PROGRAMA NACIONAL DE PREVENÇÃO DA RESISTÊNCIA AOS ANTIMICROBIANOS José Artur Paiva Coordenador do Programa Nacional de Prevenção da Resistência aos Antimicrobianos Direcção Geral de Saúde
Agenda A situação actual: - os microrganismos problema - o consumo de antimicrobianos O Programa Nacional de Prevenção das Resistências aos Antimicrobianos: - os sistemas de avaliação e vigilância - as acções de melhoria - o cronograma - os indicadores
A situação actual: Agenda - os microrganismos problema - o consumo de antimicrobianos O Programa Nacional de Prevenção das Resistências aos Antimicrobianos: - os sistemas de avaliação e vigilância - as acções de melhoria - o cronograma - os indicadores
Where we stand Bad bugs No drugs No ESKAPE
ESKAPE pathogens Enterococcus vancomycin resistant Staph. aureus meticillin resistant Klebsiella ESBL+ Acinetobacter IMIP-R Pseudomonas aeruginosa IMIP-R Enterobacter CEF-R Rice. J Infection 2008; 197: 1078-81
ESCAPE pathogens Enterococcus vancomycin resistant Staph. aureus meticillin resistant Clostridium Acinetobacter IMIP-R Pseudomonas aeruginosa IMIP-R Enterobacteriacae ESBL+ Adapted from Jordi Rello
Grade and value of resistance Paterson: PDR: Res 3 and 4 Ceph, Carbapenems, Pip/tazo, Quinolones XDR (extreme): PDR + also R to Aminog, Tigecycline, Polimixins Falagas: MDR: R>3 classes of potentially effective antibiotics Paterson DL, et al. CID 2007;45:1179-81 Falagas ME. CID 2008:46; 1121 XDR (extensive): Resistance to all except 1 or 2 antibiotics PDR: Resistance to all classes of potentially effective antibiotics
Microrganismos problema Programa Nacional de Prevenção de Resistência aos Antimicrobianos 2010
EARSS 22 labs
Streptococcus pneumoniae - Penicillin EARSS 2008 18 %
Enterococcus faecium - vancomycin EARSS 2008 24 %
Staphylococcus aureus - methicillin EARSS 2008 53 %
Vancomycin MIC distribution creeping towards susceptibility breakpoint over time MRSA isolates (n=662) measured in a single US tertiary care institution Proportion of isolates measured, % 80 70 60 50 40 30 20 10 0 MICs measured by Etest 2001 2003 2005 Susceptibility breakpoint 0.125 0.19 0.25 0.38 0.5 0.7 1.0 1.5 2.0 3.0 4.0 Vancomycin MIC, µg/ml Steinkraus G et al. J Antimicrob Chemother 2007;60:788 794
Gram negative bacteria -Classes of β-lactamases Serineβ-Lactamases Metalloβ-Lactamases AmpC (Class C) ESBLs Carbapenemases Carbapenemases Class A (TEM, SHV, CTX-M) Class D (OXA) Class A (KPC; IMI) Class D (OXA) Class B enzymes (IMP; VIM) NDM-1
Departamento da Prevalence of ESBLs in Enterobacteriaceae 1. Bouchillon et al. Int J Antimicrob Agents 2004;24:119 124 2. Edelstein et al. ICAAC, Washington, USA 2004 Poster: C2-1331 РЕЗОРТ 2002-042 Austria 3.2% Germany 2.6% The Netherlands 2.0% Belgium 10.1% Switzerland 3.4% France 5.2% Portugal 15.5% Spain 4.9% PEARLS 2001 2002 Russia 52.4% ESBL, % Slovenia 7.7% Italy 14.3% Greece 27.4% Croatia 15.0% Turkey 13.0% 52.4 27.4 13.0 15.5 10.1 4.9 7.7 3.2 3.4 2.0 2.6
In vitro activity (%) of various agents against ESBL +ve and ESBL ve strains Departamento da ESBL +ve ESBL -ve Meropenem Imipenem Cefoper.-Sulb. Amikacin Piper.-Tazo. Ciprofloxacin Co-trimoxazole Amox.-Clav. Gentamicin Cefepime Cefotaxime Ceftazidime 12.4 11.1 23.8 45.1 49.6 61.0 59.5 65.5 67.2 65.5 72.6 80.1 82.9 91.7 100.0 100.0 99.1 96.6 99.5 91.5 ICU strains 2002-04 RESORT Study
E. coli 3rd gen. caphalosporin EARSS 2008 10 %
Klebsiella pneumoniae 3rd gen. cephalosporin EARSS 2008 26 %
E. coli - quinolones EARSS 2008 29 %
Klebsiella pneumoniae - quinolones EARSS 2008 22 %
Pseudomonas aeruginosa - ceftazidime EARSS 2008 16 %
Pseudomonas aeruginosa - piperacillin EARSS 2008 17 %
Pseudomonas aeruginosa - carbapenems EARSS 2008 18 %
17% of Pseudomonas aeruginosa isolates were found to be multi-resistant ( 3 classes of antibiotics) 6% were resistant to all five classes 14 12 10 % Isolates The most dominant phenotype in 2008 was combined resistance to all five classes of antimicrobials 8 25% isolates resistant to 2 antibiotics 6 4 2 0 1 2 3 4 5* *PIPT + CAZ + FQ + CARB + AmG EARSS 2008
Multidrug resistance (MDR) BACTERIA MDR MDR definition EARSS 2008 Escherichia coli 9% R to 3rd gen cephalosporins, quinolones and aminoglycosides Klebsiella pneumoniae 14% R to 3rd gen cephalosporins, quinolones and aminoglycosides Pseudomonas aeruginosa 17% R to at least three of these: ceftazidime, piperacillin, quinolones, aminoglycosides, carbapenems
Portugal 2001-2008 EARSS 2008
Agenda A situação actual: - os microrganismos problema - o consumo de antimicrobianos O Programa Nacional de Prevenção das Resistências aos Antimicrobianos: - os sistemas de avaliação e vigilância - as acções de melhoria - o cronograma - os indicadores
Resistências Antimicrobianas Condicionantes Departamento da DeLisle S. et al. Chest 2003;123:504S 518S
Prevenção de resistência aos antimicrobianos Programa Nacional de Controlo de Infecção Programa Nacional de Prevenção de Resistência aos Antimicrobianos
Selection for Antimicrobial-Resistant Strains Resistant Strains Rare Antimicrobial Exposure Resistant Strains Dominant
Pathogens associated with inadequate antimicrobial therapy of VAP Departamento da Organisms (%) 50 40 P. aeruginosa Most episodes of inadequate antimicrobial therapy are due to potentially antibiotic-resistant bacteria 30 20 10 S. aureus Acinetobacter baumannii Other Klebsiella pneumoniae 0 Organism type Kollef MH. Clin Infect Dis 2000;31(S4):S131 138
O ciclo vicioso Utilização de antibióticos de largo espectro de forma prolongada Selecção/Emergência de microrganismos multiresistentes Aumento da pressão antibiótica
Outpatient antibiotic use in 2008 ESAC
Outpatient antibiotic use DDD / 1000 habitants / day ESAC 2008
Outpatient antibiotic use Portugal in the last ten years ESAC
Outpatients use of quinolones 2008 ESAC
Hospital use of antimicrobials ESAC
Agenda A situação actual: - os microrganismos problema - o consumo de antimicrobianos O Programa Nacional de Prevenção das Resistências aos Antimicrobianos: - os sistemas de avaliação e vigilância - as acções de melhoria - o cronograma - os indicadores
1. Sistemas de vigilância Sistema informatizado de vigilância e alerta de microrganismos resistentes relevantes Sistema de vigilância de consumo hospitalar de antimicrobianos
2. Como reduzir/adequar o consumo de antimicrobianos Efeito de Hawthorne medir/avaliar leva a melhorar Pedagogia / Educação do cidadão e dos profissionais Regulação: emanação de normas e algoritmos Acompanhamento e consultadoria: antimicrobial stewardship
Mantenha a eficácia dos antibióticos: uma tarefa para todos! Uso errado de antibióticos torna as bactérias resistentes aos mesmos Infecções por bactérias resistentes são mais perigosas e difíceis de tratar Evite as infecções: lave as mãos e cumpra o programa de vacinas Os antibióticos não actuam nas infecções por vírus, como a gripe Não se auto-medique: não tome antibióticos sem prescrição do médico Tome os antibióticos, de acordo com as indicações do médico Não tenha antibióticos em casa: devolva à farmácia os comprimidos de antibiótico sobrantes
2. Como reduzir/adequar o consumo de antimicrobianos Efeito de Hawthorne medir/avaliar leva a melhorar Pedagogia / Educação do cidadão e dos profissionais Regulação: emanação de normas e algoritmos Acompanhamento e consultadoria: antimicrobial stewardship
Protocolos / Guidelines Enhance education Enhance integration Enhance efficiency Enhance efficacy Enhance safety: error rate Reduces variability Enhance audit Enable rigorous clinical research Elicits best-practice
Guidelines from societies Standard operating procedure Evidence based medicine Local conditions
2. Como reduzir/adequar o consumo de antimicrobianos Efeito de Hawthorne medir/avaliar leva a melhorar Pedagogia / Educação do cidadão e dos profissionais Regulação: emanação de normas e algoritmos Acompanhamento e consultadoria: antimicrobial stewardship
Comissões de Antibióticos / CFT Avaliação / Regulação / Normalização do seu papel Empowerment Acesso e utilização de dados dos sistemas de vigilância Customização de normas nacionais Pedagogia / Acompanhamento Articulação Comissão de Antibióticos Comissão de Controlo de Infecção Proximidade à DQ-DGS/Coordenação PNPRA
Agenda A situação actual: - os microrganismos problema - o consumo de antimicrobianos O Programa Nacional de Prevenção das Resistências aos Antimicrobianos: - os sistemas de avaliação e vigilância - as acções de melhoria - o cronograma - os indicadores
Impact measurement Process measures - Did antimicrobial use change? Outcome measures - Did microbial resistance reduce?
Metas / Cronograma Departamento da
Conclusões Elevada incidência de microrganismos multiresistentes Elevado consumo de antimicrobianos O ciclo vicioso: infecção antibiótico Resposta necessária: o PNPRA e o PNCI duas faces da mesmo plano Vigiar para detectar precocemente Melhorar com: pedagogia, regulação, acompanhamento Medir/Auditar: indicadores de processo (melhorar prescrição antibiótica) e de resultado (diminuir MR microbiana) As Comissões de Antibióticos / CFT