Programación didáctica curso XEOGRAFÍA E HISTORIA 1º ESO IES Cosme López Rodríguez (A Rúa)

Transcrição

1 Programación didáctica curso XEOGRAFÍA E HISTORIA 1º ESO IES Cosme López Rodríguez (A Rúa)

2 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez ÍNDICE 1. Introdución e contextualización.. Páx Obxectivos... Páx Contribución ao desenvolvemento das competencias clave.. Páx Temporalización Páx Relación de obxectivos, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave Páx Concrecións metodolóxica, materiais e recursos didácticos... Páx Instrumentos e procedementos de avaliación e cualificación Páx Medidas de atención á diversidade... Páx Concreción dos elementos transversais..... Páx Contribución ao plan anual de lectura..... Páx Contribución ao plan de convivencia.... Páx Contribución ao plan TIC.. Páx Actividades complementarias e extraescolares Páx Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino-aprendizaxe e a práctica docente Páx Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das programacións en relación cos resultados académicos e procesos de mellora... Páx Lexislación.. Páx 66 2

3 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez 1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN INTRODUCIÓN O coñecemento da sociedade, a súa organización e o seu funcionamento ao longo do tempo, é esencial para poder entender o mundo actual. Coñecer o espazo onde se desenvolven as sociedades, os recursos naturais e o uso que se lles deu, achéganos datos sobre o passado e permítenos adiantarnos alguns dos problemas do futuro. As disciplinas da Xeografía e a Historia son dous importantes eixes vertebradores para o coñecemento da sociedade, xa que contemplan a realidade humana e social desde unha perspectiva global e integradora e ofrecen unha maior capacidade para a estructuración dos feitos sociais. Malia isto, a sociedade actual, cada vez máis complexa, require da intervención doutras disciplinas como a Economía, a Socioloxía, a Ecoloxía ou a Historia da arte, que achegan análises diferentes e complementarias para a mellor comprensión da realidade social. Permitindo unha graduación dos contidos e as tarefas acorde co desenvolvemento madurativo dos alumnos-as Na Educación Secundaria Obrigatoria, a materia de Xeografía e Historia pretende afondar nos coñecementos adquiridos polos estudantes na Educación Primaria, favorecer a comprensión dos acontecementos, os procesos e os fenómenos sociais no contexto en que se producen, analizar os procesos que dan lugar aos cambios históricos e seguir adquirindo as competencias necesarias para comprender a realidade do mundo en que viven, as experiencias colectivas pasadas e presentes, a súa orientación no futuro, así como o espazo en que se desenvolve a vida en sociedade. A Xeografía organízase, no primeiro ciclo, en dous bloques: O medio físico e O espazo humano. A Historia estuda as sociedades ao longo do tempo seguindo un criterio cronolóxico ao longo dos catro cursos da ESO. A aprendizaxe da Xeografía e Historia contribúe á aprendizaxe competencial dunha forma significativa. Os bloques nos que se distribúen a contidos da área son os seguintes: Bloque 1. O medio físico. Bloque 2. O espazo humano. Bloque 3. A Historia. No primeiro curso da ESO, a Xeografía céntrase no estudo da totalidade do primeiro bloque de contidos que leva por título O medio físico polo que se concretará no estudo da Terra, a súa representación, os compoñentes básicos do relevo, o relevo de España e mundial, o clima e as zonas bioclimáticas. O bloque de Historia aborda o estudo da Prehistoria, as primeiras civilizacións urbanas e a antiga Grecia. 3

4 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez En Xeografía e Historia contemplouse o prantexamento curricular e a temporalización de disciplinas coas que comportimos obxecto de estudo, de cara a unha posible integración da materia en ámbitos ou o deseño de proxectos curriculares. En liña coa Recomendación 2006/962/EC, do Parlamento Europeo e do Consello, de 18 de decembro de 2006, sobre as competencias clave para a aprendizaxe permanente, este real decreto baséase na potenciación da aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Propóñense novos enfoques na aprendizaxe e avaliación, que supoñerán un importante cambio nas tarefas que han de resolver os alumnos e formulacións metodolóxicas innovadores. A competencia supón unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocións, e outros compoñentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz. Contémplanse, pois, como coñecemento na práctica, un coñecemento adquirido a través da participación activa en prácticas sociais que, como tales, pódense desenvolver tanto no contexto educativo formal, a través do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais. Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. Considérase que as competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desenvolvemento persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego. Identifícanse sete competencias clave esenciais para o benestar das sociedades europeas, o crecemento económico e a innovación, e descríbense os coñecementos, as capacidades e as actitudes esenciais vinculadas a cada unha de elas. As competencias clave do currículo son as seguintes: Comunicación lingüística (). Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (). Competencia dixital (). Aprender a aprender (). Competencias sociais e cívicas (). Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE). Conciencia e expresións culturais (CCEC) CONTEXTUALIZACIÓN O instituto está situado na localidade de A Rúa, emprazada nunha Terraza fluvial do Sil (Comarca de Valdeorras), no nordés ourensán, a 100 Km da capital de provincia. O concello ten unha extensión de 35,9 Km e unha poboación de 4187 habitantes. Ademais recibe alumnado dos concellos de Petín, Larouco, O Bolo e Vilamartín. 4

5 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez Son todos concellos formados por un elevado número e reducido tamaño dos asentamentos de poboación, agás A Rúa, nos que a corrente emigratoria acumulada ao longo dos séculos XIX e XX produciu un estancamento e incluso retroceso demográfico e un acusado avellentamento da poboación ata límites críticos nalgúns casos. O territorio está vertebrado por unha infraestrutura de transporte caracterizada por redes lentas, de trazados antigos, sinuosos e deficientemente dotadas en medios técnicos, que comunican núcleos de poboación moi dispersos no espazo. Máis da metade do alumnado ten que facer uso do transporte escolar, o que condiciona a organización de todo tipo de actividades, sobre todo extraescolares. A estrutura interna das economías familiares está diversificada. A estrutura agraria caracterízase por: avellentamento da poboación, crecemento vexetativo negativo, perda de iniciativas motivada por unha emigración secular, dispersión dos asentamentos de poboación, elevado número de explotacións agrarias que funcionan en réxime de autoconsumo, agricultura minifundista de policultivo tradicional. Destaca o cultivo arbustivo da vide, que xera unha importante industria vitivinícola na zona cun total de 21 adegas repartidas polos municipios de A Rúa, Petín, Larouco e O Bolo; a vide compleméntase con cultivos de horta explotados en réxime familiar de autoconsumo e algunha plantación de froiteiras dispersas no espazo. A maioría das economías familiares, aínda que situadas nun medio rural, reciben ingresos de rendas xeradas fóra da actividade agraria: sector louseiro, empresa hidroeléctrica Iberdrola con sede das súas oficinas en A Rúa, recente instalación dunha planta da empresa Rieter Saifa cunha oferta de 160 empregos, un sector servizos tradicional con empresas de tipo familiar e pequeno comercio cun área de influencia reducida aos núcleos de poboación do municipio. O Concello de A Rúa conta cos seguintes centros educativos: dous centros de secundaria, un público I.E.S. Cosme López Rodríguez e outro privado-concertado, Pablo VI- Fátima dous de infantil e primaria (público e privado-concertado) Colexio Público de Infantil e Primaria Manuel Respino e Colexio PabloVI-Fátima ; e de apertura recente unha gardería infantil municipal. Ademais existe unha escola municipal de gaitas, de música, de deporte (fútbol, tenis atletismo, multideporte), Moto club Rúa, e un centro asociado da UNED. Destaca o elevado número de asociacións culturais (10), así como as ANPA dos distintos centros educativos. O concello dispón de campo de fútbol, piscina municipal, pavillón de deportes, Centro cultural Avenida, Biblioteca Municipal, centros de xeriatría e parque de bombeiros. 2. OBXECTIVOS 5

6 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez 2.1. OBXECTIVOS XERAIS DA ESO A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.coñecer e valorar a dimensión 6

7 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona OBXECTIVOS XERAIS DA MATERIA O ensino da Xeografía e a Historia nesta etapa terá como obxectivo o desenvolvemento destas capacidades: 1. Coñecer os procesos e mecanismos que rexen os feitos sociais e a interrelación entre feitos políticos, económicos e culturais e utilizar este coñecemento para comprender a pluralidade de causas que explican a evolución das sociedades actuais, o papel que homes e mulleres desempeñan nelas e os seus problemas máis relevantes. 2. Identificar, localizar e analizar, a diferentes escalas, os elementos básicos que caracterizan o medio físico, as interaccións que se dan entre eles e as que os grupos humanos establecen na utilización do espazo e dos seus recursos, valorando as consecuencias de tipo económico, social, cultural, político e medioambiental. 3. Comprender o territorio como o resultado da interacción das sociedades sobre o medio en que se desenvuelven e ao que organizan. 4. Identificar, localizar e comprender as características básicas da diversidade xeográfica do mundo e das grandes áreas xeoeconómicas, así como os trazos físicos e humanos de Europa, España e Galicia. 5. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e acontecementos históricos relevantes da historia do mundo, de Europa, de España e de Galicia para adquirir unha perspectiva global da evolución da Humanidade e elaborar unha interpretación da mesma que facilite a comprensión da pluralidade de comunidades sociais ás que se pertence, recoñecendo aspectos comúns e respectando os de carácter diverso. 6. Valorar a diversidade cultural manifestando actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas e cara a opinións que non coinciden coas propias, sen renunciar por iso a un xuízo sobre elas. 7

8 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez 7. Comprender os elementos técnicos básicos que caracterizan as manifestacións artísticas na súa realidade social e cultural para valorar e respectar o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico, material e inmaterial, asumindo a responsabilidade que supón a súa conservación e apreciándoo como recurso para o enriquecemenento individual e colectivo. 8. Adquirir e empregar o vocabulario específico e as nocións de causalidade, cambio e permanencia que aportan a Xeografía e a Historia para que a súa incorporación ao vocabulario habitual aumente a precisión no uso da linguaxe e mellore a comunicación. 9. Buscar, seleccionar, comprender e relacionar información verbal, gráfica, icónica, estatística e cartográfica, procedente de fontes diversas, incluídas as históricas e as que proporciona a contorna física e social, os medios de comunicación e as tecnoloxías da información, interpretar esa información críticamente, tratala de acordo co fin perseguido e comunicala aos demais de xeito organizado e intelixible. 10. Realizar tarefas en grupo e participar en debates cunha actitude constructiva, crítica e tolerante, fundamentando adecuadamente as opinións e valorando o diálogo como unha vía necesaria para a solución dos problemas humanos e sociais. 11. Coñecer o funcionamento das sociedades democráticas, apreciando os seus valores e bases fundamentais, a responsabilidade no exercicio do deber e os dereitos e liberdades como un logro irrenunciable e unha condición necesaria para a paz, denunciando actitudes e situacións violentas, discriminatorias e inxustas e mostrándose solidario cos pobos, grupos sociais e persoas privados dos seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios. 12. Adquirir unha conciencia histórica e ambiental que permita aos alumnos elaborar a súa interpretación persoal do mundo, ter inquietude por saber, por informarse, por afrontar a realidade con capacidade de xuízo e desexo de mellorala, dignificando o valor do esforzo e do compromiso OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA MATERIA 1. Coñecer o Sistema Solar e establecer as relacións entre os movementos da Terra e a existencia das estacións e do día e da noite, e comprender a súa importancia na distribución dos climas e da Biota 2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas. 3. Analizar e identificar o mapa, e coñecer as imaxes de satélite e os seus usos principais. 4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas. 5. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas. 6. Localizar no mapamundi físico as principais unidades do relevo mundiais, os grandes ríos e as grandes zonas climáticas, e identificar as súas características. 8

9 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez 7. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias. 8. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais. 9. Ser capaz de describir as peculiaridades do medio físico europeo. 10. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental. 11. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico europeo 12. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas. 13. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación. 14. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e os acontecementos históricos máis salientables da Prehistoria e da Idade Antiga, para adquirir unha perspectiva global da súa evolución. 15. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía). 16. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado. 17. Entender o proceso de hominización 18. Datar a Prehistoria e a Idade Antiga, e distinguir a escala temporal de etapas como estas. 19. Coñecer as características da vida humana correspondentes aos dous períodos en que se divide a Prehistoria: Paleolítico e Neolítico. Así como o establecemento e a difusión de diferentes culturas urbanas, despois do neolítico. 20. Identificar os primeiros ritos relixiosos. 21. Recoñecer a importancia da descuberta da escritura. 22. Explicar as etapas en que se divide a historia de Exipto. 23. Localizar e describir algúns exemplos arquitectónicos de Exipto e de Mesopotamia. 24. Coñecer os trazos principais das polis gregas e a transcendencia do concepto de democracia. 25. Entender a transcendencia do concepto de colonización. 26. Distinguir entre o sistema político grego e o helenístico. 27. Entender o alcance do clásico na arte e na cultura occidentais. 9

10 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez 28. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles. 29. Caracterizar os trazos principais da sociedade, a economía e a cultura romanas, e recoñecer os conceptos de cambio e continuidade na historia da Roma antiga. 30. Identificar e describir os trazos característicos de obras da arte grega e romana, diferenciando entre os que son específicos. 31. Establecer conexións entre o pasado da Hispania romana e o presente. 32. Coñecer os pobos que vivían na península Ibérica e nas illas Baleares no primeiro milenio antes de Cristo e localizalos nun mapa. 33. Describir os trazos principais da forma de vida dos pobos prerromanos na península Ibérica e nas Baleares. 34. Describir o desenvolvemento da conquista romana da península Ibérica e nas Baleares, diferenciando etapas. 35. Analizar en concreto os pobos prerromanos que habitaron o actual territorio de Galicia e a súa cultura castrexa. 36. Describir o desenvolvemento da conquista romana da península Ibérica e Baleares, diferenciando etapas 37. Estudar o proceso de conquista romana de Galicia. 38. Comprender o significado do proceso denominado romanización e identificar os seus trazos fundamentais. 39. Valorar o grao de romanización de Hispania. 40. Valorar o legado romano en Galicia. 41. Describir a vida cotiá na Hispania romana. 42. Analizar o cambio que supuxo a presenza romana nas estruturas políticas, económicas, sociais e culturais das Terras conquistadas. 43. Valorar a influencia da cultura romana na nosa cultura. 3. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE A comprensión da complexa realidade social, a interpretación da súa evolución no espazo e no tempo e o diagnóstico do medio natural e humano implican o concurso de múltiples competencias: Competencia en comunicación lingüística Os alumnos buscarán, clasificarán, interpretarán e reelaborarán información procedente de diversas fontes, de tipo verbal, estatística, audiovisual, 10

11 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez cartográfica, material e simbólica, ampliando a súa capacidade verbal e desenvolvendo variantes do discurso como a exposición, a descrición ou a argumentación. A materia brinda oportunidades para comunicarse oralmente e por escrito, incorporando vocabulario específico, con corrección e rigor. É desexable o deseño de actividades que esixan esa participación activa e impliquen habilidades para debater, escoitar, argumentar, razoar e relacionar. Finalmente, non debemos esquecer que o compoñente socio-cultural da linguaxe vese reforzado e reforza o coñecemento do mundo e a súa dimensión intercultural e contribúe á construción dunha aprendizaxe ao longo da vida, por implicar estratexias cognitivas, metacognitivas e socioafectivas fundamentais. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía En Xeografía e Historia os alumnos se familiarizan co método científico propio das Ciencias Sociais. É esencial ensinarlles a pensar e a investigar, a adquirir un razonamiento lóxico- matemático e a apreciar a veracidade e o rigor. Nesta materia faise uso de medicións e realízanse cálculos para transformar unidades ou interpretar o espazo e o tempo, cambiantes e interrelacionados, a distintas escalas. Trabállase o concepto de perspectiva, a lectura de mapas e a interpretación de vistas, o manexo de estatísticas e a presentación e interpretación de datos mediante gráficas e diagramas. Doutra banda, as competencias clave en ciencias e tecnoloxía redundan nunha mellor comprensión do mundo físico e buscan a súa conservación e mellora, aplicando destrezas científicas á resolución de problemas. Desde unha perspectiva histórica, os coñecementos relativos a distintas revolucións tecnolóxicas e científicas, vistos á luz da súa época, serán analizados e valorados como unha contribución ao avance cultural das sociedades e interpretados con visión crítica das súas consecuencias. Competencia dixital Na nosa materia, o dixital é ferramenta e contido, pois está contribuíndo a unha nova consideración do espazo global e facilitando o acceso ás fontes históricas. Por iso, o ensino da Xeografía e a Historia xa non se entende sen a incorporación das novas tecnoloxías, que carrexan a súa propia bagaxe de coñecementos, habilidades e actitudes necesarias para desenvolverse con seguridade e espírito crítico no mundo dixital. A nosa materia contribúe á adquisición desta competencia a partir da utilización de aplicacións informáticas diversas, desde bases de datos a motores de búsqueda, pasando por presentacións multiplataforma, sistemas de información xeográfica ou por diversas ferramentas da Web 2.0 e aplicacións para a creación e a comunicación de contidos. O uso de Internet e dos soportes informáticos fomenta a creatividade e resulta motivador sempre que permite penetrarse en épocas distintas e en mundos xeográfica e culturalmente distantes. A metodoloxía utilizada debe propiciar o acceso á información e á opinión para establecer no aula un diálogo entre pasado e actualidade e un uso crítico e contrastado dos medios de comunicación de masas presentes na vida cotiá. Competencia de aprender a aprender Do deseño e a programación da materia depende en boa medida a adquisición da competencia de aprender a aprender, pois débese de ter en conta a motivación cara á propia aprendizaxe, o espírito de superación ou o deseño de estratexias para xestionar e organizar os propios procesos. Estes implican a adquisición de habilidades como identificar ideas, seleccionar, organizar e sistematizar a información mediante o uso de técnicas de traballo intelectual: esquemas, mapas conceptuais, cadros sinópticos, etc. Estas técnicas deben ser un recurso para evitar a memorización mecánica, 11

12 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez para estudar eficazmente, consolidar o apreso e suscitar todo tipo de preguntas e tarefas de pensamento: analizar, aplicar e relacionar, así como sintetizar, concluír e enxuizar. O dominio progresivo destas capacidades favorece a autonomía na aprendizaxe, a confianza nas súas posibilidades, unha adecuada xestión do tempo, a reflexión constante e a conciencia do seu propio crecemento intelectual e persoal. Finalmente, os traballos en grupo e cooperativos, a utilización de metodoloxías activas baseadas na resolución de problemas e a potenciación da aprendizaxe autónoma por autodescubrimiento prepararán ao alumno para aplicar os seus coñecementos e as súas destrezas noutros contextos ao longo da súa vida. Competencia sociais e cívicas As competencias sociais e cívicas son inherentes á Xeografía e a Historia, pois implican a habilidade e capacidade para utilizar os coñecementos e actitudes sobre a sociedade na súa concepción dinámica, cambiante e complexa, a capacidade para interpretar fenómenos e problemas sociais en contornas cada vez máis diversificados, para elaborar respostas, tomar decisións e resolver conflitos. Tamén inclúen a interacción cos outros conforme a unhas normas baseadas na empatía, o respecto mutuo e as convicións democráticas, todos eles valores e actitudes que se potencian no día a día desta materia. Competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor A competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor supón o coñecemento do funcionamento da nosa sociedade e do seu sistema económico e legal. En Xeografía e Historia foméntase a capacidade para detectar problemas e oportunidades e propoñer melloras, o que redunda nunha maior autonomía, autocoñecemento e autoestima, na asunción de responsabilidades e na capacidade para traballar en equipo, condicións necesarias para o desenvolvemento do resto de competencias. A aula debe ser escenario de propostas creativas, de xestión de proxectos, e de resolución de cuestións prácticas que impliquen aprender a liderar e a delegar e que contribúan a adquirir unha conciencia social. Esta debe xerar iniciativas colectivas tendentes á participación e mellora do propio centro escolar, co obxectivo de abrilo á comunidade e de ampliar horizontes a través do coñecemento de ONGs, asociacións de voluntariado e accións de todo tipo na sociedade civil. Competencia de conciencia e expresións culturais O coñecemento do patrimonio natural, histórico-artístico, material e inmaterial, propio de Xeografía e Historia, cimenta a competencia en conciencia e expresión cultural, pois implica unha aproximación á linguaxe das diversas disciplinas artísticas, acrecenta as actitudes de respecto cara á diversidade cultural e fomenta a propia expresión e a creatividade. Ademais, a contemplación de toda obra de arte permite o goce estético e enriquece a imaxinación, aúna no feito perceptivo a racionalidad e a sensibilidade, e con iso proporciona experiencias de enriquecimiento a través da cultura e as viaxes. 4. TEMPORALIZACIÓN 12

13 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez 4.1. TEMPORALIZACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE UNIDADES DIDÁCTICAS 1ª Avaliación 2ª Avaliación 3ª Avaliación XHB Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta. XHB Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas. XHB Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters. XHB Clasifica e distingue tipos de imaxes de satélite e mapas. XHB Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características. X X X X X X X XHB Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas. XHB Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial. X X X XHB Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais. X X XHB Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes. X X XHB Explica as características xerais do relevo europeo. X X XHB Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo. X X XHB Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa. X X X XHB Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente. X X X XHB Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais. X X B Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles. X X X X X XHB Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado. X X 13

14 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez XHB Nomea e identifica catro clases de fontes históricas. XHB Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais. XHB Compara dous relatos a distintas escalas temporais sobre as conquistas de Alexandre. XHB Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade. X X X X X X X XHB Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos. X X XHB Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. X X X X X XHB Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana. XHB Distingue etapas dentro da historia antiga. X X XHB Realiza diversos tipos de eixes cronolóxicos e mapas históricos. XHB Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un. XHB Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela. XHB Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da "deusa nai". XHB Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, como os imperios de Mesopotamia e de Exipto. XHB Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais e ágrafos) e as fontes históricas (textos). XHB Interpreta un mapa cronolóxico-xeográfico da expansión exipcia. XHB Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto. XHB Explica como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén. XHB Realiza un mapa conceptual cos principais deuses do panteón exipcio. XHB Localiza nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica. XHB Identifica trazos da organización socio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentestipos XHB Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuais. X X X X X X X X X X X X X X 14

15 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez XHB Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo. X X XHB Elabora un mapa do imperio de Alexandre. XHB Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co imperio de Alexandre Magno. XHB Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo. XHB Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica. XHB Confecciona un mapa coas etapas da expansión de Roma. XHB Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e as do imperio na Roma antiga. XHB Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana. XHB Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana. XHB Analiza exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade. XHB Entende o que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos. X X X X X X X X X X X X 4.2. TEMPORALIZACIÓN DOS CONTIDOS 1ª Avaliación UNIDADE 1. A Terra e a súa representación. A Terra no sistema solar. A estrutura externa da Terra. Un planeta en movemento. O movemento de rotación. O movemento de translación. As estacións do ano. A representación da Terra. Da esfera ao plano. Os elementos dun mapa. As coordenadas xeográficas. Os meridianos e os paralelos. A latitude e a lonxitude. Orientación nun plano. UNIDADE 2. O relevo terrestre. A codia terrestre: océanos e continentes. A estrutura interna da Terra. Os océanos e os continentes. A superficie da erra non é lisa. As formas do relevo continental. As formas do relevo costeiro. As formas do relevo submarino. A formación do relevo: pregamentos e fallas. A tectónica de placas. Os pregamentos e as fallas. A formación do relevo: volcáns e terremotos. Os axentes que modifican o relevo: a temperatura; o vento; a auga; os seres vivos. A influencia do relevo na nosa vida. UNIDADE 3. As augas. A auga na Terra. A auga está en circulación permanente. As augas mariñas e as augas continentais. Os ríos. O curso e o caudal dun río. Outras augas continentais: os lagos; as augas subterráneas; os glaciares. As augas mariñas. As augas mariñas e os seres humanos. 15

16 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez UNIDADE 4. O clima. A atmosfera. As capas da atmosfera. Os conceptos de tempo e clima. A temperatura. Os factores que modifican a temperatura. As zonas climáticas da Terra. As precipitacións. A humidade do aire. Os factores que modifican as precipitacións. A presión atmosférica e o vento. Os climas da Terra: a zona cálida; as zonas temperadas; as zonas frías. O clima na nosa vida: como nos afecta o clima e como superamos as condicións do clima. A influencia humana na atmosfera: a contaminación atmosférica, o quecemento global e o cambio climático. As catástrofes climáticas: as inundacións, as secas e os furacáns. 2ª Avaliación UNIDADE 5. As paisaxes da Terra. Paisaxe natural e paisaxe transformada. A selva. A sabana. Os desertos. A paisaxe mediterránea. A paisaxe oceánica. A paisaxe continental. As paisaxes frías: a paisaxe polar e a paisaxe de alta montaña. UNIDADE 6. Atlas dos continentes. África, un continente de amplas mesetas. Asia, un continente de extremos. América, de polo a polo. Europa, unha península de Asia. O clima e as paisaxes naturais europeas: a paisaxe mediterránea, a paisaxe oceánica; a paisaxe continental, a paisaxe polar e a paisaxe de alta montaña. Oceanía, un continente formado por illas. Antártida, o continente xeado. UNIDADE 7. A prehistoria. A que chamamos prehistoria. As etapas da prehistoria. A evolución do ser humano. O proceso de hominización. A vida nómade no Paleolítico: cazadores e recolectores, unha vida nómade, ferramentas de pedra e óso. As crenzas e a arte no Paleolítico: as primeiras crenzas; as primeiras pinturas; as primeiras esculturas e gravados. A revolución do Neolítico: a aparición da agricultura e a gandaría; os cambios na forma de vida; os avances técnicos; as crenzas e a arte. A idade dos Metais: os primeiros utensilios de metal, os cambios na forma de vida, un tempo de inventos; o megalitismo. O territorio de España e Galicia na prehistoria. UNIDADE 8. As civilizacións fluviais: Mesopotamia e Exipto. Das cidades aos imperios. A aparición da escritura. As características das primeiras civilizacións. Os mesopotámicos: onde e cando viviron. Mesopotamia, entre o Tigris e o Éufrates. A sociedade mesopotámica: os grupos privilegiados e o resto da poboación. A cultura e a arte mesopotámicas: a relixión, a arquitectura, a escultura. Os antigos exipcios: onde e cando viviron. As etapas da historia de Exipto. O goberno: o faraón e a súa corte e a administración do Estado. A sociedade egipcia. Unha poboación maioritariamente rural. A vida nas cidades. Os escravos e as mulleres. A relixión: deuses e templos. A vida despois da morte: as tumbas. A arte egipcia: a escultura e a pintura. 3ª Avaliación UNIDADE 9. A civilización grega. Os antigos gregos: onde e cando viviron. O mundo grego. As etapas da historia de Grecia. A época arcaica. O nacemento dos polis.a expansión grega. A época clásica: Atenas, a orixe da democracia; Esparta, unha polis aristocrática. A época clásica: un período de guerras. As guerras médicas. O esplendor de Atenas. A guerra do Peloponeso. A época helenística. As conquistas de Alexandre Magno. A sociedade e a economía gregas. As crenzas: os deuses e os heroes; o culto relixioso. A arquitectura grega: o templo. O urbanismo grego. A escultura. A filosofía, a ciencia e a literatura. 16

17 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez UNIDADE 10. A civilización romana. Os antigos romanos. A Monarquía (753 a.c.-509 a.c.). A República (509 a.c.-27 a.c). Expansión e crise da República. O imperio (27 a.c d.c.). Augusto, o primeiro emperador romano. O apoxeo do Imperio (séculos I e II). A crise do século III. A economía: a agricultura, a artesanía, a minaría e o comercio. Grandes construtores e enxeñeiros. Escultura, pintura e mosaico. A relixión romana. Unha nova relixión: o cristianismo. UNIDADE 11. O territorio de España e de Galicia na Antigüidade. Os pobos prerromanos: os iberos e os celtas. Os pobos colonizadores e Tartesos. A conquista romana de Hispania. Hispania romana: a sociedade hispanorromana, a economía e a romanización. A Galicia castrexa. A Galicia romana. 5. RELACIÓN DE OBXECTIVOS CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE COMPETENCIAS CLAVE UNIDADE 1. A Terra e a súa representación Obxectivos curriculares Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave b e f g o B1.1. A Terra: a Terra no Sistema Solar. B1.2. Representación da Terra. Escala e linguaxe cartográfica. B1.1. Coñecer o Sistema Solar e establecer as relacións entre os movementos da terra e a existencia das estacións e do día e da noite, e comprender a súa importancia na distribución dos climas e da Biota. B Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta. B Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas. B1.2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas. B Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters. B1.4. Localización. Latitude e lonxitude. B1.4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas. B Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características. B Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas 17

18 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez xeográficas. UNIDADE 2. O relevo terrestre Obxectivos curriculares Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave b e f B1.4. Localización. Latitude e lonxitude. B1.4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas. B Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características. g o B Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas. B1.5. Trazos principais do relevo do mundo. Clima: elementos e factores. Diversidade climática no planeta. B1.5. Localizar no mapamundi físico as principais unidades do relevo mundiais, os grandes ríos e as grandes zonas climáticas, e identificar as súas características. B Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial. B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais. B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias. B Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles. UNIDADE 3. As augas Obxectivos curriculares Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave 18

19 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez b e f g B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía. B1.6. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais. B Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais o B1.7. Medio natural europeo: principais trazos. B1.7. Ser capaz de describir as peculiaridades do medio físico europeo. B Explica as características do relevo europeo. B1.8. Unidades do relevo do espazo xeográfico europeo. B1.8. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental. B Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo. B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais. B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias. B Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles. UNIDADE 4. O Clima Obxectivos curriculares Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave b e g B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía. B1.6. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais. B Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes. o B1.9. Conxuntos bioclimáticos do espazo xeográfico europeo. B1.9. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que B Clasifica e localiza nun mapa os distintos tipos de clima de Europa. 19

20 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez B1.9. Conxuntos bioclimáticos do espazo xeográfico europeo. conforman o espazo xeográfico europeo. B Clasifica e localiza nun mapa os distintos tipos de clima de Europa. B Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente. B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais. B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias. B Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles. UNIDADE 5. As paisaxes da Terra Obxectivos curriculares Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave b e f B1.4. Localización. Latitude e lonxitude. B1.4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas. B Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características. g o B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía. B1.6. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais. B Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes. B1.9. Conxuntos bioclimáticos do espazo xeográfico europeo. B1.9. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico europeo. B Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa. 20

21 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez B Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente. B1.10. Diversidade de espazos naturais europeos. B1.10. Coñecer os principais espazos naturais do noso continente. B Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais. B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais. B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias. B Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles. UNIDADE 6. Atlas dos continentes Obxectivos curriculares Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave b e f B1.2. Representación da Terra. Escala e linguaxe cartográfica. B1.2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas. B Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters. g o B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía. B1.6. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais. B Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas monta-ñosas principais. 21

22 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez B1.7. Medio natural europeo: principais trazos. B1.7. Ser capaz de describir as peculiaridades do medio físico europeo. B Explica as características xerais do relevo europeo. B1.8. Unidades do relevo do espazo xeográfico europeo. B1.8. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental. B Localiza no mapa as unidades e elementos principais do relevo europeo. B1.9. Conxuntos bioclimáticos do espazo xeográfico europeo. B1.9. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico europeo. B Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa. B Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente. B1.10. Diversidade de espazos naturais europeos. B1.10. Coñecer os principais espazos naturais do noso continente. B Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais. B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais. B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias. B Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles. UNIDADE 7. A prehistoria 22

23 Programación didáctica de Xeografía e Historia 1º ESO IES Cosme López Rodríguez Obxectivos curriculares Contidos curriculares Criterios de avaliación curriculares Estándares de aprendizaxe Competencias clave b e B3.2. Fontes históricas. B Nomea e identifica catro clases de fontes históricas. B Nomea e identifica catro clases de fontes históricas. f g o B3.3. Cambio e continuidade. B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas. B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación. B Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais. B Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade. B3.5. Vocabulario histórico e artístico. B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado. B Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época. B3.6. Evolución das especies e a hominización. B3.6. Entender o proceso de hominización. B Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana B3.7. Periodización da Prehistoria e a Idade Antiga. B3.7. Datar a Prehistoria e a Idade Antiga, e distinguir a escala temporal de etapas como estas. B Distingue etapas dentro da historia antiga. B3.8. Prehistoria e Idade Antiga: visión global. B3.8. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e os acontecementos históricos máis salientables da Prehistoria e da Idade Antiga, para adquirir unha perspectiva global da súa evolución. B Realiza diversos tipos de eixes cronológicos e mapas históricos. B Paleolítico: etapas; características das formas de vida; cazadores colectores. B Neolítico: revolución agraria e B3.9. Coñecer as características da vida humana correspondentes aos dous períodos en que se divide a Prehistoria: Paleolítico e Neolítico. B Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un. 23