Boletim Academia Paulista de Psicologia ISSN: X Academia Paulista de Psicologia Brasil

Documentos relacionados
Boletim Academia Paulista de Psicologia ISSN: X Academia Paulista de Psicologia Brasil

Boletim Academia Paulista de Psicologia ISSN: X Academia Paulista de Psicologia Brasil

Boletim Academia Paulista de Psicologia ISSN: X Academia Paulista de Psicologia Brasil

Boletim Academia Paulista de Psicologia ISSN: X Academia Paulista de Psicologia Brasil

Palavras-chave: Jogos Eletrônicos; Violência; Desenvolvimento Moral.

Com muito carinho para minha querida amiga e super profissional. Ale Del Vecchio

Questionário sobre o Ensino de Leitura

Ac esse o sit e w w w. d e ca c lu b.c om.br / es t u dos e f a ç a s u a insc riçã o cl ica nd o e m Pa r t i c i p e :

RESULTADOS DA PESQUISA DE SATISFAÇÃO DO USUÁRIO EXTERNO COM A CONCILIAÇÃO E A MEDIAÇÃO

Resolução de Matemática da Prova Objetiva FGV Administração

Revista Bioética ISSN: Conselho Federal de Medicina Brasil

Medley Forró. Ú80 œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ. œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ

Lua Nova ISSN: Centro de Estudos de Cultura Contemporânea Brasil

Ainda há Tempo, Volta

GLOSSÁRIO PREV PEPSICO

EU VOU PARA O CÉU # # œ. œ. œ nœ nœ. œ œ. œ. œ œ Œ œ œ b œ œ œœœ F Œ. œ œ œ. # œ œ n. œ nœ. œ œ œ œ œ œ œ. j œ. Ó Œ j œ. # œ. œ œ œ œ. œœ œ. J j.

Quero um Novo Lar پ0 3 پ0 3 پ0 3 پ0 3 پ0 3 پ0 0 پ0 0 پ0 3پ0 0 پ0 3 پ0 0

Obras Corais para Coro a cappella e Coro com Órgão

1. A cessan do o S I G P R H

REVIS TA CONTATO LEITOR GALERIA COLUNAS EDIÇÕES ANTIGAS ASSINATURA. 30/7/2014 Salão de Gramado encerra nesta quinta-feira.

(Às Co missões de Re la ções Exteriores e Defesa Na ci o nal e Comissão Diretora.)

José Maurício Nunes Garcia ( )

Rio 40 Graus Fernanda Abreu/F.Fawcett/Laufer Û Û Û Û Û Û Û Û Û

Medley Forró 2. œ œ # œ œ œ œ #.

Medley Forró 4 Tenho Sede Dominguinhos e Anastácia

E v o lu ç ã o d o c o n c e i t o d e c i d a d a n i a. A n t o n i o P a i m

Álbum de lançamento das canções para idades de 5-7 anos

Resolução feita pelo Intergraus! Módulo Objetivo - Matemática FGV 2010/

EU VOU PARA O CÉU # # œ œ Œ œ œ b œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ. œ œ nœ. œ nœ. œ œ œ. # œ œ n. œ œ œ œ j œ. œ. œ. œ œ. Ó Œ j œ. # œ. œœ œ. . œ nœ. J j.

A solução mais geral da equação anterior tem a forma: α 2 2. Aplicando estes resultados na equação do MHS, temos que:

2. A C l a s s i f i c a ção M S C 01 H i s t o r y a n d b i o g r a p h y 03 M a t h e m a t i c a l l o g i c a n d f o u n d a t i o n s 05 C o m

P ET A g r o n o m i a & U n i v e r s i d a d e F e d e r a l d e L a v r a s U F L A / M G 1 R E S U M O 2 I N T R O D U Ç Ã O

Boletim Academia Paulista de Psicologia ISSN: X Academia Paulista de Psicologia Brasil

RESIDENCIAL. Rua Garibaldi, 1300, Bom Fim - Porto Alegre, RS

URBANISMO COMERCIAL EM PORTUGAL E A REVITALIZAÇÃO DO CENTRO DAS CIDADES

COLÉGIO OBJETIVO JÚNIOR

NPQV Variável Educação Prof. Responsáv el : Ra ph a el B i c u d o

contratar uma empresa de LIMPEZA E CONSERVAÇÃO

P R E G Ã O P R E S E N C I A L N 145/2010

GASTRONOMIA. Cer ti fi que-se de que está es cre ven do de acor do com o tema pro pos to e dê um tí tu lo a seu tex to.

n o m urd ne Hel e n o mis

PROJECTO DE RESOLUÇÃO N.º 994/XII/3ª

Revista FAMECOS: mídia, cultura e tecnologia ISSN: Pontifícia Universidade Católica do Rio Grande do Sul.

"Cantigas Populares"

& Q ^` % Q ^`. & Q.# .! 8 .! 10 % Q... .! 15 .! 12 % Q. .! 17 & Q -# .! 23 .! 27 .! 30. Ó Noite Santa

O RESTAURANTE NO FIM DO UNIVERSO

/11/00 2:12 AM


ABRI AS PORTAS A CRISTO (Hino ao Beato João Paulo II)

Advento, Natal, Ano-Novo

Estratégico. III Seminário de Planejamento. Rio de Janeiro, 23 a 25 de fevereiro de 2011

ORAÇÃO DA NOITE. œ œ œ œ. œ œ. œ œ œ. œ. œ œ. œ J J œ œ œ œ. œ œ Amin f

MOTIVA-TE ÍNDICE 04 - MOTIVA-TE CONCEITO 06 - QUEM SOMOS EQUIPA 08 - O QUE FAZEMOS SERVIÇOS 10 - O QUE FIZEMOS CLIENTES


Correção da fuvest ª fase - Matemática feita pelo Intergraus

P R O J E Ç Õ E S. Produção Vendas Interna Importação Exportação Emprego ,1% -10,7% 6,2% -3,7% ,3% 2,0% 3,5% 5,0% 15.

1 i n o 3 Outubro de Em celebração aos 73 anos da Aperam, empregados compartilham suas histórias na Empresa

Cadastro Territorial Multifinalitário no planejamento e gestão territorial urbana

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ αœ œ œ œ œ œ œ œ Υ Β œ œ œ œ αœ

Medley Forró 3. & bb b b œ œ bœ. œ bœ. œ œ œ œ. œ œ. . r. j œ œ œ. & b b b b œ. & bb b b. œ œ œ. œ œ. . œ. œ Œ. œ œ œ. œ œ. œ œ œ.

"Dorme enquanto eu velo"


Hymnarium von Mestre Irineu. O Cruzeirinho

Cantigas de Orixá Odé

Revista FAMECOS: mídia, cultura e tecnologia ISSN: Pontifícia Universidade Católica do Rio Grande do Sul.

6º ENCONTRO MISSÃO DE CASA

Repetindo a mesma nota. - le - ne - men - te a. trom. rar. mes. trom. mes. rar. trom. rar. mes. trom. rar. mes

Faculdade de Tecnologia de Americana

O Sacrifício da Cruz

Curso de Formação Continuada PNAIC 2014 Secretaria Municipal de Educação de Florianópolis

Identificação do candidato UNIVERSIDADE ESTADUAL DE SANTA CRUZ PRÓ-REITORIA DE PESQUISA E PÓS-GRADUAÇÃO DPTO DE CIÊNCIAS EXATAS E TECNOLÓGICAS

Divisão silábica e acentuação 7º ano. Professora: Allana Rauana Almeida Cortez.

PROGRAMA DE ACELERAÇÃO TURISMO GASTRONÓMICO

Medley Forró 3. 6 j œ œ œ. & bb b b œ œ œ nœ. & b b b b. œ œ œ œ bœ. œ œ. œnœ. œ bœ. œ œ œ œ. œ œ œ. & bb b b. œ œ. œ œ. œ œ. . œ.

Secção de Karaté Do Clube Millenniumbcp Delegação Norte

E[IE 3EE A. =á* g (ñ 6 B. =?ryeéeih:h = TTrgtBgt gflg. i=ñe. tf;e w. =Ei. +q?17=qz qq51. 5Éñ El. I m I(, óg ú. i ::::::: :3:: rj\ 8ü Ec' E E E Et

CURSO DE INICIAÇÃO FOTOGRAFIA DIGITAL NIVEL 1

ASSEMBLY INSTRUCTION MANUAL DE INSTRUCCIONES MANUEL DES INSTRUCTIONS MANUAL DE INSTRUÇÕES 1 KG

'!"( )*+%, ( -. ) #) 01)0) 2! ' 3.!1(,,, ".6 )) -2 7! 6)) " ) 6 #$ ))!" 6) 8 "9 :# $ ( -;!: (2. ) # )

Trem Bala Ana Vilela Arr. Danilo Andrade/Regina Damiati

Recolhas Alentejanas

AVALIAÇÃO DA FERTILIDADE DO SOLO. Prof. Dr. Reges Heinrichs UNESP - Dracena

Disciplina 1º Período 2º Período 3º Período

PATR IMÔNIO PALEONTOLÓG IC O

nelson de oliveira ódio sustenido

Por dentro da Conta de luz

No espelho da avaliação externa: o ensino público municipal de Aracaju

Revista FAMECOS: mídia, cultura e tecnologia ISSN: Pontifícia Universidade Católica do Rio Grande do Sul.

$% & '( )& & & $ *+ & % & ''( & & & & & $

ASSOCIAÇÃO BRASILEIRA DE ENGENHARIA SANITÁRIA E AMBIENTAL SITUAÇÃO DO SANEAMENTO BÁSICO NO BRASIL

HOTRICIDADE HUMANA E ESPORTE CONVENCIONAL1- QUESTÕES PARA UNA ANTROPOLOGIA DA CULTURA FÍSICA2

Si Mesmo. Logosófica. Carlos Bernardo González Pecotche. Editora RAUMSOL

ARTIGOS DO DOSSIÊ: FAMÍLIAS NO CENSO 2001 Karin Wall (org.)

DATAPREV Divisão de Gestão Operacional e Controle - D1GC Serviço Técnico a Softwares de Produção STSP

LEI Nº 8.112, DE 11 DE DEZEMBRO DE 1990 SUMÁRIO. T í t u l o I C a p í t u l o Ú n i c o D a s D i s p o s i ç õ e s P re l i m i n a res

P i s cina s : 2 P i s ci n a e x te rior de á g u a d e m a r a q u e cida P i s ci n a i n te ri or d e á g u a

& b c œ œ œ œ. œ œ. œ œ œ œ. . w. Œ œ œ. & b œ œ. œ œ œ. j œ. & b j œ œ œ œ œ œ b œ. œ.. œ # œ œ. œ œ. œ œ œ œ œ œ. & b w. & b 4 2.

Exame de Seleção Mestrado em Química Turma 2014 I. Candidato: RG:

1 3Centrs e PP esq is II DD C n MM n Astr l i Astri C h i n Re. C h e H n g K n g F i n l n i I n i F rn 0 4 C n I n n si Al e m n h E st s U n i s I

Classificação Periódica dos Elementos

Transcrição:

Boletim Academia Paulista de Psicologia ISSN: 1415-711X academia@appsico.org.br Academia Paulista de Psicologia Brasil Moreira Fernandes, Diego; Caramillo-Going, Luana; Margarida de Lemos, Daysi Inocencia; Capelão Avoglia, Hilda Rosa; Alves, Hélio Jogos eletrônicos, violência e desenvolvimento moral Boletim Academia Paulista de Psicologia, vol. 37, núm. 92, enero-junio, 2017, pp. 94-114 Academia Paulista de Psicologia São Paulo, Brasil Disponível em: http://www.redalyc.org/articulo.oa?id=94651818008 Como citar este artigo Número completo Mais artigos Home da revista no Redalyc Sistema de Informação Científica Rede de Revistas Científicas da América Latina, Caribe, Espanha e Portugal Projeto acadêmico sem fins lucrativos desenvolvido no âmbito da iniciativa Acesso Aberto

Electronic games, violence and moral development Los juegos electronicos, la violencia y el desarollo moral ie o Moreira ernan e 1 Luana Carra i o- oin 2 ai Ino en ia Mar ari a e Le o 3 i a Ro a Ca e o A o ia 4 io A e 5 O er a o e o o e e r ni o en on ra- e e ena e an o a en en o a enor e i o e o a a i a e, na iona i a e e a e o iai. Jo en o un o o o a a a a e ai e o en re en o- e o o o e o u a or, e u are e eo a e, ao e o e o e ue i inue o e o o o o e rua e rin ue o. O o e i o e e ra a ho eri i ar o re u a o o i o na e ui a en re 2010 a 2016 o re a un o o e e r ni o o er iai e eri i ar e o o o ro o e a io n ia uran e o u a en o ora a rian a e a o e en e. oi rea i a a u a e ui a i io r i a, o on u a na BVS-PSI, PEPSIC, SCIELO, Bi io e a i i a a USP, en re ou ro, e i i an o o u o e on e ue o reen e e o er o o e 2010 a 2016. ora en on ra o 56 ar i o re eren e ao e ri ore Jo o E e r ni o, Vio n ia e e en o i en o Mora. en re o ar i o e ui a o, ora e e iona o 09 ra a ho er inen e a e e e u o. No ra a ho e ui a o n o e en on rara in io e ri o e ue ua uer o o, e e r ni o ou n o, e a o e o u i ien e ara e ar o o a or a a o io en o na i a rea e ue a re er n ia e o o o n o a io n ia, a o rau e e a io o e o. Veri i ou- e ue o o ue riori a e i e ru ai ro o e a e e re ei o uo e oo era o en re o are. P Jo o E e r ni o Vio n ia e en o i en o Mora. Abstract: The gaming market is in full expansion, attending a huge audience of all ages, nationalities and social classes. Young people around the world spend more and more time engaging in computer games, cell phones and video games, while decreasing time 94 1 P i o o. Uni er i a e Ca i a e San o. A. S o Jo o, 813 Vi a A n i a Mon a u SP. ie o ernan e 001 ho ai. o 2 Pro e ora ou ora. Coor ena ora o Me ra o e Pr i a o en e no En ino un a- en a a Uni er i a e Me ro o i ana e San o e Pro e ora o Pro ra a e P - ra ua o P i o o ia e Po i a P i a a Uni er i a e Ca i a e San o - Rua O a o Cru, 446, a o 241 Bo ueir o San o. CEP 11045-100. uana oin ai. o 3 Pro e ora ou ora o Pro ra a e P - ra ua o P i o o ia e Po i a P i a a Uni er i a e Ca i a e San o.- Rua Au u o Pau ino 62- Ca o ran e San o. CEP 11075-370. ai e o ai. o. 4 Pro e ora ou ora, o Pro ra a e P - ra ua o P i o o ia e Po i a P i a a Uni er i a e Ca i a e San o e o Pro ra a e P - ra ua o e P i o o ia a Sa e a Uni er i a e Me o i a e S o Pau o. Rua Jo Bene e i, 237 a o. 102. S o Cae ano o Su /SP. CEP 09531-000. 5 Pro e or ou or o Pro ra a e P - ra ua o P i o o ia e Po i a P i a a Uni er i a e Ca i a e San o. A. Bernar ino e Ca o 562, 701 on a a San o. CEP 11065-002. ro. r.he ioa e ai. o.

with street games and toys. The objective of this work is to verify the results obtained in the surveys carried out from 2010 to 2016 on some commercial electronic games and to verify if they promote violence in moral judgments made by the child and adolescent. A bibliographic research was carried out, with consultation in the VHL-PSI, PEPSIC, SCIELO, USP Digital Library, among others, delimiting the use of sources that comprised the period from 2010 to 2016. We found 56 articles referring to the descriptors Electronic Games, Violence and Moral Development. Among the articles searched, we selected 09 papers relevant to this work. We found no theoretical evidence that any game, electronic or not, is sufficient object to take the player to violent acts in real life and that the preference for the game is not violence but the degree of challenge of it. It was verified that games that prioritize group decisions promote actions of mutual respect and cooperation among peers. Keywords: Electronic Games; Violence; Moral Development. Resumen: El mercado de los videojuegos está en auge que atienden a grandes audiencias de todas las edades, nacionalidades y clases sociales. Jóvenes de todo el mundo pasan más tiempo se entretienen con juegos de ordenador, teléfonos móviles y juegos de video, mientras que disminuye el tiempo con juegos de calle y juguetes. El objetivo de este estudio es verificar los resultados obtenidos en las encuestas entre 2010 a 2016 en algunos juegos electrónicos comerciales y comprobar que los juegos promueven la violencia para el juicio moral de los niños y adolescentes. Una búsqueda bibliográfica se realizó en consulta con el BVS-PSI, PEPSIC, SCIELO, USP Biblioteca Digital, entre otros, lo que limita el uso de fuentes de entender el período 2010-2016 encontrado 56 artículos relacionados con los descriptores de juegos electrónicos, violencia y el desarrollo moral. Entre los artículos estudiados fueron seleccionados 09 trabajos relevantes en este estudio. En las obras encuestados no cumplira con las pruebas teóricas que cualquier juego, ya sea electrónico o de otra manera, es objeto suficientes para sacar al jugador en actos violentos en la vida real y que la preferencia por el juego no es la violencia, pero el grado de desafío de la misma. Se encontró que los juegos que hacen hincapié en las decisiones del grupo promueven acciones de respeto mutuo y la cooperación entre pares. Palabras clave: juegos electrónicos; la violencia; El desarrollo moral. I O er a o e o o e e r ni o re eu e onen ia en e no i o ano e o o o un o, e ue ra- a e a a o o e a en ura o er a eira o ra ine a o r i a e narra i a i a, o e io e ro ra a o e games a en i o u i o re en e e o a a i a e e in ere e, rin i a en e e a u o. Ta i er i i a o no u o i on ei no er a o era u a i u o o re a in u n ia o o o io en o o re o e en o i en o ora a rian a e, e e ia en e, a re on a i i a e e ai, ui a ore e e en o e ore e on e o a re ei o e e ro e a. O e en o i en o ora e rian a e a o e en e on i ura- e ar e i or an e 95

o u uro e no a o ie a e, en o ue, i er a ani e a e e io n ia e a re i i a e en re o o en o re uen e en e a o ia a a ani e a e u urai e io n ia on u i a e o o en o o i e, hi ria e ua rinho, i a e videogames. A e re i i a e ue o er a o e o o e anhan o ao on o o ano a e e ra o a u ura a o e e ia en e in ere an e ara a o ie a e e eu ue iona en o o re o e en o i en o in an i. Co a e ne a on a a e, o o e i o e e ra a ho eri i ar o re u a o o i o na e ui a rea i a a en re 2010 e 2016 a re ei o e a un o o e e r ni o o er iai e eri i ar e, e e ue e i a e e o o ro o e a io n ia e a e a o u a en o ora a rian a e a o e en e, or eio a e i e ue o o a ore e e o ar, in i i ua en e ou e ru o, ara a re o u o o e a io a re en a a no o o. A P An e e a or ar o a e ui a e Jean Pia e o re o e en o i en o ora a - e ne e rio o reen er a e ini o e ora i a e on ru a e o i o o a e o I anue an, a er a e a ro i a a en e oi u o an e e Pia e, ai re i a en e e 1785, uan o an u i a o i ro Fundamentação da Metafísica dos Costumes an, 1785/2009, a or an o a i a. A re eri a o ra ir in uen iar o e u o o u o XX, e on inua en o i a o a o o en o. Ne e e u o eri i a- e a i a re u a a e o rin io o e er e e er ina a or u a ra o r i a na ua, a priori, e a or o o u a ei uni er a, e er ina o o a on a e e e er re i a. Para an e a a on i o ne e ria ao er hu ano, o imperativo categórico ue re e o rin io a ora i a e. La Tai e 2010 en a i a ue a a o ora ara an a ue i e i a or u i era i o a e ri o, en o or an o, a a o ora ara o in i uo, a ni a a o a er o a a, ra an o- e a i, e a o arre a o o in en a ar a e o ri a orie a e. O e a io a P i o o ia, ara o re eri o au or, u a en e e i ar e e en i en o e e er e e u i ar ua ori e. an u i i a o er o heteronomia ara e inir a a o ora on u i a or i o i o e erior ao in i uo e autonomia ara e inir a a o ora era a e i u iona a e a r ria on a e o in i uo e, a ir a ain a ue, o en e u a ora au no a o e er ha a a e er a eira ora. A ir a ain a ue e e on ei o o o na ure a, a priori, a ra o, na ua, na ure a e ua ori e, re i e ua i ni a e o o rin io r i o u re o Co o a ir a Pa a 2005 e ua e ui a, an e e e o o a e ara a ora i a e a i eia e boa vontade, u a e ue a ua i a e ar i u are e 96

a a er hu ano n o o oi a oa a priori, a ir u e, a a i a e, onhe i en o e ha i i a e ue a a u a uire e e en o e ao on o a i a o e er u a a ara u e o u ou ara ro ei o r rio, e ue ha a ua uer on i era o e o e -e ar o ou ro e, or i o, n o aran e er u e e i e o. A e re o bons costumes u i i a a o re u n ia o o in ni o e ora i a e ou ora. Se un o o i ion rio online e Aur io Buar ue e o an a, i on e e h :// i ionario oaure io. o /e i a, re u era o e 03 e e ereiro e 2017, o i ni i a o e Mora o on un o o rin io e a ore e on u a o ho e. A e a e ini o, o i ion rio in i a ue e ra a e u on un o e re ra e rin io ue re e e er ina o ru o. Con i era ain a ue Mora u ra a o o re o e e o a, en o ue a u e i i i a e no en ir e no ro e er re a i a ora, ue ro e e o u i a, on or e a re ra i a e o on o u e. No ue e re ere ao on ei o e i a, en on ra- e o i ni i a o e n o e e na ure a a oi a a o i a o ao ar er e or a e er a e oa hu ana. E e on ei o i a re e ir a eoria u i i an o a r i a a ora no o i iano, e i i an o-o ou ri i an o o un a en o ue e er ina u i e a ora. Ma o ue i a Po e- e re orrer in era on ei ua e e en i a or Cor e a 2010 e, en re e a, en on ra- e a ue i ue i a... a a a i a e e ro e er o a i ni a e a i a o e i a..... Re e ir o o re o a ore e rin io ara e i ir o un o. A i, ara ere hu ano n o e i e i n ia, e i e a ena on i n ia... Para e e a no a hu ani a e o ar i ha a. 117. O au or e are e ue ethos, e a ori e no re o e a o e. VI A.C. i ni i a a ora a hu ana 2010,. 106, ri o o au or. A i a er en e ao hu ano, o o e i a Cor e a 2010, oi en o e a a a i a e e u ar, a a iar, e i ir e er i er a e e e o ha. A ir a ue e o au ono ia, a n o o erania e a re en a r ue e a i a hu ana: Quero? Devo? Posso? Sen o ue, ai ue e o e er ran or a a e r i e a i o : O que quero fazer? O que devo fazer? E o que posso fazer? i o e a ar e i a e en o er a i er a e, oi a i a u on un o e rin io e a ore, en uan o a ora re ere- e on u a e nor a o o i iano, a i a a re e o ou o rin io ara e a on u a i ria. Se o e au ono ia e i er a e, i e i e a i o. N o h o o n o i - o. E o a e e ai o re i er e hor uan o ai i er aro uai o eu rin io e a ore Cor e a, 2010,. 111. U o e u o ioneiro o re o e en o i en o o en a en o ora, o o e re e La Tai e 2006,. 96, oi Jean i ian ri Pia e ue, en re 1920 e 1930 o e a a u i ar e ui a o re u a rie e e u o ue a rira u a inho o a en e no o ara o e a e in uen iara a aioria a 97

e ui a e uin e, oi e reo u ou n o o a e ini o e ora i a e, a u ou a ear e e i ar o ro e o e a ui i o o onhe i en o, e ai ar e, o ro e o ue e a o in i uo a a uirir o en a en o ora. De acordo com Freitas (1999, 2002), Ramozzi-Chiarottino (1988) e Wadsworth (1997) Piaget tinha como projeto construir uma teoria do conhecimento considerando os aspectos da moralidade. Para ele, ao estudar a evolução biológica do ser humano, seria impossível não descobrir também como se constitui a moral humana (Freitas, 2002). Ramozzi- Chiarottino (1994), por exemplo, nos apresenta uma passagem escrita pelo próprio Piaget em um dos seus artigos autobiográficos, no qual ele mesmo caracteriza sua obra como um kantismo evolutivo. Freitas (2002) também se refere a esse termo. Segundo Ramozzi-Chiarottino (1988, 1994) pode-se compreender a obra piagetiana como um retorno à tese kantiana que se esclarecerá graças à biologia e ao seu entendimento do Homem como um animal simbólico ueiro Ron hi To u aru, 2009,.69 So re a Teoria o e en o i en o Mora, La Tai e 2006,. 96 en a i a ue a i eia e ue o u a en o ora in an i e e en o e, ro o a or Pia e, u a i eia o e a en e no a ara ua o a. A re i a a- e ue a ora in an i era u a ue o e a ren i a e inear e ue a a a a ran i o e i ien e o a ore e re ra o iai rian a ara ue e a u e e u ar eu a o e or a ora. Ne e en a en o a ora i a e o e er e ri a e a ena oi o en o, en o o ri eiro o en o o a o e a i nor n ia uan o re ra na ua a ora i a e n o e i e, e o o en o e uin e, e ue o orre a in ru o e a rian a a a e e i ir u a en o orai, on or e oi en ina a. Ne e en i o, a ora i a e he er no a a ea a uni a en e e in ru o e u a ora i a e a heia ao u ei o. O au or i a ue Pia e n o on i era ue o onhe i en o o o a o e i o ou ue o en a en o hu ano a era re i ri ui o e in or a e re e i a. Para Pia e o er hu ano e e en o e a ra e ua a a i a e na ura e e a a ar ao a ien e, o an o a in or a e no a ue re e e e eran o re o a ai o e a e e i a e. A e ru ura e a re o a e en e o e u o a ien ai e re a o in era e o iai, en ro a a a i a e neuro i a re en e na ue e o en o. U a e ru ura e re o a i on ei ara u a e er ina a i ua o ha a a or Pia e e e ue a. Se re ue e ian e e u a in or a o no a o in i uo rea i a o ue Pia e ha a e a a a o, u i i an o- e a a i i a o, ue a a a i a e e re e er a in or a e no a e a re en - 98

a u e ue a e i en e, e e oi rea i an o a a o o a o, o in i uo o i i a a e ru ura ara ue o a in uir no a in or a e a e e e ue a. e o re ue n o e ra a a ena e a re en ar in or a e no a e ara a en e, a e u a ran or a o na or ani a o e un iona en o en a, ue e e a a ren i a e. La Tai e 2006,. 96 a ir a ue, ara Pia e, o en a en o ora era o in erna en e o o re o a in era e a e i a o iai, re ra o eio, e eri n ia e oai e on ei o in e e i o a uiri o. U a ora ena, o o on e e an e Pia e, u a ora ue re i e na au ono ia, ou e a, a e o ha on ien e e e oa e re ei ar a re ra ue o in i uo re e eu e ou ro, a ue a ri uiu en i o e a ore r rio. A on i era o e o a e a ari ei u ra a ho o ni i o o e o ue e en e e e ue a e a ora o ue n o na e ron o, or an o, Pia e re ei a a an i a no o e oi e o na ora i a e e ro e r e io u e i o o en a en o ora : ano ia, he erono ia e au ono ia. E eu i ro O Juízo Moral na Criança, Pia e 1932/1994,. 21 e are e ue a na ure a e eu e u o n o in e i ar uai o or a en o e re o o ou n o orai, a u a a e n ia a ora i a e no re ei o re ra ue o u ei o a uire uran e eu e en o i en o, a ir a ue ua e ui a i a e inir o ue o re ei o re ra na on e o in an i. Pia e er e e no o o in an i o e a in i ui e o iai, o a o e ar i u a e re rai e uri ru n ia. E o o i e, Pia e en on rou erreno r i ara ua an i e, oi a re ra ne e o o o e a ora a e a r ria rian a, ara e e, ou o i or a e ne e o o a re ra o a er on i era a orai ou n o e o a u o, o ai i or an e en en er o on o e i a a ora in an i. Os menores que começam a jogar, aos poucos, são dirigidos pelos maiores no respeito à lei, e, além disso, inclinam-se de boa vontade para essa virtude, eminentemente característica da dignidade humana, que consiste em observar corretamente as normas do jogo. Quanto aos maiores, fica a seu critério a modificação das regras. Se aí não há moral mas onde então começa a moral? há, pelo menos, respeito à regra, e é pelo estudo de tal fato, que uma pesquisa como a nossa deve começar. (Piaget,1932/1994, p. 24) uan o a rian a enore en ra e on a o o o o o, a rian a aiore ue o ina a re ra e re on a i i a or en inar o ai no o, e e e, or ua e, a a ei a. ne e re ei o re ra ue ha i a a ne e a ora i a e a a ure i a e ena e ri a or an. 99

Para i uar o ei or o re eu in ru en o e e u o, o o o a o inha, Pia e e re e ue a i eia era o o o a e ue a a o a or ao eu urno a ira u a o inha en an o a er ar u a o en ro e u a rea e e i a, a uran o o inha, a o enha u e o, e a i, en e a ue e ue no ina anhar ai o inha. Con u o, Pia e 1932/1994 e i a o ri eiro a u o a e u i ar u a rie e re ra e e e i a en on ra a ao on o a en re i a, ue a are e e ru o e e i o e i a e, era o ou o a i a e e ue e o e u a e er ina a o a i a e e i e aria e o o o. A aria e o reen e e re e i a uran e o o o, a anho a o inha, or e a o a a, e i i a o a rea e o o, i o i o a o inha, en re ou ra. en re a ui a re ra e ri a, re a a o ua r i a en on ra a en re a rian a en re i a a na e ui a e Pia e 1932/1994 ue a rian a ha a a e glaine e oumiké. A ri eira e re o, glaine, u a a ara e inir a o ri a o, or honra, ue u o a or ue anhou o a a o inha e eu a er rio e e o ere er- he re an he o o an o e o a o a a o inha ne e ria ara o o o, an o a han e e ue e a re u era a, e a o e re u e, ao er ro eri a a a a ra glaine a a o or u o o a ore, o ou ro a a a o anha or, o an o- he o a a o inha e a re ar in o-a en re i, e i i an o e o on en o o ia e e a o era en e i ora, a ea o e u a e ie e u i a i ri u i a. A i eia e u i a, enero i a e e honra o e a i or an e ue a or are o ai ren e. A e un a e re o, toumiké, o orre uan o u o a or ue or e ui o o o a e o o u a o a e a or e e a o en an o er o o a o u a o inha e a or o u. E e o a or o e u i uir a o inha or u a e a or orre o, a o er e a eu erro. Ne e a o, a rian a en re i a a ora unani e e a ir ar ue eria u rou o e o a er rio e a ro ei a e o erro ara anhar e u a o a a a o inha e a or aior. Con u o, ao ronun iar a e re o toumiké, o a er rio a ri ui ao i ra o i a han e e re arar eu erro, e a o i o n o o orra, o o en en e ue e u a er rio o ar a o inha e aior a or e u a o a a, i o n o e on i uir e in u i a. A a a ra o a, en o, a or e e on ei o e i a or ue ran or a a a o o or uni a e u a a o e irei o e a. E e oi e e o e on ra o o no o o e o re en e n o a ena a re ra ara o un iona en o o o o, a re ra ue re u a a re a e o iai o o o o i i i an o rian a e eri en ar e e er i ar ua on e e orai. O re u a o o i o na e ui a he er i ira e inear ua ro e io e e en o i en o ora ue i e re ei o r i a a re ra e r e io ue i e re ei o on i n ia a re ra. An e e e or a a e io, a e e rar ue ua i i o e ai a e ria a ena i i a, 100

a ro re o rono i a o in i uo n o i i a no e en o i en o inear e ua a a i a e ora, ne o ou o i i a na i eia ue, u a e a in i o er o e io e e en o i en o ora, o in i uo n o o a a i ar u u a en o ora i o e ou ro e io e i ua e e e i a, a ina, na eoria e Pia e o onhe i en o u a on ru o ue o reen e o en o e a i i a o e a o o a o. É cômodo, para as necessidades da exposição, distribuir as crianças em grupos de idade ou em estágios, mas a realidade de apresenta sob aspectos de uma continuidade sem interrupção. Além disso, essa continuidade nada tem de linear, e sua direção geral só é percebida quando esquematiza as coisas e despreza as oscilações que complicam indefinidamente o pormenor (Piaget, 1932/1994, p. 34). A ri eira a i i a o e i i a ua ro e io ue i e re ei o, e un o Pia e 1932/1994,. 33, a r i a a re ra, ou e a, o o o i o e a i a o e u o a re ra re en e en re rian a e er a ai a e ria. O ri eiro e io ura en e o or e in i i ua, no e orrer o ua a rian a ani u a a o inha e un o e eu r rio e e o e e eu h i o o ore Pia e,1932/1994,. 33. Ne e e io, n o h ua uer re ra o ia, a rian a rin a o inha a i a en o ua urio i a e ana i an o o rin ue o o o e ui e e onhe er ua or a, e o, or, o o rea e i er a or a e ani u a o, o on ue e i e en re ou ro. e a a- e ain a ue, ne e e io e a e re en e e ue a ri ua i a o ue er i ir o no u uro o in ir ue a re re en a o i i a e u e ue a o or. O e un o e io eno ina o e o n ri o or Pia e 1932/1994,. 33 en on ra o e rian a o i a e era en e en re 2 a 5 ano. Ini ia- e uan o a rian a ue re e eu re ra o i i a a, a i i a, on i eran o-a o o ri ua, a n o or en en er ue o un e re u a ora a a e en re o o a ore. Ou ra ara er i a e e e io ue a a o a or o a o inho ua r ria ar i a e o en o ou ro o a ore ao eu a o, ou i i e a e a ar i a e ro urar en er o a er rio. O er eiro e io eno ina o or oo era o na en e ur e e un o Pia e 1932/1994,. 44 or o a o 7 ou 8 ano e i a e, uan o h na rian a a on a e e en er o e ai e, or an o, h u a ne e i a e e en en i en o or ar e o ar i i an e. O au or a ir a ue ne e e io a rian a e u a e a e o a ou re i o a re en ara re ra ui o i eren e uan o in uiri a e ara a en e, a uan o o a un a a a a ni e an o a i eren a e uin o o o e a ue are e a er ai ou i noran o or enore 101

ue aria u ar i er n ia. Ne e on e o, o o o a a a er, en o, u a r i a o ia. O uar o e io ue ur e or o a o 11 ou 12 ano e i a e, ha a o o i i a o a re ra uan o N o a ar i a a ui e ian e o re u a en a a o inu ia, a no or enore o ro e i en o, o o a o i o a re ra a e uir a ora onhe i o or o a a o ie a e Pia e, 1932/1994,. 33. uan o on i n ia a re ra, Pia e 1932/1994,. 34 e i eren iar r e io. No ri eiro e io a re ra n o i a o o u a o ri a o, a re ra e eri en a a e or a ura en e o ora ou o o u e e o a er i i a o. E e ri eiro e io a ran e o e io o or, o u ei o e in ere ar o en e e a i a er ne e i a e o ora e ou i i a, e a re en a o a e e oa o, en en o a n o oo era o, ar an o o in io o e io e o n ri o a a ro i a a en e o 5 ano e i a e. Pia e 1932/1994,. 34 e ine ue o e un o e io e eu in io no au e a a e e o n ri a e ai a a e a e o e io a oo era o. Ne e a re ra o on e i a o o a ra a, o ria a e o a u o e nun a e e er o i i a a. Carra i o- oin 2000,. 21 e a a ue ne e e io, e ini ia or o a o 6 ano e i a e e ura a or o a o 10 ano, uan o a rian a on i era ue a re ra e i i a e o a u o o on i era a re ra ai er a eira e, or an o, ai a ra a, en o ue i o o e o orrer e a re a o a e i a o o a u o e or n o e er e o i o e i ua a e o o a u o, e re a o a ou ra rian a e i e a o i i i a e e oo era o e i u o. Se un o a au ora, a oa o o a u o o i i i a o ur i en o na rian a o en i en o o e er i o a he erono ia, a oo era o en re o anheiro re u ar na au ono ia. O er eiro e io ini ia- e o e io a oo era o e o o o e io a o i i a o e re ra. O on en i en o o ia a re ra a a a er on i era o e a rian a ue, re onhe en o ue, ara ere eai i re in e re ei ar a re ra. A o i i a e a re ra o er i i a e e ue e i a o on en o e o o o ru o. Pia e 1932/1994,. 60 re a a ue ne e e io, a ro i a a en e a ar ir o 10 ano, a he erono ia a a a ar u ar au ono ia, e i a ue a rian a a a a o reen er ue a re ra o e er u a a e e ue o ar i i an e en o i o on or e en re i, a rian a a a a e er i ar a e o ra ia no o o. O re ei o nor a e i a o on i n ia, u ro e o on ru o e n o ai u e er in o o o e i n ia o e erior. O re ei o uo e ar a rian a a a in ir a au ono ia, an o in e e ua en e o o ora en e. In e e ua en e, e a au ono ia a i er a o u o i o o e o a u o, er i in o e a o ara on ruir u a oer n ia in erna e re a ionar- e en ro e u on ro e re ro o. Mora en e, 102

a nor a i o a e a au ori a e o u i u a e a ue e a e on a a re i ro i a e a re a e. A u e o e e io orai e un o Carra i o oin 2000 u a on ru o ue o orre e e o na i en o, e a on ru o ai o ai i e e ri i i o ao ai o e o e e a ora o e i a ue o re ro o in i uo ai e e en o en o, er i in o- he a i i ar ai in or a e re e i a o eio, a o e en o i en o ora n o o orre i e en e or a ura o neuro i a, e ora e a e en a. O er ora o ri a oria en e u er o ia e, or an o, a ua i a e a re a e o iai o in i uo o i or an e uan o a a i a e in i i ua e en en - a. A i o, n o i ni i a ue u a u o, or er a u o, er aran i a ua au ono ia ora, o en o ain a o i ar en re u a en o orai he er no o e au no o e en en o o on e o e a re a e ian e e a a i ua o ue he e i a u u a en o. A au ora e u i a ue a rian a e eu o i iano in era in o o o a u o or eio a oo era o e o re ei o uo, ao he ar a o e n ia e a o i i i a e e en ar or an o i e a e eoria, on e en o- e e u a o i o e i ua a e eran e o e ai, o e in era uar o e a rea i a e ora a u a ro on o re or a e ran or a e. Va e re a ar ue, e un o a au ora, o ai i or an e ne a a e a a o e n ia, n o a re e n ia ou a o i i i a e e e e i a o a ro o a e re or a, a,... o i or an e ne a e a a a a i i a o o ia ue on ra e re a e in erin i i uai ara er i a a in n ia Carra i o- oin, 2000,. 26. Por i o, a e i ernir a e u a o, or oer o o ia, a ue a e ue o ai e e u a ore i e re ra ue e e er o e e i a eran o re ei o uni a era, i in a a e u a o a ea a na e ui a e, na ua a rian a e a a a en en er o o i o a re ra e en e- e ar e oo era i a a in i ui o a re ra. o on o e i a e a i o, a ari i a o e a ore a eia- e na a o on ien e e i e i a o e u a or, ue e or o e i o e i u ar ro e o e a ori a o ue e e o a uno o reen o e uai o rea en e o eu a ore, ara ue o a en ir- e re on ei e o ro e i o o o e o. Para e i u ar e e ro e o, o e u a or e e ro or ionar ro ra a e e eri n ia ue a ore a o au o onhe i en o on ien e uan o ao a ore re eri o, e i an o o a ou rina o ou in u a o Pui, 1998,.39. A o on ei o i o a eoria o e en o i en o ora e Pia e, a e re er ar o u re e e a o ara a or ar o o on ei o o re a un a ore o o o e u i a, enero i a e e honra, ue e un o La Tai e 2006,. 61, o a un on e o a ora ne e rio ara re u a en ar a u a e oai or u a i a oa, e i i an o a e o ha e oai no i o o ia. 103

A u i a, e un o o au or, in ira a no rin io e i ua a e e e ui a e, o rin io a i ua a e a ir a ue o o o ere hu ano, e a uai ore ua ara er i a e oai, ra e e i o e o a or in r n e o e, or an o, o e o irei o, a i ua a e on i era o er hu ano na ui o ue e e e e o u. A e ui a e o rin io ue i a ni e ar a i eren a in i i uai e, on u o, o a - a no in i uo, o rin io a e ui a e e a e on a a i eren a in i i uai ara ue a i ua a e e a o e. Pia e 1932/1994,. 200 i eren ia no u a en o ora a u i a i ri u i a a u i a re ri u i a, en o a u i a i ri u i a e ini a e a ri a ia a i ua a e e a u i a re ri u i a e ini a e a ro or iona i a e en re o a o ian e a re ra e a an e o a a ara aran ir a au ori a e e a anu en o a re ra. A an o e ia ria a ue a ue ar i raria en e i e a u o ri en o e e e er ro or iona ra i a e a a a o e i a, uan o ai e ero o a i o ai u o e e e i o on i era o, e, on u o, er a u a re a o en re o on e o a a a e o on e o o a i o. Por ou ro a o, a an o e re i ro i a e a ea a na ro o o a i ua a e e u a ree a e e er a or e o ran o ao u a o e u a ran re o, o e ei o e ua ran re o. E e i o e an o n o e i e uni o o oro a o o un a en a ara er e i ien e, ua or a n o e i a a e eri a e o a i o, a i o i i i a e e o rar ao in i uo ua re on a i i a e no a o o e i o e o e ei o o a iona o or e e. A enero i a e o o u a on e o ue u in i uo iri e a ou ro ue e a ne e i a, a n o e irei o e a e re a - a. A enero i a e ai a a u i a, ue e i i a aran ia a ui o ue oi e i i a o e a ei. A enero i a e a ir u e a ru a or e e n ia La Tai e, 2006,. 62, o a o enero o e an a u ro e o e o ara o en re a ar e en o i a ara i en i i ar a re a o en re ne e i a e, irei o e e a ia ue o a a i e u ei o re ra, enun ian o u en a en o ue ai e ire o au ono ia a an ona o o e o en ri o. [...] os atos generosos das crianças menores testemunham de sua capacidade e vontade de levar em conta o ponto de vista alheio (descentração) e, logo, abrem o caminho para as relações de reciprocidade sobre as quais repousam os ideais de justiça (La Taille, 2006b, p. 14). A a a ra honra, ne e ra a ho, e re e a i eia e au o re ei o e i ni a e ue u in i uo u i a e i e o ara ue o a er re onhe i o o ia en e o o u in i uo e a or ora o o e ri o or La Tai e 2006,. 61, ou e a, n o e ra a e era re u a o e erior ue e re ere o a o io en o e re re ia ian e e u in u o, a o a ir e a or o o u 104

en i en o e a or ora ue, a o n o e a re ei a o, no i e u en i en o e in i ni a e e er onha. A honra no e a ora n o e re ere i e en e i ni a e, oi a i ni a e irei o ineren e a a a er hu ano, a honra, or ua e, a e o ha e oa e a ir e or a ue e in a ere e or e a i ni a e. Em suma, temos com o auto-respeito um sentimento que une os planos moral e ético, e com a honra um valor que tanto inspira a moral quanto a ética. Dito de outra forma, uma vida feliz, para merecer o qualificativo de ética, implica experimentar o auto-respeito, logo, agir com honra (La Taille, 2006b, p. 64). A e ui a a o on u i a or Lin 2015 u ou a a iar o en ino a i a uran e o n e un a en a a oia o na i o o ia a ir u e e Ari e e, e a ra e in er en e e ra i a or ar e o e ui a ore, e e o o ina i a e a a iar a o i i i a e e e en o er na rian a a r i a a ir u e, o o: a i a e, hone i a e, u i a, er e eran a e e eran a. ora o er a a, uran e oi ano, u a a a e a a u a a ei e o a e o hi a o a uno o i a e en re 7 e 9 ano e i a e. uran e a o er a e a au ora en on rou e o a ue a or a a o en ino a i a e or a urri u ar o i i ina e e i a e ou ra ue a re en a a o e a o o a un o ran er a ria i i ina. Me o a i, ora o er a o, e o o o a o, i er a o or uni a e e e ra a har a i a e a ir u e i a a e o en o e in era o en re o a uno en ro e ora a a a e au a o o na on e o e ra a ho e ru o, rin a eira e o o. A au ora re or a a i eia ari o i a e ir u e o o ua i a e hu ana ue ro o e o e -e ar o u e a har onia o ia, a ir an o ue, ara Ari e e, o e o u a ina i a e a e u a o. A rian a a re en a a o en o no uai e a ro i a a e e a a a a a ir u e i a o er a a e o e u o, a e i a ue a in er en e era ei a, e hora i ni i a i a era no a a an o or e ui a ore o o or ro e ore. O e u o a on a ain a ue o o o ro e ore e on ra a reo u a o o o en ino a i a, a ue a aioria are ia e a a i a o o re o a un o, e ue e o a rian a en o o or uni a e ara e er i ar ua ir u e i a, a orien a o o ai e e u a ore o e er inan e ara ue a a ren i a e i a o orra r i a e a i a oria en e. O er o jogo eletrônico a ui e re a o e un o a e ini o o Mini rio a Ju i a ue re u a en a a i i a o in i a i a na ro u e u urai, na or aria n 368, Ar i o 2 VIII - o o e e r ni o ou a i a i o: o are au io i ua 105

ue er i e ao u u rio in era ir o i a en en ia a a u i o i i o ue a e i e, era en e u a e e i o ou u oni or 2014. Ta re uen e en e u a o o er o o o i i a, i eo a e ou i e en e a e. Jo o ue o or a rio o a ore ao e o e o o ha a o multiplayer. Se un o o re a rio o Ma ea en o a In ria Bra i eira e o a e Jo o i i ai o Ban o Na iona e e en o i en o BN ES, 2014,. 6 a in ria e o o e e r ni o no Bra i e re en o e i or n ia e on i a e o ia. Apesar desse panorama, os jogos digitais ainda têm que superar preconceitos, relacionados em grande parte à visão de que são atividade restrita a jovens adolescentes que perdem horas preciosas de estudo e são estimulados a atos de violência e perversidade (BNDES, 2014, p. 7). Co o re o a reo u a e re a i a ao on e o a ro u e u urai no Bra i, a o ou- e o Si e a e C a i i a o In i a i a. Se un o uia Pr i o e C a i i a o In i a i a a Se re aria Na iona e Ju i a 2012,.3, no Bra i o a ro u o u ura e e en re eni en o i o e e a ar e o Si e a e C a i i a o E ria in i u a e re u a a e o Mini rio a Ju i a, u o o e i o ana i ar o on e o a ro u e e in or ar a a ia e re on ei o re o on e o a re en a o na o ra au io i uai. A a i i a o ei a, rin i a en e, o er an o- e a in i n ia e on e o re a iona o e o e nu e, io n ia e ro a e an o e on a a uan i a e e in i n ia e a a ri rio e a un e e en o e eu on e o ai o o o i a o, on e u n ia e a or a e a re en ar. No ue on erne ora i a e, a e o ue ne o o o a o i orai o ne e aria en e an ren o, e uai, ui i a en e en or e i o ou i e ai, o o a, ui a e e, a ri ue - e ue o on io o o en o o ai, a i iare e e u a ore nu a ien e a or e ao i o o, ao re ei o e oo era o o e ro i iar a a ran i o u ura au e, o a orar ara a re e o o re a r ria a e e e o ha. M Tra a- e e u a e ui a i io r i a, ou e a, ara eri a a o o en o i o e a ora a e u i a en e a ar ir e a eria i io r i o, on i u o e i ro e ar i o ien i o, o o e i a i 2010. Ne e a o, reunira - e u i a e o re o e a i oni i i a o na BVS-PSI, PEPSIC, SCIELO, Bi io e a i i a a USP, en re ou ro, e i i an o o u o e on e ue o reen e e o er o o e 2010 a 2016. Para u a on u a i io r i a ai re ina a ora u i i a o o o e ri ore : Jo o e e r ni o, Jo o e Re ra, Jo o e e r ni o e e en o i en o Mora. 106

A e e e an a en o, o e u o oi or ani a o a ar ir e r ar e : a a e ini o a ora i a e e an e Pia e a r i a a re ra e a on i n ia a re ra o o e e r ni o, io n ia e ora i a e a i i a o in i a i a e o o o e e r ni o e a un e u o i o i o o re games. ora en on ra o 56 ar i o re eren e ao e ri ore Jo o E e r ni o, Vídeogames e e en o i en o Mora en re o ar i o e ui a o. e e, ora e e iona o 09 ra a ho u o o e i o e re u a o o i o ora on i era o ai er inen e ao re en e ar i o. A e ui a Jogos eletrônicos e juízo moral: um estudo com adolescentes do ensino médio, Ra o 2012 e e o o o e i o in e i ar a in u n ia a e eri n ia e un o ir uai a in a a in era o o o o o e e r ni o o re a o e n ia o u o ora o u ei o. Para an o, a e ui a e en o eu e o u a a o ra or on eni n ia o o a or r ur a o en ino io. A i ou e u ue ion rio ara i en i i a o o er i e o Te e e Ju o Mora MJT. A an i e e a i a o a o o i o a ar ir o 72 ue ion rio e e e re on i o, no re u a o o i o e a au ora, n o e on a ara i eren a i ni i a i a o re a o ao u o ora en re a uno o a ore e n o o a ore ou e o a ore ai re uen e e e o a ore eno re uen e, or, i en i i ara u a i eren a en re o o a ore ue on er a o ou ra e oa o re o o e e r ni o e o a ore ue n o on er a. O o a ore ue on er a o re o o o o i era e ore ai a o e o o o i e a. A i, o e e ue ionar e re a i i ar a in u n ia o o o e e r ni o o re a o e n ia o u o ora o u ei o. E e a o re or a a i eia e ue o o o a ena ai u e e en o ue on ri ui o o ro e o e u e i a o, a ue n o o e er on i era o e er inan e a ua i a e orai o u ei o en o i o no e u o. E ou ro e u o o re o o an ren o, Jone 2004, apud Ra o, 2012 o ara o i a o na a re i i a e o o a ore, en re u o o an ren o ue n o a re en a a e a io, e ou ro o o e io n ia, or e a ia or. O e u o e on rou ue a aioria o o a ore re ere o e a io io n ia e ue a a re i i a e e ire a en e i a a ao en i en o e o e i i i a e e n o io n ia ro ria en e i a. A au ora re a a ain a ue on e o on ra i rio a ora i a e e o e i n ia a re ra o iai e re e i era re en e no o o ra i ionai e na rin a eira in an i. A rian a ao o ar no a e e an i o, a re or, on ro, uerreiro ou i o, or e e o, ai a i i an o e a o o an o on e o ue a er i ir o e a ro riar a re ra o iai e on ruir u a ora i a e au no a. A e ui a e Se ir e Bar ho o 2010 in i u a a Os videogames violentos e não-violentos produzem efeitos opostos sobre resultados prosociais in e i ou 107

a in u n ia ue a e o i o e on e o io en o e o o e e r ni o o e au ar na a re i i a e o o a ore. O e u o e on rou ue o o or a en o a re i o au en a e a a en e a a e o i o a o o io en o, or a u er o o e e o er orri o, o ar i i an e inha ua a re i i a e re aura a ao e a o na ura. O e u o on ui ue a in u n ia o on e o io en o o o o e e ei o a ena i e ia o no o a or. Par e, S ee in, i h e en er on 2013, e u e u o on i u ina o ura o e 10 ano, a o anhou u a ran e o ra e rian a ai e 13 i he ara ao i a e ui a no ua o e ui a ore u ara en on rar orre a o en re ro e a e o or a en o e i i u a e e on en ra o en re rian a ue a a ai e 3 hora i ria en re en o- e o TV, TV e videogames e a ena videogames. O e u o on uiu ue n o h nenhu a orre a o en re o u o e videogames e o or a en o a re i o, or hou e re a o en re o au en o e o or a en o a re i o e bullying e rian a ue a a ai e o e en re en o a ena o a TV. O e ui a ore e e e u o n o ro e u a e i a o ara i o, a o e o ue ionar e a rian a i eren ia e hor a an a ia e u o o, a an a ia a re en a a e a TV, a e or en en er no o o e e r ni o o ar er i o e u ro u o ue he en re ue o o rin ue o, ou e o ar er uni a era e e er ini a o on e o ue e a TV, ue n o o e er a era o, ro u in o u a ni a e eri n ia o e. A re i o i io r i a e en o i a or Pereira 2014 u ou onhe er o o o o o e e r ni o, en uan o or a e en re eni en o, re er u e na u e i i a e e rian a e a o e en e. O e u o i en i i ou an o ro u e na ionai e in erna ionai e on uiu ue ai i o e o o o e e en a ear e o u e i o ue en o e a on ru o a i en i a e, a re a e o o or o, o o ou ro e a a re i i a e, a o ro e o e i o i a o. o o e Re 2012 ar u en a o re a o i i i a e e o o e e r ni o ere o reen i o o o ar e a o ue o a o ra er, ou e a, en o o e a o i - o ao a ien e e a e, e u a o e e ra a ho, eran o en i o e i ni i a o i er o. Para an o, o re eri o au ore e en o era u a e ui a u an o o rar o o a a e e re e e o o i iano e ani e a no o o e o o o ro e o in er o o orre, e or a ue e ee ui o o en u an o ua a e, na e i a e ue e orna ai r i o or eio o u o o o o. e e o o, a e ui a e a a o a e a P i o o ia no e u o a o i a o o o en ian e o o o e e r ni o, o ue u ere a o i i i a e e e riar no a re e e ne a o u a o. U e u o rea i a o or Re on ar, Bonne e arri 2016 u ou re a ionar a au oi a e or rea o o a or o o h i o e o ar, ara a ora en re i a o 12 o en, en re 13 e 21 ano, ue e arara o ar e u a a 108

in o hora or ia o o o ia a e ana e e arar ue i o e o o re eria. O au ore ar u en a ue no e a o ir ua o or o o u u rio u ar a u a re re en a o i ea i a a e i e o e a ran o er o on i o o o a or o u or o... in e e a o e o r rio u ei o, u or o re re en a o e aneira in u i ien e, er onho o, o e i i n ia, no uni er o ir ua e i er a e ai i e i en o Re on ar et al., 2016. Se uin o a e a i a, o au ore a ir a ue e i ar ria hora o ia a o o u o e a rin i a a io n ia, u or e in i io e ue o o a or e e i o e e o e ra i ar ai a o no un o on re o or u i ar e e o e a a ina o e in an a ue ur ira or i n ia e ri a o e o ri en o, ou ue e a o e e i o, ian e a e o i e u e i a e i a en e r i a io en a en ro o o o o o a or a e a ornar- e a u a re i o e in en e ao o ri en o a heio. O e ui a ore on ue ue e ora o o o e a i o or ue n o o a o o u o o e i o a en o o ia, o o a ore ee o o o o o a i i a ore e re a e o iai o e oa e e han e a i. E no a e ui a n o en on ra o no e ai ar i o e ui a o in io e ue a on u e ro o a or Re on ar et al. 2016 o a er enera i a a a o o o o a ore, oi, Jone 2004, apud Ra o, 2012 a on a e eu e u o ue a io n ia o o o u a or e eno i ni i an e na re er n ia o u u rio o ue o e a io ue o o o re re en a, uan o o o a ore e e e o her en re u o o io en o e i i u a e e u o o e a ia or e io n ia, a aioria re ere o o o e io n ia or e a ia or, e e a o are e ain a ai oeren e uan o er e e o ue a ran uia e o o ue ai en eu u o e e ua ria o, ai e 577 i h e e ia a e e ro e 2016, e o o er ona e rin i a o en ana or ai inho M rio. A i a i on e e h :// a e. i ia. o / i i/ Be e in a e ran hi e re u era o e 02 e a ri e 2017 e ue o Sonic e e un o 350 i h e e u o e Pokémon 294 i h e e u o, a ran uia Call of Duty o e i a e uerra e Grand Theft Auto o a e i a ri e a are e e uin o e e o u ar u e i a en e e o o ni o u o io en o a i a ue u ra a ara a 2016 a ar a o 100 i h e e u o en i o, e ui o or o o e e or e, i u a ore e i a e ue ra a e a. A re er n ia o o a ore e o e a io in e en en e a e o i o io n ia in i a ue o ar u a o ui o ai o i a o e a o or uni a e e u era o e reino a a a i a e e re o er ro e a o ue a ne e i a e e e ur ar u a io n ia a en e. ria 2010 e e u o in i u a o Jogo das representações (RPG) e aspectos da moral autônoma, un a en a o na E i e o o ia en i a e Jean Pia e 1932/1994, e e o o o e i o a eri uar e o Roleplaying Game RP, a eno ina o Jo o a Re re en a e, on i ui re ur o a or e ao 109

e en a ea en o e a i i a e re a iona a oo era o e a a i a e e ne o ia o, en en i a o o r ria o e en o i en o a ora au no a. O a o ana i a o ora o e a o no on e o e e ui a e en o i a e 2003 e 2004, na e en n ia e u Cen ro E u a iona Uni i a o CEU, na ona u a a i a e S o Pau o. Rea i ara - e 12 en on ro o ru o o 7 ar i i an e, o o o e o a u ino, o i a e en re 11 e 27 ano o 12 en on ro, 9 ora e i a o a e e e RP, en o a ri eira a uai re ara ria. O re ur o e in ru en o e o e a e a o in u ra, a o re i ro e u io e eo e a o er a o a e e e o o, en re i a rea i a a no in io e no ina o ro e o. Para a ina i a e a re eri a e ui a o a o ora u e i o a u a no a ei ura, a ora o a i a a re a e en re o RP e a e o a ora au no a, en o u i i a a o o a e oria e an i e a a a i a e e oo era o e ne o ia o e o o a ar i i a o o o a ore e ua o e n ia ara o u ionar ro e a. A an i e rea i a a er i ira on uir ue o RP e o rou i o o u re ur o ara a o i i a o a oo era o e a ne o ia o en re o are, a o a e o a ora au no a na a ua o o o e no ru o, o o a, ara o e er io a re o u o o e a io a re en a o no o o. Co i o, eri i a- e ue, o o a ir ara Pia e 1932/1994, a oo era o e a o u rin io i o e ora e i e e u o o ue o e er e en o i o u i i an o- e re ur o a e ua o ara i o. A e ui a e Moreira 2015 o a a ara o Jogos eletrônicos e o desenvolvimento moral, o i a ora e a e ui a, ana i ou a re ra ara a i n ia o un no o o League of Legends e a eoria o e en o i en o ora e Pia e 1932/1994 ara eri i ar e e e o o o e orne er e ra ia ara a o u o e ue e ue en o a o e en o i en o ora e rian a e a o e en e. O au or e re e ue, an e e a ar i a o e ar a a o a or ha a o en ro o o o e in o a or e e e o her eu a e o. E i e ui a e e i i i a e en re o a e e e ara er e u e i o e u a ar i a e en ia ao o a or onhe er a ara er i a o o o, o a a, o i en ai a e ua o ara a a i o e e ra ia, a an a en e e an a en o a e o e o hi o e a e ni a e o o o a e o e o hi o, a a ena i o, n o u i ien e o o a or e e en ar na e ui e e e eu a e ian e o o anheiro, o o o e a u ar e er a u a o ian e o e a io ue ur ir o uran e a ar i a e er e e a u ar ao o or a en o o o anheiro e e a e e er u i o o e e i o ara ue e in aure u i a e oo era o e i ua a e. Ne e on e o, o o e i o rin i a e a a o a or aran ir ue eu minions ro a au no a ue a an a or u a inho r - e er ina o on i a he ar a a a e ini i a e ruin o-a, ao e o 110

e o e ue e en e a r ria a e a in e i a ini i a. E ui o o en o o o a or e er e o her en re o a orar o a e ui e ou o ar e i e o inho. A a a i a e e a rir o a ria e oa ara en ar no ue er e hor ara o i e ro a a a a i a e e e en ra o o ni i a e ri a or La Tai e 2006a. E a e on ra u en a en o a a e on i erar a i ua a e e irei o e, or an o, u en a en o ora e en o i o. uan o u o a or, ain a i a uro, in i e e e o ha in i i ua i a a e o re erro a or e e o i o, o e o orrer ua i ua e : a ri eira, ue e e a ri ua ao ou ro o erro, e en en er o or u eu o anheiro n o uere er i- o, a re en a u re ei o uni a era e o reen er o on o e i a o ru o a e un a, ue ao in o o ar- e o a erro a, o e e a on i erar a i ria a e ui e a o ai i or an e o ue a ria e oa e o i o a e a er e er e ui a e no a or o e ro a e ui e. uan o e a i ua e o orre e o o ou ora e e, o u ei o u a o a ian e na ire o e u en a en o ora e re i ro i a e. Moreira 2015 on i era e a i ua e i a, o o o o o e e ui e, e e ia en e a or ei ara ue e e o en o e o a a e on i n ia o orra, ue a re a o e anho ou er a ineren e ao o o o i i i e ao u ei o i ua i ar a re a o ue h en re ua in era e o iai e o re u a o ue e a he rar o, rin i a en e rian a ue ain a e o no e io o en a en o o era rio- on re o. O au or e re e ue a i u e e e re ei o o ha a a e o o a ore e i a. A oo era o e o re ei o o ar a en e in en i a o e o e en o e ore ue an e a i a o re o o or a en o o o a ore en ro a ar i a ue o ro a ue o a ore i o er e ai ue o a ore oo era i o. O a o o o i o or u i e a ue er i e ao o a ore re or are o or a en o a u i o o o a ore a a a ar i a o o ra i o, a re e er ai, a an ono e ar i a ou feeding orrer ro o i a en e ara a u ar a er rio e en ia o ara u ri una no ua ai o a ore o e re e er uni e. Ta o e honrar o a ore e eu i e ou a er rio ara re o en - o or o or a en o o i i o, e a r i a e o r i a e uni o e re o en a e ao en on ro e u u a en o ora au no o. O i o o o e or e design o ia a Rio a e, Je re Lin 2015, a ir a ue a ar ir a i an a o o i e a e ri una o a o e ho o o ia, e i o e ra i o a ra ara u o a e 2 e o o o o o e a u o er ai i inu ra e 40. O au or re a a ue a e ar e 91,6 o u u rio uni o n o re orrere ai ao o or a en o i o, o rin i a a or e u an a n o a uni o, a a o i i i a e e o o a or er a on e u n ia ue eu a o o re o ou ro e o re i. Ten a i a an eriore e un ar 111

o a ore i o na ar i a e aran o-o e ou ro o a ore a re en ara re u a o ui o eno ro i ore o ue o o ar e e o a ore o ou ro ue a re en a u o or a en o o re ei o uo. Con a a- e ne e o o ue a re ra e a o i i i a e e e i o en re o o a ore, e a o ru o, a en ren ar i e a ue o i i i e e i e ue ro o a a e e oo era o, re ei o e re i ro i a e en re o are. en re a on i iona i a e ara o e en o i en o e u en a en o ora, i a a ao on o o e u o, o e- e er e er ue re e an e a in era o a er a, a o he ora e re ei o a en re a rian a, a o e en e e a i ura e au ori a e o ue on i e e ue n o h aiore i ura e au ori a e na i a e ua uer e oa o ue eu ai e e u a ore. C ian e a e ui a e a a a oi o e eri i ar ue a o ia i a o on i o ara o e en o i en o o en a en o ora no en i o e ro o er e a ori ar o en a en o a rian a en ir- e re on e, o ro e i o o o re ei o re ra e a in era o e re ei o uo o o are e e re u o o n o o o ei e o o e ue o o a or o a o inho. Ta e o er ou o a o e e o o o a or, n o o i i an o i re en e a re ra o e i a e u o o e e r ni o o o o a o o o o u i o a or no ua e i e ou ra re ra, o o a re ra o iai, ue e e o e ou n o o e e er e, ne a i ua e, o e ha er o e a io ara o en a en o ora. U a e ui a a ena, a ir a ue e i ar ria hora a o o e io n ia, u or e in io e ue o o a or e e a o e er ai a o no un o rea a an i e rea i a a no e ai ar i o a on a ue a io n ia o o o o a or e enor re e n ia ara o u u rio o ara a ao e a io ue o o o re re en a, oi o o en re ere o o e a ia ore e e ri en o a o o o io n ia. Ou ra e ui a on a a o au en o na re u n ia e o or a en o a re i o e bullying e rian a ue er ane e ui a hora a i in o e e i o e nenhu a orre a o en re o or a en o a re i o e u o e videogames. Con a ou- e ue e ora o o o e e r ni o e a en ara o o o u o en o e i o a en o o ia, o o a ore o on i era o o u in ru en o e re a e o iai. O e u o o ra a o o a a e e re e e o o i iano e ani e a no o o e o o o ro e o in er o o orre, e or a ue e ee ui o o en u an o ua a e, na e i a e ue e orna ai r i o or eio o u o o o o. No ra a ho e ui a o n o e en on rara in io e ri o e ue ua uer o o, e e r ni o ou n o, e a o e o u i ien e ara on er er u in i uo 112

e u a e oa ora ou er er - a. I en i i a o ue a ro u e i a e u urai e en re eni en o o o e o re io o ara ro o er o on io en re a e oa e ue o i i i a ao o a ore, o a a e e i e or eio o ra io nio or re i ro i a e, e o o i o i e u i o o ou ro, a e ue e a a ui i e i a in i i uai he er i a o reen er o on o e i a o eu are e a ire or oo era o. Per e e o ue e i e a ore u e i o e orai no o o ue a re o or uni a e ara ai e ui a ore e a e e ere o i o o o o o a ore o re e a orai e ue ai e ui a ien i i a o a o a orar ara ue o ro i ionai e en o e ore e o o o a ro u ir n o a ena en re eni en o, a onhe i en o e e en o i en o o ni i o e i o rian a e a o e en e. Ban o Na iona e e en o i en o E on i o e So ia - BN ES E I a e. 2014. Relatório Final: Mapeamento da Indústria Brasileira e Global de Jogos Digitais. S o Pau o: un a o e A oio Uni er i a e e S o Pau o USP. Carra i o- oin, L. 2000. Um estudo piagetiano em crianças de 9 a 14 anos sobre a punição em Contos de As Mil e Uma Noites. Te e e ou ora o, 261. In i u o e P i o o ia, USP. S o Pau o. Cor e a, M. S. 2010. Qual é a tua obra: in uie a e ro o i i a o re e o, i eran a e i a. 9. e. Pe r o i : Vo e. o o, R. Re,.L..B 2012. A Subjetividade e o Significado dos jogos em gamers. Mono ra ia, a u a e e Ci n ia a E u a o e Sa e o Cen ro Uni er i rio e Bra ia UniCEUB, Bra i ia,, Bra i. ria, E. R. 2010. Jogo das representações (RPG) e aspectos da moral autônoma. i er a o e Me ra o, In i u o e P i o o ia, Uni er i a e e S o Pau o, SP, Bra i. i, A. C. 2010. Como elaborar projetos de pesquisa. 3. e. S o Pau o: A a. an, I. 2009. Fundamentação da Metafísica dos costumes ra.: ui o An nio e A ei a. Ori ina u i a o e 1785. S o Pau o: Bar aro a. La Tai e,. 2006a. A i or n ia a enero i a e no in io a ne e a ora i a e na rian a In. Psicol. Reflex. Crit., Por o A e re,.19, n. 1,. 9-17. La Tai e,. 2006 Moral e Ética: dimensões intelectuais e a e i a. Por o A e re: ARTME. La Tai e,. e. 2010. Mora e i a: u a ei ura i o i Psicologia: Teoria e Pesquisa, 26 e, 105-114. 113

Lin, J. 2015. Doing Something About the Impossible Problem of Abuse in Online Games. i on e e : h ://.re o e.ne /2015/7/7/11564110/ oin - o e hin -a ou - he-i o i e- ro e -o -a u e-in-on ine- a e. A e o e : 14 e e. e 2016. Lin, M.J.S.C. 2015. A a ia o a a ren i a e e i a no En ino un a en a. Ensaio: Avaliação e Políticas Públicas em Educação, 23 88, 763-790. Moreira,. 2015. Jogos Eletrônicos e o Desenvolvimento Moral. Mono ra ia, Cen ro e Ci n ia So iai A i a a e a Sa e, Uni er i a e Ca i a e San o, San o, SP, Bra i. Pereira, R.A.M. 2014 Jogos eletrônicos: A brincadeira que veio para ficar e seus registros subjetivos na infância e adolescência i on e e : h :/ /re o i orio.u. r/ ui/han e/10869/5412. A e o e : 30 e ar. e 2017. Par, A., S ee in,. i h,. en er on, M. 2013. Do Television and Electronic Games Predict Children s Psychosocial Adjustment? Longitudinal Research using the UK Millennium Cohort Study. Me i a Re ear h Coun i / CSO So ia an Pu i ea h S ien e Uni, Uni er i o a o, a o, U. Pa a,. 2005. Compreender Kant. Tra. Rai un o Vier. Pe r o i : Vo e. Pia e, J. 1932/1994. O Juízo Moral na Criança. S o Pau o: Su u. Por aria n. 368. 2014, 11 e e ereiro. Regulamenta as disposições da Lei nº 8.069, de 13 de julho de 1990, a Lei n 10.359, e 27 e e e ro e 2001, e a Lei n 12.485, e 12 e e e ro e 2011, re a i a ao ro e o e a i i a o in i a i a. Bra ia,. Pui, J. M. 1998. A Construção da personalidade moral. S o Pau o: i a. ueiro, S.S. Ron hi, J.P. To u aru, R.S. 2009 Con i ui o a re ra e o e en o i en o ora na eoria e ia e : u a re e o an iana. Por o A e re: Psicol. Reflex. Crit.,. 22, n. 1. Ra o,.. 2012 Jo o e e r ni o e u o ora : u e u o o a o e en e o en ino io. S o Pau o: Psicol. teor. Prat.,. 14, n. 1, a r. Re on ar, J.J.M. Bonne, J.C. arri, E.R.A. 2016 Jo o e e r ni o : or orei a e, io n ia e o u i i a e. Revista Brasileira de Ciências do Esporte 2016 38:3-10 - Vo. 38 N.1. Se re aria Na iona a Ju i a. 2012. Classificação Indicativa Guia Prático. i on e e : h ://. u i a. o. r/ eu - irei o / a i i a ao/ uia- ra i o/ uia- ra i o.. A e o e 30 e ar. e 2017. Se ir, M.A. Bar ho o, B.. 2010 Vio en an non io en i eo a e ro u e o o in e e on a re i e an ro o ia ou o e. Journal of Experimental Social Psychology 46 2010 934 942. Re e i o: 10/04/2017 / Corri i o: 29/05/2017 / A ei o: 29/05/2017. 114