UNHA HORTA ECOLÓXICA NA ESCOLA INFANTIL 0-3 ESCOLA INFANTIL DE TUI CURSO

Transcrição

1 UNHA HORTA ECOLÓXICA NA ESCOLA INFANTIL 0-3 ESCOLA INFANTIL DE TUI CURSO

2 INDICE INTRODUCCIÓN OBXECTIVOS PLAN DE TRABALLO BLOQUE 1. EN RELACIÓN COS ADULTOS 1. PREPARACION DO SOLO LABORES DE INVERNO PREPARACION INMEDIATA DO TERREO DESINFECCION DO SOLO ACOLCHADO 2. FERTILIZACIÓN 3. SEMENTEIRA E PLANTACIÓN 4. MANEXO DE PRAGAS E ENFERMIDADES 5. REGO 6. TUTOREO DOS CULTIVOS BLOQUE 2. EN RELACIÓN CO ALUMANDO 1. AGRUPAMENTOS 2. TEMPORALIZACIÓN 3. ACTIVIDADES BLOQUE 3. ASPECTOS XERAIS 1. RECURSOS EMPREGADOS 2. AVALACIÓN 3. BIBLIOGRAFÍA

3

4 Este proxecto recolle as ideas, reflexións e acordos do equipo de traballo da Escola Infantil de Tui e ten como obxecto proxectar ilusión, motivar o cambio e sentir que a vida está en todos os escenarios posibles da escola, e para iso é preciso xuntar esforzos para sacarlle o maior potencial posible. INTRODUCIÓN En contacto co entorno natural a nena e o neno teñen múltiples posibilidades de desenvolver aprendizaxes por descubrimento, empregando os seus sentidos vitais, o tacto, o movemento, o equilibrio, todos eles aspectos que benefician a súa óptima maduración biolóxica, espertando as ganas de aprender e explorar, facilitando o seu desenvolvemento motriz e activando a súa imaxinación a través do xogo. É por iso que o proxecto xorde da necesidade do contacto cotiá coa natureza, entendendo que o compromiso e o respecto polo medio ambiente son actitudes que se adquiren na infancia desde unha relación próxima e positiva co entorno. OBXECTIVOS Aproveitar a horta como medio para formar ás nenas e aos nenos no respecto pola natureza, como na necesidade de convivir con ela. Gozar, sentir e vivir a natureza. Favorecer accións que precisen de colaboración e cooperación, para estimular o traballo en equipo no coidado da horta. Crear un horto sostible e produtivo usando métodos orgánicos para reducir riscos de contaminacións e intoxicacións polos produtos químicos.

5 PLAN DE TRABALLO A escola infantil de Tui comezou a súa andaina no curso escolar 2013/14, desde ese mesmo ano o equipo educativo puxo o seu empeño no desenvolvemento da horta escolar. A continuación recóllense os pasos necesarios para que este proxecto vise a luz: 1. Reunión coa comunidade educativa. Nas primeiras xuntanzas do equipo nace a idea do proxecto, todos os profesionais da escola mostran interese e valoran a experiencia como enriquecedora e de gran valor educativo. Nestas xuntanzas solicitouse a colaboración de todo o equipo nas diferentes actividades a desenvolver para a posta en marcha da horta. 2. Constitución da comisión da horta escolar. Posteriormente se acorda a construción de comisións de traballo para dinamizar os proxectos do centro, a función principal dos membros da comisión é a de participar activamente na implantación y sostenibilidade da horta escolar. Na actualidade a comisión está constituída por tres membros do equipo educativo, e todos os anos recibimos a axuda de varias familias, especialmente na aparte de preparación do terreo. Quen é o coordinador da comisión, as funcións e tarefas da comisión quedan recollidas no proxecto presentado. Toda a comunidade educativa debe apoiar á comisión nas diferentes accións que requiren para o correcto desenvolvemento do proxecto. COMISIÓN DE TRALLO DA HORTA ESCOLAR RESPONSABLES Marcos Leiro (coordinador) FUNCIÓNS Vilariño Coordinar e planificar as actividades coa comisión. Motivar aos participantes na execución das actividades da horta escolar. Ser o enlace entre as institucións de apoio, técnicos u outros. Victoria Eugenia González (docente) Lidia María (docente) Romero Organizar ao alumnado para as actividades de traballo que se precisen na horta. Gallas Otero Velar polo coidado, seguridade e uso axeitado dos materiais da horta. Orientar o mantemento da horta. Planificar e dinamizar actividades derivadas da horta. OUTROS AXENTES Cristina Llinares (dirección da escola) Francisco Documentar todo o proceso. Elaborar memoria de traballo. Coordinarse coa comisión de traballo. Comunidade educativa (familias, Axudar nas labores de mantemento e coidado da horta. concello, outros axentes do Servir de multiplicador das actividades da horta na contorno próximo) comunidade.* Facilitar semillas, plantas e ferramentas para o mantemento da horta. Velar polo coidado da horta. Participar en actividades propostas pola escola para a mellora da horta escolar. Brindar asistencia técnica e apoio na sostenibilidade da horta.

6 * O instituto San Paio ao carón da nosa escola inicio a súa horta co seu alumando a partir do noso traballo na horta escolar. 3. Planificación e elaboración do plan de traballo. A comisión desenvolverá unha xuntanza onde quedará definida como, cando e con que se vai a establecer a horta escolar. Na xuntanza de planificación se definen responsabilidades para o desenvolvemento das actividade. O plan de traballo consta de: Obxectivos Actividades Organización Recursos Cronograma 4. Avaliación dos recursos existentes no centro. A comisión é responsable de facer un inventario e analizar cales son os recursos dos que dispón o centro e aqueles que necesitan para a horta. Os recursos dos que non se dispoñen serán solicitados á comunidade educativa ( familias, concello e outros axentes). Os recursos necesarios para o correcto desenvolvemento do proxecto son os seguintes: Terreo dispoñible dentro do recinto escolar. Espazo dispoñible para o almacenamento de ferramentas. Dispoñibilidade de auga. Ferramentas Insumos (semillas, abonos, plantas,...) 5. Rexistro das actividades. Os rexistros favorecen o desenvolvemento das actividades e a súa axeitada temporalización

7 BLOQUE 1. RELACIONADO COS ADULTOS. 1. PREPARACIÓN DO SOLO PARA O CULTIVO. A preparación do solo realízase co obxectivo de protexer e mellorar a súa estrutura, a actividade biolóxica e a fertilidade. Este traballo implica: A aplicación regular de fertilizante orgánicos en forma de restos vexetais para manter uns niveis de humus e de actividade biolóxica e achegar os nutrientes necesarios para plantas. Un nivel de actividade microbiana suficiente para iniciar a descomposición dos materiais orgánicos. Unhas condicións do solo que permitan a acción continuada dos vermes e doutros organismos edáficos que melloren e estabilicen a estrutura do solo mediante a produción de excrementos granuais. LABORES DE INVERNO Inicio o curso, e tendo en conta que a escola permanece pechada no mes de agosto, as persoas responsables do proxecto, realizan labores de mantemento do terreo de a implantación no mes de marzo. Eliminar as malas herbas. Incorporar restos de restrebas para a súa descomposición. Dar unha maior aireación ao terreo. Penetración da choiva e o xeo durante o inverno. Traballos desenvolvidos entre o mes de setembro e o mes de xaneiro: Deixamos o terreo libre de impedimentos que tiñamos da campaña anterior e os dos cultivos que remataron a súa produción. Retiramos os tomates, pementos, berenxenas, cenoiras, cebolas, leitugas. Mantivemos as fresas. Limpeza das malas herbas.

8 PREPARACIÓN INMEDIATA DO TERREO Esta labor ten como obxectivo principal preparar o terreo de tal maneira que quede listo para recibir a planta ou semente. Esta actividade desenvolveuse a finais de febreiro e principios de marzo coa colaboración das familia da escola: Un pase co tractor para preparar o terreo. Preparación do terreo tendo en conta a planificación feita. Actividade levada a cabo polos responsables do proxecto. A horta é terreo chairo, polos que os cultivos previstos é o tomate, pemento, fabas verdes e secas, cabaciño, cabaza, e todo tipo de plantas medicinais que rodean o terreo dentro de neumáticos. DESINFECCIÓN DO SOLO A técnica empregada é a biofumigación, empregando a descomposición dos produtos vexetais (restos procedentes da caída das follas das árbores do patio e herba segada).

9 ACOLCHADO O acolchado empregado é o orgánico que consiste en estender unha capa de materia orgánica sobre o solo. O noso acolchado orgánico está feito de: 3. Humus de follas Recortes de céspedes secos Compost ( ramas e follas). FERTILIZACIÓN. COMPOST As follas secas das árbores e os recorres de céspedes amontóanse nunha esquina da horta e quedan en condicións de fermentación aerobia, coa suficiente humidade para a transformación hixiénica dos restos orgánicos.

10 GALLINAZA Este curso escolar pareceunos moi interesante coidar galiñas na horta escolar, pareceunos unha actividade de gran sostenibilidade e moi ecolóxica. A idea nace pola necesidade de dar unha saída aos sobrantes de comida que se xeran no comedor escolar. As galiñas son resistentes a enfermidades e se alimentan de sementes, plantas, insectos e restos de comida A gallinaza, obtida do excremento das galiñas poñedoras, é o abono orgánica que máis nutrientes achega ás plantas, pois é rico en minerais e proteínas. Para a posta en marcha do poleiro e o seu coidado teremos en conta: 4. Os excrementos das galiñas misturarase cos restos vexetais, xa que contén moito nitróxeno, para obter un compost de alta calidade. O poleiro estará orientado ao sur para garantir o maior tempo de luz para as galiñas. O poleiro constará dun bebedeiro e dun comedeiro. O bebedeiro evitará que as galiñas se podan meter dentro para evitar infeccións. E o comedeiro evitará pelexas entre elas. As galiñas chegan a beber medio litro de auga ao día. A auga manterase sempre limpa. As galiñas andarán libres pola horta buscando insectos, plantas e semillas, e restos de comida do comedor escolar e mentres tantos abonarán o terreo na época que non ten semente. Pola horta tamén esparexeremos cascaras de ovos machacadas para garantir o aporte de calcio suficiente. Antes de deixalas soltas pola hortas estarán 48 horas no poleiro con comida e auga para que podan identificalo como o seu fogar e poñan os ovos dentro do poleiro. Dentro do poleiro disporán dunha zona específica para poñer os ovos, onde colocaremos palla ou serrín. Manterase sempre limpo. Na medida do posible, nenas e nenos axudarán nas labores de coidado das galiñas. Para a implantación do poleiro precisaremos cercar a horta. SEMENTEIRA E PLANTACIÓN. Este traballo na horta xa se realiza coa colaboración das nenas e dos nenos: Sementeira. Incorporamos ao solo a semente como tal, sen xerminar. Facémolo en marzo, cando a temperatura é aceptable no exterior. As sementes son: Millo Xirasois Cabaza Xudías Chícharos Cabaciño

11 Plantación. Levamos directamente ao solo de cultivo a planta. As plantas empregadas: Fresas Framboesas Tomates Pementos Cebolas Patacas Cebolas Leituga Plantas medicinais: Valeriana Lavanda Ourego Xenxibre Asente Menta poleo Xeranio limón Nébeda Hortelá Romeu Axedrea Melisa... A súa plantación ten como obxectivo dar a coñecer as medicinais que son de uso común nas xentes do campo. plantas aromáticas e Neste momento a colaboración das familias é maior, xa que precisamos das achegas de sementes e plantas para que nenas e nenos sementen e planten na horta. 5. MANEXO DE PRAGAS E ENFERMIDADES. Os principais problemas que nos encontramos na horta son: As malas herbas. Require do coidado diario polos responsables do proxecto coa axuda das nenas e nenos, sempre que os tempos o permiten. Pragas. O purgón e os caracois son os máis frecuentes. Enfermidades. A planta máis prexudicada é a tomateira. A prevención non sempre é posible polo que no caso de sufrir pragas e enfermidades o tratamento a seguir será o seguinte: En anos anteriores empregamos produtos fitosanitarios recomendados pola agraria, este ano seguiremos algunha recomendacións para empregar produtos naturais: Ortigas para o pulgón Bicarbonato sódico para o mildio Cascas de ovo e cinza para os caracois e babosas.

12 A PODA SANITARIA A poda sanitaria. Consiste en eliminar as partes danadas e enfermas das plantas co fin de disminuir ataques de pragas e enfermidades. 5. REGO En anos anteriores o rego foi manual, regando co alumando a última hora da tarde, para este curso escolar a idea instalamos o rego por goteo, coa dotación económica pola participación no programa Voz Natura. A auga condúcese a presión polas tubarias e logo polas mangueiras de rego que recorren os surcos dos cultivos, proporcionando a humidade necesarias por medio de gotas que se van infiltrando no chan e que posteriormente a planta absorbe. A vantaxes deste tipo de rego: 6. Non molla a totalidade do terreo. Proporciona a auga necesaria, polo que non hai desperdicio. Non molla as follas, polo que reduce o risco de enfermidades das plantas. É moi doado o seu mantemento. TUTOREO DOS CULTIVOS Proporciona un medio de sostén á planta, por medio de espalderas ou ramadas. A espaldera é un sistema de condución, feito con alambres paralelos ou horizontais, o cal vai sostido por postes verticais como varas de bambú ou outros materiais. É un medio de sostemento para que a planta soporte o peso da súa produción ( tomate, pemento, xudías,...).

13 Bloque 2. RELAZIONADO CO ALUMNADO. 1. AGRUPAMENTOS. Os traballos de coidado e actividade propostas desenvolveranse en grupo reducidos tendo en conta o grupo de idade e están deseñados favorecendo a participación, na medida das súas posibilidades, das nenas e nenos. AGRUPAMENTOS crianzas crianzas 2. TEMPOS. A horta está pensada para formar parte da vida cotiá da escola polo haberá actividades en torno a este espazo ao longo da xornada. Dun xeito programado polas titoras da aula ou máis aberto á curiosidade puntual manifestada polas nenas e nenos. Contemplamos tempos para as crianzas pero tamén tempos para os adultos polas necesidades de mantemento e coidado específico que requiren estes espazos.

14 ACTIVIDADE TEMPORALIZACIÓN Sementar. Marzo Coidados e observación. Diriamente despois de plantar. Recolleita Cando se dea o froito.

15 3. ACTIVIDADES. As actividades principais a desenvolver coas nenas e nenos serán: Sementar e plantar. Regar diariamente. Recoller os froitos. Elaborar comidas coa produción da horta (incorporar os alimentos á parva da media mañá, o servizo de comida é externalizado non pode admitir podrutos doutra procedencia). A SENDA DOS OLORES Propostas específicas para as plantas medicinais. Probar diferentes infusións elaboradas coas plantas medicinais da horta da escola. Exposición na entrada da escola e na propia aula do grupo de maiores das diferentes variedades de plantas aromáticas que temos na horta. Elaborar bolsitas de aroma para usar como ambientadores naturais. Levarán unha bolsita para casa. Poderán escoller polo olor que máis lles guste. Cesto das bolsas aromáticas. Frascos de olores. Frascos de aceite con ourego. REDUCIR, REUSAR, REUTILIZAR Abandeirados do material de refugallo do que facemos uso para as propostas de xogo, a escola fomenta desde sempre unha actitude respectuosa co medio ambiente. Reusamos case todo o material que cae nas nosas mans: os tubos de cartón do papel hixiénico, as latas baleiras dos leites en po dos nenos, as botellas de plástico,...teñen unha vida máis longa porque son empregados para outras cousas despois do seu uso orixinal (pezas de construción, material de xogo heurístico, axóuxeres,...). Reducimos cando evitamos o consumo excesivo de materiais. Temos un exemplo claro, que ademais foi proposta dunha nai da escola. En cada cambio onde os nenos precisaban ser mudados usabamos unhas bolsas do supermercado, e son moitas os cambios polo tanto moitas as bolsas. A idea de esta nai pareceunos fantástica, que cada familia trouxera bolsas do supermercado que sempre se teñen na casa, e a maiores reutilizala. O consumo de bolsas de plástico viuse moi moi reducido. Reciclamos, pois ata o de agora non se nos ocorreu facelo cos nosos nenos, non por non considerar a actividade de suma importancia para que nenas e nenos medren nun entorno respectuoso co medio ambiente, quizais a idade das pequenas e pequenos e intentar evitar o exceso de propostas que nos desvíen das actividades principais que son a vida cotiá e o xogo, no estaba dentro das nosas prioridades.

16 Como organizamos a proposta? Nunha xuntanza de equipo acordamos que, cando e onde poñer os puntos de reciclaxe:.- Reciclar cos maiores e medianos o cartón e plástico que se xera no uso diario nas aulas..- Colocar un punto de reciclaxe no comedor e outro na entrada da escola..- Solicitar autorización de saída do recinto escolar para ir levar o reciclaxe ao instituto San Paio onde están os puntos de reciclaxe máis cercanos...- Enviar circular informativa ás familias para que sexa coñecedoras da actividade e fomenten tamén na casa a reciclaxe.

17 ESPANTALLO A súa elaboración é unha tradición que se está perdendo, polo que na escola promovemos a súa recuperación para espantar aos paxaros evitando o uso de materiais que danan o medio ambiente como as botellas de plástico ou cd. É unha actividade que se pode desenvolver coas nenas e nenos do grupo de maiores e promove a estética na horta. Os espantallos son os gardiáns tradicionais dos campos e hortos. Inimigos do corvo e do merlo e toda ave voraz. Os espantallos son todo un símbolo etnográfico no acervo popular galego.

18 CARTEIS A identificación das plantas da horta axuda a que os adultos que non forman parte da comisión da horta e familia que acompaña aos nenos a visitala podan recoñecelas. No caso das nenas e nenos ao estar o cartel cunha foto real da pranta é máis doado identificalas.

19 BLOQUE 3. OUTROS ASPECTOS. 1. RECURSOS. INVENTARIO. FERRETERÍA Listóns de madeira, sacho, sacha, forquita, pala lixeira, cestos, legón, angazo. PAPELERÍA Cartolinas, rotuladores, celo, fundas para plastificar. AGRARÍA Terra, abono, pementos fresas, semente cabaza, xudías. Sementes varias de plantas aromáticas, rafia natural. OUTROS MATERIAIS RECURSOS Carretillas, caldeiros, pás, angazos, material de refugallo para facer de sementeiros (vasos de iogur, botellas...) RECURSOS HUMANOS Responsables da comisión da horta. Persoal da escola. Nais e pais. Outros axentes do contorno: xardineiros do Concello, persoal en prácticas... NECESIDADES FERRETERÍA Bridas PAPELERÍA Fotocopias a cor, encadernacións AGRARÍA Sementes, terra OUTROS RECURSOS MATERIAIS Poleiro, comedeiro e bebedeiro galiñas. Cerca para o poleiro. Moble para gardar botas de auga das nenas e nenos. RECURSOS HUMANOS Responsables da comisión da horta. Persoal da escola. Nais e pais. Outros axentes do contorno: xardineiros do Concello, persoal en prácticas...

20 2. AVALIACIÓN DA PROPOSTA. Por ser unha proposta que se traballa en todo o centro, compre respectar certos criterios compartidos por todo o equipo: Respecto pola decisión de cada neno e cada nena de participar ou non nas actividades propostas. Levar a cabo a proposta en grupos pequenos de nenas e nenos, con tempo e sen outras distraccións. Participación e colaboración das familias no proxecto. Os espazos responden ás necesidades dos nenos e nenas? Os recursos foron os axeitados e suficientes? Respectase a decisión das crianzas de participar ou non nas actividades? Responde a intervención do terreo aos obxectivos deseñados? Mellora a proposta de actividades das nenas e nenos? 3. BIBLIOGRAFÍA E WEBGRAFÍA. Manual de horta ecolóxica. (2015). Ed.Xunta de Galicia. Consellería do Medio Rural e do Mar. Santiago de Compostela.