INTERCAMBIOS TERRITORIAIS INTERCAMBIO TERRITORIAL GUIMARAES (PORTUGAL) MATERIAL PARA A VIAXE... NOME CURSO
PROGRAMA DE ACTIVIDADES MÉRCORES 25 (Horarios en hora galega) As 08:30.- Saída do Centro. Chegar á Museu da Cultura Castreja entre 12:00 e 12:15 (hora galega). De 12:30 a 14:00.- Visita guiada ao Centro de Interpretáción e á Citania de Briteiros. De 14:15 a 15:00.- Xantar na zona da cafetería e recepción da Citania de Briteiros. Levar o xantar para o primeiro día e un bocata e bebidas para media mañá. De 15:00 a 17:30.- Percurso guiado no autobús desde Briteiros a Guimarães Ás 17:30 a 19:00.- Subida ao Monte da Penha en autobús Ás 19:30.- Chegada á Pousada da Juventude e reparto das habitacións. De 20:30 a 21:30.- Cea na Pousada da Juventude de 20:30 a 21:30 (hora galega). De 21:30 a 22:30: Traballo coas fichas na Pousada. De 22:30 a 23:30. Tempo libre na Pousada. 0:00. Descanso. XOVES 26 De 09:00 a 09:30.- (Hora galega) Almorzo na Pousada. De 09:30 a 10:00.- Recollida das habitacións. De 10:00 a 10:45.- Visita guiada á área de rehabilitación de Couros. De 10:45 a 12:15.- Actividade en grupos Á descoberta do Centro Histórico de Guimarães. De 12:15 a 13:45.- Visita guiada ao Paço dos Duques de Bragança e ao Castelo De 14:00 a 15:00.- Xantar na Pousada. De 15:00 a 16:30.- Tempo libre e camiño de volta. Esta actividade conta coa colaboración da Cámara Municipal de Guimarães como resultado do convenio de colaboración asinado co Proxectoterra. 2
FICHA 1. A CITÁNIA DE BRITEIROS Unha citánia é un lugar alto, habitado e fortificado que se diferenza dun castro polo seu tamaño maior. A Citánia de Briteiros ocupou 24 hac de territorio no seu momento de máxima amplitude entre o s. II e o I antes de Cristo. FICHA DE DATOS Localización: Monte Preto do río Freguesía (Parroquia) Concello País Cronoloxía: Desde ao, data do seu abandono. Máximo esplendor Etapas da Prehistoria Primeiro e principal impulsor das excavacións e posta en valor da Citánia Ano das últimas excavacións. 1. Qué funcionalidade teñen as rúas perpendiculares que atravesan a Citánia? 2. Cantas murallas ten? Hai algunha diferenza entre elas? Que dous valores teñen as murallas destes recintos? 3. Que actividades económicas desenvolvían os habitantes da Citánia? Onde? 4. Os Bráccaros toman contacto cos romanos entre o ano 137 e 135 a C. Como chamaron os romanos a todos os pobos do Noroeste da Península Ibérica? E á provincia romana que os agrupaba? Esta provincia estaba dividida en tres Conventos. Como se chamaban? Con que tres cidades actuais se corresponden? 5. TRABALLAMOS CO PLANO O plano da Citania de Briteiros e o do casco histórico de Guimaráes teñen a mesma escala (1:3500). Compara o tamaño das dúas unidades de poboación e a súa morfoloxía. 6. En que se asemellan? 7. En que se diferenzan 3
8. Pon debaixo de cada imaxe o que é. Logo localízaa no plano cunha frecha 9. Marca cunha cruz no plano as paradas que imos facendo. Numéraas e úneas cunha liña para formar o percorrido. 4
FICHA 2: SOUTO SAN SALVADOR Guimaraes medra á volta dun Mosteiro entre os séculos X e XII ocupando o val do río Ave. Un territorio con abundancia en auga, moi fértil e cunha actividade económica baseada na industria e na agricultura dos cereais e das viñas. O concello de Guimaraes está dividido en 69 freguesías. Unha delas é SOUTO SAN SALVADOR. 1. Arredor de que se conforma o núcleo desta freguesía? Cando se funda? Por que orde relixiosa? Este muro son os restos máis antigos do convento. 2. Onde se atopa? A que etapa da arte corresponde? Que representan os canzorros? Por que se colocaban nese lugar? Nese mesmo muro aparecen estes sillares con forma de dameiro. 3. Que son? Que influencia teñen? Por que se cre que poden estar aí? 4. A freguesía de Souto San Salvador ten un sistema de cooperación veciñal singular. Explica en que consiste e que conseguiron facer 5. O convento románico foi restaurado no 1758. En que estilo artístico se realizou? O pan de ouro recubrindo os retábulos de madeira fai referencia ao esplendor de Portugal no século XVIII. A que se debeu esta etapa de florecemento do país luso? 6. Que distintos usos tivo o Convento ao longo do tempo? 7. Na praza, busca un elemento chamado CORETO. Que é? Que función ten? Sabes dalgún lugar en Galicia que tamén exista nalgunha das súas prazas? 8. Que tipoloxía de vivenda é a tradicional desta zona de Portugal? (Morfoloxía, materiais, ) 9. As novas construcións seguen o modelo tradicional? Ocasiona isto algún conflito? Que alternativa se podería propoñer? 5
FICHA 3. DE SAN SALVADOR A GUIMARAES As freguesías do norte de Portugal dedícanse á agricultura en parcelas minifundistas. Ao longo do territorio podemos contemplar un entramado de vivendas unifamilares rodeadas de pequenas leiras e fincas onde se cultiva, fundamentalmente cereais e viñas. O cereal predominante é o millo pero, que viño é o característico desta zona? Ao longo do percorrido podemos observar que as viñas dispóñense de dúas formas distintas e moi características. Explica en que consiste cada unha delas. Viña enramada Viña en enforcado O Río Ave percorre toda a comarca de Guimaraes. Nace na Serra Cabreira e desemboca no Océano Atlántico en Vila do Conde. É un dos poucos ríos importantes de Portugal que ten a súa cunca hidrográfica completa en territorio luso xa que a maioría nace en España. Saberías decir o Nome de ríos que nacendo en España desembocan en Portugal? Que tres usos ten a auga do río Ave para a poboación? Taipas é unha localidade de orixe romana e o lugar onde se asentaron os Bráccaros romanizados cando abandonaron a Citánia de Briteiros. Tamén é chamada Caldas de Taipas. De onde cres que vén o topónimo de Caldas? A que época pertencen as primeiras instalacións ás que fai referencia o Nome? Nunha das entradas á vila de Guimaraes atópase o Barrio de Nosa Señora da Concençiao. É un grupo residencial municipal de vivendas sociais dos anos 1970 de baixo custo. Na actualidade foron remodeladas, recualificadas e redecoradas por unha famosa diseñadora española que cediu os seus deseños. De quen se trata? Por que cres que o fixo precisamente nesta cidade? En que consisten os seus debuxos? Que aspecto presenta agora o barrio? Cres que este tipo de actuacións pode mudar a imaxe das cidades? Que consecuencias se poden tirar delas? 6
FICHA 4. MONTE DA PENHA O Monte da Penha con 613 mts de altitude é o espazo verde máis importante da vila de Guimaraes. É mantido e conservado pola Irmandade da Nosa Señora da Penha. Desde o seu mirador podemos avistar ao lonxe emprazamentos tales como Braga, Briteiros ou o Parque Nacional Peneda-Gerés e en primeiro plano a vila de Guimaraes. 1. Trata de diferenzar as seguintes partes da vila desde este punto: O casco histórico, o Estadio Victoria de Guimaraes, a parte nova da vila, A autoestrada, a liña de ferrocarril Guimaraes-Porto, a Universidade do Minho, O castelo e o Pazo dos Duques de Bragança. 2. Localiza estes emprazamentos no monte. Explica o que son coa información que aparece ao seu carón ou preguntando a algunha persoa. Fai unha foto co teu móbil ou cámara destes tres lugares. Explicación Explicación Explicación 7
FICHA 5. A CIDADE DE GUIMARAES AQUÍ NASCEU PORTUGAL é unha frase que se pode ler nun muro da cidade. 1. En que ano Guimaraes pasou de ser unha simple vila a ser a capital do Reino de Portugal? 2. Quen foi o seu primeiro rei? 3. En que ano o rei Afonso Henriques acadou a independencia do condado portugalense do Reino de Castela? 4. Cita outros dous reis portugueses importantes para Guimaraes 5. Que igrexa de Guimaraes é o templo simbólico da familia real? Para defender a cidade, o rei Afonso II e Don Dinis constrúen unha muralla ao redor doutra anterior xa existente. 6. En que zona se ergueu? 7. De que etapa histórica estamos a falar? 8. Como creceu a vila de Guimaraes durante a Idade Media dentro das murallas? Como eran as vivendas? No século XVIII, Guimaraes inicia un proceso de industrialización. 9. Que industria tivo un papel importante na economía local e nacional? 10. Que outras industrias destacaron no século XIX? ORIENTÁMONOS NO PLANO 11. Que industrias predominan na actualidade? 12. Localiza a pousada onde estamos. Que hai ao seu redor e que figura co número 27? 13. A Pousada está dentro ou fóra do casco histórico? 14. Que distancia hai en liña recta desde a pousada ata. O Castelo O Pazo dos Duques de Bragança A Praça de Santiago PISTA: Cada cadrícula azul ten 100m de lado. 15. Canto tempo tardas en ir andando desde o convento de Santa Clara ata A Capela de San Miguel O Castelo O Largo da Oliveira A Pousada PISTA: Fíxate no bonequiño rosa do mapa e nun círculo que bordea a vila histórica 8
FICHA 5. A ÁREA DE REHABILITACIÓN DOS COUROS 1. En 1154, aparece, nesta zona fóra das murallas, o traballo dos coiros. Ao longo dos séculos desenvolveuse en Guimaraes unha importante industria de transformación de peles, un dos principias motores económicos da vila. Que característica presenta esta zona da vila que propiciou o asentamento desta actividade precisamente aquí e non noutro lugar? Ata que século se mantén a actividade? Cando se inicia o período de abandono? 2. Que materias primas se precisaban para tranformar a pel dun animal en coiro? 3. De onde procedían a maioría das peles tranformadas nestas curtidurías de Guimaraes? A que cres que se debe esa orixe? 4. Á vista das seguintes imaxes, indica o seu nome e que parte do proceso do curtido se dá en cada unha delas. 5. Despois de pasar polas curtidurías, o río recibía o nome de Merdario. A que cres que era debido? 6. Que uso se lles daba aos detritos das fábricas de coiros? 7. O río discorre por debaixo dalgúns edificios destinados actualmente a vivenda e mesmo baixo o pavimento dalgunhas rúas. Que usos tiñan estas vivendas antigamente? Que moían? 8. Se te fixas na imaxe, nos secadoiros as táboas teñen diferente distribución. É o que se chama ripado vertical ou ripado horizontal e non obedece a ningún canon estético senón a unha necesidade funcional. Saberías explicar o motivo de que unhas táboas se dispoñan dun xeito e outras doutro? 9. Como se logrou a rehabilitación desta zona dos Couros e de que xeito se fixo? 10. A zona dos Couros inúndanse periódicamente asulagando baixos e vivendas. Onde e como pensas que se debe intervir para que este problema se solucione? 9
FICHA 6. O PAZO DOS DUQUES DE BRAGANÇA E O CASTELO Cubre a ficha de datos NOME SÉCULO ORIXE DATAS REMODELACIÓN ESTILO OU ESTILOS ARQUTECTÓNICOS USOS AO LONGO DO TEMPO ELEMENTOS CURIOSOS OU SALIENTABLES FEITOS SIGNIFICATIVOS QUE SUCEDERON NESTE EDIFICIO NOME SÉCULO ORIXE DATAS REMODELACIÓN ESTILO OU ESTILOS ARQUTECTÓNICOS USOS AO LONGO DO TEMPO ELEMENTOS CURIOSOS OU SALIENTABLES FEITOS SIGNIFICATIVOS QUE SUCEDERON NESTE EDIFICIO 10