mundial Tema 5. A poboación europea, española e galega * Autoavaliación 1. As fontes demográficas e os movementos naturais da

Transcrição

1 9 A poboación mndial 1. As fontes demográficas e os movementos natrais da poboación 2. Os modelos demográficos 3. A distribción e a estrtra da poboación 4. Formigeiros hmanos e baleiros demográficos 5. A poboación eropea, española e galega * Atoavaliación 129

2 9 1 As fontes demográficas e os movementos natrais da poboación O termo poboación fai referencia aos habitantes qe viven nn continente, país, rexión, cidade o territorio. A poboación amenta o diminúe cada día de forma natral, cando nacen e morren as persoas. Para coñecer os datos da poboación mndial, tanto o se número, como a súa distribción e estrtra, os demógrafos (os qe estdan a poboación) empregan as fontes demográficas. En España empréganse: Os censos Os padróns mnicipais Os rexistros civís Son n reconto da poboación onde figran datos como a idade, sexo, estado civil, profesión, estdos realizados Reflicten os datos da poboación dn mnicipio. Serven para ter datos precisos dos nacementos, matrimonios, divorcios e defncións da poboación. A natalidade indica o número de nacidos nnha poboación. A taxa de natalidade é o número de nacidos, nn ano, en relación coa poboación total. Calcúlase mediante a seginte fórmla e exprésase en (tantos por mil): nº de nacidos x Taxa de natalidade = Poboación total As taxas de natalidade son altas (máis do 30 ) nos países menos desenvolvidos, porqe non se empregan métodos de control de natalidade e onde, ademais, as crenzas relixiosas e os costmes son contrarios a dito control. Nos países máis ricos estas taxas son baixas o moi baixas (inferiores ao 20 o 10 ) porqe as familias deciden cando e cantos fillos desexan ter. A mortalidade indica o número de persoas qe morren nnha poboación. A taxa de mortalidade é o número de mortos, nn ano, en relación coa poboación total. Calcúlase coa seginte fórmla e exprésase en (tantos por mil): Taxa de mortalidade = nº de mortos x Poboación total As taxas de mortalidade son máis altas (máis do 20 ) nos países pobres o en vías de desenvolvemento qe nos ricos. As casas da mortalidade nos países pobres son a fame, a mala alimentación o desntrición, a falta de vacinas e medicinas e, en xeral, as dificltades económicas e o baixo nivel de vida da poboación. Nos países ricos a mortalidade débese, sobre todo, aos accidentes, ás enfermidades cardiovasclares e ao cancro. O crecemento natral o vexetativo é a diferenza entre o número de nacementos e defncións. É positivo, cando nacen máis dos qe morren, e negativo, cando nacen menos dos qe morren. A esperanza de vida é a dración media qe nha persoa espera vivir. Nos países máis ricos é sperior aos 75 anos, pero nos pobres é inferior aos 60 e inclso aos 45 anos. 130

3 Actividades 1 Qe son os censos de poboación? Para qe serven? 2 Observa o mapa da natalidade no mndo e responde: En qe continente se atopan os países de altas taxas de natalidade? En qe continente se atopan os países de altas taxas de Taxas de natalidade Altas: > 30 natalidade?... Medias: Baixas: < Se a taxa de mortalidade en Francia é de 10,1 e a de natalidade é de 8,2, como é o se crecemento natral o vexetativo? o Positivo 4 A natalidade no mndo o Negativo Relaciona as casas da mortalidade co tipo de país. A fame, a mala alimentación o desntrición 1 Rico / desenvolvido Os accidentes de tráfico A falta de vacinas e medicinas Enfermidades cardiovasclares Graves dificltades económicas 2 Pobre / sbdesenvolvido Baixo nivel de vida da poboación O cancro 5 Qe é a esperanza de vida? Investiga para saber cal era a esperanza de vida en Galicia no ano Observa o mapa da esperanza de vida no mndo e responde: En qe continente están os países con menor esperanza de vida? Indica algnha razón desta sitación En qe continentes están os países con maior esperanza de vida? Indica algnha razón desta sitación A esperanza de vida no mndo ,94 85,6 131

4 9 2 Os modelos demográficos O modelo demográfico é o comportamento homoxéneo dnha poboación en relación coa natalidade, a mortalidade e o crecemento natral. Diferéncianse tres modelos demográficos: Tradicional o antigo De transición Moderno É o característico de... Taxa de natalidade Taxa de mortalidade Todas as sociedades e países anteriores ao séclo XIX. Hoxe é o modelo demográfico de moitos países sbdesenvolvidos. Alta, próxima o sperior ao 30. Alta, sperior ao 25. Os países máis desenvolvidos nos séclos XIX e XX. Hoxe é o réxime demográfico dos países en vías de desenvolvemento. Alta, aínda qe con tendencia ao descenso, entre o 20 e o 30. Baixa o en descenso, polos avances técnicos e sanitarios procedentes dos países desenvolvidos. Mortalidade infantil Moi alta, máis do 100. Alta, entre o 50 e o 100. Crecemento natral o vexetativo Esperanza de vida Destaca a poboación... Medio, entre o 2% e o 3% anal. Baixa, inferior a 60 anos, pero qe en moitos países non spera os 45 anos. Nova, a comprendida entre os 0 e 14 anos, con máis do 40%, e a vella con menos do 5%. Elevado, sperior ao 3% anal. Amenta, está entre os 60 e 70 anos. Adlta, a comprendida entre os 15 e 65 anos. Os países máis ricos e desenvolvidos. Baixa, inferior ao 15, e en moitos países inferiores ao 9. Baixa o moi baixa, arredor do 10. Moi baixa, sempre inferior ao 9. Baixo o moi baixo e inclso negativo. Alta, sperior aos 70 anos; en algúns países spera os 80 Vella, de máis de 65 anos, spera o 12%, mentres qe a poboación nova é menor ao 25%. Réximes demográficos Países desenvolvidos Países en transición ao desenvolvemento Países sbdesenvolvidos Os modelos demográficos no mndo 132

5 Actividades 7 Completa estas frases: O modelo... é o comportamento homoxéneo dnha... en relación coa natalidade, a... e o crecemento... Diferéncianse... modelos demográficos: o tradicional o..., o de transición e o... 8 Observa o mapa dos modelos demográficos da páxina anterior e responde: * En qe fase da gráfica sitarías os segintes países?: España o Antigo o De transición o Moderno México o Antigo o De transición o Moderno Mozambiqe o Antigo o De transición o Moderno Astralia o Antigo o De transición o Moderno China o Antigo o De transición o Moderno * En qe continente predominan os países sbdesenvolvidos cn modelo demográfico antigo?... * En qe continente predominan os países en vías de desenvolvemento cn modelo demográfico de transición?... * En qe continente predominan os países desenvolvidos cn modelo demográfico moderno?... 9 Relaciona as características dnha poboación co modelo demográfico correspondente: Altas taxas de natalidade Crecemento natral o vexetativo sperior ao 3 % Taxa de mortalidade infantil moi baixa Baixa esperanza de vida Alta esperanza de vida Esperanza de vida entre os 60 e 70 anos Crecemento natral o vexetativo negativo 1 Tradicional 2 De transición 3 Moderno 10 Responde brevemente: Como é o crecemento natral o vexetativo nos países sbdesenvolvidos? Qe grpo de poboación predomina nos países sbdesenvolvidos? Como son as taxas de mortalidade infantil nos países desenvolvidos?

6 9 3 A distribción e a estrtra da poboación A poboación mndial non está repartida de forma homoxénea por todo o planeta. A densidade de poboación indica a relación entre a poboación (número de habitantes) e o territorio qe ocpa (km 2 ). Densidade de poboación Densidade pob.= Nº habitantes extensión en km 2 Densidade de poboación en 2015 O mndo 49,0 hab./km 2 España 79,9 hab./km 2 Eropa 32,0 hab./km 2 Galicia 93,7 hab./km 2 A composición da poboación por idade: Poboación nova 0 a 14 anos Poboación adlta 15 a 64 anos Poboación vella máis de 65 anos As pirámides de idades representan, de forma gráfica, a composición da poboación segndo a idade e o sexo. Hai tres tipos básicos: Expansiva Estacionaria Decrecente Base moi ampla e cmio estreito. Característica dos países sbdesenvolvidos. Base máis ampla qe o corpo central e o cmio non se redce tanto como na anterior. Corresponde aos países en vías de desenvolvemento. Base estreita e o corpo central e cmio amplos.corresponde aos países desenvolvidos. Pirámide expansiva > Pirámide estacionaria > Pirámide decrecente > A ocpación da poboación: Poboación activa Poboación inactiva A qe está en idade e condicións de traballar. A qe non realiza actividades económicas remneradas o qe non recibe n salario pola súa actividade. Poboación activa ocpada: se está traballando. Poboación activa desocpada o no desemprego: se está bscando traballo. Por exemplo: estdantes, amas de casa, xbilados, incapacitados... A actividade económica da poboación: a poboación activa pode traballar no: 134 Sector primario O qe explota os recrsos da natreza: agricltra, gandaría, explotación forestal, pesca e minaría. S. secndario O qe transforma os recrsos natrais en prodtos elaborados: a indstria e a constrción. S. terciario o de servizos No qe se inclúen todas as actividades qe proporcionan servizos: transporte, comercio, edcación, sanidade, administración...

7 Actividades 11 Qe densidade de poboación terá n territorio de km 2 no qe vivan persoas? A densidade de poboación en Galicia, presenta importantes diferenzas. Observa o mapa e responde: * Onde se sitúan os mnicipios máis densamente poboados? 3,5-18,4 18,4-30,5 30,5-59,6 59,6-165,9 > 165,9 Densidade de poboación en Galicia o Na costa o No interior * E os menos densamente poboados? o Na costa o No interior * Qe provincias teñen menor densidade? o A Corña o Lgo o Orense o Pontevedra * E cales son as de maior densidade? o A Corña o Lgo o Orense o Pontevedra 13 Observa os tipos de pirámides de idades da páxina da páxina anterior e indica a qe tipo de pirámide de idades corresponden as segintes sitacións. * Unha poboación con alta natalidade, alta mortalidade e baixa esperanza de vida. o Expansiva o Estacionaria o Decrecente * Unha poboación con redcida taxa de natalidade e alta esperanza de vida. o Expansiva o Estacionaria o Decrecente * Unha poboación con alta natalidade, pero en descenso; baixa mortalidade e esperanza de vida en amento. o Expansiva o Estacionaria o Decrecente 14 Nnha poboación pódense diferenciar, en fnción da idade, tres grpos. Completa os datos deste cadro: Poboación nova Poboación adlta 15 a 64 anos Poboación vella 15 Relaciona as segintes profesións co sector económico a qe pertencen. Profesión Sector económico Profesión Camareiro Perrqeiro Pintora 1 Primario Médica Gandeira Profesor 2 Secndario Mineiro Agricltora Taxista 3 Terciario Albanel Obreiro da constrción Mariscadora 135

8 9 4 Formigeiros hmanos e baleiros demográficos A poboación mndial era, no ano 2015, de habitantes. Pero non está repartida de forma homoxénea por todo o planeta. Mentres qe nalgúns territorios a poboación está moi concentrada en poco espazo os formigeiros hmanos, otros están poco poboados o case baleiros os baleiros demográficos. O desigal reparto da poboación é debido a: Factores físicos: o clima, o relevo, a vexetación, a aga, o solo... son factores qe favorecen o dificltan o asentamento da poboación. As rexións de clima temperado, o relevo save das chairas e vales flviais, a abndancia de aga e a fertilidade dos solos son factores qe atraen á poboación. Pola contra, os climas extremos, moi fríos o moi áridos, os altos cmios, a falta de aga, o exceso de vexetación,... son factores qe dificltan os asentamentos de moita poboación. Factores hmanos: estes factores poden ser de carácter histórico, económico o político. O desenvolvemento económico dnha rexión o país atrae a poboación dotros países e rexións, qe se despraza bscando mellorar as súas condicións de vida. Polo contrario, as gerras e conflitos son factores qe provocan o despoboamento o fxida da poboación. Formigeiros hmanos Asia oriental e meridional Eropa occidental Otras rexións: as costas de América do norte e do sr, América central, costas do golfo de Ginea Baleiros demográficos Rexións polares do hemisferio norte e sr As altas montañas Os desertos áridos de Astralia e o Sahara. As selvas ecatoriais de América do sr e de África Los Ángeles Nova York Londres París O Cairo Moscova Istambl Teherán Nova Deli Karachi Calcta Daca Seúl Shanghai Toqio Osaka Cidade de México Manila Lagos < 1 hab/km 2 Iacarta Río de Xaneiro São Palo Bos Aires > 100 Aglomeración de máis de 10 millóns de habitantes Densidade de poboación no mndo (hab/km 2 ) 136

9 Actividades 16 A distribción da poboación mndial: * Como está repartida polo planeta? o De forma homoxénea o De forma heteroxénea o De forma similar o Reglar * Onde se sitúan as rexións do planeta máis escasamente poboadas? o Rexións polares o Os desertos áridos o As selvas ecatoriais o Eropa occidental o Asia oriental e meridional o Costas do golfo de Ginea * E as máis densamente poboadas? o Rexións polares o Os desertos áridos o As selvas ecatoriais o Eropa occidental o Asia oriental e meridional o Costas do golfo de Ginea 17 Indica dúas razóns para explicar a baixa densidade de Alasca. 18 Observa este gráfico circlar e responde: Distribción da poboación no planeta Qe porcentaxe do planeta está deshabitado?... % territorio En qe porcentaxe do territorio do planeta vive o 70 % da poboación mndial?... % poboación 22 % 30 % 68 % 0 % 10 % 70 % 19 Cita dos países do mndo qe teñan nha densidade de poboación sperior a 100 hab./km Cita dúas rexións do mndo qe teñan nha densidade de poboación inferior a 1 hab./km Qe é n baleiro demográfico? 137

10 9 5 A poboación eropea, española e galega Unha poboación de escasa vitalidade. Desde 1950, a poboación eropea rexistra taxas de crecemento moi baixas, debido á redción da natalidade. En España e Galicia esa diminción prodcise a partir de 1975, pero na actalidade as características da súas poboacións son moi similares, e responden ao modelo demográfico moderno, caracterizado por: Redcida taxa de natalidade Taxa de mortalidade baixa Taxa de mortalidade infantil Trqía 17,0 Ucraína 16,0 Blgaria 15,0 Irlanda 15,0 Alemaña 10,7 Irlanda 4,0 España 10,0 Galicia 10,7 España 2,9 Alemaña 8,0 España 8,6 Galicia 2,1 Galicia 7,2 Irlanda 6,0 Norega 2,0 Débil crecemento natral o vexetativo. En Eropa o descenso da natalidade e da mortalidade orixina n débil crecemento natral o vexetativo da poboación. En moitos casos a natalidade é tan baixa qe, aínda qe a mortalidade é baixa tamén, spera á natalidade e o resltado é o descenso da poboación (crecemento natral o vexetativo negativo). Evolción da taxa de crecemento natral da poboación Galicia España Unión Eropea 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5-0,0-0, Elevada esperanza de vida e progresiva tendencia ao envellecemento. A esperanza de vida amento moito drante o séclo XX nos países eropeos e as casas son moi diversas, pero destacan as condicións de vida e sanitarias. A poboación española e a galega están entre as qe presentan maior esperanza de vida no mndo. Países con maior esperanza de vida no mndo Países con menor esperanza de vida no mndo Hong Kong 84 anos Mozambiqe 50 anos Xapón 83 anos R. Centroafricana 50 anos Islandia 83 anos R. D. do Congo 50 anos Síza 83 anos Lesotho 49 anos España 82 anos Swazilandia 49 anos Liechtenstein 82 anos Bostwana 47 anos Singapr 82 anos Serra Leoa 46 anos 138

11 Actividades 22 Observa as táboas de datos das taxas de natalidade, mortalidade e mortalidade infantil da páxina anterior e responde: Cal é o país con menor taxa de natalidade? Cal é a de Galicia?... Cal é o país con menor taxa de mortalidade? Como é a de Galicia?... Cales son os países eropeos qe teñen as taxas de mortalidade infantil máis baixas? Como é a de Galicia? Observa a gráfica da evolción da taxa de crecemento natral da poboación e responde: Qe é crecemento natral o vexetativo?... Como foi a taxa de crecemento de Galicia desde o ano 2000 ata o ano 2014?... Como foi a taxa de crecemento de España desde o ano 2000 ata o ano 2014?... Qe teñen en común as taxas de crecemento vexetativo de Galicia, España e a Unión Eropea? 24 Qe é esperanza de vida? 25 Indica se son verdadeiras V o falsas F as segintes afirmacións. Corrixe as falsas. A esperanza de vida amento moito en Eropa drante o séclo XX A poboación eropea rexistra taxas de crecemento moi altas A poboación galega está entre as qe presenta menor esperanza de vida En España e Galicia a diminción das taxas de natalidade prodcise a partir de

12 9 Atoavaliación A poboación mndial Responde a estas cestións. Para comprobar a túa aprendizaxe, conslta a información do tema e anota o número de: Acertos Erros 1. Qe son os censos de poboación? Para qe serven? 2. Onde se sitúan as rexións do planeta máis escasamente poboadas? o Rexións polares o Os desertos áridos o As selvas ecatoriais o Eropa occidental o Asia oriental e meridional o Costas do golfo de Ginea 3. Indica dúas razóns para explicar a baixa densidade de Alasca. 4. Cales son provincias de Galicia con menor densidade de poboación? o A Corña o Orense o Pontevedra o Lgo 5. Se a taxa de mortalidade en Italia é de 10,1 e a de natalidade é de 8,2, como é o se crecemento natral o vexetativo? o Positivo o Negativo 6. Completa este cadro coas características do réxime demográfico tradicional o antigo. Característico de... Taxa de natalidade Taxa de mortalidade Mortalidade infantil Réxime demográfico tradicional o antigo Crecemento natral o vexetativo Esperanza de vida Predomina a poboación Indica a qe tipo de pirámide de idades corresponden as segintes sitacións: Poboación con alta natalidade, alta mortalidade e baixa esperanza de vida. o Expansiva o Estacionaria o Decrecente Poboación con redcida taxa de natalidade e alta esperanza de vida. o Expansiva o Estacionaria o Decrecente Poboación con alta natalidade, pero en descenso; baixa mortalidade e esperanza de vida en amento. o Expansiva o Estacionaria o Decrecente 8. Como é a taxa de natalidade de Galicia? o Alta o Media o Baixa o Moi baixa 140

13 9 Atoavaliación A poboación mndial Responde a estas cestións. Para comprobar a túa aprendizaxe, conslta a información do tema e anota o número de: Acertos Erros 1. En qe continente é menor a esperanza de vida dos ses habitantes? Indica algnha razón desta sitación. 2. Qe densidade de poboación terá n territorio de 543 km 2 no qe vivan persoas? Está: o moi poboado o poco poboado 3. Se a taxa de mortalidade dn país é de 11,1 e a de natalidade é de 15,3, como é o se crecemento natral o vexetativo? o Alto o Medio o Baixo 4. Completa este cadro coas características do réxime demográfico moderno. Característico de... Taxa de natalidade Taxa de mortalidade Mortalidade infantil Réxime demográfico moderno Crecemento natral o vexetativo Esperanza de vida Predomina a poboación Relaciona o tipo de país co tipo de pirámide qe terá a súa poboación: 1 En vías de desenvolvemento Expansiva 2 Desenvolvido Estacionaria 3 Sbdesenvolvido Decrecente 6. A qe sector económico pertencen as segintes persoas traballadoras?: Mineira o Primario o Secndario o Terciario Profesor o Primario o Secndario o Terciario Agricltora o Primario o Secndario o Terciario Albanel o Primario o Secndario o Terciario 7. Qe porcentaxe do planeta está deshabitado? 8. Relaciona as casas da mortalidade co tipo de país rico o pobre. A fame, a mala alimentación o desntrición Os accidentes de tráfico 1 Rico / desenvolvido A falta de vacinas e medicinas Enfermidades cardiovasclares Graves dificltades económicas Baixo nivel de vida da poboación 2 Pobre / sbdesenvolvido O cancro 141

14