TEORÍA SINTÁCTICA 4º ESO

1. ESTRUTURAS SINTÁCTICAS. TEORÍA SINTÁCTICA 4º ESO A nivel de análise sintáctica distínguense os seguintes tipos de unidades: Frase Oración. 2. A FRASE A frase defínese coma unha agrupación de palabras con sentido pero sen verbo. Tendo en conta a súa complexidade as frases poden ser simples (unha única frase) ou complexas (cando unha frase contén no seu interior, como mínimo, unha frase máis). As frases complexas poden chegar a integrar un número moi amplo de unidades no seu interior. Ex. O libro frase simple Este libro de cor azul e verde frase complexa Tendo en conta o núcleo da frase, estas clasifícanse da seguinte maneira: 2.1. FRASE NOMINAL Esta constituída por DETERMINANTE (DET) ( artigo, demostrativo, posesivo, indefinido e numeral ) IFICADOR (), e un substantivo que fai a función de LEO () ou A fórmula desta frase é : DET + / + / + Ex. Este libro F.N. DET Det Este subst libro Ex. Casas grandes F.NOM subs casas adx grandes 2.2. FRASE ADXECTIVA Está constituída por un NÚCLEO (), que sempre é un adxectivo, e un IFICADOR () que normalmente é un adverbio. A súa fórmula é: + / + Ex. bastante altos F. ADX Adv adx Bastante altos 1

2.3. FRASE ADVERBIAL Está constituída por un NÚCLEO (), que sempre é un adverbio, e un IFICADOR () que pode ser un adverbio, unha frase preposicional. A súa fórmula é: + / + Ex. moi lonxe F. ADV Adv Moi adv lonxe 2.4. FRASE PREPOSICIONAL Este tipo de frases sempre vai introducida por unha preposición (e esta á a clave para saber recoñecelas) que fai a funcion de ENLACE (ENL) e calquera outro tipo de palabra ou frase que fai a función de TERMO (TER). A súa fórmula e REL +TER EX. de cor azul F.PREP ENL TER F. NOM. prep subs adx. de cor azul 3,. ORACIÓN Defínese como unha estrutura con sentido e con verbo. Pode ser simple, cando ten un só verbo, ou composta, con máis de un verbo. Ex. os resultados das análises son positivos simple Dixo que non chegaría a tempo composta 3.1. FUNCIÓNS SINTÁCTICAS NA ORACIÓN Para saber analizar unha cláusula cómpre saber distinguir as funcións sintácticas que se integran dentro da unidade, polo que a continuación farase un repaso destas funcións: SUXEITO: É aquela parte da oración que nos indica quen realiza a acción. Para identificalo temos que ter en conta os seguintes aspectos: Indica quen realiza a acción Concorda en número e persoa co verbo. Preguntamos ó verbo: QUEN? Ex. O libro é interesante quen é interesante? O libro Os libros son interesantes 2

COMPLEMENTO DIRECTO: C.D. Indica sobre quen recae a acción designada polos verbos predicativos. Para recoñecer o CD hai que ter en conta os seguintes aspectos: Preguntamos QUE ó verbo. Pasamos a oración a pasiva: se o que consideramos que é CD pasa, na voz pasiva a ser SUXEITO, queda demostrado que é C.D. 1 Substituímos polos pronomes O,A,OS,AS (hai que ter en conta que se o verbo remata en S ou R o pronome pasa a ser - LO, -LA,- LOS, -LAS. Se o verbo remata en ditongo decrecente o pronome convértese en NO,-NA, -NOS, -NAS) Ex. Levei o can ó veterinario QUE levei? O can O can foi levado ó veterinario Leveino ó veterinario O CD SÓ PODE LEVAR A PREP. A COMPLEMENTO INDIRECTO: C.I. Indica o beneficiario sobre quen recae indirectamente a acción designada polo verbo. Para recoñecelo hai que aplicar as seguintes probas: Preguntamos ó verbo A QUEN, PARA QUEN? Se o CI está en terceira persoa substituímolo polo pronome LLE, LLES. Ex. Merquei un agasallo para Inés PARA QUEN? Para Inés. Merqueille un agasallo. O CI SÓ PODE LEVAR AS PREP A, PARA ATRIBUTO: ATR. Responde á pregunta COMO? É un complemento que aparece cos verbos copulativos: SER, ESTAR, PARECER, SEMELLAR. Concorda co SUX. en xénero e número. Ex. Os libros parecen interesantes A casa é nova 1 Para facer a pasiva: o C.D pasa a suxeito, substituímos o verbo por unha construción de SER+ PART (o verbo ser debe estar no mesmo tempo que o verbo en voz activa ) e o SUX. pasa a C. AXENTE (sempre vai introducido por POR) Ex. o neno pinta unha árbore unha árbore é pintada polo neno SUX CD SUX C. AX O verbo pinta cambiámolo por: é pintada (verbo ser en presente + participio verbo pintar) 3

Atr. PREDICATIVO: PVO Responde á pregunta COMO? pero non podemos confundilo co CCModo porque o PVO concorda en xénero e número co SUX. ou co CD (porque hai predicativo do CD ) É moi parecido ó atributo pero non aparece cos verbos copulativos. Ex. os alumnos saíron enfadados Pvo COMPLEMENTO AXENTE Aparece nas oracións pasivas e indica a persoa que fai a acción. Vai introducida por POR Ex. O relato foi escrito por Antón C.AX. A casa foi pintada polo albanel C.AX. COMPLEMENTO PROPOSICIONAL OU COMPLEMENTO DE RÉXIME(C. REX.) É un complemento introducido sempre por preposición e que completa o sentido do verbo. Non podemos confundilo co C.D, C.I ou CIRCUNSTANCIAIS porque non responde a ningunha das preguntas que facemos para identificar esas funcións. Hai verbos que necesitan do suplemento para ter sentido completo: pensar en (sempre pensamos en...), arrepentirse de (sempre nos arrepentimos de...), falar de...(se falamos, falamos de...), ameazar con..., acordarse de..., soñar con..., confiar en..., Ex. Pensei moito en ti C. REX. Falaron do problema C. REX. COMPLEMENTO CIRCUNSTANCIAIS C.C TEMPO: responde a CANDO? Ex. A reunión será o luns cando? O luns C.C.LUGAR: responde a ONDE? Ex. reunirémonos no local onde? No local C.C.O: responde a COMO? Ex. fixémolo ben como o fixemos? ben C.C. CANTIDADE: responde a CANTO? EX. custou vinte céntimos? responde a CANTO? vinte céntimos C.C. COMPAÑÍA: responde a CON QUEN? Ex. fun con Pedro? con quen? Con Pedro C.C. INSTRUMENTO: responde a CON QUE? Ex. escribiu con lapis con que? Con lapis C.C. CAUSA: responde a POR QUE? Ex. non foi porque estaba enfermo por que? Porque estaba enfermo C.C. FINALIDADE: responde a PARA QUE? Ex. o cuestionario é para responder para que? Para responder 4.ORACIÓN COMPOSTA A oración é aquela unidade constituída por dous ou máis verbos. Distínguense dous tipos de oracións: 4

- Oracións coordinadas - Oracións subordinadas 4.1 ORACIÓN COORDINADAS: Considéranse coordinadas aquelas oracións nas que os seus membros teñen sentido por si mesmos, é dicir, ningunha das dúas partes necesita da outra para completar o seu significado. Os nexos o que fan é marcar unha relación entre os compoñentes da oración, de xeito que distinguimos os seguintes tipos de oracións coordinadas: Oracións copulativas Este tipo de oracións implica a inclusión ou exclusión dos dous membros (nin). Os nexos de unión son: e, e mais, nin Ex. Foi a Vigo e mercou un pantalón OR. COOR Oración NEXO oración N.P CCL N..P. CD FPR. ENL TER DET Vbo prep subs conx vbo art subs Foi a Vigo e mercou un pantalón Oracións disxuntivas. Implica a elección dun dos membros. O nexo é ou Ex. non puido ir ou esqueceuse. Oracións adversativas: Este tipo de oracións implica unha acción e algo que dificulta ou obstaculiza esa acción. Os nexos de unión son: pero, mais, senón. EX. Choveu toda a tarde pero xogaron o partido ORACIÓN COORDINADA ADVERSATIVA Cláusula NEXO cláusula N. P CCL N..P. CD DET DET DET NOM Vbo ind art subs conx vbo art subs Choveu toda a tarde pero xogaron o partido Oracións distributivas 5

como o seu nome indica implican unha distribución, unha dualidade de accións. Os nexos son : ben...ben, nin...nin, ou...ou, xa...xa, Ex. Ben está todo o día rindo, ben chora sen parar. 4.2. ORACIÓNS SUBORDINADAS Neste tipo de oración os dous membros manteñen unha relación de interdependencia, é dicir, os dous son necesarios para que exista a oración. Ó igual que sucedía coas coordinadas a relación entre os membros vén marcada polos nexos, tendo en conta isto distínguense os seguintes tipos: Dentro da cláusula complexa distínguense tres tipos segundo a función que desenvolvan. ORACIÓN SUBSTANTIVA Desenvolve a mesma función ca un substantivo, é dicir, este tipo de cláusula pode facer a función de SUX, CD, CI, SUPL, IFICADOR (C.NOME). A conxunción que introduce a cláusula fai a función de NEXO. Ex. quero un caramelo cfr. Quero que veñas CD CD (cláusula substantiva) O neno di a verdade SUX quen afirma iso di a verdade SUX Comentou que non viría hoxe CLÁUSULA N. P CD ORACIÓN SUBS. NEXO CCN P CCT Vb conx adv vb adv Comentou que non viría hoxe ORACIÓN ADXECTIVA Esta cláusula desenvolve a mesma función ca un adxectivo e, polo tanto, vai modificar sempre a un substantivo. Vai introducida sempre por un pronome relativo: que, onde, cuxo que realizan sempre unha función sintáctica. Ex. o libro novo é interesante o libro que merquei é interesante Para non confundila coa cláusula susbstantiva hai que ter en conta os seguintes criterios: - Vai sempre precedida dun substantivo, chamado antecedente. Ex. a persoa que chamou por teléfono era a túa irmá. - O pronome que introduce a oración (que,onde, cuxo) pode substituírse por o cal, a cal, os cales, as cales. Ex. atopou as chaves que perdera onte que: as cales 6

Sempre lembra o lugar onde naceu onde: no cal - O pronome relativo vai desenvolver sempre unha función sintáctica. Para sabe cal é substituímos o pronome polo substantivo ó que se refire. Ex. O premio que nos deron é precioso que nos deron déronnos o premio que CD CD EX. As fotos que fixemos na viaxe quedaron moi ben ORACIÓN SUX N. P CCM FN FADV DET F NOM CLAUSULA ADX CD NP CCL FPREP REL TERM DET NOM art subs p.rel vbo prep art subs vbo adv adv As fotos que fixemos en a viaxe quedaron moi ben ORACIÓN ADVERBIAL Desenvolve a mesma función ca un adverbio, polo tanto, pode facer a función de CCL, CCT, CCModo, CCcantidade, CCcompañía, etc. Despois iremos ó cine cando remates iremos ó cine CCT CCT (cláusula adverbial) Faino así faino como che explicaron CCM CCM (cláusula adverbial) Ex. Coloca o paraugas onde o colliches coloca o paraugas alí CCL CCL CLÁUSULA P CD CCL CLÁUSULA ADVERBIAL DET NEXO CD N.P Vbo art subs adv p. atono vbo Coloca o paraugas onde o colliches 7

ORACIÓNS CONDICIONAIS Implican unha condición para a consecución de algo. Os nexos que poden levar son os seguintes: se, con tal de que, como, conque, en ó caso de que, sempre que, a pouco que, a nada que, a non ser que/se, amenos que, quitado que/se, quitando que/se, sacando que/se, salvo que/se, a non ser que, agás que, excepto se, sen que. Como non vaia ó médico, non curará se non vai ó médico non se curará ORACIÓN CONDICIONAL Nexo Oración subordinada oración principal CCN NP CCL CCN NP FPRE ENL TERM F.NOM DET Conx adv vbo prep art subs adv vbo Como non vaia a o médico non curará ORACIÓNS CONCESIVAS Implican un obxección para lograr algo pero, pese a todo, a acción se logra. Os seus nexos son: anque, malia, (a)inda que, mesmo que, malia que, nin que, pese a que, a pesar de que, por pouco que, por máis que, por moito que, ben que, mal que. ORACIÓNS CAUSAIS Ex. aínda que chova todo o día, a exposición farase igual Como o seu nome indica, estas oración explican o motivo dunha acción. Os seus nexos son: porque, pois, como, de modo que, posto que, dado que, visto que, por causa de que, a causa de que, por cousa de que, por mor, por culpa de que, debido a que... Ex. Xa que hoxe é festivo, iremos á praia ORACIÓN CAUSAL Oración subordinada oración principal NEXO SUX N. P ATR. N. P CCL F PREP ENL TERM DET Adv+conx adv vbo adx vbo prep art subs Xa que hoxe é festivo iremos a a praia 8

ORACIÓNS CONSECUTIVAS Indican a consecuencia dunha acción. Os seus nexos son: polo tanto, así que, conque, logo, daquela, de maneira que, de modo que, de forma que, de sorte que. Ex. bebeu moito aquela noite, daquela non colleu o coche OR. CONSECUTIVA Oración principal oración subordinada N.P CCC CCT nexo CCN NP CD DET DET ORACIÓNS COMPARATIVAS Implican unha comparación. Vbo adv dem. subs conx adv vbo art subs Bebeu moito aquela noite polo tanto non colleu o coche Os nexos máis habituais son: tan...como, tanto /-a /-os /-as...como, igual... que /ca, máis /menos... que /ca /do que. Ex. mercou tantos caramelos como lle dixeches ORACIÓNS FINAIS Indica a finalidade dunha acción. Os nexos máis importantes son para, para que, a fin de que, co fin de, coa finalidade de Ex. Merquei estas pinturas para pintar a casa CCF 9