Tema 3.- A cidade medieval.
1.- A recuperación da vida urbana. aumento do espazo cultivado: os campesiños repoboaron terras abandonadas talaron bosques desecaron zonas pantanosas gañaron terras ao mar roturaron as novas terras A expansión agraria progreso das técnicas agrarias difusión da rotación trienal uso do esterco animal como fertilizante O renacemento urbano mellora dos utensilios agrícolas xeneralización do uso do ferro arado normando con folla e rodas de ferro ferraduras dos cabalos perfeccionamento dos muíños muíños de auga muíños de vento O crecemento demográfico aumento da produción: máis produtos + aumento da produtividade: maior rendemento mellor alimentación máis resistencia ás enfermidades aumento constante da poboación
Os novos instrumentos agrícolas arado normando muíño de vento muíño de auga
As cidades medievais
.
As cidades medievais localización elementos de defensa plano espazo central edificios máis importantes outros edificios característicos barrios rúas próxima ás principais vías de comunicación, como as antigas calzadas romanas xunto a un castelo, ou unha abadía... nun territorio con abundantes recursos naturais: terras fértiles, augas, bosques, canteiras, minas... murallas que rodeaban a cidade e se ían ampliando conforme crecía a cidade estas murallas tiñan torres e fosos para poder defender a cidade presentaban varias portas de acceso que proviñan de diferentes camiños. moi irregular, froito dun crecemento desordenado e sen planificar a gran praza: era moi ampla, e nela realizábanse os mercados e representábanse as obras dos comediantes a catedral, centro relixioso e símbolo por excelencia da cidade medieval a casa do concello, onde residía o goberno da cidade o mercado e a lonxa os pazos da nobreza, dos grandes mercadores, dos mestres artesáns... e mesmo dos monarcas os talleres dos artesáns, que eran ao mesmo tempo vivenda, obradoiro e tenda diseminados por distintas zonas: pazos señoriais, conventos, hospedarías, hospitais, igrexas... nas aforas da cidade, extramuros, había diversas vivendas campesiñas, o muíño, un mosteiro... a meirande parte do espazo ocupábano as vivendas con patios e hortas as casas agrupábanse por barrios, que reunían a poboación en función de: a súa procedencia: barrio dos francos, dos xenoveses, dos... a súa relixión: xudaría, mouraría da súa actividade artesanal (gremios) estreitas, sucias, escasamente empedradas, sen beirarrúas a maioría non tiña rede de sumidoiros, polo que a hixiene era moi escasa ou nula a proliferación das pulgas e das ratas favorecía a difusión de enfermidades (cólera, tifo, peste...) as casas estaban moi próximas e eran maioritariamente de madeira os incendios eran frecuentes e propagábanse rapidamente
2.- As actividades urbanas: artesanía e comercio.
2.1.- Artesáns e gremios
2.2.- O comercio europeo entre os séculos XIII e XV
rutas marítimas trata de que espazo representa? que elementos utiliza? centros industriais e comerciais rutas terrestres ruta mediterránea ruta atlántica a Hansa comercio europeo entre os séculos XIII e XV practicamente toda Europa, norte de África, oeste de Asia, e os mares Mediterráneo, Negro, do Norte, Báltico e o Océano Atlántico as circunferencias vermellas presentan os principais centros industriais e comerciais as liñas vermellas indican as rutas terrestres as liñas verdes representan as rutas marítimas mediterráneas e atlánticas as liñas azuis reflicten as rutas marítimas da Hansa as frechas moradas indican as rutas de Oriente e as rutas africanas os puntos verdes indican as principais cidades con feira os puntos negros, outras cidades importantes o norte de Italia, con cidades importantes como Milán, Xénova, Pisa, Florencia e Venecia Flandes, con cidades como Amberes, Gante, Bruxes e Ipres poñían en contacto as rutas mediterráneas coas atlánticas e as de A Hansa; é dicir, o norte de Europa (área do mar Báltico e o mar do Norte) co sur de Europa (área do mar Mediterráneo) unha ruta saía de Hamburgo, pasaba por Nuremberg e Augsburgo e chegaba ata Venecia outra ruta saía de Gante, pasaba por Lión e chegaba polo Leste ata Milán e polo Oeste ata Barcelona unha ruta que comunicaba as dúas anteriores, desde Gante a Nuremberg a través de Frankfurt : Venecia, Xénova, Marsella, Barcelona, Valencia... comerciaban co Imperio Bizantino (Constantinopla), cos portos de Oriente Próximo (Antioquía, Alexandría) e co norte de África importaban: produtos de luxo (tapices, seda, especias, perfumes...), procedentes do leste de Asia (Extremo Oriente / ouro e escravos, procedentes do Norte de África exportaban: tecidos, armas e ferramentas : prolongaba a rede mediterránea a través de portos como Sevilla, Lisboa, Santander, Bilbao e Bordeaux comerciaban con la, ferro e viño, ademais dos produtos mencionados anteriormente poderosa agrupación de comerciantes do mar do Norte e do mar Báltico que monopolizou o comercio da Europa setentrional. Os centros principais eran as cidades de Bruxas, Hamburgo e Lübeck A Hansa comerciaba con madeira, trigo, ámbar, peles e liño
3.- A sociedade urbana. Os habitantes das cidades: a burguesía alta burguesía ou patriciado urbano pequena burguesía señores laicos ou eclesiásticos xente humilde: clases populares urbanas minorías relixiosas: os xudeus grandes comerciantes, banqueiros e dirixentes dos gremios monopolizaban o goberno da cidade mestres artesáns e pequenos comerciantes estableceron a súa residencia na cidade e construíron palacios, conventos e igrexas oficiais e aprendices dos gremios criados, xentes sen oficio e marxinados (mendigos) vivían en barrios separados: as alxamas ou xudarías moitos eran artesáns, comerciantes, prestamistas ou médicos Evolución do goberno das cidades: comuna ou asemblea de todos os veciños consello formado por maxistrados (conselleiros) dirixidos por un alcalde ou burgomestre. Eran elixidos polos cidadáns goberno monopolizado polas familias máis ricas da cidade (patriciado urbano)
3.3.- A cultura urbana.
4.- O afianzamento das monarquías.
4.2.- As Cortes ou Parlamentos. Órgano de goberno de carácter consultivo formado por representantes dos tres estamentos sociais (nobreza, clero e burguesía). Eran convocadas e presididas polo rei, para tratar diferentes asuntos sobre o goberno dos seus territorios (leis, impostos, xustiza...). Xurdiron a partir de finais do século XII (1188 en León).
Os reinos de Europa occidental a mediados do século XV
5.- A crise da Baixa Idade Media (séculos XIV e XV).
a 5.1.- Causas da crise baixomedieval. Crise agraria: clima desfavorable + cultivo de terras de baixa calidade sucesión de malas colleitas escaseza de trigo fame. Frecuentes guerras entre señores feudais destrucións e saqueos + bandoleirismo [bandidos, salteadores de camiños]. Impacto da Peste Negra sobre unha poboación subalimentada elevada mortalidade.
5.2.- Consecuencias da crise baixomedieval. Demográficas: Descenso da poboación europea: de 75 millóns (1300) a 45 millóns (1400). Económicas: Diminución da produción agraria Descenso da demanda de produtos artesanais Redución dos intercambios comerciais Sociais: Conflitos no campo: as revoltas campesiñas. Conflitos na cidade: revoltas urbanas + asaltos a xudarías (pogroms). Relixiosas: Incremento do pesimismo vital Radicalización da relixiosidade popular: fanatismo relixioso (os flaxelantes)
Factores das revoltas campesiñas na Baixa Idade Media (séculos XIV e XV) Consecuencias da crise da Baixa Idade Media nas cidades
a planta arcos bóvedas altura muros portadas Románico Gótico sobre todo planta de cruz latina arco de medio punto arco apuntado ou oxival bóveda de canón bóveda de cruzaría ou oxival xeralmente reducida elévase a altura do edificio grosos, austeros, con poucas ventás, estreitas e longas, reforzados con contrafortes arquivoltas decoradas con estatuas, tímpano e portada alintelada dividida por parteluz máis lixeiros, decorados, grandes ventás cubertas con vidreiras de ídem +rosetón rematado por cores. No exterior arcobotantes e un gablete contrafortes
Caracteres da escultura románica Gran dependencia respecto ás formas arquitectónicas en que se atopan Figuras hieráticas, carentes de realismo Trazos simples, con gran forza expresiva Figuras estáticas e planas Figuras illadas ou asociadas formando escenas Caracteres da escultura gótica Progresiva independencia do marco arquitectónico: retablos, sepulcros, imaxes exentas Figuras que tenden ao realismo Trazos máis elaborados, maior expresividade e detallismo Os personaxes presentan maior movemento (xestos) e volume (vestimenta) As figuras forman escenas máis complexas e elaboradas
Pintura románica Pintura gótica As representacións non presentan volume nin profundidade As representacións teñen volume e profundidade (perspectiva) Predominan as figuras illadas As figuras están asociadas en grupos, e xunto cos edificios e as paisaxes forman escenas A disposición das figuras é frontal e carecen de movemento As figuras dispóñense de moitas formas e teñen máis movemento Os personaxes teñen gran forza expresiva Figuras planas, sen estudo anatómico Escasas representacións da vida cotiá Uso dunha cor uniforme, sen gamas ou degradados Maior expresividade a través dos xestos e dos rostros Estudo anatómico dos personaxes Descrición realista e detallada da vida cotiá Gama máis ampla de cores, e xogos de luz e sombra