Nota Pembelajaran Sesi 2 Evolusi Ejaan Jawi

Transcrição

1 Nota Pembelajaran Sesi 2 Evolusi Ejaan Jawi 1. Tulisan Jawi sudah bersama orang Melayu di rantau Nusantara selama lebih 700 tahun. a. Bukti atau artifak tertua tulisan Jawi yang dijumpai di Semenanjung Tanah Melayu ialah Batu Bersurat Terengganu yang bertarikh 1303M (menurut SMN al-attas). 2. Beberapa pengkaji yang menerangkan tentang kedatangan Islam di Nusantara ialah Hashim Musa, Syed Muhammad Naquib (SMN) al-attas, Fatimi, Omar Awang dan beberapa orientalis barat. 3. Antara para pengkaji skrip Jawi yang terkenal ialah Shellabear, Marsden, Winstedt, Raja Ali Haji, Abdullah Munsyi, Za ba (Zainal Abidin bin Ahmad) dan Haji Hamdan Haji Abdul Rahman. 4. Buku Pengantar Ilmu Jawi karya Muhammad Syukri Rosli dan Kang Kyoung Seok telah menunjukkan proses evolusi ejaan Jawi dari zaman ke zaman. 5. Evolusi sistem tulisan Jawi telah dikaji oleh Hashim Musa dalam buku beliau yang bertajuk Sejarah Perkembangan Tulisan Jawi yang memaparkan a. Sistem Ejaan Jawi dalam Inskripsi Batu Bersurat Terengganu (1303M) b. Sistem Ejaan Jawi Abad ke-10 hingga 11 H/ke-16 hingga 17 M (dalam surat antara seorang syahbandar dan dua orang kapten kapal Belanda) c. Sistem Ejaan Jawi Abad ke-18m (dalam Hukum Kanun Melaka) d. Sistem Ejaan Jawi Abad ke-19m (dalam Hikayat Perjalanan Sultan Ahmad Rijal al- Din ke Banggala) e. Sistem Ejaan Jawi Abad ke-20m (dalam Majalah Dian, Bilangan 5, keluaran Oktober 1962) 6. Sistem Ejaan Jawi Moden yang terkini adalah berdasarkan beberapa hukum iaitu a. Ejaan tradisi b. Ejaan lazim c. Hukum derlung d. Hukum luar derlung e. Hukum kaf ga f. Hukum ra ma g. Hukum ha dan aha 7. Peraturan ejaan lain termasuk untuk a. Pengimbuhan b. Diftong c. Kaedah Gelinciran (hamzah untuk laut, paut dsb) d. Glotal e. Kata serapan inggeris 8. Kebanyakan ejaan Jawi bagi kata serapan Arab dikekalkan sebagaimana ejaan asli perkataan tersebut dalam Bahasa Arab 9. Cabaran mempelajari tulisan wujud kerana faktor-faktor tersebut a. Sistem yang lebih konpleks daripada tulisan Rumi b. Konsonan yang berbeza-beza (s diwakili tsa, sin dan sad; z diwakili tzal, zai dan zad; k diwakili kaf dan qaf; t diwakili tad an tha; h diwakili ha simpul dan ha pedas ; dan sebagainya) c. Vokal Jawi yang kurang daripada vokal Rumi alif mewakili a; ya mewakili I dan e taling; wau mewakili u dan o manakala e pepet tidak diwakili d. a juga diwakili konsonan ain dan glottal hamzah selain vokal alif e. Hukum ejaan Jawi yang pelbagai menentukan adakalanya vokal alif digunakan dan adakalanya tidak f. Homograf menjadikan huruf alif perlu digunakan untuk sesetengah perkataan (contohnya untuk membezakan hempas ddengan hampas ) namun penulis akan menghadapi masalah mengingat perkataan mana yang ada pasangan homograf g. Kata serapan Arab tidak mempunyai sistem vokal yang standard atau lazim. Maka adakalanya alif, ya dan wau digunakan dan adakalanya tidak. Ejaan asli bahasa Arab perlu diingat. [Sila lihat Lampiran 1 Menganalisis Sistem Ejaan Jawi]

2 Lampiran 1 Menganalisis Sistem Ejaan Jawi [Dipetik daripada tesis Phd Pelestarian Tulisan Jawi di Singapura oleh Hirman Mohamed Khamis, UPM 2016] Dalam menganalisis cabaran mempelajari sistem ejaan Jawi, tiga perkara utama diketengahkan, iaitu: i. analisis huruf Jawi ii. analisis hukum ejaan Jawi iii. analisis perbezaan antara Jawi dan Rumi Analisis Huruf Jawi Apabila tulisan Jawi dilihat dari perspektif pengguna tulisan Rumi, beberapa perkara ingin dikenalpasti. Antaranya ialah bunyi huruf Jawi yang sama dengan huruf Rumi; sistem ejaan bervokal bagi setiap sukukata dan ketekalan dalam cara mengeja. Perlu diterangkan kepada pengguna tulisan Rumi, bahawa variasi dan ketidaktekalan dalam sistem ejaan Jawi adalah minimal dan mudah dipelajari. Namun variasi tersebut, terutama yang diwarisi daripada bahasa Arab mempunyai kelebihan yang tersendiri terutama dalam bidang makna dan pengetahuan Islam. Rumi Jadual 4.9: Senarai Huruf Rumi dan Padanan Jawi Jawi Jawi Jawi (vokal) (vokal) (konsonan) sukukata sukukata terbuka tertutup awal kata tengah kata A a ا ا - ا B b C c D d E e - ا - F f G g H h I i ي اي ي J j K k L l M m ب چ ض د ف ݢ ه ح ج ق ک ل م

3 N n O o P p Q q R r S s T t U u V v W w X x Y y Z z ن ڤ ق ر ش ر ص ث ط ؤ و ز ي ز ظ ذ و او و او kh gh th ny ng خ غ ر ڽ ڠ Terdapat 4 konsonan tambahan dalam tulisan Jawi jika dibandingkan dengan tulisan Rumi iaitu kh,(خ) gh,(غ) th,(ر) sh/sy,(ظ) ng (ڠ) dan ny.(ڽ) Lima konsonan tersebut juga dikenali sebagai digraf, iaitu 2 konsonan (Rumi) yang berdiri bersebelahan. Contoh penggunaan: خميط - Khamis akhir - اخير ghaib - غاءيب غيرو - ghairah Othman - عثمان Harith - حارر isyarat - اعارة isytihar - اعتهار ڽاڽي - nyanyi ڤىڽا - punya.(ح) hah dan (ه) ha Konsonan Rumi h mewakili tiga konsonan Jawi iaitu Contoh penggunaan: ىارڤ - harap marah - مارو haram - حرام

4 حضد - hasad ) ع ( ain dan (ک) kaf,(ق) kof Konsonan Rumi k mewakili tiga konsonan Jawi iaitu Contoh penggunaan: كاجم - katak ىدوق - kodok kolek - ىليم ق Melayu, (Pada kebanyakan perkataan mewakili bunyi hentian glotal pada penghujung perkataan.) kukus - ى ىش كلبى - kalbu كاعدو - kaedah dakwat - دعىث dakwa - دعوا.(ص) sod dan (ث) tha,(س) sin Konsonan Rumi s mewakili tiga konsonan Jawi iaitu Contoh penggunaan: selesema - صلضما teras - جرش زالر - Selasa ازىين - Isnin صبر - sabar صف - saf.(ط) tho dan (ث) ta Konsonan Rumi t mewakili dua konsonan Jawi iaitu Contoh penggunaan: جابه - tabah getar - ڬتر batal - بطل طاعت - taat.(ظ) zod dan (ذ) tzal,(ز) zai Konsonan Rumi z mewakili tiga konsonan Jawi iaitu زيارو - ziarah zapin - زاڤين zarah - ذرو ذاث - zat zohor - ظهر zalim - ظاليم Analisis Hukum Ejaan Jawi

5 Terdapat banyak perbezaan dalam sistem ejaan Jawi jika dibandingkan dengan sistem ejaan Rumi. Terutama pada penggunaan vokal. Ejaan Rumi mempunyai penggunaan vokal yang konsisten manakala tulisan Jawi mempunyai lebih kepelbagaian. Ejaan Jawi juga memerlukan lebih banyak daya ingatan kerana sesetengah huruf Rumi diwakili oleh lebih daripada satu huruf Jawi dalam sistem tulisan Jawi. Di sini, pengkaji akan menyenaraikan kesemua cara pengejaan dalam tulisan Jawi untuk dibandingkan dengan cara pengejaan tulisan Rumi serta potensi kesilapan yang mungkin dilakukan oleh pelajar yang mempelajari tulisan Jawi tetapi sudah biasa dengan tulisan Rumi. Kepelbagaian dalam pengejaan tulisan Jawi adalah disebabkan oleh kepelbagaian jenis ejaan dan hukum yang terdapat dalam tulisan tersebut. Antaranya: i. Ejaan Tradisi ii. Ejaan Lazim iii. Ejaan Mengikut Hukum Ejaan Tradisi menggunakan sistem baris sekurang-kurangnya pada satu suku kata yang sepatutnya dilambangkan dengan huruf vokal tetapi tidak termasuk dalam jenis ejaan Lazim atau Mengikut Hukum. Terdapat sekurang-kurangnya 16 perkataan yang termasuk dalam ejaan tradisi. Walaubagaimanapun, perkataan ini yang sudah terbiasa dipakai bersama kata jati Melayu yang lain, sebenarnya ialah kata serapan Parsi (Alessandro Bausani 1988). Jadual 4.10: Senarai Ejaan Tradisi Bil. Rumi Jawi 1 ada اد 2 tiada جياد 3 pada ڤد 4 kepada کڤد 5 dari دريق 6 daripada درڤد 7 maka مک 8 ia اي 9 kita کيذ 10 lima ليم 11 manusia ماءوس ي 12 ini اين 13 itu ايذ 14 jika جک 15 dia دي 16 demikian دمكين Ejaan Lazim pula ialah ejaan yang menggunakan sistem vokal kecuali bunyi e pepet di tengah kata seperti telah ( جله ); bunyi a dalam suku kata KVK kecuali apabila berlaku homograf seperti lentik ( لىديم ) dan lantik ( الهديم ); dan bunyi a dalam perkataan satu suku ). دان ( dan ) dan kata واڠ ( wang kata yang bermula dengan wau seperti

6 Bagi Ejaan Mengikut Hukum, terdapat enam hukum yang berlainan, iaitu: i. ) درلىڠ ( Derlung ii. Luar Derlung iii. ) ک دان ݢ ( Ga Ka dan iv. راما ( Ra-Ma ) v. Ha dan Aha vi. Lampau Hukum Hukum Derlung dan Luar Derlung Ejaan Jawi mengikut hukum derlung berlaku apabila memenuhi syarat-syarat berikut: i. Kata Melayu jati dan kata serapan selain Arab/Parsi ii. Suku kata akhir dan praakhir adalah suku kata terbuka yng diakhiri dengan vokal a iii. Suku kat akhir dimulai dengan salah satu huruf derlung iaitu dal, ra, lam, wau dan nga iv. Alif hendaklah ditambah di akhir kata, kecuali pada ejaan Jawi tradisi seperti ada, tiada, kepada dan daripada Beberapa contoh perkataan yang dieja mengikut hukum derlung adalah: lada ( الدا ), bara ). Ejaan Jawi luar derlung adalah کىاڠا) ) dan kenanga باوا ( bawa ), جاال ( jala ), بارا ( berdasarkan syarat yang sama dengan hukum derlung hanya bezanya, suku kata akhirnya dimulai dengan huruf selain dal, ra, lam, wau dan nga. Menurut hukum ini, huruf alif tidak diletakkan pada suku kata terakhir. Namun kadang kala, homograf terjadi seperti antara perkataan puas (ڤىاش) dan puasa.(ڤىاصا) Maka, untuk mengelakkan kekeliruan, huruf alif ), راج ( raja diletakkan pada perkataan puasa. Contoh-contoh ejaan luar derlung termasuklah.(کالڤ) dan kelapa (ماث) mata ) ݢ ( Ga ) dan ک ( Ka Hukum Hukum ka dan ga melibatkan kata yang berakhir dengan bunyi ka atau ga dalam bahasa Melayu jati. Huruf ka dan ga pada suku kata terakhir perkataan tersebut tidak diberi huruf ). دىاݢ ( dahaga ) dan مالک ( Melaka ), دوݢ ( duga ), صىک ( suka alif. Contohnya, Walaubagaimanapun, terdapat pengecualian atas beberapa sebab, sebagaimana yang dipaparkan pada jadual berikut: Jadual 4.11: Pengecualian Daripada Hukum Ka dan Ga Contoh pengecualian Sebab daripada hukum ka dan ga teka ( جکا ), lega ( لݢا ) Ketiadaan huruf ) صݢا ( sega dan vokal

7 ) بيکا) ) dan beka بيݢا ( bega Masalah homograf ) بيݢ ( beg dengan ) بيک) dan bek Giga ( ݢيݢا ) Kata serapan ) جابيکا ( Tabika Akronim Afrika ( افريکا ) Kata nama khas ) ما ( Ma ) را ( Ra Hukum Hukum ini digunakan bagi perkataan-perkataan yang mengandungi suku kata ra ( را ) yang diikuti dengan suku kata ma ( ما ). Kedua-dua suku kata tersebut dibubuh huruf alif. ). راما ٢ ( rama-rama ) dan اصراما ( asrama ), دراما ( drama Contohnya Hukum Kata Dasar Lebih Dua Suku Kata (Ha dan Aha) Bunyi vokal a pada suku kata pertama terbuka pada kata dasar tiga suku kata atau lebih (bagi kata Melayu jati) biasanya tidak ditulis dengan huruf alif. Ini dikenali juga sebagai Hukum Ha dan Aha. Namun bagi ejaan perkataan dua suku kata seperti hari dan hati, huruf ha tetap diikuti dengan huruf alif. Lihat contoh-contoh pada jadual berikut: Jadual 4.12: Contoh bagi Hukum Ha dan Aha Ha Aha ( harimau ىريماو ) ( baharu هاروق ) ) ىلىبا ( haloba ) ىليليىتر ( halilintar ) ىروان ( haruan ) ىالمن halaman( ) ىبىان ( habuan ) ىلىان ( haluan ) ىاريق ( hari ) ىاحي ( hati ( bahagi هاݢي ) ( cahaya چهاي ) ) هاش ( bahasa ) هاي ( bahaya ) دىاݢ ( dahaga ( dahulu دىىلى ) ( paduka ڤدوک ) Lampau Hukum Selain daripada lima hukum di atas, masih ada perkataan yang dieja terkeluar dari hukumhukum tersebut. Perkataan-perkataan sedemikian dikategorikan sebagai lampau hukum. Ini termasuklah paha ( ڤها ), maha ( مها ) dan mama ( ماما ) yang dikategorikan sebagai lampau hukum luar derlung.

8 4.4.3 Penelitian Variasi Penggunaan Vokal dalam Sistem Ejaan Jawi Huruf vokal Jawi alif (ا) mempunyai variasi yang terbanyak berbanding dengan huruf vokalvokal yang lain tatkala mewakili huruf vokal Rumi a. Jadual di bawah menerangkan variasi ejaan sukukata terbuka (dengan menggunakan vokal alif ataupun tidak): Jadual 4.13: Variasi Penggunaan Vokal a Atau alif Huruf vokal Rumi Penggunaan huruf vokal alif (ya atau tidak) Contoh Penggunaan 1 derlung / ya bagi nada هادا a Suku kata terbuka bala باال terakhir dara دارا bawa باوا belanga بالڠا 2 luar derlung / tidak raja راج a bagi suku kata masa ماش terbuka terakhir rata راث raba راب kelapa الڤ 3 Tidak bagi sukukata suka صىک a terbuka terakhir yang maka مک mengandungi kaf duga دوݢ (ݢ) ga atau (ک) laga الݢ 4 Tidak pada pada ڤد a sesetengah suku kata dia دي perkataan Melayu jati / ejaan tradisi 5 Tidak bagi suku kata bahasa هاش a pertama bagi perkataan masyarakat مغار ذ \قمغار ت tiga suku kata atau lebih bahawa هاوا 6 Tidak pada kalimah كلمه a sesetengah sukukata zakat زكاة perkataan asal Arab darurat ضرورث syair ععير talak طالق 7 Ya pada yang lain-lain (ejaan lazim yang buta بىجا

9 menggunakan vokal) a batu باجى sukma صىكما riba ريبا satu صاجى Bagi vokal a dalam suku kata terbuka sahaja, variasi penggunaan vokal alif sudah menjangkau bilangan tujuh. Sukukata tertutup bervokal a biasanya tidak menggunakan vokal alif melainkan sebilangan perkataan yang dibubuh alif pada sukukata tertentu untuk membezakannya daripada perkataan yang pada asalnya sama ejaan Jawinya tetapi bervokal e pepet. Dengan kata lain, untuk mengelakkan terbentuknya homograf (Hashim Musa dan Adi Yasran 2009). Contohnya, perkataan-perkataan berikut akan menghadapi masalah homograf sekiranya senarai perkataan di sebelah kiri tidak mengandungi huruf alif pada sukukata pertamanya: Jadual 4.14: Penggunaan alif dalam Sukukata KVK untuk Mengelakkan Homograf (Hashim Musa dan Adi Yasran 2009) bandul باهدولق cangkir چاڠكير hampas ىامڤط bendul بىدولق cengkir چڠكير hempas ىمڤط Selain itu, perkataan satu suku kata yang bermula dengan huruf wau ( و ), perlu dibubuhkan ), واڤ ( wap ), وان ( wan,(واق ( wak ), واو ( wah ), واد) ), wad واڠ) huruf alif. Contohnya, wang wau (,(واو watt ( واث ). Selain itu perkataan dan ( دان ). Dengan itu, bilangan variasi bagi penggunaan alif dalam suku kata bervokal a adalah tiga ejaan lazim ( alif tidak digunakan); penambahan alif untuk mengelakkan homograf (alif digunakan); dan perkataan satu suku kata yang bermula dengan wau (alif digunakan). Bagi vokal lain, iaitu e pepet, e taling,(ي) i,(ي) o (و) dan u,(و) penggunaan vokal-vokal ini adalah konsisten pada majoriti perkataan melainkan pada perkataan Melayu jati dan perkataan serapan Arab. Contohnya, Vokal e pepet e taling i Jadual 4.15: Penggunaan Selain Vokal a atau alif Pada awal Sukukata Sukukata Perkataan Perkataan asal perkataan terbuka tertutup Melayu jati Arab emak ketam benda - - امم خم بىدا enak besan pendek - - ايىم بيضن ڤيىديم ibu sipi rintih ini maghrib ايبى صيڤي ريىديه اين مغرب

10 o u orang اورڠ udang اودڠ bosan بىصن sudu صىدو songkok صىڠكىق puntung ڤىهخىڠ - korban كربان itu ايذ kalimatullah كلمتهللا Variasi Penggunaan Diftong dan Vokal Bergandingan Terdapat dua diftong iaitu ai dan au. Kedua-duanya direpresentasikan dalam sistem tulisan Jawi dengan lebih daripada satu cara. ai Jadual 4.16: Penggunaan Diftong ai dan au اي badai lalai باداي الالي اءيضكريم اءير كاءين الءين ماءين اءي aiskrim air kain lain main علاءد (serapan Arab) akaid او pulau halau ڤىالوق ىاالو au اءو automatik lauk taut اءوجىماجيک الءوق جاءوث (serapan Arab) taun aurat taurat طاعىنق عىرث جىرة Manakala vokal gandingan tiada masalah variasi ejaan Jawi melainkan ui. Contohnya: Jadual 4.17: Penggunaan Vokal Gandingan ia يا dian biar ريى Janeiro) Rio (de يى io iu يى riuh nyiur ديان بيار ريىو زيىرق oi ويق sepoi صڤىيق koboi ىبىيق ua وا luar لىار

11 kuah ىاو ui ويق (Jiamin) Lui لىيق ui وءي kuiz kuil ىءيس ىءيل Perlu ditambah bahawa pengimbuhan atau lebih tepat lagi pembubuhan akhiran -an pada perkataan yang berakhir dengan huruf i, akan membentuk gandingan huruf -ian. Namun bagi perkataan yang huruf akhirnya adalah i ي) bagi ejaan jawinya) yang bertemu dengan akhiran - an, ejaan jawi hanya membubuh huruf nun dan bukan alif-nun sebagai akhiran -an. Bunyinya tetap sama seolah-olah bunyi -ian atau ya-alif-nun. Sila bandingkan ejaan dan sebutan perkataan-perkataan berikut: ديان - dian جياغ - tiang tepian - جڤين kesepian - ضڤين Analisis Perbezaan Antara Jawi dan Rumi Jadual 4.18: Rumusan Penelitan Variasi Pengejaan Jawi Huruf Rumi Huruf Jawi Bilangan Variasi Penerangan Konsonan 2 (ض) dad ;(د) d dal 2 (ه) ha ;(ح) h ha k kaf ;(ک) qaf ;(ق) ain (ع) kh (خ) kha 1 1 (ڽ) ny nya s sin ;(ش) tha ;(ر) sad (ص) sh/sy (ظ) syin 1 2 (ط) ta ;(ث) t ta 3 (ظ) za ;(ذ) zal ;(ز) z zai Vokal 3 3 a (awal perkataan) a (suku kata terbuka alif 1 alif ejaan lazim

12 KV) a (suku kata tertutup KVK) e pepet (awal perkataan) e pepet (suku kata terbuka KV) e pepet (suku kata tertutup KVK) e taling (awal perkataan) e taling (suku kata terbuka KV) e taling (suku kata tertutup KVK) i (awal perkataan) i (suku kata terbuka KV) i (suku kata tertutup KVK) o (awal perkataan) o (suku kata terbuka KV) o (suku kata tertutup tanpa alif ejaan tradisi alif derlung tanpa alif 7 luar derlung tanpa alif kaf dan ga alif ra-ma tanpa alif ha dan aha tanpa alif ejaan lazim alif 3 elak homograf alif suku kata KVK yang bermula dengan wau alif 1 tanpa alif 1 ejaan lazim tanpa alif 1 ejaan lazim alif ya 1 ya 1 ejaan lazim ya 1 ejaan lazim alif ya 1 ya 1 ejaan lazim ya 1 ejaan lazim alif wau 1 wau 1 ejaan lazim wau 1 ejaan lazim

13 KVK) u (awal perkataan) u (suku kata terbuka KV) u (suku kata tertutup KVK) alif wau 1 wau 1 ejaan lazim wau 1 ejaan lazim Diftong ai alif ya 2 alif hamzah ya au alif wau 2 alif hamzah wau Vokal Gandingan ae alif hamzah ya (اءي) 1 contoh: daerah ia يا 1 io يى 1 iu يى 1 oi ويق 1 ua وا 1 ui ويق 2 وءي Vokal dalam Pengimbuhan akhiran -an nun (tanpa alif) yang tak berakhir dengan wau atau alif nun (tanpa alif) huruf terakhir i dan jawinya ya (namun bunyinya tetap ian atau ya alif nun ) alif nun 5 yang berakhir dengan hamzah nun (tanpa alif) alif hamzah nun vokal wau huruf terakhir a, jawinya ada alif (derlung atau lazim) huruf terakhir a, jawinya tiada alif (luar derlung, ka dan

14 akhiran -i ya 2 tidak berakhir dengan huruf alif atau wau hamzah ya berakhir dengan huruf alif atau wau ga) huruf pertama i selepas awalan se- kata depan dan awalan di- hamzah (atas alif) ya 1 Contoh: seiring dan seindah dal (tanpa ya) 1 Kesimpulan Penelitian Sistem Ejaan Jawi Jumlah bilangan variasi dalam ejaan Jawi adalah 64. Setelah ditolak dengan bilangan ejaan lazim (yang boleh dianggap sebagai serupa dengan ejaan Rumi), iaitu 11, bilangan variasi ejaan Jawi yang tinggal adalah 53. Maka ada 53 variasi atau kelainan yang perlu dipelajari oleh seseorang pelajar berbanding dengan ejaan Rumi yang standard yang tidak mempunyai variasi ejaan terutama bagi vokal. Lebih daripada itu, kehadiran ejaan tradisi, ejaan lampau hukum, pasangan homograf dan ejaan asal Arab (termasuk sistem pengimbuhannya) menambahkan lagi perkataan dan peraturan ejaan masing-masing yang perlu diingat. Bilangannya terlalu banyak untuk disenaraikan. Berdasarkan kiraan pengkaji dalam buku Daftar Ejaan Rumi-Jawi (1996), bilangan perkataan asal Arab (atau kata serapan Arab) yang tersenarai sudah melebihi 900 (lihat Lampiran C). Menurut Adi Yasran dan Hashim Musa (2008) pula, bilangan pasangan homograf sudah mencapai lebih kurang 40 pasangan dalam Daftar Ejaan Rumi-Jawi (1988) dan 140 pasangan dalam edisi Selain itu terdapat juga penggunaan huruf sin (ش) yang dieja secara tunggal untuk perkataan-perkataan serapan Inggeris seperti sains dan konteks. Huruf lam dan fa di akhir perkataan golf juga dieja secara terpisah. Manakala terdapat juga penggunaan huruf ya ( ي ) tanpa titik di akhir perkataan-perkataan yang berakhir dengan -isme. Selain itu, harus diingat juga ejaan Jawi melibatkan tulisan bersambung yang memberi setiap huruf cara tersendiri untuk bersambung dengan huruf lain bergantung kepada posisinya iaitu sama ada huruf tersebut berada pada awal perkataan, di tengah atau di akhir perkataan. Implikasi Terhadap Motivasi Dalam Pembelajaran Tulisan Jawi: i. Pengenalan kepada tulisan Jawi yang holistik dan sistematik dapat memberikan jangkaan yang munasabah bagi orang awam yang ingin berjinak-jinak dengan tulisan Jawi. Ini adalah dengan tujuan untuk mengelakkan kekecewaan dengan mengetahui cabaran sebenar yang dihadapi. Pelajar dan masyarakat umum perlu diterangkan secara ringkas dan jelas tentang variasi yang terdapat dalam ejaan Jawi namun

15 diyakinkan bahawa tulisan Jawi masih mudah dipelajari berbanding dengan setengahsetengah bahasa yang masih kompleks sistem ejaannya dan memerlukan jauh lebih banyak daya ingatan. ii. iii. Adakan senarai-senarai berikut dengan bilangan perkataan yang tidak terlalu panjang (lihat Lampiran J bagi senarai lengkap): a. Senarai 1: Perkataan serapan Arab yang sudah terserap sepenuhnya ke dalam bahasa Melayu dan lazim penggunaannya (contoh: ibadah, ikhlas, haji, kadi, khutbah, dakwat, dll) b. Senarai 2: Perkataan serapan Arab yang kurang digunakan dalam perbualan seharian tetapi banyak digunakan dalam perbincangan agama Islam (contoh: faraid, syafaat, syarak dll) c. Senarai 3: Nama-nama lelaki dan wanita Islam dengan ejaan asal Arabnya Ini juga membawa kita kepada pembangunan teknologi komputer (yang melibatkan kebolehan mengesan ejaan dan makna perkataan seperti yang terdapat dalam perisian Microsoft Word yang terkini)