SURVEY 2013 IHA TIMOR-LESTE KONA-BA ASUNTU SEGURANSA NO POLÍTIKA

Tamanho: px
Começar a partir da página:

Download "SURVEY 2013 IHA TIMOR-LESTE KONA-BA ASUNTU SEGURANSA NO POLÍTIKA"

Transcrição

1 SURVEY 2013 IHA TIMOR-LESTE KONA-BA ASUNTU SEGURANSA NO POLÍTIKA

2 INTRODUSAUN Iha 2013, Fundasaun Ázia hala o levantamentu nasionál ba daruak ho objetivu atu halibur opiniaun pesoál sira hodi tulun sukat persepsaun kona-ba seguransa, manutensaun pás, no atitude buka justisa iha Timor-Leste. Levantamentu ne e nu udar kontinuasaun ida husi levantamentu hanesan ida ne ebé hala o ona iha 2008, no levantamentu ne e hala o kedas iha períodu oportunu ida hafoin Polísia Nasoins Unidas (UNPOL) formalmente retira husi paíz ne e iha Dezembru Liuhusi entrevista públiku Timor-oan en-jerál, lider komunitáriu sira no membru Polísia Nasionál Timor-Leste sira (PNTL) kona-ba asuntus relevantes ba seguransa no polítika oioin, rezultadu husi dadus ne ebé fornese informasaun ne ebé forte no kredível ba polítiku na in sira, komunidade internasionál, PNTL no sidadaun Timor-Leste. Levantamentu ne e dezeña hodi kria dadus empíriku atu estabelese liñabaze no sukat mudansa iha relasaun entre polísia ho komunidade no persepsaun kona-ba seguransa iha tempu naruk nia laran, hodi tulun dezenvolve atividade sira hodi hametin kooperasaun entre polísia ho komunidade iha Timor-Leste. Levantamentu ne e uza pergunta sira husi levantamentu 2008 kona-ba persepsaun polísia-komunidade, hodi bele akonpaña mudansa iha indikadór sira durante tinan lima ikus ne e, no aumenta liña pergunta adisionál hodi avalia área interesante foun sira. REZULTADU LEVANTAMENTU SITUASAUN SEGURANSA Iha 2013, Timoran sira optimístiku liu no maioria mak fiar situasaun seguransa iha Timor-Leste sai di ak liu iha tinan ida ba kotuk. Espresaun konfiánsa sira ne e importante tebetebes tanba mosu iha fulan balun nian laran de it hafoin Misaun Integradu Nasoins Unidas iha Timor-Leste (UNMIT), no ninia kontinjente Ofisial Polísia Internasionál sira fila. Jeralmente, persepsaun pozitivu sira ne e bele komprende bazeia ba akontesimentu seguransa importante rua molok UNMIT retira. Ba dahuluk maka eleisaun prezidensiál nasionál no eleisaun parlamentár nasionál iha 2012 ne ebé hala o ho hakmatek. Ba daruak maka iha persepsaun katak bandu ba grupu arte marsiál sira efetivu duni tanba iha duni redusaun ba númeru baku-malu entre grupu gen sira iha kapitál, Dili. Asuntu Seguransa ne ebé Boot liu Maske iha optimizmu ne e, nível krime sira ne ebé fó sai sei aas nafatin no iha nível ne ebé atu hanesan iha 2008, ho lider komunitáriu sira kuaze dala rua kompara ho públiku en-jerál esperiénsia krime ida iha sira nian família. Lidér komunitária sira esperiénsia krime barak liu ne e bele tanba sira iha papél halo mediasaun ba konflitu sira, ka simplesmente tanba sira iha asesu liu ba informasaun tanba sira nu udar pontu fokál dahuluk ba membru família sira. Disputa rai, violénsia doméstika, no asaltu sei nafatin krime datoluk aas liu ne ebé respondente levantamentu ne e hasoru. Asuntu rai no violénsia doméstika mak haree nu udar ameasa seguransa prinsipál husi públiku en-jerál (12% no 9%) no husi lider komunitáriu sira (31% no 19%), enkuantu maioria polísia konsidera violénsia doméstika nu udar ameasa seguransa boot liu iha área ne ebé sira halo knar ba (51%). 2

3 Survey iha Timor-Leste kona-ba Asuntu Seguransa no Polítika Survey 2013 IHA TINAN KOTUK KETA KARIK ITA KA ITA NIA FAMILIA RUMA HETAN KRIME BALUN HANESAN TUIR MA NE E? (LIDER KOMUNITÁRIA & PUBLIKU EN JERÁL) 28% LIDER KOMUNITÁRIA 20% 12% 12% 12% 14% 6% 11% 0% VIOLENSIA DOMESTIKA OKUPA RAI PESOAL LA TUIR LEI ATAKE FIZIKU NEBE MAK REZULTA KANEK BA ITA KA MEMBRU FAMILIA VIOLASAUN SEXUAL PUBLIKU EN JERÁL 20% 7% 9% 11% 7% 6% 2% 3% 0% VIOLENSIA DOMESTIKA OKUPA RAI PESOAL LA TUIR LEI ATAKE FIZIKU NEBE MAK REZULTA KANEK BA ITA KA MEMBRU FAMILIA VIOLASAUN SEXUAL 2008 CL: n - 140, MOE % 2013 GP: n - 410, MOE % CL: n - 467, MOE % GP: n , MOE % Vizaun Inseguransa Enkuantu sentimentu inseguransa redúz tiha ona kompara ho figura 2008, liu metade husi respondente sira ne ebé tuir levantamentu ne e hateten katak sira sente lamenta uitoan ka lamenta tebetebes kona-ba sira-nia seguransa iha sira-nia hela fatin. Sentimentu inseguransa aumenta sa e substansialmente entre lider komunitáriu sira, ne ebé indika katak sira senti preokupa tebes kona-ba sira-nia seguransa iha sira-nia hela fatin (66% husi respondente sira) kompara ho 2008 (49%). Maske nível persepsaun inseguransa ne ebé aas ne e, maioria respondente sira la konsege identifika asuntu seguransa prinsipál sira iha sira-nia hela-fatin. Asesu ba Informasaun Seguransa Iha nivel nasionál, ema hetan asesu barak liu ba informasaun seguransa kompara ho iha 2008, ho maioria respondente sira barak liu hetan sira-nia informasaun liuhusi televizaun, liu-liu iha Dili. Maibé, PNTL haree hanesan fornese informasaun menus liu duké antes ne e, tantu internamente (15% iha 2008; 12% iha 2013) no ba iha públiku en-jerál (8% iha 2008; 3

4 3% iha 2013). Aumentu iha uza ba fonte informasaun husi nasionál duké husi lokál bele afeta sidadaun sira-nia abilidade hodi bele komprende no artikula situasaun seguransa iha ára ne ebé sira hela ba no hodi identifika resposta apropriadu sira wainhira krime ida akontese. PAPEL NO RESPONSABILIDADE SIRA BA MANUTENSAUN SEGURANSA Atór oioin kontinua halo interasaun iha nível suku hodi fó seguransa no protesaun. Maski nuune e, levantamentu ida ne e hatudu iha aumenta dramátiku ida iha proporsaun ema ne ebé haree katak sidadaun sira mak iha responsabilidade prinsipál ba manutensaun seguransa iha komunidade nia laran. Rezultadu ida ne e reprezenta mudansa boot ida husi persepsaun predominante iha 2008 ne ebé indika katak lider komunitáriu sira mak iha responsabilidade prinsipál no iha inklinasaun liu ba nosaun ida ne ebé divulgadu liu kona-ba resposabilidade individuál ba manutensaun seguransa. IHA ITA NAI OPINIAUN, INSTITUISAUN / INDIVIDUAL SIRA HIRAK TUIR MAI NEÉ IDA NEÉBE MAKA IHA RESPONSABLIDADE PRINSIPAL ATU MANTEIN SEGURANSA IHA ITA NIA LOKALIDADE? (LIDER KOMUNITÁRIA & PUBLIKU EN JERÁL) 70% 66% 60% 50% LIDER KOMUNITÁRIA 40% 20% 12% 25% 15% 11% 21% 15% 31% 0% 1% 0% 2% 0% 0% 2008 SIDADAUN SIRA HOTU LIDER KOMUNITARIU SIRA HOTU EMA KATUAS SIRA FORSA (F-FDTL) PNTL XEFE SUCO LA HATENE % 2008 DE IT 60% PUBLIKU EN JERÁL 50% 40% 20% 51% 19% 21% 18% 15% 19% 38% 0% 8% 5% 1% 2% 1% 2% SIDADAUN SIRA HOTU LIDER KOMUNITARIU SIRA HOTU EMA KATUAS SIRA FORSA (F-FDTL) PNTL XEFE SUCO LA HATENE FIGURA CL: n - 140, MOE % 2013 GP: n - 410, MOE % CL: n - 467, MOE % GP: n , MOE % ATITUDE BUKA-JUSTISA 4 Jeralmente, númeru vítima husi krime ne ebé ninia resposta dahuluk mak atu buka asisténsia PNTL nian ne e aas liu uitoan de it duké númeru ne ebé hakbesik uluk ba xefe suku ka xefe aldeia sira ba krime hotu-hotu, no ne e indika katak númeru krime barak mak la kesár. Dadus ne e hatudu mudansa klaru ida dezde 2008 iha buka rezolusaun ba problema sira liuhusi mekanizmu sira ne ebé komunidade sira iha duké setór justisa formál. Maske 39% husi vítima sira-ne ebé uluk knana in buka solusaun ba krime sira liuhusi PNTL, maioria kazu (75%) mak ikus-mai rezolve iha nível suku liuhusi mediasaun ka mekanizmu justisa tradisionál. Rezultadu sira-ne e subliña dezkoneksaun entre PNTL-nia persepsaun ho sidadaun sira-nia atitude: 88% ofisiál polísia sira fiar sidadaun sira sei ba uluk iha PNTL depoisdé sira esperiénsia ona krime ida, no 7% de it mak hanoin xefe suku sira ka xefe aldeia sira mak ema primeiru ne ebé sidadaun

5 Survey iha Timor-Leste kona-ba Asuntu Seguransa no Polítika Survey 2013 sira buka asisténsia wainhira esperiénsia sira krime ruma. Maibé, ida-ne e klaru katak públiku en-jerál fiar no atua iha maneira ne ebé diferente tebetebes ho saida mak PNTL sira hanoin. Nuudar ezemplu, wainhira husu ba públiku en-jerál saida mak sira sei halo se sira esperiénsia ona krime ida no saida maka sira halo ona, iha kazu barak liu, asesu ba xefe suku ka xefe aldeia sira sei iha nível ne ebé aas liu duké resposta ne ebé fó ba pergunta krime ipotétiku sira. Saida mak ita-boot sei/halo uluk depoisdé esperiénsia krime ida? Públiku Jerál 2013 SAIDA MAKA ITA-BOOT SEI HALO? (PJ) KRIME SIRA SAIDA MAK ITA-BOOT HALO?(PJ) PNTL XEFE SUKU/ALDEIA PNTL XEFE SUKU/ALDEIA 15.4% 51.1% Rai 18.9% 61.5% 32.8% 29.0% Violénsia Doméstika 28.8% 35.6% 13.9% 40.2% Na ok 38.4% 35.3% 47.5% 33.6% Estorsaun 30.5% 44.0% Experiénsia ho Asisténsia PNTL Vitima sira ne ebé buka asisténsia polísia nian relata katak iha aumentu profisionalizmu husi PNTL, ho redusaun signifikante iha relatóriu ba abuzu fíziku no verbal (2008: 21% vs 2013: 5%). Maibé, iha la hanesan ho figura 2008 nian, maioria vítima sira-ne ebé buka asisténsia polísia nian refere fila fali ba lider komunitáriu sira hodi buka rezolusaun ikus ba sira-nia kazu sira, no kazu uitoan de it, tuir respondente sira (1%), mak kontinua lori ba liuhusi sistema justisa formál. Kompara ho 2008, satisfasaun ho rezultadu husi buka asisténsia husi PNTL aumenta ona husi públiku jerál no lider komunitáriu sira. Maski maioria kazu krime no disputa barak liu rezolve ona liuhusi prátika tradisionál, tuir obzervasaun, PNTL sira sei hala o papel iha rezolusaun ba problema sira iha nivel lokál, no envolve iha maneira balu iha liu metade (58%) prosesu rezolusaun problema iha nivel komunidade ne ebé halo ho susesu. ANTESEDÉNSIA NO DEZEMPEÑU PNTL NIAN Ko alia kona-ba dezempeñu polísia nian, levantamentu 2013 nian hetan katak públiku en-jerál no lider komunitáriu sira nia persepsaun kona-ba PNTL la os de it sai di ak liu iha tinan ida liu ba ona, maibé sai di ak dramatikamente kompara ho levantamentu 2008 nian. Wainhira husu atu avalia sira-nia nível dezempeñu rasik,maioria ofisiál PNTL sira fiar sira hala o ho di ak sira-nia knar iha manutensaun seguransa iha sira-nia área operasaun. Enkuantu membru PNTL sira espresa ona nível satisfasaun aas ne ebé boot tebes ho sira ninia servisu atuál, maioria ofisiál sira ne ebé hetan entrevista indika katak intervensaun husi elite lokál sira no insufisiénsia ne ebé sériu iha númeru pesoál sira, ekipamentus komunikasaun, no motorizada mak nu udar obstákulu ne ebé sériu tebetebes ba manutensaun seguransa iha área ne ebé sira halo servisu ba. Ida-ne e refleta duni iha públiku en-jerál no lider komunitáriu sira nia persepsaun katak obstákulu prinsipál ne ebé polísia hasoru iha sira-nia komunidade sira maka menus rekursus (hanesan ekipamentu no pesoál), laiha kbiit atu ba to o iha área hotu-hotu iha distritu ida nia laran no treinamentu ne ebé la sufisiente. Maske iha dezafiu sira ne e, públiku en-jerál nia persepsaun indika katak iha sira ladún iha duvida liu kona-ba PNTL-nia rejistu direitus umanus ka alegasaun públiku kona-ba korrupsaun nível aas iha instituisaun ne e nian laran. Respondente 9% de it husi públiku en-jerál mak indika sira fiar PNTL halo korupsaun dala ruma ka halo korrupsaun beibeik. Iha kontráriu, na in ida husi ofisiál polísia na in haat fiar membru PNTL sira koruptu (tantu koruptu dala ruma ka beibeik), ho forma korupsaun ne ebé kuaze komún ne ebé sira sita liu mak ofisiál sira uza sala sira-nia pozisaun ba interese pesoál. 5

6 INTERASAUN PNTL HO SIDADAUN Maske iha nível konfiánsa ne ebé aas ba iha polísia, kontaktu limitadu ho polísia sei nafatin sai dezafiu ida ne ebé sériu. Na in ida de it husi respondente públiku en-jerál na in sanulu (12%) mak hateten katak tantu sira ka membru ida husi sira-nia família iha kontaktu ho PNTL iha tinan kotuk, laiha mudansa dezde Lider komunitáriu sira mak liu respondente públiku en-jerál dala tolu mak dalaruma hala o ona kontaktu ho PNTL iha tinan ida liuba- reafirma fali fiar ne ebé dehan katak lider komunitáriu sira hala o papel sentrál iha seguransa lokál no rezolusaun konflitu. Entre respondente Lider komunitáriu sira no públiku en-jerál sira dehan katak halo keixa ba krime maka sai nu udar razaun komun liu hodi halo kontaktu ho PNTL; entre respondente polísia sira, programa konsentizasaun sira (87%) ne ebé organiza husi PNTL mak nu udar razaun komun liu polísia sira sita halo kontaktu ho sidadaun sira. Iha nível distritu, polisia sira dehan katak sira-nmia interaksaun ho sidadaun sira ne ebé aas liu hotu mak iha distritu Aileu, iha ne ebé 34% polísia maka reklama katak sira halo interaksaun ho sidadaun sira iha momentu sira hala o patrulla, enkuantu respondente PNTL 13% de it husi distritu Vikeke maka relata katak sira halo interasaun ho sidadaun sira liuhusi maneira ida-ne e. Pelo kontráriu, respondente husi públiku en-jerál sira 1% no 3% de it husi Distritu Aileu no Vikeke maka hato o resposta ne ebé hanesan. KOOPERASAUN KOMUNIDADE - POLÍSIA Iha kontestu manutensaun seguransa, maioria respondente polísia sira konsidera sidadaun sira iha área ne ebé sira servisu ba hanesan parseiru iha kombate krime, kuaze proporsaun dobru husi proporsaun ne ebé mak fiar buat ne ebé hanesan ne e iha 2008 (2013:86%; 2008:47%). Públiku en-jerál nia persepsaun barak liu maka konfirma polísia-nia persepsaun kona-ba kooperasaun polísia ho lider komunitáriu sira, no maioria xefe suku no xefe aldeia sira (78%) mak indika sira envolve uitoan de it ka envolve ativu liu iha apoiu polísia hodi luta kontra krime. Levantamentu 2013 hetan katak grupu respondente alvu tolu ne e hotu-hotu apoiu papel ativu ba xefe suku sira iha fasilitasaun diálogu no koperasaun entre ofisiál polísia sira ho komunidade ne ebé sira serbisu ba. Jeralmente, iha ona mudansa iha persepsaun no asaun públiku en-jerál nian afavór ba asesu ba xefe suku sira duké PNTL no lia na in komunitáriu sira.. Polisiamentu Komunitáriu Maske maioria ofisiál PNTL sira (89%) deklara katak sira hatene di ak ho konseitu polisiamentu komunitáriu, respondente Polísia 44% de it (aumentu ida husi 2008) mak hatán simu ona treinamentu espesiál balun kona-ba polisiamentu komunitáriu. Enkuantu 81% husi respondente polísia sira maka reklama katak sira aplika prinsípiu sira polisiamentu komunitáriu nian iha área sira ne ebe sira servisu ba, persentajen ne e tun husi 93% iha Dadus ne e sujere katak maski iha aumentu iha nível treinamentu kona-ba polisiamentu komunitáriu, maibé laiha klareza kona-ba oinsá atu aplika prinsípiu sira ne e iha atuasaun. 6

7 Survey iha Timor-Leste kona-ba Asuntu Seguransa no Polítika Survey 2013 KONKLUZAUN Públiku en-erál nia espresaun konfiánsa ne ebé iha nafatin ba PNTL bele interpreta nu udar evidénsia husi relasaun polísia-komunidade ne ebé forte no públiku-nia aprovasaun ba atendimentu sira ne ebé PNTL fórnese. Maski nuune e, rezultadu levantamentu ne e nian hamosu razaun barak hodi fó pauza antes halo konkluzaun hirak ne e. Maski kuaze ofisiál PNTL hotu-hotu ne ebé hetan entrevista deklara katak sira komprende konseitu polisiamentu komunitáriu ne e, tuir obzervasaun, bele haree katak iha dezkoneksaun iha prátika: menus husi metade númeru respondente polísia sira ne ebé simu tiha ona treinamentu espesiál iha polisiamentu komunitáriu ne e hatán katak sira aplika prinsípiu sira polisiamentu komunitáriu nian iha área ne ebé sira serbisu ba. Dadus ne e hamosu perguntas sériu kona-ba PNTL-nia papél iha fornesimentu solusaun justisa formál nian no kona-ba oinsá públiku en-jerál nia espetativa no nível satisfasaun bele muda tanba koloka tan PNTL ba iha nível suku maibé la fornese servisu sira-ne ebé maka ema husu. Bazeia ba nível inseguransa ne ebé hato o husi públiku en-jerál no lider komunitáriu sira, servisu prinsipál ida ne ebé ema hakarak mak atu husu ba PNTL hodi fornese seguransa ne ebé di ak liu, iha ne ebé iha kontestu ida ne e signifika prevensaun krime. To o agora, estratejia PNTL nian maka atu kria orden públika (nu udar ezemplu, resposta), maibé instituisaun ne e iha kapasidade operasaun ne ebé uitoan de it hodi kontribui ba halo prevensaun. Wainhira PNTL hakbesik liu ba komunidade sira, no wainhira komunidade sira nia ezijénsia ba identifikasaun problema no prevensaun krime aumenta, PNTL sei presiza dezenvolve estrutura ne ebé enkoraja envolvimentu komunidade molok konflitu sira mosu la os de it hodi responde ba krime sira-ne ebé akontese tiha ona- se sira hakarak atu mantein apoiu públiku ne ebé aas nafatin ba sira. Metodolojia Totál ema 3,106 mak hetan entrevista mai husi distritu 13 hotu iha Timor-Leste. Kestionáriu levantamentu tolu lahanesan mak uza iha levantamentu ne e bazeia ba levantamentu 2008 levantamentu ne e prepara kestionáriu ida ba respondente públiku en-jerál ho idade votante (n=1891), kestionáriu ida ba lider komunitáriu sira (n=467), no ida ba membru PNTL sira (n=748), no rekolla dadus hala o durante períodu loron 51 hahú husi 2 Marsu to o 22 Abril, Unidade amostra ne ebé ki ik liu maka aldeia, husi ne ebé hala o entrevista 10 ne ebé fahe hanesan entre mane no feto. Uza métodu amostra aleatóriu hodi hili suku no aldeia iha ne ebé sei hala o entrevista, ho uma kain sira sei hili nafatin ho maneira aleatóriu iha kada aldeia. Amostra barak liu hala o iha distritu neen, Aileu, Baucau, Bobonaru, Dili, Manatutu, no Vikeke. Kona-ba Fundasaun Ázia Fundasaun Ázia nu udar organizasaun dezenvolvimentu internasionál la os lukru ida ne ebé kompromete atu hadi ak moris iha Ázia ida ne ebé dinámiku no progresivu. Informa husi esperiénsia dekade neen no perísia lokál kle an, ami-nia programa sira ko alia kona-ba asuntu krítiku sira ne ebé afeta Ázia iha sékulu 21- governasaun no lei, dezenvolvimentu ekonómiku, hakbi it feto sira, ambiénte, no koperasaun rejionál. Alende ne e, ami-nia livru ba Ázia no interkámbiu profisionál sira mak meiu sira ami uza hodi enkoraja Ázia-nia dezenvolvimentu konstante ne ebé hakmatek, justu, no rejiaun ida ke prósperu iha mundu ne e. Edifísiu-Jerál iha San Francisco, Fundasaun Ázia servisu liu husi rede eskritóriu sira iha Nasaun 18 iha Ázia no iha Washington, DC. Servisu ho parseiru públiku no privadu sira, Fundasaun ne e simu fundus mai husi grupu Ajensia Dezenvolvimentu bilaterál no multilaterál oioin, fundasaun sira, korporasaun sira, no indivídu sira. iha 2012, ami fornese kuaze milaun $100 iha apoiu programa direta no distribui testu livru sira no materiál edukasionál sira seluk ho valor liu milaun $30. 7

8 8

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO DISKURSU HOSI SUA EXCELENCIA PRIMEIRU MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO DISKURSU HOSI SUA EXCELENCIA PRIMEIRU MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO DISKURSU HOSI SUA EXCELENCIA PRIMEIRU MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO SEMINÁRIU HO OKASIAUN KONA BA INFORMASAUN 2 Jullu 2009 1 Ha u hakarak

Leia mais

Proposta Orsamentu Jeral Estadu (OJE) 2015 ba Polisiamentu Komunitariu Presiza Apoiu Polítika husi Parlamentu Nasional

Proposta Orsamentu Jeral Estadu (OJE) 2015 ba Polisiamentu Komunitariu Presiza Apoiu Polítika husi Parlamentu Nasional Proposta Orsamentu Jeral Estadu (OJE) 2015 ba Polisiamentu Komunitariu Presiza Apoiu Polítika husi Parlamentu Nasional Mahein Nia Lian Nú. 89, 30 Outobru 2014 Relatoriu Fundasaun Mahein Nia Lian ne e suporta

Leia mais

INFORMASUN KONA-BA POLÍTIKA RAI

INFORMASUN KONA-BA POLÍTIKA RAI INFORMASUN KONA-BA POLÍTIKA RAI Dezembru 2016 KONKLUZAUN XAVE HOSI LEVANTAMENTU KONA-BA ASESU BA RAI, SEGURANSA POSE NO KONFLÍTU KONA- BA RAI IHA TIMOR-LESTE munisípiu programa munisípiu la'o s programa

Leia mais

DEKLARASAUN UNIVERSÁL DIREITUS UMANUS NIAN

DEKLARASAUN UNIVERSÁL DIREITUS UMANUS NIAN DEKLARASAUN UNIVERSÁL DIREITUS UMANUS NIAN Adota no haklaken tuir Rezolusaun 217 (III) Loron 10 fulan Dezembru, tinan 1948 Asembleia Jerál Nasoens Unidas Nian PREÁMBULU Konsidera katak rekoñesimentu ba

Leia mais

PRESIDÊNCIA DA REPÚBLICA GABINETE DO PRESIDENTE

PRESIDÊNCIA DA REPÚBLICA GABINETE DO PRESIDENTE PRESIDÊNCIA DA REPÚBLICA GABINETE DO PRESIDENTE Alokusaun Sua Exlensia Prezidenti Repúblika Kay Rala Xanana Gusmão, ba Konferensia Timor-Leste ho Parseirus Dezenvolvimentu Hotel Timor, 4 Abril 2006 Exelensia

Leia mais

JUDICIAL SYSTEM MONITORING PROGRAMME PROGRAMA MONITORIZASAUN SISTEMA JUDISIÁL SUBMISAUN: EZBOSU LEI IMPRENSA VERSAUN DAHULUK

JUDICIAL SYSTEM MONITORING PROGRAMME PROGRAMA MONITORIZASAUN SISTEMA JUDISIÁL SUBMISAUN: EZBOSU LEI IMPRENSA VERSAUN DAHULUK JUDICIAL SYSTEM MONITORING PROGRAMME PROGRAMA MONITORIZASAUN SISTEMA JUDISIÁL SUBMISAUN: EZBOSU LEI IMPRENSA VERSAUN DAHULUK BA PARLAMENTU NASIONÁL REPÚBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE (RDTL) 2014 Lia-makloken

Leia mais

LIAN FOUN: Juventude Timor-oan nia Envolvimentu iha Prosesu Polítiku

LIAN FOUN: Juventude Timor-oan nia Envolvimentu iha Prosesu Polítiku LIAN FOUN: Juventude Timor-oan nia Envolvimentu iha Prosesu Polítiku i Organizasaun Counterpart International no Belun halo peskiza hamutuk. Counterpart International servisu hamutuk ho organizasaun nao-governu

Leia mais

Pobreza no moris iha TL

Pobreza no moris iha TL Pobreza no moris iha TL Semináriu Universidade Monash Dili, 5 Novembru 2014 Husi La'o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste

Leia mais

Avó Me ar. Tuir imi-nia hanoin, Sandrina tenke halo saida atu ajuda nia avó?

Avó Me ar. Tuir imi-nia hanoin, Sandrina tenke halo saida atu ajuda nia avó? Avó Me ar Autora: Rosa de Sousa no Teresa Madeira Ilustradór: Edi Mario. D. de Carvalho Tuir imi-nia hanoin, Sandrina tenke halo saida atu ajuda nia avó? Baibain iha fulan ida dala ida Sentru Saúde organiza

Leia mais

Rekomendasaun Polítika

Rekomendasaun Polítika Rekomendasaun Polítika ONG Ba Futuru / For the Future Projetu ida-ne e finansiadu hosi Uniaun Europeia no Australian AID. Vol: 3 Outubru 2014 Rekomendasaun Xave: 1. Hametin sistema protesaun ne ebé iha

Leia mais

[SCAN HUSI FOTOKOPIA]

[SCAN HUSI FOTOKOPIA] REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE MINISTÉRIO DA JUSTIÇA Direcção Nacional de Terras, Propriedades e Serviços Cadastrais Opsaun ba Politikas hodi Resolve Kestaun Rai no Propriedade iha Timor-Leste [SCAN

Leia mais

Matadalan ba ema ne ebé precisa durubassa (organiza evento ka sai orador)

Matadalan ba ema ne ebé precisa durubassa (organiza evento ka sai orador) Matadalan ba ema ne ebé precisa durubassa (organiza evento ka sai orador) DIRAT mak organiza publicação ne e. Título Matadalan ba ema ne ebé precisa durubassa (organiza evento ka sai orador) Compilação

Leia mais

REPÚBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE PARLAMENTU NASIONAL

REPÚBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE PARLAMENTU NASIONAL REPÚBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE PARLAMENTU NASIONAL ESTATUTU KONA BA GRUPU FETO PARLAMENTAR TIMOR-LESTE NIAN Halo alterasaun iha loron 12 fulan Marsu tinan 2008 Sei konsidera ba buat ne ebé mak hakerek

Leia mais

Konstrusaun Estadu ba tinan sanulu oin mai: Reflesaun kona ba esperiênsia no expektativas Timor-Leste nian kona ba konstrusaun Estadu

Konstrusaun Estadu ba tinan sanulu oin mai: Reflesaun kona ba esperiênsia no expektativas Timor-Leste nian kona ba konstrusaun Estadu ALOKUSAUN SUA EXSELÊNSIA PRIMEIRU-MINISTRU NO MINISTRU DEFESA NO SEGURANSA KAY RALA XANANA GUSMÃO IHA OKAZIAUN REUNIAUN HO PARSEIRUS DEZENVOLVIMENTU TIMOR-LESTE NIAN Konstrusaun Estadu ba tinan sanulu

Leia mais

Deklarasaun Sosiedade Sivíl ba Enkontru Timor-Leste ho Parseiru Dezenvolvimentu iha 2012

Deklarasaun Sosiedade Sivíl ba Enkontru Timor-Leste ho Parseiru Dezenvolvimentu iha 2012 Rua Kaikoli, Dili, Timor-Leste +670 726-5169 nizio_pascal@yahoo.com Deklarasaun Sosiedade Sivíl ba Enkontru Timor-Leste ho Parseiru Dezenvolvimentu iha 2012 Pontus importante 15-16 Maiu 2012 Favor komprende

Leia mais

PM timoroan husu realizmu iha planeamentu ba Orsamentu Estadu 2017 nian

PM timoroan husu realizmu iha planeamentu ba Orsamentu Estadu 2017 nian http://noticias.sapo.tl/tetum/info/artigo/1474640.html PM timoroan husu realizmu iha planeamentu ba Orsamentu Estadu... 10/16/2016 5:50 PM PM timoroan husu realizmu iha planeamentu ba Orsamentu Estadu

Leia mais

HAFAHE SIKLU VIOLÉNSIA DOMÉSTIKA IHA TIMOR-LESTE OPSAUN ASESU BA JUSTISA, BARREIRA, NO PROSESU HALO- DESIZAUN IHA KONTESTU PLURALIZMU JURÍDIKU

HAFAHE SIKLU VIOLÉNSIA DOMÉSTIKA IHA TIMOR-LESTE OPSAUN ASESU BA JUSTISA, BARREIRA, NO PROSESU HALO- DESIZAUN IHA KONTESTU PLURALIZMU JURÍDIKU HAFAHE SIKLU VIOLÉNSIA DOMÉSTIKA IHA TIMOR-LESTE OPSAUN ASESU BA JUSTISA, BARREIRA, NO PROSESU HALO- DESIZAUN IHA KONTESTU PLURALIZMU JURÍDIKU Outubru 2013 Programa ba Sistema Justisa PNUD/UNDP Timor-Leste

Leia mais

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTER GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTER GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTER GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO Diskursu Primeiro-Ministro Mari Alkatiri nian iha sesaun abertura SORUMUTUK TIMOR-LESTE HO PARSEIRU DEZENVOLVIMENTU NIAN SIRA Hotel Timor,

Leia mais

VERSÃO EXPERIMENTAL BA JORNAL PARLAMENTO NACIONAL TIMOR-LESTE

VERSÃO EXPERIMENTAL BA JORNAL PARLAMENTO NACIONAL TIMOR-LESTE VERSÃO EXPERIMENTAL BA JORNAL PARLAMENTO NACIONAL TIMOR-LESTE Segunda-feira, 10 de Fevereiro de 2014 I. Série Número III LEGISLATURA 2. a SESSÃO LEGISLATIVA ANO LEGISLATIVO (2013 2014) SORUMUTU PLENÁRIA,

Leia mais

Husi: Decio Ribeiro Sarmento, BMSc, MPH

Husi: Decio Ribeiro Sarmento, BMSc, MPH Dezafius husi mudansa klimatika: oinsa servisu nain saude ambiental no lideransa lokal sira halo hodi minimiza impaktu husi mudansa klimatika iha eskala lokal iha Timor-Leste? Husi: Decio Ribeiro Sarmento,

Leia mais

Submisaun ba Komisaun A Parlamentu Nasionál Repúblika Demokrátika de Timor-Leste

Submisaun ba Komisaun A Parlamentu Nasionál Repúblika Demokrátika de Timor-Leste La o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua dos Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670 332 1040 Mobile: +670 7734 8703 Email: info@laohamutuk.org Website:

Leia mais

Hakbít Partisipasaun Feto iha Prosesu Konsolidasaun Demokrasia iha Timor-Leste. Programa Peskiza Diálogu Interativu

Hakbít Partisipasaun Feto iha Prosesu Konsolidasaun Demokrasia iha Timor-Leste. Programa Peskiza Diálogu Interativu Hakbít Partisipasaun Feto iha Prosesu Konsolidasaun Demokrasia iha Timor-Leste Programa Peskiza Diálogu Interativu Titulu: Hakbít Partisipasaun feto iha Prosesu Konsolidasaun Demokrasia iha Timor-Leste

Leia mais

Komponente PTM. Efeitu hosi Projetu Tasi Mane ba ekonomia no povu nia moris. Impaktu TMP ba sosio-ambiental. Projetu infrastrutura Petróleu Tasi Mane

Komponente PTM. Efeitu hosi Projetu Tasi Mane ba ekonomia no povu nia moris. Impaktu TMP ba sosio-ambiental. Projetu infrastrutura Petróleu Tasi Mane Enkontru Públiku Efeitu hosi Projetu Tasi Mane ba ekonomia no povu nia moris Projetu infrastrutura Petróleu Tasi Mane TL hahú servisu ba korredór petróleu Tasi Mane iha 2010. Inklui iha Planu Estratéjiku

Leia mais

BA PROPOSTA ORSAMENTU PARLAMENTU NASIONAL TINAN FISKAL 2014 Luta Hamutuk, Haburas Foundation, Fundasaun Mahein, CEPAD & TLMDC

BA PROPOSTA ORSAMENTU PARLAMENTU NASIONAL TINAN FISKAL 2014 Luta Hamutuk, Haburas Foundation, Fundasaun Mahein, CEPAD & TLMDC DEKLARASAUN KONJUNTA BA PROPOSTA ORSAMENTU PARLAMENTU NASIONAL TINAN FISKAL 2014 Luta Hamutuk, Haburas Foundation, Fundasaun Mahein, CEPAD & TLMDC DISPOZISAUN JERAL Tinan fiskal 2013 atu remata dadaun,

Leia mais

Submisaun ba Departamentu Area Protejidu Sekretariadu Estadu Floresta, RDTL. 26 Marsu 2013

Submisaun ba Departamentu Area Protejidu Sekretariadu Estadu Floresta, RDTL. 26 Marsu 2013 La o Hamutuk Timor-Leste Institute for Development Monitoring and Analysis Rua dos Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670 3321040 Mobile: +670 77348703 Email: info@laohamutuk.org Website:

Leia mais

Husi almamater ida, ho neon ida, hamutuk nu udar roman ba Timór-Leste

Husi almamater ida, ho neon ida, hamutuk nu udar roman ba Timór-Leste ALUMNI Husi almamater ida, ho neon ida, hamutuk nu udar roman ba Timór-Leste Departamento de Estudantes, Alumni e Empregabilidade I. Perfíl Alumni Universidade Nacional Timor Lorosa e (UNTL) nu udar Universidade

Leia mais

editoriál sumário Ami haksolok tebes hodi hasoru malu fali ho

editoriál sumário Ami haksolok tebes hodi hasoru malu fali ho 2017 14 Editoriál...3 Mensajen...4 Discurso PM Inspeksaun parada ba Eleisaun Jeral...5 Progresu Ejekusaun OJE 2016...6 Inagurasaun Kuartél PNTL Munisipiu Lautem...8 Rekapitulasaun Data Asidente Janeiru

Leia mais

Regulamenta atividades fiskalizasaun, observasaun no kobertura mediátika ba eleisaun Deputadus Parlamentu Nasional

Regulamenta atividades fiskalizasaun, observasaun no kobertura mediátika ba eleisaun Deputadus Parlamentu Nasional Dekretu do Governu n. 17/2017, de 12 Maiu Regulamenta atividades fiskalizasaun, observasaun no kobertura mediátika ba eleisaun Deputadus Parlamentu Nasional Realiza eleisaun ida ne ebé livre no justa signifika

Leia mais

Versaun hodi hala o KONSULTA PÚBLIKA 2 / Dokumento ida ne e para referensia de it / Tradusaun ida ne e la os ofisiál ANTEPROJECTO

Versaun hodi hala o KONSULTA PÚBLIKA 2 / Dokumento ida ne e para referensia de it / Tradusaun ida ne e la os ofisiál ANTEPROJECTO ANTEPROJECTO REGIME ESPECIAL PARA A DEFINIÇÃO DA TITULARIDADE DE BENS IMÓVEIS (LEI DE TERRAS) SEGUNDA VERSAO PARA KONSULTA PUBLIKA TETUM (Tradusaun ne e laos ofisiál) 1 LEI Nº /2009 [Preâmbulo] REJIME

Leia mais

Mahein Nia Lian Nú. 105, 16 Novembru 2015

Mahein Nia Lian Nú. 105, 16 Novembru 2015 Pareser ba Komisaun B Negósiu Estranjeiru, Defeza no Siguransa Nasional Parlamentu Nasionál Repúblika Demokrátika Timor-Leste Kona-bá Proposta Orsamentu Jerál Estadu 2016 ba Setor Siguransa Mahein Nia

Leia mais

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO ALOKUSAUN SUA EXCELÊNCIA PRIMEIRO-MINISTRO KAY RALA XANANA GUSMÃO NIAN IHA OKASIAUN BA TOMADA DE POSSE FUNCIONÁRIOS PÚBLICOS FOUN 01 Jullu

Leia mais

EPS Servisus móveis (App) manual

EPS Servisus móveis (App) manual Apoio simulasaun kalkulu ba aposentadoria EPS Servisus móveis (App) manual 2015. 10. 외국인력국 외국인보험 교육팀 Tempo Ⅰ. Registra liu husi download applikasaun 1 Ⅱ. EPS Servisus Móveis (App) oinsa atu uja 2 1. Halo

Leia mais

ANTEPROJECTO REGIME ESPECIAL PARA A DEFINIÇÃO DA TITULARIDADE DE BENS IMÓVEIS (LEI DE TERRAS) VERSAO PARA KONSULTA PUBLIKA TETUM

ANTEPROJECTO REGIME ESPECIAL PARA A DEFINIÇÃO DA TITULARIDADE DE BENS IMÓVEIS (LEI DE TERRAS) VERSAO PARA KONSULTA PUBLIKA TETUM ANTEPROJECTO REGIME ESPECIAL PARA A DEFINIÇÃO DA TITULARIDADE DE BENS IMÓVEIS (LEI DE TERRAS) VERSAO PARA KONSULTA PUBLIKA TETUM (Tradusaun ne e laos ofisiál) LEI Nº /2009 [Preâmbulo] REJIME ESPESIÁL KONA

Leia mais

GLOSÁRIU ELEISAUN NIAN

GLOSÁRIU ELEISAUN NIAN GLOSÁRIU ELEISAUN NIAN lia fuan kona ba eleisaun ho lian Tetun, Portugés, Inglés ho Indonézia Abríl 2002 GLOSÁRIU ELEISAUN NIAN lia fuan kona ba eleisaun ho lian Tetun, Portugés, Inglés ho Indonézia Abríl

Leia mais

DISKURSU HUSI SUA EXELÉNSIA PRIMEIRU- MINISTRU DR. RUI MARIA DE ARAÚJO IHA BIBAN SERIMÓNIA TOMADA- POSE VI GOVERNU KONSTITUSIONÁL NIAN

DISKURSU HUSI SUA EXELÉNSIA PRIMEIRU- MINISTRU DR. RUI MARIA DE ARAÚJO IHA BIBAN SERIMÓNIA TOMADA- POSE VI GOVERNU KONSTITUSIONÁL NIAN DISKURSU HUSI SUA EXELÉNSIA PRIMEIRU- MINISTRU DR. RUI MARIA DE ARAÚJO IHA BIBAN SERIMÓNIA TOMADA- POSE VI GOVERNU KONSTITUSIONÁL NIAN Palásiu Lahane, Dili 16 Fevereiru 2015 Sua Exelénsia Señór Prezidente-

Leia mais

Jornal da República. funcione como efectivo elo de ligação entre o Estado, a Sociedade Civil e os Parceiros de Desenvolvimento.

Jornal da República. funcione como efectivo elo de ligação entre o Estado, a Sociedade Civil e os Parceiros de Desenvolvimento. funcione como efectivo elo de ligação entre o Estado, a Sociedade Civil e os Parceiros de Desenvolvimento. ne ebé refere, kontestu izolamentu ne e mós fo dalan ba interdependénsia (depende ba malu) entre

Leia mais

TRUST FUND BA TIMOR LOROSA E. UPDATE No.4 Quinta feira, 9 Novembro 2000

TRUST FUND BA TIMOR LOROSA E. UPDATE No.4 Quinta feira, 9 Novembro 2000 Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized TRUST FUND BA TIMOR LOROSA E Banku Mundial ho Banku ba Desenvolvimento Asia nian maka

Leia mais

Educação Ambiental em Timor-Leste. Manual para Professores de Estudo do Meio

Educação Ambiental em Timor-Leste. Manual para Professores de Estudo do Meio 5 Educação Ambiental em Timor-Leste Manual para Professores de Estudo do Meio Agradecimentos / Agradesimentu O Ministério da Educação e a UNICEF agradecem o apoio das seguintes pessoas e organizações no

Leia mais

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE 2015 Livru 1 Índise Parte 1: Diskursu Primeiru-Ministru... 3 Parte 2: Deskrisaun no Análize kona-ba Orsamentu Estadu... 4 2.1: Sumáriu Ezekutivu... 4 2.2: Reformas

Leia mais

Supervizaun Parlamentu nian ba setџ«сr seguransa no jџ«±neru

Supervizaun Parlamentu nian ba setџ«сr seguransa no jџ«±neru Nota PrЏ«Ўtika 7 JЏ«±neru no Pakote MatЏ«±ria RSS Supervizaun Parlamentu nian ba setџ«сr seguransa no jџ«±neru KONTEЏЄвDU TansЏ«Ў jџ«±neru importante ba supervizaun parlamentџ«ўr? OinsЏ«Ў jџ«±neru bele

Leia mais

Analiza no monitor Orsamentu Jerál Estadu

Analiza no monitor Orsamentu Jerál Estadu Analiza no monitor Orsamentu Jerál Estadu 18-20 Novembru 2013 Husi La'o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670 3321040

Leia mais

MATADALAN BA ANTEPROJECTO DO REGIME ESPECIAL PARA A DEFINIÇÃO DA TITULARIDADE DE BENS IMÓVEIS (LEI DE TERRAS) VERSAO PARA KONSULTA PUBLICA

MATADALAN BA ANTEPROJECTO DO REGIME ESPECIAL PARA A DEFINIÇÃO DA TITULARIDADE DE BENS IMÓVEIS (LEI DE TERRAS) VERSAO PARA KONSULTA PUBLICA MATADALAN BAANTEPROJECTODOREGIMEESPECIALPARA ADEFINIÇÃODATITULARIDADEDEBENSIMÓVEIS (LEIDETERRAS) VERSAOPARAKONSULTAPUBLICA DOKUMENTUNE ELA OSOFISIAL 12DEJuñode2009/Idane esuratparareferênsiade it/la OSDOKUMENTOOFISIÁL

Leia mais

Educação Ambiental em Timor-Leste. Manual para Professores de Estudo do Meio

Educação Ambiental em Timor-Leste. Manual para Professores de Estudo do Meio 6 Educação Ambiental em Timor-Leste Manual para Professores de Estudo do Meio Agradecimentos / Agradesimentu O Ministério da Educação e a UNICEF agradecem o apoio das seguintes pessoas e organizações no

Leia mais

Hanoin balu husi La o Hamutuk ba Konferensia Regional EITI iha Timor-Leste

Hanoin balu husi La o Hamutuk ba Konferensia Regional EITI iha Timor-Leste La o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Desenvolvimentu Rua dos Martires da Pátria, Bebora, Dili, Timor-Leste P.O. Box 340, Tel +670 332 1040 or +670-7234330 Email: info@laohamutuk.org

Leia mais

Rede Feto Timor-Leste

Rede Feto Timor-Leste Rede Feto Timor-Leste UNIDADE NA DIVERSIDADE Rede Feto Timor-Leste estabelese iha loron 11 Marsu 2000, ativista direitus umanus no reprezentativu Timor-oan sira hosi organizasaun feto sira-nian deside

Leia mais

Jornal da República. Aprovado em Conselho de Ministros, em 23 de Setembro de 2009.

Jornal da República. Aprovado em Conselho de Ministros, em 23 de Setembro de 2009. 4. O Parlamento Foinsa e Nian é constituído por 130 jovens, com idade compreendida entre os 12 e os 17 anos, escolhidos por um período de dois anos. É aprovada a Política Nacional para a Cultura, em versão

Leia mais

VERSÃO EXPERIMENTAL BA JORNAL PARLAMENTO NACIONAL TIMOR-LESTE

VERSÃO EXPERIMENTAL BA JORNAL PARLAMENTO NACIONAL TIMOR-LESTE VERSÃO EXPERIMENTAL BA JORNAL PARLAMENTO NACIONAL TIMOR-LESTE Sexta-feira, 20 de Março de 2015 I. Série Número III LEGISLATURA 3. a SESSÃO LEGISLATIVA ANO LEGISLATIVO (2014-2015) REUNIÃO PLENÁRIA, 02 DE

Leia mais

VERSÃO EXPERIMENTAL BA JORNAL PARLAMENTO NACIONAL TIMOR-LESTE

VERSÃO EXPERIMENTAL BA JORNAL PARLAMENTO NACIONAL TIMOR-LESTE VERSÃO EXPERIMENTAL BA JORNAL PARLAMENTO NACIONAL TIMOR-LESTE Sexta-feira, 21 de Fevereiro de 2014 I. Série Número III LEGISLATURA 2. a SESSÃO LEGISLATIVA ANO LEGISLATIVO (2013 2014) SORUMUTU PLENÁRIA,

Leia mais

Lia ba loron ohi maka ne e deit obrigado no consederação.

Lia ba loron ohi maka ne e deit obrigado no consederação. REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR LESTE RDTL FRENTE REVOLUCIONARIA DO TIMOR LESTE INDEPENDENTE FRETILIN-MOVIMENTU CONSELHO POPULAR DEMOCRATICU DA RDTL CPD-RDTL Assunto : Reseita Proposta do Secretario Geral

Leia mais

Educação Ambiental em Timor-Leste. Manual Para Professores de Estudo do Meio

Educação Ambiental em Timor-Leste. Manual Para Professores de Estudo do Meio 4 Educação Ambiental em Timor-Leste Manual Para Professores de Estudo do Meio Agradecimentos / Agradesimentu O Ministério da Educação e a UNICEF agradecem o apoio das seguintes pessoas e organizações no

Leia mais

Analiza Proposta Orsamentu Jerál Estadu 2015

Analiza Proposta Orsamentu Jerál Estadu 2015 Analiza Proposta Orsamentu Jerál Estadu 2015 Semináriu Parlamentu Nasionál Maubisse, Husi La'o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Martires da Patria, Bebora, Dili,

Leia mais

Politika Enerjia Alternativa ba TL Aquecimento global (manas global/pemanasan global) no Enerjia

Politika Enerjia Alternativa ba TL Aquecimento global (manas global/pemanasan global) no Enerjia Editorial Politika Enerjia Alternativa ba TL Aquecimento global (manas global/pemanasan global) no Enerjia Renovavel ohin loron sai preokupasaun boot ba komunidade internasional nebe fo implikasaun ba

Leia mais

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE Orsamentu Rektifikativu Aprovadu Panorama Orsamental Livru 1 Indise Parte 1: Diskursu Primeiru Ministru... 3 Parte 2: Deskrisaun no Análize kona ba Orsamentu Estadu

Leia mais

TIMOR-LESTE AMBIENTE REGULADOR NEGÓSIU. Relatóriu ida preparadu hosi Banku Mundial

TIMOR-LESTE AMBIENTE REGULADOR NEGÓSIU. Relatóriu ida preparadu hosi Banku Mundial 1 TIMOR-LESTE AMBIENTE REGULADOR NEGÓSIU Relatóriu ida preparadu hosi Banku Mundial Juñu 2006 TIMOR-LESTE AMBIENTE REGULADOR NEGÓSIU Lista Abreviasaun sira ADR BDC BPA BRU CEO CAA DBIs IADE ICTs LLC MAFF

Leia mais

Devisão Relações Publicas, Comunicação e Educação Civica. Agenda N 0 345/II Reuniaun Plenária Extraordinaria Kuarta-feira, 12 de Janeiro de 2011

Devisão Relações Publicas, Comunicação e Educação Civica. Agenda N 0 345/II Reuniaun Plenária Extraordinaria Kuarta-feira, 12 de Janeiro de 2011 Devisão Relações Publicas, Comunicação e Educação Civica Agenda N 0 345/II Reuniaun Plenária Extraordinaria Kuarta-feira, 12 de Janeiro de 2011 Sesaun Plenária Extraordinaria ba loron ohin nian, preside

Leia mais

Caicoli Street, Dili -Timor Leste / Phone or / or

Caicoli Street, Dili -Timor Leste / Phone or / or Caicoli Street, Dili -Timor Leste / Phone +670 332 1005 or 742 2821 / forumngo.tls@gmail.com or dinorah.granadeiro@gmail.com Submisaun Orsamentu Jeral Estadu (OJE) 2012 1 Visaun Jeral Hodi hala'o dezenvolvimentu

Leia mais

Durante tinan lejislatura daruak, hahu husi 2007 to o

Durante tinan lejislatura daruak, hahu husi 2007 to o Editorial Quo Vadis KIP? Durante tinan lejislatura daruak, hahu husi 2007 to o agora, Parlamentu Nasional foin harii komisaun eventual ida ho naran Komisaun Inkeritu Parlamentar (KIP). Komisaun nee offisialmente

Leia mais

Lei n.º 3/2014 de 18 de Junu

Lei n.º 3/2014 de 18 de Junu . Atu hetan informasaun tan, hare http://www.laohamutuk.org/econ/oecussi/zeesmindex.htm Lei n.º 3/2014 de 18 de Junu Cria a Região Administrativa Especial de Oe-Cusse Ambeno e estabelece a Zona Especial

Leia mais

5 Dezenvolvimentu kapasidade no talentu

5 Dezenvolvimentu kapasidade no talentu 5 Dezenvolvimentu kapasidade no talentu Desenvolvimento de capacidades e de talento Capability and talent development 154 155 Dezenvolvimentu finanseiru eziji dezenvolvimentu proporsionál ba kapasidade

Leia mais

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO ALOCUÇÃO SUA EXCELÊNCIA PRIMEIRO-MINISTRO, KAY RALA XANANA GUSMÃO NIAN IHA OCASIÃO SESSÃO ABERTURA CONFERÊNCIA CONJUNTA KONA-BA PAZ NO

Leia mais

PROPOSTA DE LEI N.º /2016 PROPOSTA LEI N.º /2015 LEI DA EXPROPRIAÇÃO POR UTILIDADE PÚBLICA LEI BA ESPROPRIASAUN TANBA UTILIDADE PÚBLIKA

PROPOSTA DE LEI N.º /2016 PROPOSTA LEI N.º /2015 LEI DA EXPROPRIAÇÃO POR UTILIDADE PÚBLICA LEI BA ESPROPRIASAUN TANBA UTILIDADE PÚBLIKA MINISTÉRIO DA JUSTIÇA PROPOSTA DE LEI N.º /2016 DE DE PROPOSTA LEI N.º /2015 LEI DA EXPROPRIAÇÃO POR UTILIDADE PÚBLICA LEI BA ESPROPRIASAUN TANBA UTILIDADE PÚBLIKA A presente lei estabelece o regime aplicável

Leia mais

Haluan Exportasaun Non-Petróleu Timor-Leste Nian Iha Tempu Badak

Haluan Exportasaun Non-Petróleu Timor-Leste Nian Iha Tempu Badak Haluan Exportasaun Non-Petróleu Timor-Leste Nian Iha Tempu Badak Estudu Diagnóstiku ba Integrasaun Komersial Diagnostic Trade Integration Study (DTIS) Preparadu ba Kuadru Integradu Agostu 2010 Unidade

Leia mais

PROGRAMA V GOVERNO CONSTITUCIONAL NIAN LEGISLATURA

PROGRAMA V GOVERNO CONSTITUCIONAL NIAN LEGISLATURA PROGRAMA V GOVERNO CONSTITUCIONAL NIAN LEGISLATURA 2012-2017 Díli, 26 fulan Agostu tinan 2012 2 PROGRAMA V GOVERNO CONSTITUCIONAL NIAN, 2012-2017 ÍNDICE PREÂMBULO... 5 1. TIMOR-LESTE NIA DALAN BA DEZENVOLVIMENTU...

Leia mais

Projetu Tasi Mane: Mehi Ukun- Nain no Obstákulu sira (Refinaria iha Timor-Leste)

Projetu Tasi Mane: Mehi Ukun- Nain no Obstákulu sira (Refinaria iha Timor-Leste) Timor-Leste Studies Association (TLSA) Projetu Tasi Mane: Mehi Ukun- Nain no Obstákulu sira (Refinaria iha Timor-Leste) Juvinal Dias Peskizadór Ekonómiku no Rekursu Naturais La o Hamutuk Instituto ba Analiza

Leia mais

Opsaun Polítika sira ba Regula Propriedade Komunidade nian no Zona Protesaun Komunitária iha Timor-Leste

Opsaun Polítika sira ba Regula Propriedade Komunidade nian no Zona Protesaun Komunitária iha Timor-Leste Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Opsaun Polítika sira ba Regula Propriedade Komunidade nian no Zona Protesaun Komunitária

Leia mais

Um brevíssimo olhar sobre a Literatura de Timor

Um brevíssimo olhar sobre a Literatura de Timor Um brevíssimo olhar sobre a Literatura de Timor Texto de João Paulo T. Esperança, publicado em duas partes no Várzea de Letras, Suplemento Literário mensal do jornal Semanário, nº 3 [4] e nº 4 [5], Junho

Leia mais

BOLETIM EKONOMIKU. Publikasaun trimestral (fulan tolu) husi Autoridade Bankaria no Pagamentu Timor-Leste nian

BOLETIM EKONOMIKU. Publikasaun trimestral (fulan tolu) husi Autoridade Bankaria no Pagamentu Timor-Leste nian BOLETIM EKONOMIKU Publikasaun trimestral (fulan tolu) husi Autoridade Bankaria no Pagamentu Timor-Leste nian Volume 1, Numeru 4 Janeiro 2004 Banku Sentral katak sa, no halo sa-ida? IHA EDISAUN NE E Banku

Leia mais

III LEGISLATURA 3.ª SESSÃO LEGISLATIVA

III LEGISLATURA 3.ª SESSÃO LEGISLATIVA Terça-feira, 04 de Agosto de 2015 I Série-A AR JORNAL do Parlamento Nacional III LEGISLATURA 3.ª SESSÃO LEGISLATIVA (2014-2015) COMISSÃO PERMANENTE REUNIÃO DE 04 DE AGOSTO DE 2015 Presidente: Ex. mo Sr.

Leia mais

III LEGISLATURA 3.ª SESSÃO LEGISLATIVA

III LEGISLATURA 3.ª SESSÃO LEGISLATIVA Terça-feira, 14 de julho de 2015 I Série-A AR JORNAL do Parlamento Nacional III LEGISLATURA 3.ª SESSÃO LEGISLATIVA (2014-2015) REUNIÃO PLENÁRIA DE 14 DE JULHO DE 2015 Presidente: Ex. mo Sr. Vicente da

Leia mais

momentum Garante futuru Garantindo o futuro Securing the future

momentum Garante futuru Garantindo o futuro Securing the future momentum Garante futuru Garantindo o futuro Securing the future Timor-Leste halo nia futuru sai nabilan Livru ida-ne e hatudu liuhosi fotografia dinamizmu maka as ne ebé Timor-Leste konsege hetan dezde

Leia mais

Inclução Social: Biblia bele inspira?

Inclução Social: Biblia bele inspira? Reflexão Mensal Nº 1 Março 2017 Dimenção Social husi Evangelização: Jesus nia Praxis mak: domin inclusivo ba ema hotu, Dutrina Sosial Creda nian no istoria SSpS iha inclução social Husi: Me Mary John Kudiyiruppil

Leia mais

III LEGISLATURA 3.ª SESSÃO LEGISLATIVA

III LEGISLATURA 3.ª SESSÃO LEGISLATIVA Quarta-feira, 22 de julho de 2015 I Série-A AR JORNAL do Parlamento Nacional III LEGISLATURA 3.ª SESSÃO LEGISLATIVA (2014-2015) COMISSÃO PERMANENTE REUNIÃO DE 22 DE JULHO DE 2015 Presidente: Ex. mo Sr.

Leia mais

Buka hatene Compreender Mengerti Understanding. Timor-Leste Volume I

Buka hatene Compreender Mengerti Understanding. Timor-Leste Volume I Buka hatene Compreender Mengerti Understanding Timor-Leste 2013 Volume I 1 Proceedings of the Understanding Timor-Leste 2013 Conference, Liceu Campus, National University of Timor- Lorosa e (UNTL), Avenida

Leia mais

TaisTimor. Timor Lorosa e buka justisa. Lei iha ninia asaun: kasu studu nian

TaisTimor. Timor Lorosa e buka justisa. Lei iha ninia asaun: kasu studu nian TaisTimor Publika semana rua dala ida ho Tetun, Ingles, Portuguese no Bahasa Indonesia no distribui gratuita deit Justica iha Timor Lorosa e mak iha nebe? 22 Janeiru - 4 Fevereiru 2001 Vol. I, No. 22 HOSI

Leia mais

edukasaun Jornal Parlamentar (JP) Muda Naran Korupsaun Anti Dezenvolvimentu Mexico Declaration P CPLP sigla husi Comunidade

edukasaun Jornal Parlamentar (JP) Muda Naran Korupsaun Anti Dezenvolvimentu Mexico Declaration P CPLP sigla husi Comunidade edukasaun Edukasaun determina distinu nasaun. Iha mundu ohin loron, futuru nasaun determina mos husi sistema globalizasaun no mos mudansa siensia. Tanba edukasaun mak sai inspirasaun ba siensia. Tanba

Leia mais

2. Informasaun foun kona ba projetu

2. Informasaun foun kona ba projetu UPDATE No. 11 Quinta- feira, 16 Agosto 2001 Trust Fund for East Timor Banku Mundial ho Banku ba Desenvolvimento Asia nian maka kaer Administra Fundu Depozitariu ba Timor Lorosa e, hodi simu fundus hossi

Leia mais

Estratejia Dezenvolvimentu ba Sistema Pagamentu Nasionál Timor-Leste

Estratejia Dezenvolvimentu ba Sistema Pagamentu Nasionál Timor-Leste Estratejia Dezenvolvimentu ba Sistema Pagamentu Nasionál Timor-Leste Estratégia para o Desenvolvimento do Sistema Nacional de Pagamentos de Timor-Leste Strategy for the Development of the Timor-Leste National

Leia mais

Loron 100 Dahuluk. 16 Fevereiru toёчo 26 Maiu 2015. VI Governu Konstitusional ЁЦServisu ho Rigor no ResponsabilidadeЁЧ

Loron 100 Dahuluk. 16 Fevereiru toёчo 26 Maiu 2015. VI Governu Konstitusional ЁЦServisu ho Rigor no ResponsabilidadeЁЧ Loron 100 Dahuluk 16 Fevereiru toёчo 26 Maiu 2015 VI Governu Konstitusional ЁЦServisu ho Rigor no ResponsabilidadeЁЧ Retratu hosi Loron 100 Dahuluk Governasaun nian ЁЦServisu ho Rigor no ResponsabilidadeЁЧ

Leia mais

BULETIM EKONOMIKU. Publikasaun trimestral husi Autoridade Bankaria no Pagamentu Timor-Leste nian

BULETIM EKONOMIKU. Publikasaun trimestral husi Autoridade Bankaria no Pagamentu Timor-Leste nian BULETIM EKONOMIKU Publikasaun trimestral husi Autoridade Bankaria no Pagamentu Timor-Leste nian Volume 2, Númeru 1 Abril 2004 Indice husi taxa kambiu efektiva real nian: ne e Iha EDISAUN ida ne e Índice

Leia mais

Mai ita aprende portugés ho Emília! Vamos aprender português com a Emília!

Mai ita aprende portugés ho Emília! Vamos aprender português com a Emília! ESPERANÇA, João Paulo e ARAÚJO, Emília Almeida de Mai ita aprende portugés ho Emília/Vamos aprender português com a Emília, in: «Jornal Lia Foun», Díli (Timor-Leste), Edições Média Alta,Lda, ano 0 (nº

Leia mais

Terça-feira, 15 de setembro de 2015 I Série-A 01 JORNAL III LEGISLATURA 4.ª SESSÃO LEGISLATIVA (2015-2016) REUNIÃO PLENÁRIA DE 15 DE SETEMBRO DE 2015

Terça-feira, 15 de setembro de 2015 I Série-A 01 JORNAL III LEGISLATURA 4.ª SESSÃO LEGISLATIVA (2015-2016) REUNIÃO PLENÁRIA DE 15 DE SETEMBRO DE 2015 Terça-feira, 15 de setembro de 2015 I Série-A 01 JORNAL do Parlamento Nacional III LEGISLATURA 4.ª SESSÃO LEGISLATIVA (2015-2016) REUNIÃO PLENÁRIA DE 15 DE SETEMBRO DE 2015 Presidente: Ex. mo Sr. Vicente

Leia mais

RELATÓRIU BA AUDITORIA

RELATÓRIU BA AUDITORIA Tribunal ba Rekursu Kâmara ba Kontas Proc. n.º 4/2013/AUDIT-S/CC RELATÓRIU BA AUDITORIA AUDITORIA BA RESEITA NE EBÉ LA ÓS IMPOSTU NIAN HOSI UNIVERSIDADE NASIONÁL TIMOR LOROSA E (UNTL) - TINAN OBS: Favor

Leia mais

MANUÁL ORIENTASAUN TEKNIKU FLORESTA

MANUÁL ORIENTASAUN TEKNIKU FLORESTA MANUÁL ORIENTASAUN TEKNIKU FLORESTA Ministério da Agricultura e Pescas Secretaria de Estado da Floresta e Conservação da Natureza Direção Nacional de Floresta TABELA KONTESTU TABELA KONTESTU... i LIA DADOLIN...

Leia mais

Peskiza foun kona ba Novas investigações sobre New research on Penelitian baru mengenai. Timor-Leste

Peskiza foun kona ba Novas investigações sobre New research on Penelitian baru mengenai. Timor-Leste Peskiza foun kona ba Novas investigações sobre New research on Penelitian baru mengenai Timor-Leste 1 Proceedings of the Communicating New Research on Timor-Leste Conference, Centro Formação João Paulo

Leia mais

Timor- Leste: The Local, the Regional and the Global: A TLSA Research Conference ABSTRACTS

Timor- Leste: The Local, the Regional and the Global: A TLSA Research Conference ABSTRACTS TIMOR- LESTE: THE LOCAL, THE REGIONAL AND THE GLOBAL: A TLSA RESEARCH CONFERENCE Timor Leste iha Kontextu Lokal, Rejional no Global: Konferensia TLSA nian Timor- Leste: O Local, Regional e Global: Uma

Leia mais

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE Orsamentu Jeral Estadu 2013 Fundu Espesial Livru 6 Pajina 1 of 26 PARTE I: FUNDU INFRAESTRATURA Pajina 2 of 26 Introdusaun Fundu Infraestratura (FI) harii husi Lei

Leia mais

Série II, N. 22 SUMÁRIO. Jornal da República $ 0.50

Série II, N. 22 SUMÁRIO. Jornal da República $ 0.50 Sexta-Feira, 8 de Julho de 2011 Série II, N. 22 $ 0.50 SUMÁRIO PARLAMENTO NACIONAL : Decisão nº 17/II/CA, de 10 de Fevereiro de 2011 Autoriza o Secretário-Geral a renovar os contratos dos assessores Luís

Leia mais

MANUFAHI EM NÚMEROS ESTATÍSTICA MUNICIPIO DE MANUFAHI

MANUFAHI EM NÚMEROS ESTATÍSTICA MUNICIPIO DE MANUFAHI Edição/Edition 2013 MANUFAHI EM NÚMEROS ESTATÍSTICA MUNICIPIO DE MANUFAHI 2013 Ministerio das Finanças Título Manufahi Em Números 2013 Editor Armando da Costa Silvino Lopes Helder Henriques Mendes Chefȇ

Leia mais

momentum Harii iha estabilidade Construir na estabilidade Building on stability

momentum Harii iha estabilidade Construir na estabilidade Building on stability momentum Harii iha estabilidade Construir na estabilidade Building on stability Timor-Leste halo nia futuru sai nabilan Livru ida-ne e hatudu liuhosi fotografia dinamizmu maka as ne ebé Timor-Leste konsege

Leia mais

3.1 Apoiu intermediasaun finanseiru. 3.1 Promoção da intermediação financeira. 3.1 Fostering financial intermediation

3.1 Apoiu intermediasaun finanseiru. 3.1 Promoção da intermediação financeira. 3.1 Fostering financial intermediation 3 Graduasaun ba dezenvolvimentu setór finanseiru 3.1 Apoiu intermediasaun finanseiru 3.2 Dezenvolvimentu sistema pagamentu 3.3 Espansaun ba disponibilidade no uzu produtu finanseiru hodi halo jestaun ba

Leia mais

JPN I SÉRIE A AR (14-07-2015) SUMÁRIO

JPN I SÉRIE A AR (14-07-2015) SUMÁRIO JPN I SÉRIE A AR (14-07-2015) Antes ordem do dia Sr. Presidente loke sessão plenária iha tuku 10 liu minuto 3 no halo leitura ba agenda trabalho iha período ordem do dia ho ordem do dia. Sr. Manuel de

Leia mais

Série I, N. 1 SUMÁRIO. Jornal da República PUBLICAÇÃO OFICIAL DA REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR - LESTE. Quarta-Feira, 12 de Janeiro de 2011 $ 0.

Série I, N. 1 SUMÁRIO. Jornal da República PUBLICAÇÃO OFICIAL DA REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR - LESTE. Quarta-Feira, 12 de Janeiro de 2011 $ 0. Jornal da República Quarta-Feira, 12 de Janeiro de 2011 Série I, N. 1 $ 0.75 PUBLICAÇÃO OFICIAL DA REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR - LESTE SUMÁRIO CONSELHO SUPERIOR MAJISTRATURA JUDICIAL : ACTA SESSÃO EXTRAORDINÁRIA...

Leia mais

A Presidência de Proximidade de Taur Matan Ruak Volume I

A Presidência de Proximidade de Taur Matan Ruak Volume I J O Ã O A P A R Í C I O A Presidência de Proximidade de Taur Matan Ruak Volume I Díli, Timor Leste Oo A Presidência de Proximidade de Taur Matan Ruak O elevado preço do sândalo praticado pelos intermediários

Leia mais

This project is a recognised project under the Arafura Timor Seas Experts Forum (ATSEF).

This project is a recognised project under the Arafura Timor Seas Experts Forum (ATSEF). 1 Marine & Coastal Habitat Mapping in Timor Leste (North Coast) Final Report Date: November 2012 Acknowledgement This collaborative project was funded and supported by the Ministry of Agriculture & Fisheries

Leia mais

Jornal da República. PRIMEIRO MINISTRO : Despacho nº 011/IVGC/PM/2011... 2321

Jornal da República. PRIMEIRO MINISTRO : Despacho nº 011/IVGC/PM/2011... 2321 Sexta-Feira, 3 de Junho de 2011 Série II, N. 17 $ 3.75 SUMÁRIO PRIMEIRO MINISTRO : Despacho nº 011/IVGC/PM/2011... 2321 SECRETARIA DE ESTADO CONSELHO DE MINISTROS : DESPACHO N.º 004/GSECM/V/2011 Relativo

Leia mais