

26 PROGRAMACIÓN DE CUARTO CURSO DA ESO. OBXECTIVOS. 1. Coñecer os trazos característicos do Antigo Réxime. 1. Describir a estrutura social da época 2. Comparar dous sistemas políticos coetáneos: a monarquía absoluta e a monarquía parlamentaria inglesa. 3. Coñecer as ideas da Ilustración e os seus principais representantes. 4. Explicar como se produciu o establecemento da dinastía borbónica en España. 5. Caracterizar os estilos artísticos Rococó e Neoclásico e relacionalos coa sociedade e co pensamento da época. 6. Coñecer as características principais de Galicia no século XVIII. 7. Describir o proceso revolucionario que conduciu ao nacemento de Estados Unidos. 8. Caracterizar as distintas etapas políticas da Revolución Francesa. 10. Explicar o significado histórico da Restauración e analizar os seus logros e fracasos. 11. Describir o proceso de independencia de Hispanoamérica. 12. Caracterizar o Romanticismo. 13.Identificar os factores que fixeron posible o desenvolvemento da industrialización. 14.Caracterizar cada unha das fases da revolución industrial: sectores industriais máis importantes, fontes de enerxía principais e maiores potencias industriais. 15.Explicar os cambios sociais que implicou a revolución industrial.

27 16.Coñecer o desenvolvemento do movemento obreiro, os seus logros e as ideoloxías en que se sustentou: o marxismo e o anarquismo. 17Valorar a importancia das Cortes de Cádiz. 18. Coñecer os principais acontecementos políticos da España do século XIX 19.Explicar os cambios na economía e na sociedade españolas durante o século XIX. 20 Coñecer causas e consecuencias do colonialismo 21.Coñecer os estilos artísticos e arquitectónicos máis importantes de finais do século XIX e principios do XX. 22.Caracterizar o período coñecido como Paz Armada. Identificar as causas profundas e as causas inmediatas que provocaron o estalido da Primeira Guerra Mundial. 23.Encadrar a Primeira Guerra Mundial no seu contexto temporal e describir as fases do conflito. 24.Comprender por que a Primeira Guerra Mundial foi un conflito diferente a calquera conflito anterior. 25.Coñecer os cambios no mapa europeo, como resultado da Paz de París, e os obxectivos deses cambios. 26.Analizar as consecuencias económicas e políticas da Gran Guerra. 27.Coñecer a situación política e social en Rusia a comezos do século XX. 33.Describir como se produciu a caída do tsarismo e os problemas aos que tivo que facer fronte o novo Goberno provisional. 34.Explicar cando e como chegaron os bolxeviques ao poder, e cales foron os principais problemas durante o goberno de Lenin. 35.Definir os cambios no réxime político ruso tras a instauración do stalinismo e os medios que utilizou Stalin para exercer o control absoluto. 36.Explicar como chegaron ó poder o partido fascista en Italia e o partido nazi en Alemaña e as causas do apoio popular. 37. Caracterizar ó fascismo e nazismo e salientar os métodos de actuación. 38 Encadrar a Segunda Guerra Mundial no seu contexto espazo temporal.

28 39. Recoñecer as causas da II Guerra Mundial e o seu desenvolvemento e consecuencias 40.Coñecer que organizacións supranacionais se crearon tras a guerra. 41Caracterizar as distintas etapas políticas da Segunda República e destacar os acontecementos principais en cada unha delas. 42 Coñecer as reformas que propuxo a Constitución de 1931 e valorar as súas innovacións 43 Explicar as causas, o desenvolvemento e as consecuencias da Guerra Civil. 44 Explicar en que dous bloques antagónicos quedou dividido o mundo tras a Segunda Guerra Mundial e que países lideraban cada un deles. 45Definir que se entende por Guerra Fría. Situar este período no seu contexto espazo-temporal e distinguir as etapas de maior e de menor tensión 46Comparar os sistemas políticos e económicos dos bloques capitalista e comunista. 47Explicar os conflitos máis destacados da Guerra Fría e as súas consecuencias. 48 Describir as características do franquismo 49Rexeitar a ditadura como réxime político. 50Explicar o proceso de colapso do bloque comunista e a transición do comunismo ao capitalismo nestes países. 51Analizar as características das relacións internacionais tras a caída do comunismo 52Valorar a evolución da Unión Europea nos últimos anos. 53Comprender en que consiste a globalización e os seus efectos sobre as distintas rexións. 54Describir os principais cambios sociais que se produciron no mundo actual. 55Explicar como se produciu o proceso de transición política en España.

29 56Distinguir as etapas que se diferencian na historia da España democrática e comparar as distintas políticas que se levaron a cabo en cada período. 57Valorar cales foron os logros da democracia e que problemas quedan aínda pendentes. CONTIDOS Bloque 1. O século XVIII en Europa ata A Ilustración -Arte e ciencia en Europa no século XVIII Bloque 2. A era das Revolucións liberais -As revolucións nos séculos XVIII e XIX. Bases ideolóxicas, económicas e sociais. Principais consecuencias -As revolucións burguesas nos séculos XVIII e XIX:periodización e feitos principais -A Restauración -A unificación italiana e alemá Bloque 3. A Revolución Industrial -A Revolución Industrial: concepto e factores. Expansión desde a súa orixe ao resto de Europa -Consecuencias da Revolución Industrial. O movemento obreiro Bloque 4. Imperialismo do século XIX e Primeira Guerra Mundial -Imperialismo: causas, desenvolvemento e consecuencias -Causas e consecuencias da Primeira Guerra Mundial -A Revolución Rusa: orixe, desenvolvemento e consecuencias -A arte no século XIX Bloque 5. A época de entreguerras -O período de entreguerras. Do final da Primeira Guerra Mundial á Grande Depresión -O fascismo italiano e o nazismo alemán -A II República española e a guerra civil Bloque 6. Causas e consecuencias da Segunda Guerra Mundial -As orixes da Segunda Guerra Mundial -O desenvolvemento da II G Mundial: extensión, fases, formas de guerra, principais consecuencias

30 -O Holocausto -A guerra fría -O proceso descolonizador de Asia e Africa Bloque 7. A estabilización do capitalismo e o illamento económico do bloque soviético -Evolución dos bloques soviético e capitalista -A crise do petróleo ( 1973 ) -A ditadura de Franco en España Bloque 8. O mundo recente entre os séculos XX e XXI -As distintas formas económicas e sociais do capitalismo no mundo -O colapso dos réximes soviéticos e as súas consecuencias -A transición política española: da ditadura á democracia ( ) -O camiño cara a UE Bloque 9. A Revolución Tecnolóxica e a Globalización de finais do XX e principios do XXI -A globalización económica: concepto, características -O papel da revolución tecnolóxica na globalización Bloque 10. A relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da Historia e a Xeografía -Relación entre pasado, presente e futuro -O tempo histórico -Vocabulario histórico e artístico da Idade contemporánea ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E CONTIDOS MÍNIMOS ( en negrita os estándares considerados contidos mínimos ) -Establece a diferenza entre absolutismo e parlamentarismo -Define Antigo Réxime -Define Ilustración -Compara as ideas dalgúns ilustrados -Fai un esquema das principais etapas da Revolución Francesa -Investiga sobre o retraso da Revolución Industrial en España -Fai un cadro onde aparezan as principais características da Primeira Revolución Industrial e as súas diferenzas coa Segunda -Relaciona colonialismo, imperialismo e Grande Guerra

31 -Comenta un mapa de Europa despois da Primeira Guerra Mundial -Analiza a trascendencia da Revolución Rusa -Comenta cadros, esculturas e exemplos arquitectónicos da arte do século XIX -Diferenza fontes históricas de fontes historiográficas -Explica diversos factores que fixeron posible o auxe do fascismo en Europa -Explica as principais reformas da Segunda República española -Analiza as causas da guerra civil española -Comenta un mapa de Europa durante a Segunda Guerra Mundial -Explica o motivo de que rematase antes a guerra europea que a do Pacífico -Recoñece o significado do Holocausto na historia mundial -Explica algúns dos conflitos enmarcados na guerra fría -Describe feitos relevantes do proceso descolonizador -Compara a crise enerxética de 1973 coa financieira de Coñece a situación da posguerra e a represión en España e as distintas fases da ditadura de Franco -Analiza diversos aspectos dos cambios producidos despois do colapso da URSS -Describe algúns dos fitos que deron lugar ao cambio na sociedade española da transición: aprobación da constitución de 1978, primeiras eleccións xerais, creación do estado das autonomías -Debate sobre eurocentrismo e globalización -Compara as revolucións industriais do século XIX coa revolución tecnolóxica de finais do século XX e principios do XXI -Ordena temporalmente algúns feitos históricos -Realiza diversos eixes cronolóxicos e mapas históricos -Utiliza con fluidez e precisión vocabulario histórico e artístico TEMPORALIZACIÓN Tentarase unha distribución equitativa entre as tres avaliacións

32 ACTITUDES Valoración crítica da sociedade estamental e rexeitamento de situacións de escravitude. Valoración positiva do parlamentarismo inglés fronte ao absolutismo monárquico. Valoración positiva do pensamento ilustrado, en tanto que defendía un sistema social igualitario e un sistema político en que a soberanía residise no pobo, existise a separación de poderes e unha constitución que recoñecese os dereitos e as liberdades fundamentais das persoas. Valoración crítica dos medios que se utilizan para lograr os cambios políticos.. Valoración positivas das democracias constitucionais fronte ás ditaduras. Valoración crítica das formas de imperialismo na actualidade. Condena dos abusos de poder e das políticas de exterminio. Rexeitamento de calquera forma de explotación das persoas, de actitudes e comportamentos racistas, e de discriminación da muller. Interese por coñecer o pasado como forma de comprender o presente. Rexeitamento das guerras e de calquera outra acción violenta como mecanismo para dirimir conflitos. Valoración da Constitución como parte esencial no ordenamento dun Estado liberal. Rexeitamento de calquera práctica de corrupción electoral, como o caciquismo e o pucheirazo no século XIX. Respecto polas ideoloxías distintas á propia. Actitude crítica ante tratados de paz que, como o de Versalles, buscan o afundimento do vencido. Rexeitamento das ditaduras e dos totalitarismos. Aprecio polos logros do movemento sufraxista na súa loita pola igualdade da muller. Valoración positiva dos avances científicos. Rexeitamento de actitudes e comportamentos racistas e xenófobos e mais da violencia. Defensa dos dereitos humanos e das liberdades fundamentais das persoas.

33 Respecto polas culturas distintas á propia. Valoración positiva da memoria histórica como medio para evitar os erros e os horrores do pasado. Sensibilización ante o sufrimento que padecen os pobos que se encontran en guerra. Condena dos países en conflito que non respectan o Dereito Internacional Humanitario, que ten como obxectivo limitar o sufrimento humano e outros danos en tempo de guerra. (Prohibe o uso de armamento indiscriminado, o recrutamento de nenos soldado, o ataque directo á poboación civil, as torturas...) Valoración crítica do crecente desenvolvemento do armamento na actualidade. Toma de conciencia das desigualdades entre o Primeiro Mundo e o Terceiro Mundo. Valoración do traballo das organizacións internacionais que avogan pola paz e polo desenvolvemento. Defensa dos dereitos humáns e valoración positiva dos movementos e das organizacións que loitan pola paz e pola igualdade entre as persoas, sen distinción de raza, sexo ou ideoloxía. Curiosidade por obter información e crearse unha opinión propia sobre os problemas do noso tempo. COMPETENCIAS BÁSICAS A DESENVOLVER EN 3º e 4º da ESO Comunicación lingüística Utilizar o vocabulario relacionado coa sociedade e coa cultura da época de estudo. Identificar as ideas principais dos temas e interpretar e organizar a información. Elaborar respostas escritas. Tratamento da información e competencia dixital Usar fontes primarias e secundarias, textuais e gráficas, para obter información coma iconográficas, para obter información. Buscar e sintetizar información obtida na Internet. Recoñecer o obxectivo das caricaturas políticas.

34 Buscar información nos actuais medios de comunicación social. Sintetizar información en mapas, gráficos e cadros. Elaborar un informe utilizando o ordenador. Competencias sociais e cívicas Analizar os grupos sociais e as persoas que exercen o poder político, económico e social ó longo dos períodos estudados, cales eran os criterios en que se baseaba o seu poder e a facilidade ou dificultade para ascender na escala social. Sentir empatía polas persoas que integraban os grupos non privilexiados ou as clases sociais máis desfavorecidas. Comprender cal era a súa situación e cales podían ser os seus sentimentos. Valorar os rexímenes parlamentarios e democráticos como os sistemas políticos máis xustos e desexables fronte ao absolutismo e ás ditaduras e totalitarismos. Valorar como as ideas ilustradas supuxeron un cambio na mentalidade da época que conduciu á fin do Antigo Réxime e ó triunfo do liberalismo e posteriormente da democracia. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Formar unha opinión propia apoiada en argumentos sólidos e saber defendela. Ter interese por coñecer a situación dos dereitos humanos no mundo actual e ser capaz de facer unha valoración. Competencia para aprender a aprender Estudar o tema correctamente: lectura atenta e comprensiva do texto, buscando o significado dos termos descoñecidos; subliñar as ideas principais; elaborar un resumo cos aspectos subliñados, utilizando unha linguaxe propia. Elaborar cadros comparativos. Elaborar resumos. Diferenciar as ideas principais das secundarias.

35 Sintetizar a información en mapas de conceptos. Competencia cultural e artística Coñecer as características dos movementos artísticos e identificar as obras e os artistas máis representativas dos diferentes estilos. Relacionar a coa sociedade e co pensamento da súa época. - Analizar obras de artes dos artistas máis destacados. CRITERIOS DE AVALIACIÓN ( 4º DE ESO ) 1. Situar no tempo e no espazo os períodos e feitos transcendentes e os procesos históricos relevantes que se estudan neste curso, identificar o tempo histórico no mundo, en Europa, España e Galicia, e aplicar as convencións e os conceptos habituais no estudio da historia. 2. Identificar as causas e as consecuencias de feitos e procesos históricos significativos, establecer conexións entre elas e recoñecer a causalidade. 3. Identificar as causas e as consecuencias múltiples que implican os feitos sociais. 4. Enumerar as transformacións que se producen en Europa nos séculos XVIII ó XX, tanto no ámbito político como social e económico. 5. Situar no tempo e no espazo os períodos e feitos transcendentes e os procesos históricos relevantes que se estudan neste curso. 6. Explicar as razóns da supremacía política e económica dos países europeos na segunda metade do século XIX, identificar os conflitos e os problemas que caracterizan estes anos, tanto internacionalmente coma no interior dos Estados. 7. Identificar as causas e as consecuencias de feitos e procesos históricos significativos, establecer conexións entre elas e recoñecer a causalidade múltiple que comportan os feitos sociais. 8. Identificar os trazos fundamentais dos procesos de industrialización e modernización económica e das revolucións liberais burguesas, valorar os cambios económicos, sociais e

36 políticos que supuxeron e identificar as peculiaridades destes procesos en España e en Galicia en particular. 9. Caracterizar e situar no tempo e no espazo as grandes transformacións e os conflitos mundiais que se produciron no século XX e aplicar este coñecemento á comprensión dalgúns dos problemas internacionais máis destacados da actualidade. 10. Identificar e caracterizar as distintas etapas da evolución política e económica de España durante o século XX e os avances e retrocesos ata lograr a modernización económica, a consolidación do sistema democrático e a pertenza á Unión Europea e caracterizar os distintos procesos que se viviron en Galicia nesta época. 11. Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión política ou social no mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos, analizando as causas e indicando posibles desenlaces, utilizando fontes de información pertinentes, incluídas algunhas que ofrezan interpretacións diferentes ou complementarias dun mesmo feito. 12. Identificar as principais consecuencias da ditadura franquista en Galicia. 13. Identificar os principais trazos básicos do desenvolvemento da Autonomía de Galicia e da sociedade actual. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN ( 4º ESO ) Realizaranse tres avaliacións. En cada unha das avaliacións levaranse a cabo dous exames que terán un valor do 80% da nota da avaliación, mentres que o restante 20% obteráse do traballo de clase. Cada unha das avaliacións irá acompañada por unha recuperación para aqueles estudantes que non superaran a materia. Esta recuperación consistirá na realización dun exame que puntuará sobre 8, mantendo dese xeito o respecto polo traballo na aula. Exames 80% Traballo 20%

37 O libro de texto seleccionado polo Departamento é o da editorial Vicens Vives AVALIACIÓN INICIAL NOS CURSOS DA ESO Ó comezo do curso e adaptándonos ás datas establecidas pola dirección do centro para tal fin, levaranse a cabo probas de avaliación orientadas a detectar na medida do posible as condicións nas que teremos que traballar en cada grupo e con cada alumna/o: desenvolvemento coas ferramentas propias da materia (conceptos temporais, interpretación de gráficos, manexo de mapas, dominio de léxico específico, capacidade de comprensión e de expresión, etc.). As probas estarán orientadas única e exclusivamente neste sentido e non terán repercusión nas cualificacións académicas do curso. Os resultados das mesmas permitirán compartir criterios cos compañeiros/as doutros departamentos na xunta de avaliación inicial e poderán sernos de utilidade para aportar opinións ou solicitar consellos ó equipo orientador do centro. No departamento existiron constantemente diagnósticos específicos para atender os problemas que soubemos detectar e que nos levaron a considerar a elaboración de adaptacións curriculares ou mesmo solicitar a creación de agrupamentos específicos, tal e como sucede novamente neste curso.