As funcións dos seres vivos (I)

Transcrição

1 As funcións dos seres vivos (I) CUESTIÓNS 1. Que diferenza existe entre un organismo vivo e outro que acaba de morrer? 2. Como están formados os seres vivos? 3. Para que necesitan os seres vivos incorporar nutrientes? 4. Que é a fotosíntese? Que organismos a levan a cabo? 5. Que tipos diferentes de nutrición existen?

2 1 Características dos seres vivos Pensa e deduce Cales das seguintes características son comúns aos seres vivos? a) Móvense. b) Relaciónanse co medio no que viven. c) Son verdes. d) Nútrense (toman materia para crecer e desenvolverse). e) Son quen de reproducirse. f) Están formados pola mesma materia. g) Teñen plumas, escamas, pelos h) Son terrestres. i) Presentan a mesma forma. l) Están constituídos por células. É fácil distinguir os seres vivos dos seres inanimados; con todo, non o é tanto atopar unha definición que abranga todas as manifestacións de vida que se dan na natureza. Todos os diversos seres vivos teñen en común un conxunto de características que os diferencian dos seres inanimados: Están constituídos pola mesma materia, biomo - léculas, comúns para todos eles. Cada biomolécula pon de manifesto unha unidade de composición. Están formados por células. Son quen de realizar tres funcións vitais: nutrición, relación e reprodución. A célula é a unidade vital. Funcións vitais. Actividades 1 Os cristais que forman os minerais crecen e os seres vivos, tamén. Por que os cristais non se consideran seres vivos? 2 Pon un exemplo de cada unha das funcións vitais. 3 Pescuda que biomoléculas orgánicas e inorgánicas compoñen os seres vivos. As funcións dos seres vivos (I) 141

3 2 A célula, unidade básica dos seres vivos Como xa sabes, a célula é considerada a unidade de organización e de funcionamento dos seres vivos. Este principio quedou enunciado na teoría celular. Desde o século XVII, en que Robert Hooke observou as primeiras estruturas celulares, ata os nosos días, moitos científicos achegaron e seguen achegando novos descubrimentos sobre a estrutura e o complexo funcionamento das células. Ano Científico Achega á teoría celular 1665 Robert Hooke Identificación das «celas» da cortiza Robert Brown Observación do núcleo celular Matthias Schleiden Comprobación de que todas as plantas están formadas por células Theodor Schwann Comprobación de que todos os animais están constituídos por células Rudolph Virchow Afirmación de que «as novas células só se poden orixinar a partir doutras células» Santiago Ramón y Cajal Demostración de que o tecido nervioso non é unha excepción á teoría celular: tamén ten como unidades básicas células (as neuronas), e non fibras. Robert Brown (1831) Robert Hooke (1665) Theodor Schwann (1838) Santiago Ramón y Cajal (1906) Rudolph Virchow (1855) Matthias Schleiden (1838) 142 UNIDADE 8

4 2.1. A célula: unha unidade de organización Como xa sabes, os organismos formados por unha única célula denomínanse organismos unicelulares e os constituídos por moitas células organismos pluricelulares. Nos organismos pluricelulares, as células diferéncianse segundo o tecido ao que pertencen e a función que realizan, pero todas elas son tan pequenas que para observalas cómpre un microscopio. Grazas ao descubrimento do microscopio electrónico, a mediados do século XX, pódense observar os diferentes tipos de células, o seu núcleo e as súas pequenas estruturas internas, os orgánulos. Célula dunha raíz. Núcleo dunha célula. Actividades 4 Que principios son a base da teoría celular? 5 Pescuda que afirmaba a teoría da xeración espontánea, vixente ata que en 1668 Francesco Redi demostrou que era falsa. As funcións dos seres vivos (I) 143

5 2.2. Tipos de células As células máis primitivas denomínanse procariotas e nelas o material xenético está disperso polo citoplasma. As bacterias son seres unicelulares procariotas. Todos os demais seres vivos están formados por células eucariotas, máis complexas e evolucionadas; nelas o núcleo aparece ben diferenciado. Os organismos eucariotas, á súa vez, poden ser: Organismos unicelulares como algúns fungos, algunhas algas e os protozoos. Organismos pluricelulares como os animais, as plantas, algúns fungos e algunhas algas. Organismos unicelulares. Organismos pluricelulares. Non todas as células eucariotas son iguais. Por exemplo, as células eucariotas vexetais diferéncianse das células eucariotas animais porque presentan por fóra da membrana celular unha parede ríxida de celulosa que lles proporciona unha gran resistencia e, ademais, conteñen cloroplastos, onde se realiza a fotosíntese. Célula procariota: bacteria. Célula eucariota animal. Célula eucariota vexetal. Actividades 6 Que tipo de células forman os organismos unicelulares? E os pluricelulares? Pon algún exemplo. 144 UNIDADE 8

6 As células dun mesmo organismo tampouco son iguais entre si. Isto débese a que se especializan para realizar distintos traballos, como mostra o seguinte cadro: Animal CÉLULA EUCARIOTA FUNCIÓN QUE DESEMPEÑA TECIDO AO QUE PERTENCE Glóbulo vermello Transporta osíxeno Sangue Adipocito Almacena graxa Tecido adiposo Neurona Transmite información Tecido nervioso Fibra muscular Intervén na contracción dos músculos Tecido muscular Vexetal Célula fotosintética Realiza a fotosíntese Parénquima clorofílico Célula dun pelo absorbente Absorbe auga e sales minerais do solo Epiderme da raíz Célula de cortiza Proporciona protección Súber (codia) Célula estomática Permite o intercambio de gases Epiderme da folla Actividades 7 Por que existen distintos tipos de células eucariotas nos organismos pluricelulares? As funcións dos seres vivos (I) 145

7 3 As funcións vitais: a nutrición O metabolismo Denomínase metabolismo o conxunto de reaccións químicas producidas no interior das células dos seres vivos, mediante as cales, a partir da materia conseguida cos alimentos, se obtén enerxía e se fabrica materia celular propia. Todos os seres vivos levan a cabo a función de nutrición: desde os organismos máis sinxelos, formados por unha única célula, ata os máis complexos, como o ser humano. Os obxectivos da nutrición son: Renovar e conservar as estruturas do organismo. Obter a enerxía requirida para realizar as funcións vitais, moverse, producir calor e permitir que os órganos funcionen e que as células poidan fabricar as biomoléculas que necesitan (para o que cómpre incorporar materia do medio). Dependendo dos materiais que se asimilan e do procedemento que se emprega para obter enerxía, diferéncianse dous tipos de nutrición: autótrofa 1 e heterótrofa A nutrición autótrofa Este tipo de nutrición, que presentan as plantas, as algas e algunhas bacterias, comprende as seguintes etapas: Incorporación de nutrientes 3 do medio. Os nutrientes das plantas son moléculas inorgánicas: auga e sales minerais que absorben polas raíces, e o dióxido de carbono (CO 2 ) que as plantas incorporan directamente a través das follas. No caso das algas unicelulares, de cada unha das células das algas pluricelulares e das bacterias autótrofas, estes nutrientes son asimilados directamente do medio. Produción de materia orgánica. Este proceso, denominado fotosíntese, realízase nos cloroplastos da célula vexetal, onde existe unha substancia, a clorofila, que capta a enerxía da luz solar. Xunto cos nutrientes, esta enerxía utilízase para producir materia orgánica como a glicosa. Como resultado do proceso da fotosíntese despréndese osíxeno (O 2 ). Os cloroplastos da célula vexetal son os orgánulos nos que se realiza a fotosíntese. 1 autótrofo: do grego autós, «por un mesmo», e trophos, «alimento». 2 heterótrofo: do grego hetero-, «outro», e trophos, «alimento». 3 nutriente: substancia que o ser vivo necesita tomar do medio. Actividades 8 A nutrición ten dúas finalidades. Cales son? 9 Onde se realiza a fotosíntese? Indica todos os elementos que a planta necesita para poder realizar a fotosíntese. 146 UNIDADE 8

8 Utilización da materia orgánica. A materia orgánica producida na fotosíntese utilízase na mesma célula ou transpórtase ata órganos que carecen de células fotosintéticas, como o tronco ou a raíz. Todas as células da planta utilizan as moléculas sinxelas que se xeran no proceso de fotosíntese para rexeneraren as estruturas, crecer, etc. Pero estas moléculas tamén se empregan na respiración celular, proceso que achega toda a enerxía que a planta necesita para seguir O 2 O 2 + materia orgánica absorbendo sales minerais, relacionarse co medio e realizar a súa actividade vital. CO 2 O 2 H 2 O FOTOSÍNTESE RESPIRACIÓN Enerxía luminosa Moléculas orgánicas sinxelas (glicosa, aminoácidos, ácidos graxos) fotosíntese (cloroplastos) crecer, renovar estruturas CO 2 CO 2 auga sales minerais é utilizada polas células para producir enerxía (mediante a respiración) transporte de materia orgánica absorción transporte de auga e sales minerais CO 2 H 2 O Enerxía auga sales minerais Moléculas orgánicas complexas necesarias para o crecemento celular, almacenar reservas, etcétera (glícidos, proteínas, graxas) Na respiración celular, a glicosa degrádase en pre - senza de osíxeno produ - cindo enerxía, H 2 O e CO 2. A célula utiliza tanto a enerxía coma as moléculas de auga e expulsa ao medio que a rodea o dióxido de carbono como un residuo. Este proceso ten lugar nas mitocondrias. Existen bacterias que non poden realizar a respiración celular, polo que obteñen a enerxía degradando a glicosa mediante outros mecanismos denominados fermentacións. Nunha fermentación prodúcese enerxía aínda que sempre en menor cantidade ca na respiración celular e distintas moléculas como o ácido láctico ou o etanol que a célula expulsa ao medio. As mitocondrias son os orgánulos nos que se realiza a respiración celular. FERMENTACIÓN Glicosa Ácido láctico Enerxía LÁCTICA Glicosa Etanol CO 2 Enerxía FERMENTACIÓN ALCOHÓLICA As funcións dos seres vivos (I) 147

9 Eliminación das substancias de refugallo (excreción). Tras a utili - zación dos nutrientes, ademais de enerxía, na respiración celular e nas fermentacións prodúcense algunhas substancias que os organismos deben eliminar, xa que poden resultar pre - xudiciais. A bacteria Lactobacilus elimina ácido láctico. Importancia da fotosíntese Pensa e deduce Imaxina estas dúas situacións: En cadansúa campá que contén auga e comida en abundancia introdúcese un rato. Na primeira colócase unha planta xunto ao rato, a auga e a comida. As dúas campás péchanse hermeticamente e expóñense á luz solar. 1 2 Pasado un tempo, o rato da segunda campá morreu, mentres que o da primeira segue vivo. Por que morreu o rato da campá que non tiña planta? Repítese o experimento, pero esta vez sitúanse as dúas campás nun lugar onde nunca reciben luz. Que sucede neste caso? Por que? Na fotosíntese, as plantas producen osíxeno durante o día e consomen unha parte dese osíxeno na respiración que realizan de día e de noite. Como a cantidade de osíxeno que producen mediante fotosíntese é maior ca a cantidade consumida na respiración, queda osíxeno abondo para que outros seres vivos do seu contorno poidan respirar. Actividades 10 Que son as fermentacións? Que seres vivos as realizan? 11 Que moléculas se forman na fotosíntese? Para que utiliza a célula as moléculas orgánicas que se forman no proceso da fotosíntese? 12 Nun vexetal pluricelular, que células realizan a fotosíntese? Que células respiran? 13 Elabora un informe no que expliques que sales minerais absorben as plantas. 148 UNIDADE 8

10 As plantas purifican o aire, xa que mediante a fotosíntese converten grandes cantidades de dióxido de carbono en materia orgánica. Como xa sabes, cando respiran, as plantas expulsan ao medio dióxido de carbono, pero a cantidade que producen resulta moi pequena comparada coa que consomen durante a fotosíntese. Os organismos fotosintéticos son os produtores de materia orgánica nos ecosistemas; os demais seres vivos, que dependen directa ou indirectamente desa materia orgánica, reciben o nome de consumidores. Os consumidores primarios, aqueles que se alimentan directamente das plantas, son os animais herbívoros. Os consumidores secundarios, que se nutren dos consumidores primarios, son os animais carnívoros. Cando un herbívoro come plantas obtén azucres, graxas e proteínas vexetais que as súas células acabarán trans - formando mediante a nutrición heterótrofa en graxas, proteínas animais, etcétera. Estas moléculas orgánicas pasan logo aos animais carnívoros cando estes se alimentan dos herbívoros. Así, nos ecosistemas a materia orgánica producida no proceso da fotosíntese pasa duns seres vivos a outros, no que se denominan cadeas tróficas. Lembra Na nutrición autótrofa prodúcese unha enorme variedade de substancias de interese económico e que se empregan en diversas industrias: Na industria alimentaria tanto humana coma animal. Na industria automobilística para fabricar os pneumáticos. Na industria farmacéutica para obter vitaminas e fabricar medicamentos con efectos laxantes, cicatrizantes, tranquilizantes, etcétera. As esencias, na industria cosmética. As madeiras, na construción, nas industrias de papel e do moble. Ecosistema terrestre. Nos ecosistemas terrestres, as plantas son os organismos pro - dutores, mentres que nos ecosistemas acuáticos, os organismos produtores son as algas unicelulares ou pluricelulares. Actividades 14 Imaxina que existise un ecosistema pechado no que non entrase nin saíse materia inorgánica nin seres vivos. Explica razoadamente que lles ocorrería aos animais dese ecosistema se desaparecesen todas as plantas. 15 Explica por que é certa a seguinte frase: «Toda a enerxía que utilizamos os seres vivos para realizar as funcións vitais procede do Sol». 16 Por que as plantas purifican o aire? Explica a seguinte afirmación: «os bosques son importantes sumidoiros de CO 2». Ecosistema acuático. 17 Que relación existe entre un produtor e un consumidor? As funcións dos seres vivos (I) 149

11 3.2. A nutrición heterótrofa Os seres vivos heterótrofos son aqueles que necesitan alimentarse doutros seres vivos porque non teñen capacidade para realizar a fotosíntese. Deste xeito incorporan como nutrientes moléculas orgánicas (azucres, graxas, proteínas) que as súas células metabolizan para rexenerar estruturas, crecer ou reproducirse, e para obter enerxía mediante a respiración celular. Algúns organismos unicelulares tamén presentan nutrición hete - rótrofa: aliméntanse doutros organismos unicelulares ou da materia orgánica procedente do medio ao igual ca os animais. A nutrición heterótrofa implica a inxestión duns seres vivos por outros. Dixestión dunha bacteria por unha ameba (os dous son seres vivos unicelulares). Observa como a ameba atrapa a bacteria, a dixire e, finalmente, expulsa os restos que non utilizou. Lembra Os cnidarios (anémonas mariñas, corais, hidras e medusas) carecen de aparato circulatorio, respiratorio e excretor: A súa cavidade gástrica actúa como órgano circulatorio (a auga que contén fai as funcións do sangue). Cada unha das súas células toma directamente da auga o O 2 e desprende o CO 2 e mais as substancias de refugallo. Eliminan os restos da dixestión polo orificio que comunica a cavidade gástrica co medio externo. Na nutrición heterótrofa distínguense as seguintes etapas: Incorporación de materia orgánica do medio. Como se mostra no debuxo, os organismos unicelulares heterótrofos capturan os alimentos do medio e englóbanos nun vacúolo dixestivo. No interior do vacúolo os alimentos dixírense e transfórmanse en moléculas sinxelas que pasan ao citoplasma; os restos de alimento que non se puideron dixerir quedan no vacúolo e, posteriormente, expúlsanse ao medio. Na maioría dos animais, ao ser organismos pluricelulares, as células non poden tomar directamente os alimentos do medio: necesitan dispoñer dun aparato dixestivo que transforme os alimentos inxeridos en moléculas sinxelas que poidan utilizar as células do seu organismo. Nos animais, a dixestión ten lugar na cavidade gástrica ou no tubo dixestivo. A cavidade gástrica é unha cavidade interna que comunica co exterior a través dun único orificio. Presentan cavidade gástrica, as anémonas mariñas, os corais, as hidras e as medusas. Anémona mariña. cavidade gástrica 150 UNIDADE 8

12 O tubo dixestivo está formado por: A boca: posúe estruturas especializadas para esgazar, triturar ou chuchar o alimento para facilitar a inxestión. O estómago e os intestinos: dixiren e absorben os alimentos. O ano: permite a expulsión ao medio dos restos dos alimentos que non se absorberon. Este último acto da dixestión recibe o nome de defecación. Intercambio de gases. Na maioría dos animais, o aparato respiratorio encárgase de captar o osíxeno para cedelo ao aparato circulatorio e recolle o dióxido de carbono para expulsalo ao exterior. Este proceso denomínase respiración externa. Transporte. Os nutrientes absorbidos no tubo dixestivo pasan ao aparato circulatorio, que se encarga de levalos ata as diferentes células. O aparato circulatorio pode conter sangue, como nos vertebrados, ou outro líquido chamado hemolinfa como na maioría dos invertebrados. Utilización da materia orgánica (metabolismo). As células dos animais extraen dos líquidos circulantes os nutrientes: moléculas orgánicas sinxelas que proceden da absorción no aparato dixestivo e osíxeno que chega ás células desde o aparato respiratorio ou desde a cavidade gástrica. Os nutrientes orgánicos «quéimanse» utilizando osíxeno durante a respiración celular, e como consecuencia xéranse produtos de refugallo como CO 2 (dióxido de carbono) e NH 3 (amoníaco) ou moléculas derivadas deste, como a urea ou o ácido úrico, á vez que se proporciona enerxía. Coa enerxía e mais os nutrientes sinxelos a célula fabrica moléculas orgánicas complexas, como proteínas, graxas e ácidos nucleicos, que utiliza para a construción de novas estruturas celulares, necesarias no seu crecemento e reprodución. Eliminación das substancias de refugallo ao medio ( excreción). Os refugallos que se producen na respiración celular expúlsanse polo orificio da cavidade gástrica (cnidarios) ou pasan aos líquidos circulantes que os levan ata o aparato excretor. Este encárgase de expulsalos ao medio, evitando que se acumulen no organismo e resulten prexudiciais. A maioría dos animais, como o coello, posúen un tubo dixestivo. A respiración externa permite o intercambio de gases; a respiración celular, a obtención de enerxía. Actividades 18 Que nutrientes son necesarios para un organismo con nutrición heterótrofa? Ademais dos animais, existen outros seres vivos que tamén teñan nutrición heterótrofa? 19 Explica por que os animais organismos pluricelulares heterótrofos posúen un aparato dixestivo e un aparato circulatorio Explica por que son necesarios o aparato respiratorio e o excretor. Que diferenza hai entre defecación e excreción? 22 Explica en que consisten e onde se realizan a respiración externa e a respiración celular. As funcións dos seres vivos (I) 151

13 Características dos seres vivos Todos os seres vivos están formados por células e pola mesma materia e realizan as funcións de nutrición, relación e reprodución. As moléculas que compoñen a materia dos seres vivos chámanse biomoléculas. A célula, unidade básica dos seres vivos A célula é a unidade de organización e funcionamento dos seres vivos. Na respiración degrádanse as moléculas orgánicas. Utilízase osíxeno para liberar enerxía e prodúcese CO 2, que se expulsa ao medio. Nos animais, ademais do dióxido de carbono, prodúcense substancias de refugallo, como a urea ou o ácido úrico, que se expulsan ao medio. Os organismos poden estar formados por unha soa célula (unicelulares) ou por moitas (pluricelulares). As células procariotas son as máis primitivas. Todas as bacterias son organismos unicelulares e procariotas. Todos os seres vivos, agás as bacterias, están formados por células eucarióticas. As células dos organismos pluricelulares diferéncianse unhas doutras pola función que realizan. As funcións vitais: a nutrición Mediante a nutrición, todos os seres vivos toman materia do medio externo e expulsan substancias de refugallo. Ademais, renovan e conservan as súas estruturas á vez que obteñen enerxía para realizar as funcións vitais. Os organismos que fabrican a súa propia materia orgánica chámanse autótrofos e os que a toman do medio, heterótrofos. A fotosíntese é un proceso no que as plantas fabrican materia orgánica utilizando a enerxía procedente da luz solar. Durante este proceso consomen CO 2 e desprenden O 2. Algunhas bacterias realizan fermentacións para degradar materia orgánica e obter enerxía. A fotosíntese é o proceso máis importante que ten lugar na biosfera, pois produce a única fonte de osíxeno da atmosfera, reduce a cantidade de dióxido de carbono presente no aire e xera toda a materia orgánica que circula nos ecosistemas. Os seres heterótrofos teñen que se alimentar doutros seres vivos, ou de parte deles, para obteren a materia orgánica que necesitan. As células dos animais, seres pluricelulares, non poden tomar os nutrientes directamente do medio nin expulsar os residuos; para iso, o organismo dos animais dispón dos aparatos dixestivo, respiratorio, circulatorio e excretor. O aparato dixestivo transforma os alimentos en mo - léculas sinxelas utilizables polas células. O aparato respiratorio subminístralle osíxeno ao sangue e elimina o dióxido de carbono á atmosfera. O aparato circulatorio leva as moléculas sinxelas (nutrientes) e o osíxeno ás células, recolle os refugallos e transpórtaos ata os aparatos respiratorio e excretor. O aparato excretor elimina a urea, o ácido úrico e outras substancias ao medio. 152 UNIDADE 8 Elabora un mapa conceptual cos principais contidos da unidade.

14 Xoán e Yusuf son dous amigos apaixonados pola natureza. Ultimamente están moi interesados nos liques, uns organismos excepcionais que se forman pola asociación dunha alga e un fungo. O corpo visible dos liques fórmao o fungo, mentres que a alga asociada a el é microscópica e atópase no interior das células do fungo. Nesta relación, a alga realiza a fotosíntese e proporciona así a materia orgánica necesaria para ambos os dous. O fungo, pola súa banda, protexe a alga fronte ao desecamento e captura do medio onde vive a auga e os sales minerais que os dous precisan. % de árbores con Usnea lique Usnea ano 4 Cal cres que foi o factor determinante da rápida desaparición do lique Usnea das árbores de Soto de Ribera? Yusuf está moi de acordo con que os liques son uns superviventes natos: colonizan practicamente todos os lugares da Terra. Pero Xoán cre que descubriu un lugar onde non poden crecer: as covas nas que, a pesar de que viven algúns fungos, non chega nada de luz. 5 Expón as argumentacións científicas nas que se basea Xoán para chegar a esta conclusión. O lique Xanthoria parietina sobre as pólas dunha árbore. 1 Considerando que os liques son organismos independentes e con entidade propia, cal é o seu tipo de nutrición? Na natureza prodúcese un complexo proceso cíclico de intercambio de materia e enerxía entre os seres vivos e o medio que os rodea. Yusuf intenta explicarlle a Xoán o complicado proceso coa axuda deste esquema. Dous orgánulos celulares teñen un papel fundamental nel: son os orgánulos 1 e 2. 2 Que nome recibe a relación que se establece entre o fungo e a alga que forman parte dun lique? 3 Se algúns liques poden vivir sobre as rochas núas, sen solo, como cres que obteñen os nutrientes para poder vivir e crecer? luz CO 2 H 2 O orgánulo 1 orgánulo 2 Os liques son moi sensibles á contaminación atmosférica e desaparecen en presenza de gases contaminantes que se desprenden coa combustión dos combustibles fósiles, como o dióxido de xofre (SO 2 ). A nai de Xoán é moi afeccionada aos estudos sobre a natureza e, nas últimas décadas, estivo recollendo datos sobre a presenza do lique Usnea nas árbores dos bosques próximos a Soto de Ribera. Na década de 1960, e por mor do aumento da poboación dunha gran cidade próxima, instalouse neste lugar unha central térmica de carbón, depuráronse as augas residuais para non contaminar o río e construíuse un grande encoro para a práctica de deportes acuáticos. PARTE A glicosa aminoácidos ácidos graxos O 2 enerxía PARTE B 6 Cales son os orgánulos que Yusuf sinala no esquema como orgánulos 1 e 2? 7 Que nome recibe o proceso que se leva a cabo na parte A do gráfico? Que nome recibe o proceso que se leva a cabo na parte B do gráfico? 8 Que parte ou partes do ciclo representado poden realizar os organismos autótrofos e cal ou cales os heterótrofos? As funcións dos seres vivos (I) 153

15 1 Define vida nunha soa frase e da forma máis sinxela posible. 2 Cita as características que teñen en común todos os seres vivos. 3 Cando Hooke descubriu as células ao observar a cortiza, só viu a parede celular. Por que? 4 Indica que achegas á teoría celular fixo cada un dos seguintes científicos: Schleiden, Schwann e Virchow. 5 Investiga quen foi don Santiago Ramón y Cajal. Por que foi importante e que achega fixo á teoría celular? 11 Con relación a todos os seres vivos: a) Que procesos achegan enerxía? b) Que procesos consomen enerxía? 12 A glicosa que se produce na fotosíntese transfórmase en amidón e almacénase nas células como substancia de reserva. A presenza de amidón pódese detectar con lugol, un reactivo que tingue o amidón de cor azul case negro. Nunha planta, a folla A envólvese con papel de aluminio para evitar que reciba os raios solares mentres a planta se mantén exposta a sol. 6 Explica o seguinte enunciado: A célula é a unidade morfolóxica e funcional dos seres vivos. 7 Busca información sobre a célula e copia e completa a seguinte táboa no caderno. Ten un núcleo ben definido Ten mitocondrias Ten cloroplastos Presenta membrana celular Ten parede celular Ten material xenético (ADN) 8 Copia e completa no caderno a seguinte táboa sobre a nutrición autótrofa. Realízase durante (o día / a noite) Desprende ao medio (O 2 / CO 2 ) Consome (O 2 / CO 2 ) Célula procariota Fotosíntese Célula eucariota Animal Vexetal Respiración 9 Cando se ilumina unha folla, os cloroplastos colócanse preto da membrana celular e oriéntanse para expoñer a maior superficie á luz. Con todo, durante a noite aparecen desordenados. Por que? 10 Nos vexetais hai tecidos cuxas células carecen de cloroplastos. Investiga onde se atopan os devanditos tecidos e como obteñen a materia orgánica que necesitan para vivir. Pasados uns días, cóllense as follas A e B, extráese con alcohol a clorofila que posúen e vértense unhas gotas de lugol encima das follas. a) Que folla se tinguiu de azul escuro? Por que? b) Que folla non se tinguiu? Por que? 13 Que nutrientes necesita un vexetal? Que nutrientes necesita un animal? De onde os obtén cada un? 14 Por que a fotosíntese é o proceso máis importante que se produce na Terra? 15 Indica cales das seguintes frases son falsas e razoa por que o son: a) Os seres fotosintéticos son autótrofos. b) As plantas respiran só pola noite. c) Na fotosíntese obtense CO Cres que as plantas respiran? En caso afirmativo, indica para que utilizan a enerxía que se desprende na respiración Explica as etapas do metabolismo autótrofo. Para que utilizan as plantas a enerxía solar? 19 A clorofila é un pigmento verde e fotosintético. Xunto a ela, existen nos cloroplastos outras moléculas, capaces de captar a enerxía solar, que colaboran coa clorofila na fotosíntese. Investiga que substancias son estas e que coloración presentan. 154 UNIDADE 8

16 20 Compara a fotosíntese, a respiración e a fermentación. A que proceso ou procesos corresponden as seguintes afirmacións? a) Produce moléculas orgánicas. b) Degrada moléculas orgánicas. c) Achega CO 2, H 2 O e moita enerxía para realizar as funcións vitais. d) Achega moléculas sinxelas, como etanol e enerxía para as funcións vitais. 28 Explica as distintas etapas que se suceden na nutrición heterótrofa. 29 Os fungos teñen nutrición heterótrofa. Investiga como incorporan a materia orgánica do medio e que papel desempeñan nos ecosistemas. 21 Investiga que utilidade teñen na industria alimentaria a fermentación láctica, a fermentación acética e a fermentación alcohólica. 22 Que é unha cadea trófica? Que tipo de relación se establece entre os organismos? 23 Escribe dúas cadeas tróficas, unha dun ecosistema acuático e outra dun ecosistema terrestre. 24 Que tipos de nutrición existen? Que seres vivos presentan cada unha delas, tanto nun ecosistema acuático coma nun terrestre? 25 O corpo humano está formado nun 70 % por auga. Analiza o seguinte cadro e explica se cres que a auga debe considerarse un nutriente: Pola urina Polas feces Pola respiración Pola sudación PERDA MEDIA DIARIA DE AUGA 1,5 L 0,5 L 0,3 L 0,6 L 26 Por que cando realizamos un exercicio físico intenso aumenta o noso ritmo respiratorio e cardíaco? 30 Que semellanzas e diferenzas existen entre a nutrición autótrofa e a heterótrofa? 31 Un parasito é un organismo autótrofo ou heterótrofo? Razoa a resposta. 32 Busca información e indica con que tipo de alimento relacionas cada un dos seguintes organismos heterótrofos. Cita un exemplo de cada un deles: Herbívoro. Carnívoro. Omnívoro. Preeiro. Parasito. Saprófito. 33 Investiga como se alimenta a hidra de auga doce e que papel desempeña a cavidade gástrica. Que outros animais teñen cavidade gástrica? 34 Observa a ilustración e contesta: 27 O carbono que hai na Terra existiu sempre na mesma cantidade. Atópase na atmosfera formando o CO 2, nas moléculas orgánicas dos seres vivos, no carbón, no petróleo, etc. Investiga a que se lle chama «ciclo do carbono na natureza» e represéntao nun esquema. a) Que debuxo representa unha célula vexetal? b) Que debuxo representa unha célula animal? c) Que orgánulo celular está representado pola letra C? d) Que proceso se realiza no orgánulo celular anterior (C)? e) Que orgánulos están representados polas letras D e E? f) Que proceso ten lugar nos orgánulos que identificaches (D e E)? As funcións dos seres vivos (I) 155