DISKURSU HUSI SUA EXELÉNSIA PRIMEIRU- MINISTRU DR. RUI MARIA DE ARAÚJO IHA BIBAN SERIMÓNIA TOMADA- POSE VI GOVERNU KONSTITUSIONÁL NIAN
|
|
- Maria Clara Laranjeira Belém
- 7 Há anos
- Visualizações:
Transcrição
1 DISKURSU HUSI SUA EXELÉNSIA PRIMEIRU- MINISTRU DR. RUI MARIA DE ARAÚJO IHA BIBAN SERIMÓNIA TOMADA- POSE VI GOVERNU KONSTITUSIONÁL NIAN Palásiu Lahane, Dili 16 Fevereiru 2015
2 Sua Exelénsia Señór Prezidente- Repúblika Sua Exelénsia Señór Prezidente Parlamentu Nasionál Sua Exelénsia Señór Prezidente Tribunál Rekursu Suas Exelénsias Ex- Titulares Órgauns Soberania Sua Exelénsia Reverendísima Amu- Bispu Dom Basilio do Nascimento Distintu Señór Membru Parlamentu Nasionál Distintu Señór Membru Governu Exelentísimu Señór Xefe- Estadu Maiór Jenerál Forsa Armada no Señór Komandante Jerál Polísia Nasionál Interinu Exelentísimu Señór Reprezentante Korpu Diplomátiku sira Señór Reprezentante Ajénsia Internasionál sira Señór Reprezentante Sosiedade Sivíl sira Ilustre Konvidadu sira Señora no Señór sira, Povu Timor- Leste tomak, Ha u sente onra no todan- responsabilidade boot, bainhira simu knaar atu lidera VI Governu Konstitusionál. Uluk nana in, ha u hakarak agradese Sua Exelénsia, Señór Prezidente Repúblika, konfiansa ne ebé ita- boot fó hodi nomeia ha u. Ha u hakarak reafirma mós ha u- nia kompromisu no lealdade iha Konstituisaun RDTL nia oin, iha Lei no prinsípiu separasaun poderes nia oin, hodi kaer metin ba kooperasaun institusionál ne ebé ita presiza tebes, nomós respeitu ba knaar Xefe- Estadu nian, ba knaar Parlamentu Nasionál nian, no ba knaar Tribunál sira- nian. Ohin, loron ida be istóriku tebes, iha vida polítika Timor- Leste nian. Iha sirkunstánsia exesionál ne ebé hamosu VI Governu Konstitusionál, ita kompriende momoos lójika ne ebé pragmátiku, ne ebé hakarak serbí interese nasionál nu udar knaar aasliu kualkér interese seluk ida. Iha lójika ida- ne e, konjugasaun vontade, esperiénsia, talentu no kualifikasaun mak importante liu, kompara hoita- nia adversariedade polítiko- demokrátika, ne ebé baibain buras iha ita- leet, hodi nune e, ita bele fó solusaun ba dezafiu ne ebé país ne e 2 / 13
3 enfrenta. Ukun- na in sira iha VI Governu ne e, biar ida- idak ho ninia konviksaun polítika rasik, sira sei tau interese Povu nian aas liu, kualkér interese partidu nian. Tamba ida ne e, hau tenki moos agradese Senhor Presidente Partido CNRT, Komissaun Politica Nasional CNRT no partidu tomak, nomos lideransa partidu rua iha Bloku koligasaun. Onra boot ida mos ba ha u, atu agradese partidu istóriku no gloriozu FRETILIN, ne ebé ha u pertense bá, tamba hatene sakrifikania- an, ba interesse komum Pátria Maubere nian. Se la iha karik konfiansa husi Partidu CNRT no parseiru rua seluk iha Bloku, no la iha karik aseitasaun husi FRETILIN, ita sei la halo istória ohin. Iha tinan 1984, Kay Rala Xanana Gusmão hili dalan polítika unidade nasionál nian, nu udar estratéjia prinsipál atubele Liberta Ita- Rain (Libertação da Pátria). Kamarada sira barak be otas- ne ebá kaer kilat, la konkorda, maibé ímpetu ka forsa- vontade atu hamosu unidade ne e, la hakiduk ona, hodi kaer- toman, tinan 15 liutiha, Pátria ninia Libertasaun. Hafoin tinan 30, ohin, istória repete an. Kay Rala Xanana Gusmão hili dalan ne e nafatin, atu bele Liberta Povu. Bele iha koinsidénsia istória nian ka la e, maibé sei falta tinan 15 atu termina períodu ne ebé hatuur ona ba Planu Estratéjiku ba Dezenvolvimentu nian, no istória, mak sei julga ita iha tinan 2030 (se iha konsege kala e kaer- toman Libertação do Povo). Ohin mós, loron markante ida ba istória demokrasia nian iha ita- rain. Ohin mak loron ida,ita- nia futuru hetan salvasaun husi ita- nia pasadu (kadehan oinseluk karik: ita- nia pasadu mai salva ita- nia futuru), tan ita- nia maun- boot sira, nu udar inan- aman ba Nasaun ne e, halolon responsabilidade ba foin- sa e sira. Ita- nia lider sira, halo buat hirak ne e, nu udar sira halo beibeik ona, hodi tetu buat oinoin, hodi haree ba nesesidade primordiál atu konsolida ita- nia demokrasia be sei nurak hela. Sira halo buat hirak ne e, hodi tetu tasa- tasak hosi dalas ba dalas, la naksobuk, la husik mamuk. Buat hirak ne e, hanesan ita haree baibain ona, maske dalaruma ita ladún hola ba neon, maun- boot sira halo ho korajen no integridade, no ho liderança matenek- na in nian. Ha u hakarak tebes hakruuk iha ne e hodi fó ha u- nia respeitu tomak ba Exelénsia sira Saudozu Nicolau dos Reis Lobato, Francisco Xavier do Amaral, Nino Konis Santana no Hodu Ran Kadalak, ha u hakruuk no respeitu mós, ba kuadru médiu no superiór sira, atus ba atus, no maun- alin sira seluk rihun atus rua resin ne ebé mate iha luta libertasaun nia laran. Ha u hakruuk hodi fó ha u- nia respeitu mós, ho estima espesiál, ba ita- nia maun- boot sira Kay Rala Xanana Gusmão, Mau- Hunu, Taur Matan Ruak, Francisco Guterres Lu- Olo, Lere Anan Timur, Mari Alkatiri, José Ramos- Horta, Rogério Tiago Lobato, Abílio de Araujo no José Luís Guterres, ne ebé, felizmente, sei moris no horik ho ita. Sira hotu, ita- nia erói nasionál, foti aas eransa ne ebé oras- ne e daudaun ita simu husi sira, no ita jerasaun foun iha responsabilidade atu hiit aas nafatin ba nafatin. Ha u fiar katak ita merese konfiansa eh laran- metin ne ebé maun- boot sira- ne e fó mai ita. Ita- nia maun- boot sira- ne e, ne ebé luta durante tinan haat- nulu nia laran atu ita bele to o ba loron ida ohin luta ho kilat funu nian, eh kilat diplomasia nian, ho raan no matan- been, ho servisu- todan no sakrifísiu hamutuk ho erói nasionál sira seluk, halolon hela mai ita, ita- nia Independénsia nasionál. 3 / 13
4 Hafoin, sira kontinua luta ne e, luta hatuur ai- riin boot, ka aliserse ba ita- nia Estadu. Sira harii ita- nia instituisaun demokrátiku sira, no trasa hela buat ne ebé abut, ba valór demokrátiku ba Timor- Leste, hanesan: dame, rekonsiliasaun, solidariedade, pluralizmu, toleránsia no diálogu. Tan maun- boot sira uluk deside ona katak, unidade nasionál importante tebetebes atu garante Nasaun nia moris- naruk, hodi lori ita ba hetan liberdade, no ohin- loron sira dehan tan katak presiza konverje hanoin, polítika, asaun no prioridade, ba de it kauza komún konsolidasaun no dezenvolvimentu Timor- Leste nian, entaun, ita, foin- sa e sira, tenke simu ho laran tomak, katak ita prontu halo tuir! Ita prontu, no la haluha ita- nia istória rezisténsia nian,ne ebe ita sei tanen aas nafatin. Ita unidu hodi simu responsabilidade boot lideransa nian no, bainhira presiza, ita sei aprende husi ita- nia sala sira. Exelénsia Señór Eis- Primeiru- Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, ita- nia esforsu tomak ba unidade nasionál no ba soberania no dezenvolvimentu rai ne e nian, maka as tebetebes no sei susar ba ami foin- sa e ruma atu soi ita- boot nia karizma no ita- boot nia estatura polítika. Tan ne e duni, ha u sente onradu tebetebes ba priviléjiu simu iha ha u- nia kabás, knaar atu dirije hodi hatutan legadu husi ita- boot, no husi maun- boot sira hotu kombatente Libertasaun Nasionál nian, libertasaun ida ne ebé sei, no tenke kontinua nafatin, to o ita Libertaita- nia Povu. Ha u kompromete an atu koopera didiak, hodi kaer metin ba dinámika ekipa nian, ho Ministru, Vise- Ministru no Sekretáriu- Estadu sira, no liuliu ho Ministru ba Planeamentu no Investimentu Estratéjiku VI Governu Konstitusionál nian, hodi nune e ita hotu bele halo justisa ba ita- boot nia vizaun no lideransa. Ita- nia devér duni, ita- nia obrigasaun duni, ha u hakarak temi liuliu ekipa VI Governu Konstitusionál, no hakarak temi ein- jerál, sidadaun timoroan ida- idak, katak ita sei fó onra ba hahalok, husi sira be dada dalan hela mai ita, hodi dignifika sira- nia legadu. Uniaun husi raan foun ne e, husi ita- nia enerjia, kapasidade no kompeténsia tan se ita iha kapasidade teknika, ita mós presiza sai ema dixiplinadu, no fó an banati- tuir sira, be loke hela dalan mai ita hodi aumenta ita- nia kompromisu atu serbí didiak no fó kondisaun diak ba povu nia moris. Exelénsia sira, Señora no Señór sira hotu, Tebes duni katak ita simu país ida ne ebe estavel, seguru no iha dame laran no hetan daudaun kreximentu ekonómiku ne ebé nato on. Tan ne eduni, la- justu se ita la temi momoos iha ne e progresu sira ne ebéita alkansa, ona, ne ebé halo Timor- Leste, país ida forte no iha kbiit wain, nu udar ita bele haree iha tinan 13 ikus ne e nia laran. Karik la iha reforma fundamentál iha setór defeza no seguransa, ita la hetan pás no hakmatek ne ebé ohin- loron ita bele goza iha kualkér fatin ida iha rai laran. Ita sei kontinua 4 / 13
5 implementa planu estratéjiku ba setor rua ne e hodi bele asegura profisionalizmu, integridade, kapasitasaun no kapasidade ba ita nia Forsas Armadas no Polisia Nasionál. Iha kontestu ida ne e, ita sei tau atensaun mós ba patrullamentu no vijilansia ba ita nia kosta marítima, hodi proteje ita nia korais no rekursu peskas, husi inkursoens ilegais iha ita nia tasi. Taxa média kreximentu ekonómiku besik ba 12,5% tinan- tinan, hosi tinan 2007 to o tinan 2011, no besik ba 7% iha tinan tolu ikus ne e, sei la akontese bainhira la iha karik reforma importante lubun ida, iha área jestaun finansa públika no iha mós área investimentu públiku ne ebé esensiál ba diversifikasaun ekonómika ba ita- rain. Aumentu atividade ekonómika iha ita- rain no sinál pozitivu husi setór privadu ne ebé buras daudaun, mai husi inisiativa lubun ida ne ebé ita tenke kontinua haburas, hanesan Kámara Komérsiu no Indústria, Ajénsia Espesializada ba Investimentu, Banku Dezenvolvimentu no Banku Komersiál, balkaun úniku ne ebe ita hanaran SERVE, nune e mós apoiu ne ebé Governu haraik ba empreza kiik no nato on sira, cooperativa, no grupu industriál no komersiál sira. Instituisaun sira ne ebé ita hamosu hanesan Kámara- de- Kontas, Komisaun Anti- Korrupsaun, Komisaun ba Funsaun Públika, Ajénsia ba Dezenvolvimentu Nasionál, Komisaun Nasionál ba Aprovizionamentu, no seluseluk tan, mai reforsa liután knaar fundamentál jestaun, kontrolu, supervizaun no fiskalizasaun ba osan, no murak públiku sira, nu udar mós, forma ida atu kombate moras- da et aat korrupsaun nian. Kriasaun Fundu Petrolíferu/Fundu Mina- rai, iha I Governu, fó dalan ba jestaun responsavel no transparente ba rekursu sira, hodi benefisía jerasaun sira ohin loron nian, no aban bainrua nian, tan Fundu ne e, oras- ne e, halibur ona dolar amerikanu liu BILIAUN sanulu resin neen (eh mais de dezasseis mil milhões de dólares americanos), ne ebé ita tenke proteje no investe ho forma sustentavel. Estratéjia diversifikasaun, no alterasaun ba Lei Fundu Mina- rai nian, iha tinan 2011, sai importante no fó dalan hodi aumenta reseitas Fundu Mina- rai nian. Iha persesaun katak, setór Mina- rai hatudu duni transparénsia totál; persesaun ne e iha, tanba ita hamosu sistema rigorozu no responsavel oinoin atu jere nasaun nia rekursu sira. Ita kria órgaun reguladór sira hanesan Autoridade Nasionál ba Petróleu, ita harii modelu transparénsia ba Timor- Leste, nomós sistema nivel mundiál ba jestaun reseita nian, buat sira- ne e hotu halo ita sai primeiru país iha Ázia- Pasífiku no terseiru país iha mundu tomak, ne ebé simu estatutu nu udar banati- na indi ak, ba Inisiativa Transparénsia iha Indústria Estrativa. Fundu Espesiál sira, Fundu Infra- estrutura no Dezenvolvimentu Kapitál Umanu nian, mai hadia no aumenta ba beibeik infra- estrutura esensiál sira. Planu integradu ba dezenvolvimentu infra- estrutura bázika nian sira, inklui konstrusaun rede estrada nian no asesu ba eletrisidade nu udar investimentu bo ot liu hotu iha infra- 5 / 13
6 estrutura railaran nian, to o oras- ne e, sei loke dalan ba dezenvolvimentu iha setór hotuhotu, inklui setór saúde nian no setór edukasaun nian. Justisa sosiál, ho apoiu no rekoñesimentu ba erói libertasaun nasionál sira, nomós apoiu ba kbiit- laek sira, inan sira, feto- faluk sira, idozu sira, defisiente sira no labarik sira, fó duni onra ba ideál liberdade nian murak ne ebé ita- nia avó, inan- aman no maun- boot sira luta bá no nu udar marku importante ida, iha Governasaun ida liubá. Lala ok sira atu harii sistema seguransa sosiál ida, hakat- ain namanas hela, ho kontribuisaun responsavel husi parte hotuhotu, nune e bele iha duni sustentabilidade ba Estadu sosiál ne ebé ita defende no hakarak, ba ita- nia sosiedade. Prosesu desentralizasaun administrativa no harii munisípiu sira, hodi la haluha suku sira no lideransa tradisionál sira, tan sira- nia hanoin diak no importante tebes ba distribuisaun rekursu ne ebé justu, hamutuk ho PDID no PNDS, inisiativa hirak ne e hotu, mai fó duni meiu oinoin ba área rurál sira, hodi responde ba populasaun sira- nia nesesidade, hodi hakbiit daudaun emprezariadu no dezenvolvimentu ekonómiku lokál. Iha perspetiva kontinuidade nian, ne ebé ita hakarak VI Governu ne e atu banati bá, ha u sei temi- sai esforsu hirak ne ebé halo imajen Timor- Leste nian manán kredibilidade iha nivel internasionál. Timor- Leste, maske hetan sasidik no hakiduk balu, nia soi kbiit, atu hakat liu hodi bá oin nafatin, hodi asume lideransa iha nia setór estratéjiku sira, hanesan seguransa iha railaran. Bainhira Forsa Estabilizasaun Internasionál sira, no Misaun Nasoens Unidas nian sira, foti ain husi railaran, iha tinan 2012 nia rohan, ema haree ita hanesan país ida ne ebé aprende ona husi nia frajilidade sira rasik, investe ona iha rekonsiliasaun, hodi hetan ona klima pásnian, iha moris sosiál no polítika. Aleinde relasaun diplomátika no amizade ne ebé ita esabelese ho kuaze nasaun sira hotu iha mundu, ita mós partisipa filafila, no hetok beibeik iha fora internasionál, hodi bele fahe no haktuir dezafiu no ézitu sira husi ita- nia istória rasik. Ita soi relasaun di ak tebetebes ho rai- viziñu sira, Austrália no Indonézia, no ita sei promove nafatin ita- nia ligasaun istórika no ita- nia amizade ho Portugál. Kooperasaun ho país hirak- ne e, nune e mós ho Estadus Unidus Amérika nian, Xina, Japaun, Koreia- du- Súl, Kuba, Brasil, Nova- Zelándia no país belun sira husi Áfrika, husi ASEAN no husi Uniaun Europeia, sei fó dalan nafatin ba ita atu dezenvolve ita- rain. Enkuantu ida, husi país katóliku rua de it, iha rejiaun sudueste- aziátiku, ita hein atu asina konkordata ho Santa Sé, molok tinan ne e remata, buat ne ebé sei hametin liután ita- nia relasaun- di ak ho Igreja Katólika. Iha fulan Jullu, tinan liu- ba, ita asume prezidensia rotativa klibur nasaun CPLP nian, no ita sei servisu hamutuk ho país nain ualu, husi komunidade ida ne e, atu la os deit hametin amizade, maibé haforsa mós kresimentu ba instituisaun ida ne e, liuhusi kooperasaun ekonómika no empresarial alargadu iha CPLP nia laran. Ita kontinua servisu iha prosesu atu adere ba ASEAN, no ita hala o nanis hela, knaar lideransa no solidariedade 6 / 13
7 internasionál, ne ebé hola fatin iha estrutura ida hanesan g7+, eh iha intervensaun desiziva, hodi fó apoiu ba eleisaun sira iha rai- Guiné- Bisau, hodi hatuur fali país ne e, iha orden konstitusionál nia mahon. Exelénsia Sira, Señora no Señór sira, Naha responsabilidade governasaun nian, ladún todan, bainhira ita hanoin de it kona- ba progresu hotuhotu, ne ebé ita hetan ona, maibé naha ne e sai boot, no todan tebes, bainhira ita hateke ba buat hotu, ne ebé seidauk halo. Keta iha iluzaun ba dezafiu sira ne ebé horik hela iha setór oinoin. Difikuldade ida ne ebé ita hasoru hela, mak falta dadus no falta indikadór sira ne ebé ita bele fiar metin kona- ba situasaun atuál país nian. Dadus ofisiál ikus liu kona- ba moris- kiak nian, mai kedas husi tinan 2009, ne ebé hatudu katak kuaze metade populasaun moris iha liña- pobreza nasionál nia okos. Liu tiha ona tinan lima, no ita hatene katak kreximentu ekonómiku akontese duni, maibé ita hatene mós katak, benefísiu husi kreximentu ne e seidauk to oba ema hotu. Relatóriu kona- ba Meta Dezenvolvimentu Miléniu nian ba tinan 2014, nomós Índise Dezenvolvimentu Umanu ba tinan 2013, no Índise kona- ba Hamlaha ba tinan 2014, hatudu susesu lubun ida, maibé mós hatudu hela, knaar todan- boot, ne ebé mai hasoru daudauk ita. Ita- nia rain, bele buka duni- tuir dezenvolvimentu no progresu, bainhira ita asegura katak ita- nia populasaun hetan edukasaun diak, no iha saúde di ak. Maibé, atu hetan edukasaun no saúde di ak populasaun tenke hetan ai- han, hetan bee- moos/ bee- hemun, hetan uma- mahon di ak. Tanba ne e, agrikultura, edukasaun, saúde, bee- moos/ bee- hemun no saneamentu no uma- mahon mak sai nu udar setór vitál sira ne ebébe ezije estratéjia no investimentu ne ebé seriu. Maske nune e, ita tenke realista, hodi define buat hirak be ita bele hala o, tuir nesesidade sira urjente liu, no tuir rekursu ne ebé iha. Liu 50% husi ita- nia populasaun iha idade tinan 19 ba kraik. Dadu ida ne e de it, hatudu ona dezafiu oinoin ba governasaun ida ne ebé, tenke nakfilak ba nesesidade no aspirasaun husi grupu ne ebé reprezentativu liu, iha ita- nia sosiedade ne e mak labarik no joven sira. Ita hotu iha direitu no devér. Asesu ba edukasaun, no ba koñesimentu, mak hakat dahuluk liu, atu hamosu sosiedade ida be matenek, no iha kbiit atu hola pozisaun, bainhira hasoru injustisa, violénsia no dezigualdade. Moris- kiak la bele sai nu udar kondisaun ida permanente. Ita tenke hatoo ba ema kbiit- laek sira, ferramenta oinoin, atu sira bele hiit an sai, husi kondisaun ne e. Apoiu sosiál sira, tenke halo parte beibeik ba sosiedade ida ne ebé solidária, maibé dignidade ita- ema nian, hatuban ba prinsípiu subsidiariedade, fó dalan ba ita- ema idaidak bele deside kona- ba ita- nia knaar rasik iha sosiedade. 7 / 13
8 Exelénsia Sira, Señora no Señór sira Ita hatene katak, ita iha orizonte temporál ida badak, lato o tinan rua ho balun, atu fó forma no isin ba kompromisu hotuhotu ne ebé ita asume iha Povu nia oin, iha eleitoradu ne ebé lejitima hela V no VI Governu Konstitusionál, maibé ami fó neon no laran tomak, no ami ihavontade atu lori país ne e ba oin. Governu ida ne ela lori programa foun ida. Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu ne ebé, ikus mai, sai programa Governu ida liubá dadaun nian, mak ami atu banati- tuir, ho énfaze ba hadia prestasaun servisu no ba kualidade obra sira- nian, ne ebé efisiente, efikás no responsavel. Ami- nia prioridade mak kombate kultura burokratizasaun iha administrasaun pública, ne ebé sai todan nafatin (hanesan elefante ida, ho ain halo ho tahu). VI Governu sei haka as an, atu hafilak elefante ain- tahu ne e, sai burokrasia ida kamán liu, profisionál liu, tékniku liu no ladún politizadu. Iha orden foun ne e, méritu mak hetan fatin- oin, la ós buka- maluk eh buka- belun,be ikusmai hamosu kuaze sempre mediokridade, ka la iha kapasidade sufisiente hodi hala o knaar. Kualifikasaun no kapasidade profisionál mak sei sai kritériu sentrál ba kolokasaun funsionáriu no asesór sira iha pozisaun oinoin. Servisu iha ekipa atu hetan rezultadu, empeñu (dedikasaun) membru Governu sira- nian, responsabilidade polítika, administrativa no kriminál kona- ba aktu hotuhotu, no iha ámbitu responsabilidade ida- idak nian, la ós nu udar rekizitu di akliu atu kaer kargu públiku sira, maibé nu udar rekizitu obrigatóriu. Responsabilizasaun, prestasaun servisu ho kualidade no dixiplina, la ós buat opsionál (kaita bele hili, tuir ita nia hakarak), maibé nu udar kondisaun sine qua non atu serbí Povu timór. Transformasaun radikál ida- ne e ba ita- nia ajente públiku sira- nia mentalidade, fundamentál tebes. Avaliasaun ba dezempeñu no sukat rezultadu, mak sai nu udar instrumentu atu hatene- tuir kona- ba transformasaun iha ita- nia estrutura mentál, administrativa no polítika ne e, la o duni ka la e. Pozisaun firme ida- ne e, ne ebé ha u sei ezije husi Governu no husi ha u nia an rasik, kona- ba rigór no integridade, mak sei sai nu udar fatuk- sikun ba Ezekutivu ida- ne e, hodi hetan boa- governasaun, transparénsia no hodi kombate korrupsaun. Exelénsia sira Señora no Señór sira, Planu Estratéjiku ba Dezenvolvimentu trasa dalan ida ne ebé materializa nesesidade no aspirasaun Povu timór nian. Planu ne e rezultadu husi prosesu konsulta públika ida ba sub- distritu 65 iha railaran, husi kontributu be mai husi ministériu lubuk ida, no husi análize experiénsia husi rai seluseluk atu ita la monu ba erru ne ebé hanesan. 8 / 13
9 No ita- nia planu dehan mai ita katak sustentabilidade no diversifikasaun ekonómika ne e, señora no señór sira, urjente tebes. Timor- Leste iha potensiál boot ba dezenvolvimentu ekonómiku, tanba nia iha rekursu naturál ne ebe folin boot, inklui rekursu sira iha rai- maran, ne ebé ita seidauk explora, no rezerva Mina- rai importante iha tasi Timór. Maibé ita hatene katak rezerva hirak ne e la ós rekursu ne ebé renovavel, no iha tinan hirak tuir mai, bele mós maran ona. Ita kala iha sorte, tan ita soi rezerva Mina- rai be seidauk explora, maibé ita mós país ida ne ebé kontinua depende maka as ba Mina- rai. Tan ne e, ita tenke investe ho responsabilidade, ita tenke investe ho forma sustentavel. Ne e dezafiu boot ida ba kualkér Governu ida, tan se ita tenke fó resposta ba nesesidade atuál sira, ita tenke mós hamosu solusaun tempu naruk nian, ba jerasaun sira aban bainrua nia diak. Nune e, ita- nia prioridade ida mak, banati ba Direitu Internasionál, ita tenke asegura definisaun momoos ba ita- nia fronteira tasi nian nomós raimaran nian. Nu udar Primeiru- Ministru ha u sei prezide Konsellu ba Delimitasaun Definitiva Fronteira Tasi nian, ne ebé Parlamentu Nasionál mak aprova iha tinan kotuk nia rohan, atu povu Timor- Leste bele ezerse duni nia podér soberania ba territóriu nasionál no ba zona Tasi nian. Ita hotu hatene katak folin Mina- rai nian monu tun nabanaba ikus- ikus ne e, no iha momentu ne e, ekonomia hotuhotu ne ebé depende ba Mina- rai, hanesan ita- nian, sai vulneravel hela. Tanba ne eduni, nu udar buat foun ida, investimentu Governu nian tenke efisiente no la bele dun fakar- osan naranaran. No, maske PED halo ona polítika be loos hodi trata problema ida- ne e, polítika ne e nia implementasaun sei ezije dinámika foun ida. Polítika fiskál ida ne ebe sustentável, no despeza públika ida ne ebe koerente ho buat ne ebé planeadu tiha ona, esensiál tebes atu evita gasta naranaran, no atu bele hetan rezultadu ne ebe di ak. Ita labele kontinua fó dalan ba gastu naranaran, no ba uza osan públiku ho dalan la efisiente, ne ebé mai kuaze toma- tomak husi Fundu Petrolíferu. Ita la bele kontinua husik ita- nia ekonomia sai nu udar ekonomia konsumu nian, hodi la tau matan ba setór sira be fó valór akrexentadu iha ekonomia. Diversifikasaun ekonómika tenke komesa manán dinámika foun ida, liuhusi investimentu ida ne ebe matenek ba iha setór ekonómiku sira ne ebe iha mais- valia ba Timor- Leste, hanesan turizmu, agrikultura no peska, nomós indústria mina rai nian (petrokímika). Atubele hadia ekilíbriu fiskál ita- rain, la o hela daudaun ona reforma ida ba sistema tributáriu, hodi buka halibur osan be barak liután husi reseita doméstika, ne ebé sei bele ultrapasa valór atuál besik ba porsentu 7% to o 8% husi PIB, se ita fó atensaun nato on ba administrasaun tributária. Tanba kuaze 75% husi ita- nia populasaun hela iha ambiente rurál, bainhira ita investe iha pekuária no iha agricultura, la signifika de it sosa animál no fahe ba produtór sira, no investe iha sosa fini no fahe ba agrikultór sira, hodi hein katak tratór, ne ebe Governu fahe ba agrikultór sira, ho kritériu ne ebé ita ladún hatene- tuir, bele fila rai- mamuk barabarak tebes iha railaran, ba rai ne ebé bele kuda hare, batarka buat seluk tan. Atu inisiativa hirak ne e bele hetan susesu, ita presiza iha estratéjia ida ne ebé klaru, no interligadu ho setór sira seluseluk, hanesan setór ekonómiku, eh setór edukativu. Investimentu hirak ne e bele 9 / 13
10 hetan funan, bainhira ita bele hamosu fiu- kondutór ida entre produsaun, faan no konsumu, bele internu, kabele externu. Kooperativa sira, ita tenke haburas, basá sira iha papél boot, iha ligasaun entre produsaun no merkadu. Ita iha potensiál turístiku, maibé to o oras- ne e ladauk iha prospesaun eh investimentu sériu ruma. Natureza turístika ita- rain nian, soi murak rohan- laek atu sai fonte- rendimentu oinoin. Ita presiza investe ho matenek, hodi aproveita supremasia ekonómika Ázia nian, tan Ázia nia klase média hakarak hetan oportunidade no oferta ba atrasaun turístika. Maibé, atu to o iha ne ebá, ita presiza iha vizaun ida klaru, no estratéjia ida intersetoriál, hodi fó iis ba setór ida- ne e, no presiza mós prepara rekursu umanu nomós infra- estrutura bázika sira turizmu nian. Ita sei kontinua halo aposta iha indústria petrolífera ida be dinámiku no integradu. Dezenvolvimentu Tasi- Mane/ Kosta Súl ne e, ihaonaplanu, no sei kontribui ba hamosu empregu no fó arranke ba setór industriál tomak. Petróleu/ Mina- rai no rekursu naturál sira, tenke sai nu udar motór ida, atu haforsa setór ekonómiku tradisionál sira. Infra- estrutura báziku sira ho kualidade, mak aspetu krusiál ida ne ebé fó dalan ba buat ne ebé ita buka - katak diversifikasaun no dezenvolvimentu ekonómiku. Tebes duni, iha ona planu no projetu konkretu iha área ida- ne e, no tebes duni mos katak barak la o hela daudaun ona; maibé ita tenke fó atensaun boot liután ba kualidade obra sira- nian iha railaran. Ita sei ezije iha ne e profisionalizmu, planeamentu be diakliu, kontrolu ba folin ka kustu sira, no sei ezije relasaun diak ida, entre folin no kualidade, materiál nian ka rekursu sira no empreza sira be hetan kontratu nian; ne e prioridade ida ne ebe tenke kumpre kedas ona. Estrada sira, ponte sira, portu sira, aeroportu sira, edifísiu públiku sira, nomós telekomunikasaun no konektividade ho kualidade buat hirak- ne e hotu mesak estruturante ba aban- bainrua. Estatutu Rejiaun Oe- kusi Ambeno no Ataúro, ne ebé sei implementa Projetu- Pilotu Zona Espesiál Ekonomia Sosiál no Merkadu, merese ita- nia apoiu no atensaun totál. Nu udar projetu mata- dalan ida dezenvolvimentu integradu nian, ne ebé liga dezenvolvimentu sosiál ho dezenvolvimentu ekonómiku, ha u fiar katak lakleur sei mosu kreximentu ekonómiku ida ne ebe sustentavel. Objetivu projetu mak atu hadiak kondisaun moris nianba populasaun enklave no mos Ataúro, hanesan pólu komplementar hodi foka ba turizmu, hodi lori progresu, empregu, kultura/matenek, asesu ba servisu báziku ho kualidade hodinu unebele moris hoksolok no dignu. Señora no Señór sira, ita bele sente optimista kona- ba arranke iha setór ekonómiku ida ne e. Ita konta ho lider boot na in rua nia apoiu ba dezenvolvimentu ida- ne e, Dr. Mari Alkatiri nu udar Prezidente ba Rejiaun Espesiál Oekusi, no Señór Kay Rala Xanana Gusmão, nu udar Ministru ba Planeamentu no Investimentu Estratéjiku, naturalmente, ema ne ebé 10 / 13
11 ideál liu atu, liuhusi minstériu ida- ne e, fó apoio ba implementasaun vizaun Planu Estratéjiku ba Dezenvolvimentu nian. Exelénsia sira Señora no Señór sira, Koalia kona- ba dezenvolvimentu katak koalia kona mós ba justisa no ba direitu. Ita sei la konsege harii país ida be justu se ita la konsege asegura katak justisa sai pilár boot ida iha ita- nia sosiedade, ne ebé ema hotu bele hetan. Nune e, ita tenke hadia funsionamentu instituisaun sira- nian, no buat ne e bele akontese bainhira ita reforsa kapasidade no kompeténsia ba knaar- na in sira; buat ne e ezije avaliasaun ida be klean ba setór justisa nian, nune e mós harii kooperasaun ida ne ebe bele responde didiak ba nesesidade país ne e nian. Klaru, funsaun ita- nian mós mak buka nafatin hamosu kuadru normativu ida ne ebe bele lori ita ba país ida ne ebe modernu no progresista. Ha u tenke temi duni iha ne e katak Lei ida ne ebe importante tebetebes atu ita aprova ona mak Lei das Terras e Propriedades Lei ba Rain no Propriedade. Fundamentál tebes ba investimentu, husi railaran ka husi railiur, atu ita konsege halo lei kona- ba área ida- ne e; la nune e karik, ita sei labele konkretiza projetu hirak ne ebe esensiál hodi bele hamosu empregu. Nu udar ha u temi tiha ona, saúde no edukasaun mak área estratéjiku no ihaimportánsia tranzversál ba dezenvolvimentu iha setór seluk hotuhotu. Nu udar ita boot hatene, ha u médiku tuir profisaun, no ha u tenke salienta servisu ne ebé profisionál saúde sira dezenvolve, dala barak iha kondisaun ne ebe mukit tan falta ekipamentu, falta ijiene, falta infra- estrutura. Ne e ita labele aseita. Labele, aimoruk sira haloot hela iha armazén, hafoin iha Ospitál eh sentru saúde sira, ema hakilar deha naimoruk la iha; Labele, la iha materiál ba intervensaun sirúrjika ida, eh atu halo raiu X ida, tan sosa labiban eh tan sei hein hela autorizasaun. Ministériu, Ospitál no Sentru Saúde sira tenki koopera no asume idaidak ninia responsabilidade rasik, atu nune e populasaun bele iha asesu ba servisu saúde ho kualidade. Buat ruma sala karik, funsionáriu ruma, dirijente ruma eh ministru ruma labele hala o nia knaar karik, entaun nia tenke responsabiliza, tan nia la hatudu an nu udar profisionál, no la defende Estadu nia interesse. Prinsipiu responsabilizasaun ida- ne e ita tenke aplika indiskriminadamente ba setór hotuhotu, laiha exesaun. Kabe ba Governu atu promove polítika no investimentu oinoin hodi bele garante ba timoroan hotuhotu asesu ba ai- han, ba bee- moos/ bee- hemun no ba saneamentu báziku, atu nune e bele redús lalais moras sira, mortalidade infantíl nomós insusesu eskolár, tanba labarik ida saudavel no han di ak iha kapasidade boot liu atu konsentra, no aprende di ak liu. Ha u médiku tuir formasaun, maibé ha u- nia laran fó tebes ba área edukasaun no ba formasaun profisionál. No biar progresu ruma iha ona área hirak ne e, husi pontu- de- vista enkuadramentu teóriku nomós legál, dala ida tan, prestasaun servisu iha área ne e sei 11 / 13
12 kuran hela, sei lato o atu atende nesesidade timoroan sira- nian, sei kuran hela husi buat ne ebé Governu no servidór públiku sira iha duni kbiit atu halo. Ita bele iha kurríkulu ida be diak liu ba eskola no universidade sira, maibé laiha karik jestaun administrativa no finanseira ida be di ak, planeamentu ida adekuadu, koordenasaun institusionál, rekursus umanus ne ebe di ak, infra- estrutura ne ebe ajustadu, no meta sira ne ebe orientadu ba rezultadu, hodi korrije no ajusta nafatin buat hirak ne ebe la o ladún loos, prestasaun servisu báziku, iha área fundamentál sira hanesan edukasaun, ita sei la fó ho didiak. Sei iha nafatin dezafiu oinoin, iha país ida ho profesór sira ne ebe sei presiza aumenta sira- nia kapasidade no kualifikasaun, no ita tenke fó kondisaun ba sira atu hala o sira- nia knaar nobre ida ne e. Ita presiza empeñu, motivasaun no profisionalizmu. Ita tenki fomenta apredizajen no domíniu lian Portugés, no promove utilizasaun lian ida ne e iha ensinu siensia, matematika no iha área koñesimentu sira seluk. Dezafiu edukasaun iha relasaun la ós de it ho kestaun linguístika, maibé mós ho ita- nia kapasidade atu hanorin ho kualidade. Ita iha knaar fundamentál ida, atu asegura katak klase dosente iha duni kondisaun atu aumenta kapasidade, hodi ita bele forma daudaun profesór foun, ho komponente pedagojíku no sientífiku ne ebé forte. Ha u hanoin mós katak fundamentál ba feto sira atu barani liután atu kontinua sira- nia estudu, no atu tama mós ba forsa- de- traballu. Ema ida dehan tiha ona katak bainhira ita eduka labarik- mane oan ida, ita eduka deitema ida; bainhira ita eduka labarik- feto oan ida, ita eduka família tomak ida, no ha u aumenta tan, ita eduka Nasaun tomak ida. Inisiativa ida ne ebé ha u iha orgullu bele partisipa, nu udar asesór ba Ministériu Finansas, mak halo mapeamentu ba ministériu ne e nia funsionáriu sira, hodi identifika feto sira ne ebé bele sai nu udar jestores; ikusmai ha u mós fó apoiu ba sira- nia promosaun ba pozisaun diresaun no xefia nian. Ita tenki orgullu wain hira ita haree katak, oras- ne e daudaun, feto reprezenta 32% husi ekipa diresaun no xefia iha Ministériu Finansas. Ita hakfodak katak iha mundu modernu ohin- loron, abuzu kontra feto no violénsia doméstika sei realidade ida iha rain barabarak. Iha Timor- Leste, infelizmente, buat ne e sei realidade mós feto iha ita- nia sosiedade sei nafatin vítima ba abuzu no diskriminasaun. Ita labele aseita katak violénsia fízika eh psikolójika hasoru feto sira, sei iha nafatin. Ita tenke hapara violénsia, iha ita uman, iha servisu fatin no iha instituisaun sira. Ha u lakohi hola tan ita- boot sira- nia tempu ne ebé murak tebes, no ha u- nia liafuan ikus ha u hato o ba Igreja Katólika no ba konfisaun relijioza sira seluk, ba sosiedade sivíl no ba maun- alin timoroan sira hotu. Ha u aproveita okaziaun ida ne e atu hato o liamenon espesial hodi agradese Reverendísimu Bispu Eméritu Dom Alberto Ricardo da Silva, ba apostuladu murak wain tebes ne ebé nia halo ba timoraon sira. Iha sekúlu hirak nian laran, Igreja Katólika sai nu udar pilar fundamental ba povu Timor, tanne e fiar ka konfiansa ne ebé Igreja tau iha Reverendísimu Bispu Dom Basílio do Nascimento hodi kaer mos kargu nu udar Administrador Apostóliku Díli, mosumosu grasa boot ida basarani sira ihadiosezedili. 12 / 13
13 Sosiedade Sivil, iha tinan hirak ikus liu ba, kontribui di ak liutan iha forma responsável no partisipativa iha prosesu konstrusaun Estadu, no iha ita nia demokrasia. VI Governu sei kontinua investe iha inklusaun fundamental ida ne e, no mós ho ONG no meius komunikasaun sosial sira, tamba iha interese nasional atu hametin liu tan demokrasia iha ita nia rain. Prosesu transformasaun ba Rain ne e presiza ita hotuhotu nia partisipasaun. Ita hotu iha direitu no devér, no ita hotu, tan ne e duni, tenke partisipa tuir dalan ne ebe responsável, ba ita- nia Estadu no Nasaun nia konstrusaun. Governu ida- ne e hakarak estabelese parseria iha área ne ebé ita- boot sira iha funsaun ida ativa, iha buat ne ebé ita hanaran auditoria sosiál ; iha ne ebá, ita- boot sira sei bele halo avaliasaun didiak ba indikadór hotuhotu husi asaun governativa, ho izensaun no responsabilidade, atu nune e, hamutuk, ita bele hadia prestasaun servisu ba ita- nia povu. Hala o governasaun liuhusi dalan diálogu, simu krítika ne ebé konstrutivu, no korrije buat ne ebé la hatudu rezultadu pozitivu, ne e kompromisu sira ne ebé ita bele implementa de it bainhira iha partisipasaun husi ema hotu. Konstrusaun sosiedade ida ne ebé inkluzivu no tolerante bele de it akontese bainhira ema hotuhotu iha vontade atu partisipa ho responsabilidade iha dezenvolvimentu nasionál. Nune e mós ho ita- nia parseiru dezenvolvimentu sira, ne ebé sai ita- nia aliadu boot iha esforsu ba dezenvolvimentu, ita hakarak hametin nafatin kooperasaun no solidariedade institusionál. Timoroan sira soi haraik- an hodi rekoñese katak sira nunka la o mesamesak, no katak, bainhira hamutuk, bele la o ba dookliu. Maske nune e, ita tenke hadia ita- nia métodu servisu, hodi banati ba prinsípiu sira hatuur nanis iha Deklarasaun París nian, iha ajenda asaun ACRA nian, no iha kompromisu sira be forum nivel aas iha Busan hatuur hela atu sai mata- dalan ba Parseria iha Kooperasaun Efetiva ba Dezenvolvimentu. Atu bele konkretiza buat lubun ida ne ebe temi onaihaleten, ekipa ezekutivu governamentál iha VI Governu ida ne e, sei kompromete- anatu serbisu iha ekipa, ho mote ka lema Ida- idak serbisu ba benefisiu hotuhotu nian, hotuhotu serbisuhodi fó apoiuba ema ida- idak. Ita hotu hamutuk, bele halo diak liután ne e mak sei sai espíritu ne ebé dudu ita- nia sosiedade, atu sai solidáriu no unidu liután, konforme ita idaidak bele kontribui hosentidu aten- barani, devér no responsabilidade, ba konstrusaun koletiva ita- nia nasaun doben ida ne e. Obrigadu wain. Dr. Rui Maria de Araújo 16 Fevereiru / 13
REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO DISKURSU HOSI SUA EXCELENCIA PRIMEIRU MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO
REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO DISKURSU HOSI SUA EXCELENCIA PRIMEIRU MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO SEMINÁRIU HO OKASIAUN KONA BA INFORMASAUN 2 Jullu 2009 1 Ha u hakarak
Leia maisPobreza no moris iha TL
Pobreza no moris iha TL Semináriu Universidade Monash Dili, 5 Novembru 2014 Husi La'o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste
Leia maisLiufali tan ITIE nian. Modelo transparência Timor-Leste nian
REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO ALOCUÇÃO SUA EXCELÊNCIA PRIMEIRO-MINISTRO KAY RALA XANANA GUSMÃO NIAN IHA OCASIÃO SESSÃO ABERTURA CONFERÊNCIA REGIONAL KONA-BA INICIATIVA
Leia maisPRESIDÊNCIA DA REPÚBLICA GABINETE DO PRESIDENTE
PRESIDÊNCIA DA REPÚBLICA GABINETE DO PRESIDENTE Alokusaun Sua Exlensia Prezidenti Repúblika Kay Rala Xanana Gusmão, ba Konferensia Timor-Leste ho Parseirus Dezenvolvimentu Hotel Timor, 4 Abril 2006 Exelensia
Leia maisTimor-Leste MAIS CIDADANIA, MAIS DESENVOLVIMENTO. Mais e melhor intervenção local das Organizações da Sociedade Civil
MAIS CIDADANIA, MAIS DESENVOLVIMENTO Timor-Leste DCI-NSAPVD//3-8 Mais e melhor intervenção local das Organizações da Sociedade Civil Halo intervensaun lokál husi Organizasaun husi Sosiedade Sivil sai barak
Leia maisLa o Hamutuk Institute Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Pergunta Taur Matan Ruak Francisco Guterres Lu-Olo
La o Hamutuk Institute Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670 332 1040 email: info@laohamutuk.org Website: www.laohamutuk.org Dili,
Leia maisJUDICIAL SYSTEM MONITORING PROGRAMME PROGRAMA MONITORIZASAUN SISTEMA JUDISIÁL SUBMISAUN: EZBOSU LEI IMPRENSA VERSAUN DAHULUK
JUDICIAL SYSTEM MONITORING PROGRAMME PROGRAMA MONITORIZASAUN SISTEMA JUDISIÁL SUBMISAUN: EZBOSU LEI IMPRENSA VERSAUN DAHULUK BA PARLAMENTU NASIONÁL REPÚBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE (RDTL) 2014 Lia-makloken
Leia maisIV GOVERNO CONSTITUCIONAL SECRETARIA DE ESTADO DO CONSELHO DE MINISTROS... KOMUNIKADU BA IMPRENSA
IV GOVERNO CONSTITUCIONAL SECRETARIA DE ESTADO DO CONSELHO DE MINISTROS... KOMUNIKADU BA IMPRENSA Sorumutu Konsellu Ministru loron 16 fulan Marsu tinan 2011 Konsellu Ministru hala o sorumutu iha kuarta-feira,
Leia maisDeklarasaun Sosiedade Sivíl ba Enkontru Timor-Leste ho Parseiru Dezenvolvimentu iha Setór Dezenvolvimentu Ekonómiku 1 19 Juñu 2013
Caicoli Street, Dili -Timor Leste / Phone 77422821 / 77265169 Arsen_ctl@yahoo.com.au / nizio_pascal@yahoo.com Deklarasaun Sosiedade Sivíl ba Enkontru Timor-Leste ho Parseiru Dezenvolvimentu iha 2013 Konteúdu
Leia maisREPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO
REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO ALOKUSAUN SUA EXCELÊNCIA PRIMEIRO-MINISTRO KAY RALA XANANA GUSMÃO NIAN IHA OKASIAUN BA TOMADA DE POSSE FUNCIONÁRIOS PÚBLICOS FOUN 01 Jullu
Leia mais1. Ha'u halo ona alerta katak investimentu daudaun nian labele sakrifika dezenvolvimentu aban-bainrua nian.
MENSAJEN HOSI PREZIDENTE REPÚBLIKA TIMOR-LESTE, TAUR MATAN RUAK, BA PARLAMENTU NASIONÁL HO FUNDAMENTUS KONA-BA NIA VETU BA ORSAMENTU JERÁL ESTADU 2016 NIAN (Dekretu hosi Parlamentu Nasionál nr. 20/III,
Leia maisDEKLARASAUN UNIVERSÁL DIREITUS UMANUS NIAN
DEKLARASAUN UNIVERSÁL DIREITUS UMANUS NIAN Adota no haklaken tuir Rezolusaun 217 (III) Loron 10 fulan Dezembru, tinan 1948 Asembleia Jerál Nasoens Unidas Nian PREÁMBULU Konsidera katak rekoñesimentu ba
Leia maisHelder Lopes Principal Economist and Chief of Staff Ministry of Finance
POLITIKA NO ESTRATEJIA DEZENVOLVIMENTU EKONOMIKU TIMOR-LESTE Helder Lopes Principal Economist and Chief of Staff Ministry of Finance Dili, 05 Novembru 2014 ESTRUTURA APREZENTASAUN PLANU ESTRATEJIKU DEZENVOLVIMENTU
Leia maisKonstrusaun Estadu ba tinan sanulu oin mai: Reflesaun kona ba esperiênsia no expektativas Timor-Leste nian kona ba konstrusaun Estadu
ALOKUSAUN SUA EXSELÊNSIA PRIMEIRU-MINISTRU NO MINISTRU DEFESA NO SEGURANSA KAY RALA XANANA GUSMÃO IHA OKAZIAUN REUNIAUN HO PARSEIRUS DEZENVOLVIMENTU TIMOR-LESTE NIAN Konstrusaun Estadu ba tinan sanulu
Leia maisKONVENSAUN INTERNASIONÁL KONA-BA DIREITU EKONÓMIKU, SOSIÁL NO KULTURÁL
KONVENSAUN INTERNASIONÁL KONA-BA DIREITU EKONÓMIKU, SOSIÁL NO KULTURÁL KONVENSAUN INTERNASIONÁL KONA-BA DIREITU EKONÓMIKU, SOSIÁL NO KULTURÁL Tradusaun La Ofisial KONVENSAUN INTERNASIONÁL KONA-BA DIREITU
Leia maisPM timoroan husu realizmu iha planeamentu ba Orsamentu Estadu 2017 nian
http://noticias.sapo.tl/tetum/info/artigo/1474640.html PM timoroan husu realizmu iha planeamentu ba Orsamentu Estadu... 10/16/2016 5:50 PM PM timoroan husu realizmu iha planeamentu ba Orsamentu Estadu
Leia maisLa o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu
La o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua. D. Alberto Ricardo, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670 3321040 no +670 77234330, email: laohamutuk@gmail.com Website: www.laohamutuk.org
Leia maisINTERVENSAUN POLITIKA BANKADA PARTIDO CNRT NIAN, IHA ÂMBITU RE-APRESIASAUN BA VETO POLITIKO BA OJE 2016, HUSI SUA EXCELÊNCIA,...
INTERVENSAUN POLITIKA BANKADA PARTIDO CNRT NIAN, IHA ÂMBITU RE-APRESIASAUN BA VETO POLITIKO BA OJE 2016, HUSI SUA EXCELÊNCIA,... Bankada Cnrt Friday, January 8, 2016, Dr. Vicente Guterres Senhores Vice-Presidentes
Leia maisAVALIASAUN BA SETÓR NE E (SUMÁRIU): TRANSPORTE TERRESTRE/ESTRADA. 1. Dezempeñu, Problema, no Oportunidade sira iha Setór ne e
Estratejia Parseria País: Timor-Leste, tinan 2010 2015 AVALIASAUN BA SETÓR NE E (SUMÁRIU): TRANSPORTE TERRESTRE/ESTRADA Mapa Dalan iha Setór ne e 1. Dezempeñu, Problema, no Oportunidade sira iha Setór
Leia maisKomentáriu Ba Diresaun Jerál Estatístika - Ministériu Finansa Timor-Leste. Kestionariu Peskiza ba Atividade Negósiu 2015 Nian.
La o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Dom Alberto Ricardo, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel : +670 332 1040 Email: laohamutuk@gmail.com Website:www.laohamutuk.org Komentáriu
Leia maisJose Neves Samalarua
Jose Neves Samalarua Nudár Eis komisáriu KAK ita-boot hili dalan atu sai husi Komisáriu KAK hodi sai hanesan kandidatu PR ba eleisaun ida ne'e. Ha u hakarak atu husu, saida mak sai hanesan motivasaun prinsipál
Leia maisSeja um bom cidadão, seja um novo herói para a nossa Nação Política e Estrategia do Investimento Fundo Petrolífero
Seja um bom cidadão, seja um novo herói para a nossa Nação Política e Estrategia do Investimento Fundo Petrolífero Ministério das Finanças Dili, dia 27 de Outubro de 2016 Tópikus Aprezentasaun 1. Objetivu
Leia maisSertifikadu Investidór Certificado de Investidor. Kestionáriu Questionário
Sertifikadu Investidór Certificado de Investidor Kestionáriu Questionário -Favor, hatan pergunta tuir mai ne e- Karik ita iha dúvida ruma hodi, halo favor kontaktu TradeInvest hodi hetan klarifikasaun.
Leia maisREZUMU ANÁLIZE JURÍDIKU
REZUMU ANÁLIZE JURÍDIKU 20 Marsu 2018 AJAR no JU,S KESTAUN PRINSIPÁL Prinsípiu orientadór Autonomia Eskola Lian (literásia no instrusaun) Alunu ho nesesidade edukativa espesiál (NEE) Dezafiu barak relasiona
Leia maisKomponente PTM. Efeitu hosi Projetu Tasi Mane ba ekonomia no povu nia moris. Impaktu TMP ba sosio-ambiental. Projetu infrastrutura Petróleu Tasi Mane
Enkontru Públiku Efeitu hosi Projetu Tasi Mane ba ekonomia no povu nia moris Projetu infrastrutura Petróleu Tasi Mane TL hahú servisu ba korredór petróleu Tasi Mane iha 2010. Inklui iha Planu Estratéjiku
Leia maisKomentáriu husi La o Hamutuk ba Enkontru Parseiru Dezenvolvimentu Timor-Leste iha Jullu 2016
La o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua D. Alberto Ricardo, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670-3321040 ka +670-77234330 (mobile) email: laohamutuk@gmail.com Website:
Leia maisLA IHA JOVEN IDA MAKA HELA IHA KOTUK IHA TIMOR-LESTE ANALIZE SITUASAUN # 5 JOVEN SIRA HO DEFISIENSIA
LA IHA JOVEN IDA MAKA HELA IHA KOTUK IHA TIMOR-LESTE ANALIZE SITUASAUN # 5 JOVEN SIRA HO DEFISIENSIA UNITED NATIONS DEVELOPMENT GROUP ASIA AND THE PACIFIC for more information or to request another copy
Leia maisRelatóriu husi Grupu Serbisu kona-ba Revizaun Periódika Universál*
Versaun Avansada Distr. Jerál 9 Marsu 2017 A/HRC/34/11/Add.1 Orijinál: Lia-Inglés Tradusaun iha Tetum la ofisial Konsellu Direitus Umanus Sesaun-34 27 Fevereiru-24 Marsu 2017 Item Ajenda 6 Revizaun Periódika
Leia maisTAMBA SÁ V GOVERNO KONSTITUSIONAL HAMOSU SEFI.?
V GOVERNO CONSTITUCIONAL Gabinete do Secretário de Estado para o Fortalecimento Institucional TAMBA SÁ V GOVERNO KONSTITUSIONAL HAMOSU SEFI.? Antesedente ho Introdusaun Timor-Leste halo ona progresu boot
Leia maisManual Boa-Governasaun. Provedoria Direitus Humanus no Justisa
Manual Boa-Governasaun Provedoria Direitus Humanus no Justisa Dili, Jullu 2016 Provedoria Direitus Humanus no Justisa Manual Boa-Governasaun KUALIDADE PRESTASAUN SERVISU BA PÚBLIKU DI AK LIU HO BOA GOVERNASAUN
Leia mais9 \1.?9 DEBATE age 2016 ~ INTERVENCAO INICIAL BANCADA FRETILIN
:;L - \ Q.. -?..Di5 9 \1.?9 DEBATE age 2016 ~ INTERVENCAO INICIAL BANCADA FRETILIN ME~TAR Obrigado e muito Bom dia Sr. Presidente Parlamento Nacional e Caros Colegas Deputados, Sr. Primeiro Ministro ho
Leia maisMatadalan ba Orsamentu
REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE Matadalan ba Orsamentu 2013 Sai sidadaun diak, sai heroi diak ba ita nia nasaun Introdusaun Sai sidadaun ida-ne ebé di ak, mak sai mós eroi foun ba ita-nia nasaun hanesan
Leia maisREJIME ATU REGULA NA IN BA BENS IMÓVEIS NE EBÉ LAIHA DISPUTA
REJIME ATU REGULA NA IN BA BENS IMÓVEIS NE EBÉ LAIHA DISPUTA Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste, iha artigu 54. 0 hametin ona katak sidadaun Timor oan hotu-hotu iha direitu atu sai na in privadu
Leia maisEkipa dezenvolve Kualifikasaun. Esperensia Dezenvolve Kualifikasaun Nasional no Kursu area Servisu Sosiàl Nivel de Juñu 2017
Ekipa dezenvolve Kualifikasaun Esperensia Dezenvolve Kualifikasaun Nasional no Kursu area Servisu Sosiàl Nivel 3 29 de Juñu 2017 Introdusaun Servisu Sosiál Nivel III a) Prosesu dezenvolve kursu b) Objetivu
Leia maisKomentáriu Sosiedade Sivíl ba Enkontru Parseiru Dezenvolvimentu Timor-Leste iha Setór Ekonomia. 6 Juñu Konteúdu.
Komentáriu Sosiedade Sivíl ba Enkontru Parseiru Dezenvolvimentu Timor-Leste iha 2015 Setór Ekonomia 6 Juñu 2015 Konteúdu Introdusaun... 1 Rendimentu petróleu no gas sei kontinua tun.... 2 Osan Mina-rai
Leia maisRelatorio ba Comissaun C Parlamento nian kona ba TSP II nia Missaun
Relatorio ba Comissaun C Parlamento nian kona ba TSP II nia Missaun Saida mak TSP? TSP nia significado mak Programa ba Tulun Transisaun (Transition Support Program - TSP) programa ida neebe Governo fo
Leia maisREPÚBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE PARLAMENTU NASIONAL
REPÚBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE PARLAMENTU NASIONAL ESTATUTU KONA BA GRUPU FETO PARLAMENTAR TIMOR-LESTE NIAN Halo alterasaun iha loron 12 fulan Marsu tinan 2008 Sei konsidera ba buat ne ebé mak hakerek
Leia maisOutubru 2011 Edisaun No. 4
Outubru 2011 Edisaun No. 4 Konaba ADB nian Estratejia Parseria Pais Estratejia Parseria Pais (EPP) mak Banku Dezenvolvimentu Aziátiku (ADB) nian plataforma prinsipal atu halo dezenu operasaun hodi presta
Leia maisMandate of the Special Rapporteur on extreme poverty and human rights
NATIONS UNIES HAUT COMMISSARIAT DES NATIONS UNIES AUX DROITS DE L HOMME PROCEDURES SPECIALES DU CONSEIL DES DROITS DE L HOMME UNITED NATIONS OFFICE OF THE UNITED NATIONS HIGH COMMISSIONER FOR HUMAN RIGHTS
Leia maisREPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTER GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO
REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTER GABINETE DO PRIMEIRO-MINISTRO Diskursu Primeiro-Ministro Mari Alkatiri nian iha sesaun abertura SORUMUTUK TIMOR-LESTE HO PARSEIRU DEZENVOLVIMENTU NIAN SIRA Hotel Timor,
Leia maisDeklarasaun Sosiedade Sivíl ba Enkontru Timor-Leste ho Parseiru Dezenvolvimentu iha 2012
Rua Kaikoli, Dili, Timor-Leste +670 726-5169 nizio_pascal@yahoo.com Deklarasaun Sosiedade Sivíl ba Enkontru Timor-Leste ho Parseiru Dezenvolvimentu iha 2012 Pontus importante 15-16 Maiu 2012 Favor komprende
Leia maisReflexão Mensal Nº 4 Junho Irmã Rose Therese Nolta, SSpS no Irmão Brian McLauchin, SVD
Reflexão Mensal Nº 4 Junho 2017 HALUAN CIRCULO MARMAK NIA COMPAIXÃO, JUSTIÇA NO DOMIN INCLUSIVO BA MIGRANTES NO REFUGIADO SIRA Irmã Rose Therese Nolta, SSpS no Irmão Brian McLauchin, SVD HARE iha EUA no
Leia maisDemisaun Governu no Disolusaun Parlamentu Nasional
Demisaun Governu no Disolusaun Parlamentu Nasional Tenke Salva-Guarda Unidade Nasional Mahein Nia Lian Nú. 127, 11 Dezembru 2017 Foto: Timor Roman/Calisto da Costa, 2017 Fundasaun Mahein (FM) Website:
Leia maisDISKURSU SUA EXELÊNSIA PRIMEIRU-MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO NIAN IHA OKAZIAUN APREZENTASAUN PROGRAMA V GOVERNU KONSTITUSIONAL IHA PARLAMENTU
DISKURSU SUA EXELÊNSIA PRIMEIRU-MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO NIAN IHA OKAZIAUN APREZENTASAUN PROGRAMA V GOVERNU KONSTITUSIONAL IHA PARLAMENTU NASIONAL Parlamentu Nasional, Díli 12 Setembru 2012 Sua
Leia maisINTERVENSAUN BA PLENÁRIA EXTRAORDINÁRIA IHA PARLAMENTU NASIONAL KONA BA APRESIASAUN FOUN DEKRETO PARLAMENTU NASIONAL Nº20/III - OGE 2016
INTERVENSAUN BA PLENÁRIA EXTRAORDINÁRIA IHA PARLAMENTU NASIONAL KONA BA APRESIASAUN FOUN DEKRETO PARLAMENTU NASIONAL Nº20/III - OGE 2016 Parlamentu Nasional 8 de Janeiru de 2015 Sua Eselénsia Sr Prezidenti
Leia maisReforma Polísia no Jéneru
Nota Prátika 2 Pakote Informasaun kona-ba Jéneru no SSR Reforma Polísia no Jéneru KONTEÚDU Tanba sá mak jéneru importante ba reforma polísia? Oinsá jéneru bele integra ba reforma polísia nian? Dezafiu
Leia maisAvó Me ar. Tuir imi-nia hanoin, Sandrina tenke halo saida atu ajuda nia avó?
Avó Me ar Autora: Rosa de Sousa no Teresa Madeira Ilustradór: Edi Mario. D. de Carvalho Tuir imi-nia hanoin, Sandrina tenke halo saida atu ajuda nia avó? Baibain iha fulan ida dala ida Sentru Saúde organiza
Leia maisOinsá mak VI Governu Konstitusionál fó atensaun ba ODS ne e?
Implementasaun Objetivu Dezenvolvimentu Sustentável iha Timor-Leste: Rekomendasaun ba governu foun VIII Governu Konstitusionál husi República Democrática de Timor-Leste 31 Marsu 2018 Jerry Courvisanos
Leia maisJornal da República. funcione como efectivo elo de ligação entre o Estado, a Sociedade Civil e os Parceiros de Desenvolvimento.
funcione como efectivo elo de ligação entre o Estado, a Sociedade Civil e os Parceiros de Desenvolvimento. ne ebé refere, kontestu izolamentu ne e mós fo dalan ba interdependénsia (depende ba malu) entre
Leia maisPARLAMENTO NACIONAL BANCADA PARLAMENTAR DO PARTIDO DEMOCRÁTICO Rua Formosa Dili Timor Leste Tlp: /
PARLAMENTO NACIONAL BANCADA PARLAMENTAR DO PARTIDO DEMOCRÁTICO Rua Formosa Dili Timor Leste Tlp: 77178135/77266765 DEKLARASAUN POLITIKA BANCADA PARTIDO DEMOCRÁTICO IHA DEBATE ORSAMENTU JERAL DO ESTADU
Leia maisFavor revee hikas projesaun husi reseita no despeza total bainhira ita-boot halo revizaun ba Orsamentu Jerál Estadu ba tinan 2015.
La o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua dos Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670 332 1040 Mobile: +670 7734 8703 Email: info@laohamutuk.org Website:
Leia maisIII LEGISLATURA 3.ª SESSÃO LEGISLATIVA
Terça-feira, 18 de Agosto de 2015 I Série-A AR JORNAL do Parlamento Nacional III LEGISLATURA 3.ª SESSÃO LEGISLATIVA (2014-2015) COMISSÃO PERMANENTE REUNIÃO DE 18 DE AGOSTO DE 2015 Presidente: Ex. mo Sr.
Leia maisINFORMASUN KONA-BA POLÍTIKA RAI
INFORMASUN KONA-BA POLÍTIKA RAI Dezembru 2016 KONKLUZAUN XAVE HOSI LEVANTAMENTU KONA-BA ASESU BA RAI, SEGURANSA POSE NO KONFLÍTU KONA- BA RAI IHA TIMOR-LESTE munisípiu programa munisípiu la'o s programa
Leia maisREPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE. Livru 1. Sai sidadaun diak, sai heroi diak ba ita nia nasaun
REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE Livru 1 Sai sidadaun diak, sai heroi diak ba ita nia nasaun República Democrática de Timor-Leste Ministério das Finanças Gabinete da Minsitra S e j a u m b o m c i
Leia maisVERSÃO EXPERIMENTAL BA JORNAL PARLAMENTO NACIONAL TIMOR-LESTE
VERSÃO EXPERIMENTAL BA JORNAL PARLAMENTO NACIONAL TIMOR-LESTE Segunda-feira, 10 de Fevereiro de 2014 I. Série Número III LEGISLATURA 2. a SESSÃO LEGISLATIVA ANO LEGISLATIVO (2013 2014) SORUMUTU PLENÁRIA,
Leia maisLIAN FOUN: Juventude Timor-oan nia Envolvimentu iha Prosesu Polítiku
LIAN FOUN: Juventude Timor-oan nia Envolvimentu iha Prosesu Polítiku i Organizasaun Counterpart International no Belun halo peskiza hamutuk. Counterpart International servisu hamutuk ho organizasaun nao-governu
Leia maisSábado, 30 de junho de 2018 I Série-A / N.º 5 JORNAL V LEGISLATURA 1.ª SESSÃO LEGISLATIVA ( ) REUNIÃO PLENÁRIA DE 30 DE JUNHO DE 2018
Sábado, 30 de junho de 2018 I Série-A / N.º 5 JORNAL do Parlamento Nacional V LEGISLATURA 1.ª SESSÃO LEGISLATIVA (2018-2019) REUNIÃO PLENÁRIA DE 30 DE JUNHO DE 2018 Presidente: Ex. mo Arão Noé de Jesus
Leia maisAnaliza Orsamentu Seitor Siguransa do Estadu ba Tinan 2012: Tuir Prespektiva Sosidade Sivil Nian
Fundasaun Mahein Nia Lian no. 26, 13 Dezembru 2011 Analiza Orsamentu Seitor Siguransa do Estadu ba Tinan 2012: Tuir Prespektiva Sosidade Sivil Nian Relatoriu Ne e Apresenta iha Parlementu Nasional Komisaun
Leia maisRepública Democrática de Timor-Leste Ministério da Agricultura e Pescas. Tékniku Kuda Fehuk Midar Ne ebé Di ak
República Democrática de Timor-Leste Ministério da Agricultura e Pescas Tékniku Kuda Fehuk Midar Ne ebé Di ak 2013 Nota: Informasaun iha lívru ida ne e hanesan matadalan jerál ba prátika kuda fehuk midar
Leia maisMatadalan ba ema ne ebé precisa durubassa (organiza evento ka sai orador)
Matadalan ba ema ne ebé precisa durubassa (organiza evento ka sai orador) DIRAT mak organiza publicação ne e. Título Matadalan ba ema ne ebé precisa durubassa (organiza evento ka sai orador) Compilação
Leia maisLA IHA JOVEN IDA MAKA HELA IHA KOTUK IHA TIMOR-LESTE ANALIZE SITUASAUN #1 JOVEN FETO AGRIKULTÓR SIRA
LA IHA JOVEN IDA MAKA HELA IHA KOTUK IHA TIMOR-LESTE ANALIZE SITUASAUN #1 JOVEN FETO AGRIKULTÓR SIRA UNITED NATIONS DEVELOPMENT GROUP ASIA AND THE PACIFIC for more information or to request another copy
Leia maisDISKURSU SUA EXELÊNSIA PRIMEIRU-MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO IHA OKAZIAUN APREZENTASAUN PROPOSTA LEI ORSAMENTU BA 2015
DISKURSU SUA EXELÊNSIA PRIMEIRU-MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO IHA OKAZIAUN APREZENTASAUN PROPOSTA LEI ORSAMENTU BA 2015 Parlamentu Nasional, Díli 1 Dezembru 2014 Sua Exelênsia Señor Prezidente Parlamentu
Leia maisA/HRC/19/17. Asembleia Jerál. Relatóriu hosi Grupu Traballu kona-ba Revizaun Periódiku Universál * Timor-Leste. Nasoins Unidas
Nasoins Unidas Asembleia Jerál Distr.: Jerál 3 Janeiru 2012 Orijinál: Inglés A/HRC/19/17 Konsellu Direitus Umanus Sesaun ba dala sanulu-resin-sia Item 6 hosi Ajenda Revizaun Periódika Universál Relatóriu
Leia maisLA IHA JOVEN IDA MAKA HELA IHA KOTUK IHA TIMOR-LESTE POLICY BRIEF # 2 JOVEN MIGRANTE SIRA IHA SIDADE DILI
LA IHA JOVEN IDA MAKA HELA IHA KOTUK IHA TIMOR-LESTE POLICY BRIEF # 2 JOVEN MIGRANTE SIRA IHA SIDADE DILI UNITED NATIONS DEVELOPMENT GROUP ASIA AND THE PACIFIC for more information or to request another
Leia maisAVALIASAUN BA SETÓR PRIVADU (SUMÁRIU)
Estratejia Parseria País: Timor-Leste, tinan 2011 2015 AVALIASAUN BA SETÓR PRIVADU (SUMÁRIU) A. Barreira sira-ne ebé Setór Privadu Enfrenta 1. Timor-Leste ninia setór privadu iha faze sira inisiál ba dezenvolvimentu
Leia maisREPÚBLICA DEMOCRÁTICA TIMOR-LESTE
REPÚBLICA DEMOCRÁTICA TIMOR-LESTE DISKURSU SUA EXCELÊNCIA PRIMEIRO-MINISTRO KAY RALA XANANA GUSMÃO NIAN IHA OCASIÃO APRESENTAÇÃO PROPOSTA KONA-BA LEI ORÇAMENTO GERAL ESTADO TINAN 2012 PARLAMENTO NACIONAL
Leia maisPROGRAMA VIII GOVERNU KONSTITUSIONAL
VIII GOVERNO CONSTITUCIONAL PROGRAMA VIII GOVERNU KONSTITUSIONAL Aprovadu iha Konselhu Ministrus Díli, 20 Julhu 2018 ÍNDICE PREÂMBULU 6 1. MUDANSA BA PROGRESU NO BEM-ESTAR 6 1.1 Vizaun Jerál 9 1.2 Senáriu
Leia maisSURVEY 2013 IHA TIMOR-LESTE KONA-BA ASUNTU SEGURANSA NO POLÍTIKA
SURVEY 2013 IHA TIMOR-LESTE KONA-BA ASUNTU SEGURANSA NO POLÍTIKA INTRODUSAUN Iha 2013, Fundasaun Ázia hala o levantamentu nasionál ba daruak ho objetivu atu halibur opiniaun pesoál sira hodi tulun sukat
Leia maisSUPLEMENTO. Série I, N. 37. Jornal da República. Quarta-Feira, 26 de Setembro de 2018
Quarta-Feira, 26 de Setembro de 2018 Série I, N. 37 $ 8.00 PUBLICAÇÃO OFICIAL DA REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR - LESTE SUPLEMENTO PROGRAMA VIII GOVERNO CONSTITUCIONAL PROGRAMA VIII GOVERNU KONSTITUSIONAL
Leia maisDezenvolvimentu projetu infrastrutura sira no dezafiu ba implementasaun Lisensamentu ambientál iha Timor-Leste.
An edited version of this paper will be published in the forthcoming proceedings of the 2017 Conference of the Timor-Leste Studies Association. Dezenvolvimentu projetu infrastrutura sira no dezafiu ba
Leia maisOrsamentu Jeral Estadu 2012 ha belit liu tan Malisan Rekursu ba Timor-Leste
Orsamentu Jeral Estadu 2012 ha belit liu tan Malisan Rekursu ba Timor-Leste TEMPO SEMANAL, 31 Outubru 2011 http://temposemanaltimor.blogspot.com/2011/10/orsamentu-jeral-estadu-2012-habelit-liu.html Husi
Leia maisPARTE A: TROKA SUBSTANTIVA ALTERASAUN BA DEKRETU-LEI N. 3/2015, loron-15 fulan-janeiru
PARTE A: TROKA SUBSTANTIVA ALTERASAUN BA DEKRETU-LEI N. 3/2015, loron-15 fulan-janeiru Alterasaun 2018 Decreto-Lei 3/2015 DL CNB Observasaun Jurídiku Art 2, n. 2 (âmbito de aplicação) Foun Regula escola
Leia maisOrsamentu Estadu 2012
REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE Matadalan Sidadaun Ida ba Orsamentu Estadu 2012 iha Repúblika Democrátika Timor-Leste Adeus Konfliktu, Benvindu Desenvolvimentu Introdusaun Lei Orgániku Ministériu
Leia maisSubmisaun Luta Hamutuk Orçamento Rectificativo do Orçamento Geral do Estado 2010
Submisaun Luta Hamutuk Orçamento Rectificativo do Orçamento Geral do Estado 2010 Bazeia ba Proposta de Lei kona-ba Orsamento Rectificativo (OR) 2010 nebe guverno haruka ona ba Parlamento Nasional iha dia
Leia maisRekomendasaun Polítika
Rekomendasaun Polítika ONG Ba Futuru / For the Future Projetu ida-ne e finansiadu hosi Uniaun Europeia no Australian AID. Vol: 3 Outubru 2014 Rekomendasaun Xave: 1. Hametin sistema protesaun ne ebé iha
Leia maisHusi almamater ida, ho neon ida, hamutuk nu udar roman ba Timór-Leste
ALUMNI Husi almamater ida, ho neon ida, hamutuk nu udar roman ba Timór-Leste Departamento de Estudantes, Alumni e Empregabilidade I. Perfíl Alumni Universidade Nacional Timor Lorosa e (UNTL) nu udar Universidade
Leia maisLa o Hamutuk. Ezboso Lei Anti-Korupsaun
La o Hamutuk The Timor-Leste Institute for Development Monitoring and Analysis Rua dos Martires da Pátria, Bebora, Dili, Timor-Leste P.O. Box 340, Phone: +670 332 1040 or +670-7234330 Email: info@laohamutuk.org
Leia maisREPUBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE NIAN SEKRETÁRIA ESTADU JUVENTUDE NO DESPORTU
REPUBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE NIAN SEKRETÁRIA ESTADU JUVENTUDE NO DESPORTU Prefásiu Ha u-nia solok hanesan Sekretáriu Estadu ba Juventude no Desportu atu aprezenta Polítika Nasionál Juventude foun
Leia maisINFORMASAUN MERKADU TRABALLU LABOR MARKET OUTLOOK
REPÚBLICA DEMOCRATICA DE TIMOR-LESTE SECRETARIA DE ESTADO PARA A POLITICA DE FORMAÇÃO PROFISSIONAL E EMPREGO DIRECÇÃO GERAL DEPARTAMENTO DE INFORMAÇÃO DO MERCADO DE TRABALHO INFORMASAUN MERKADU TRABALLU
Leia maisSubmisaun Ba Prezidente da Repúblika Timor-Leste. Husi. La o Hamutuk. relasiona ho
La o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670 3321040 no +670 7234330, email: info@laohamutuk.org Website: www.laohamutuk.org
Leia maisREPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE
REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE Orsamentu Geral Estadu Aprovadu Panorama Orsamental Livru 1 República Democrática de Timor-Leste Ministério das Finanças Gabinete da Minsitra Seja um bom cidadão, seja
Leia maisRevizaun Estratéjika ba Nutrisaun Department of Foreign Affairs and Trade Rezumu Relatóriu
Revizaun Estratéjika ba Nutrisaun Department of Foreign Affairs and Trade Rezumu Relatóriu Dezembru 2017 Antesedente Maski iha nafatin esforsus hodi hadi ak estadu, deznutrisaun kontinua sai dezafiu dezenvolvimentu
Leia maisBA PROPOSTA ORSAMENTU PARLAMENTU NASIONAL TINAN FISKAL 2014 Luta Hamutuk, Haburas Foundation, Fundasaun Mahein, CEPAD & TLMDC
DEKLARASAUN KONJUNTA BA PROPOSTA ORSAMENTU PARLAMENTU NASIONAL TINAN FISKAL 2014 Luta Hamutuk, Haburas Foundation, Fundasaun Mahein, CEPAD & TLMDC DISPOZISAUN JERAL Tinan fiskal 2013 atu remata dadaun,
Leia maisOhin, Bankada Partido CNRT hakarak halo apresiasaun jeral no perspektiva global e politika ba OGE tinan 2013.
INTERVENSAUN DISTINTU DEPUTADO, Sr. NATALINO DOS SANTOS NASCIMENTO, XEFI BANKADA CNRT PARLAMENTU NACIONAL IHA OKAZIAUN DEBATE ORSAMENTU JERAL DO ESTADO (OJE) TINAN 2013 Parlamento Nacional, 4 Fevereiro
Leia maisQuarta-feira, 13 de Junho de 2018 I Série A - N.º 1 JORNAL V LEGISLATURA 1.ª SESSÃO LEGISLATIVA ( ) REUNIÃO PLENÁRIA DE 13 DE JUNHO DE 2018
Quarta-feira, 13 de Junho de 2018 I Série A - N.º 1 JORNAL do Parlamento Nacional V LEGISLATURA 1.ª SESSÃO LEGISLATIVA (2018-2019) REUNIÃO PLENÁRIA DE 13 DE JUNHO DE 2018 Presidente: Ex. mo Sr. Aniceto
Leia maisAnaliza no monitor Orsamentu Jerál Estadu
Analiza no monitor Orsamentu Jerál Estadu 18-20 Novembru 2013 Husi La'o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670 3321040
Leia maisProposta Orsamentu Jeral Estadu (OJE) 2015 ba Polisiamentu Komunitariu Presiza Apoiu Polítika husi Parlamentu Nasional
Proposta Orsamentu Jeral Estadu (OJE) 2015 ba Polisiamentu Komunitariu Presiza Apoiu Polítika husi Parlamentu Nasional Mahein Nia Lian Nú. 89, 30 Outobru 2014 Relatoriu Fundasaun Mahein Nia Lian ne e suporta
Leia maisDISKURSU EXSELÊNSIA PRIMEIRU-MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO IHA OKASIAUN SESAUN PLENÁRIA EXTRAORDINÁRIA DISKUSAUN NO VOTASAUN IHA JENERALIDADE BA
DISKURSU SUA EXSELÊNSIA PRIMEIRU-MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO IHA OKASIAUN SESAUN PLENÁRIA EXTRAORDINÁRIA DISKUSAUN NO VOTASAUN IHA JENERALIDADE BA PROPOSTA LEI NO. 15/III (3) GOVERNU NE EBÉ PROSEDE
Leia maisLA IHA JOVEN IDA MAKA HELA IHA KOTUK IHA TIMOR-LESTE ANALIZE SITUASAUN # 4 JOVEN LGBTI
LA IHA JOVEN IDA MAKA HELA IHA KOTUK IHA TIMOR-LESTE ANALIZE SITUASAUN # 4 JOVEN LGBTI UNITED NATIONS DEVELOPMENT GROUP ASIA AND THE PACIFIC for more information or to request another copy please contact
Leia maisTimor-Leste Estratéjia Dezenvolvimentu Akikultura Nasionál ( )
Timor-Leste Estratéjia Dezenvolvimentu Akikultura Nasionál (2012-2030) Direcção Nacional de Pescas e Aquicultura Ministério da Agricultura e Pescas Timor-Leste 2012 Direitu hotu-hotu rezervadu. La presiza
Leia maisSISTEMA JUSTISA IHA TIMOR-LESTE AVALIASAUN INDEPENDENTE NO ABRANJENTE BA NESESIDADE SIRA. Dili, Timor-Leste Loron 13, fulan Outubru, tinan 2009
SISTEMA JUSTISA IHA TIMOR-LESTE AVALIASAUN INDEPENDENTE NO ABRANJENTE BA NESESIDADE SIRA Dili, Timor-Leste Loron 13, fulan Outubru, tinan 2009 Índise I. Agradesimentu... 3 II. Lista Akrónimu... 4 III.
Leia maisQuarta-feira, 06 de Setembro de 2017 I Série-A -2 JORNAL IV. LEGISLATURA 1.ª SESSÃO LEGISLATIVA ( )
Quarta-feira, 06 de Setembro de 2017 I Série-A -2 JORNAL do Parlamento Nacional IV. LEGISLATURA 1.ª SESSÃO LEGISLATIVA (2017-2018) REUNIÃO PLENÁRIA DE 06 DE SETEMBRO DE 2017 Presidente: Ex. mo Sr. Aniceto
Leia maisProposta Reforma Lei Tributária Hs. Viriato Seac (2)
Aprezentasaun (1) ba Sorumutu Públiku Proposta Reforma Lei Tributária 2008 Organizasaun Sosiadade Sivil-nia Perspetiva April 21, 2008 Ideia Jerál Hs. Viriato Seac (2) Proposta Reforma Lei Tributária, halo
Leia maisRepúblika Democrátika de Timor Leste
Repúblika Democrátika de Timor Leste Orsamento Rectifikasaun 2008 Julho 2008 DOCUMENTU ORSAMENTAL No.1 Preparado husi Ministériu Finansas Diresaun Nasional do Orsamentu Indice Indice... 2 Parte 1 Discurso
Leia maisINTERVENCAO IHA PARLAMENTO NACIONAL DEBATE ORCAMENTO Husi Jose Luis Guterres, Frenti-Mudansa, 23 Novembru 2016
INTERVENCAO IHA PARLAMENTO NACIONAL DEBATE ORCAMENTO 2017 Husi Jose Luis Guterres, Frenti-Mudansa, 23 Novembru 2016 SENHOR PRESIDENTE DO PARLAMENTO NACIONAL SENHOR PRIMEIRO MINISTRO MAUN BOT MINISTRO CONSELHEIRO
Leia maisOrsamentu Jerál Estadu no Sustentabilidade Ekonómiku
Orsamentu Jerál Estadu no Sustentabilidade Ekonómiku 10-14 Fevreiru 2014 Husi La'o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste
Leia maisSubmisaun ba Komisaun A Parlamentu Nasionál Repúblika Demokrátika de Timor-Leste
La o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua dos Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670 332 1040 Mobile: +670 7734 8703 Email: info@laohamutuk.org Website:
Leia maisPergunta ba Partidu Polítiku La o Hamutuk nia pergunta ba Partidu Politíku sira ne ebé sei kompete iha Eleisaun Parlamentar periodu
La o Hamutuk nia pergunta ba Partidu Politíku sira ne ebé sei kompete iha Eleisaun Parlamentar periodu 2017-2022 Pergunta jerál ba Partidu Polítiku sira 1. Saida mak sai vizaun estratéjiku atu lori povu
Leia maisLA IHA JOVEN IDA MAKA HELA IHA KOTUK IHA TIMOR-LESTE ANALIZE SITUASAUN # 3 JOVEN SIRA NE EBE LA IHA SERBISU, LA TUIR EDUKASAUN, KA TREINAMENTU
LA IHA JOVEN IDA MAKA HELA IHA KOTUK IHA TIMOR-LESTE ANALIZE SITUASAUN # 3 JOVEN SIRA NE EBE LA IHA SERBISU, LA TUIR EDUKASAUN, KA TREINAMENTU UNITED NATIONS DEVELOPMENT GROUP ASIA AND THE PACIFIC for
Leia maisTRIBUNAL DE RECURSO Câmara de Contas
TRIBUNAL DE RECURSO Câmara de Contas PLANU BA ASAUN ANUÁL - 2016 TRIBUNÁL BA REKURSU Kámara ba Kontas OBS: Favor refere ba versaun orijinál iha lia-portugés; Dokumentu ida-ne e tradús ba lia-tetun hosi:
Leia mais