PROGRAMACIÓN FÍSICA E QUÍMICA

Transcrição

1 PROGRAMACIÓN FÍSICA E QUÍMICA IES EUSEBIO DA GARDA CURSO !1

2 ÍNDICE Contextualización e organización 3 Prácticas de laboratorio 4 Plan lector 4 Atención a diversidade 5 Recuperación de alumnos con materias pendentes 5 Avaliación inicial 5 Actividades complementarias 5 Organización temporal do curso 5 Programación de 2º ESO 6 Temporalización 37 Repartición da materia prevista por avaliación para pendentes. 37 Programación de 3º de ESO 38 Temporalización 75 Repartición da materia prevista por avaliación para pendentes 75 Programación de 4º ESO (Física e Química) 76 Temporalización 109 Programación de 4º ESO (CAP) 110 Temporalización 133 Programación de 1º de BACHARELATO 134 Temporalización 169!2

3 Repartición da materia prevista por avaliación para pendentes 169 Programación de Química de 2º BACHARELATO 170 Temporalización 225 Programación de Física de 2º BACHARELATO 226 Temporalización 266 Programación de Electrotecnia de 2º BACHARELATO 267 Temporalización 272 Criterios xerais de corrección e de cualificación para a ESO e o BACH 273!3

4 Contextualización O IES Eusebio da Garda é un instituto urbano situado no centro da cidade da Coruña e recibe os seus alumnos dos colexios do seu entorno e en número escaso da periferia. Para unha información máis detallada remitímonos ou PEC do centro. Organización Este departamento está constituído por seis profesores: María del Carmen Díaz Cabanas (Xefe de Departamento) Pedro Luís Rodríguez Porca Gabriel Casquero Veiga Miguel García Rodríguez Minia Prego Cabeza María Deseada Cerqueiro López Estes profesores atenden as clases de Electrotecnia de 2º de Bacharelato, Física e Química de 1º e 2º de Bacharelato e os correspondentes cursos de Física e Química da ESO e de CAP da ESO, tanto no que se refire ás clases teóricas como ás prácticas, realizadas nos laboratorios de Física e Química. Dispoñemos de dous laboratorios de Física e de Química con equipamento experimental axeitado e instalacións deficientes. A labor do Departamento organízase como un traballo en equipo que ten que desenvolver as seguintes tarefas ou longo do curso: 1.- Antes da data de comezo do curso realízase a revisión da programación anterior das distintas materias dependentes do Departamento, fixando os obxectivos, oos contidos por avaliación, metodoloxía, prácticas, técnicas de avaliación, recuperación de alumnos pendentes, e todos aqueles aspectos que poidan redundar en beneficio dos alumnos. Fíxanse as necesidades do Departamento en canto a material e fondos bibliográficos. 2.-Montaxe e realización de prácticas antes de que os alumnos realicen as sesións de laboratorio, co fin de estudar as dificultades que presentan e o tempo necesario para a súa realización dun xeito proveitoso. 3.- Realízanse reunións periódicas do Departamento segundo as disposicións vixentes. Nestas reunións vaise axustando a programación ó desenvolvemento dos distintos grupos, aplicando as adaptacións de currículo necesarias e analizando os resultados das avaliacións efectuadas. 4.- Antes de rematar o curso faise unha revisión dos textos dispoñibles, así como a avaliación da programación xeral, segundo os obxectivos conseguidos e os resultados obtidos, que se recollen na Memoria fin de curso.!4

5 Prácticas de Laboratorio As prácticas de Laboratorio (Física e Química ) efectúanse ó longo do curso, mediante un desdobramento semanal cando é necesario polo número de alumnos. Deste xeito o profesor da materia queda na aula ca metade do grupo e outro profesor do Departamento encárgase das prácticas de Laboratorio ca outra metade. As sesións de laboratorio constan dunha introdución teórica e dunha parte experimental que realizan os alumnos/as. O contido da práctica ten coma fin clarexar algún concepto, observar algún fenómeno, medir algunha propiedade ou comprobar algunha lei, sempre sobre contidos xa tratados na clase. Esta organización esixe que todos os grupos vaian ó mesmo tempo no desenvolvemento da programación e que se manteña o horario semanal de prácticas sen alteración. Neste curso impártense desdobradas as prácticas de 2º da ESO, de dous grupos de 2º de Química e un grupo de Física de 2º de Bacharelato. En primeiro de Bacharelato non se imparten prácticas de Laboratorio por falta de horas do profesorado ademais, a materia curricular é moi ampla. En 3º e 4º de ESO o número escaso de horas lectivas (dúas en 3º e tres en 4º) non fan posible o desdobramento para prácticas e ademais o profesorado non dispón de horas de desdobre suficientes. Os Laboratorios están a disposición dos profesores para posibles actividades experimentais cando o número de alumnos ou o desenvolvemento do programa llo permite. Os alumnos cando realizan as prácticas recollen nos seus cadernos as realizacións efectuadas, así coma os datos obtidos no laboratorio para despois efectuar o correspondente tratamento e calculalas magnitudes físicas que se querían determinar ou ben para comprobar o cumprimento da lei en estudo. Plan Lector Os obxectivos son os seguintes:.potenciar o gusto pola lectura, as habilidades de lectoescritura e as capacidades reflexivas inherentes a unha lectura en valores desde a certeza que son a base da aprendizaxe.desenvolver estratexias de lectura reflexiva que favorezan as potencialidades do alumnado para realizar unha lectura en valores.promover a reflexión e o diálogo arredor ás lecturas entre o alumnado como medio para iniciar postas en común, motivacións, valores ou opinións.entender a lectura como unha fonte de coñecemento, de enriquecemento lingüístico e desenvolvo moral imprescindibel na nosa sociedade.fomentar o uso da biblioteca e da aula de informática utilizándoas como espazos privilexiados de!5

6 aprendizaxe e goce.impulsar un uso produtivo das TIC que permita localizar e seleccionar datos e informacións de maneira áxil e eficiente Atención a diversidade Utilizaranse actividades de reforzo e de ampliación en todos os cursos, fundamentalmente en Primeiro de Bacharelato, curso no que hai alumnos procedentes de Diversificación e alumnos que en Cuarto da ESO non escolleron a Física e Química. Recuperación de alumnos pendentes O calendario de probas é fixado pola Xefatura de Estudos. O exame será elaborado polo Departamento. A Xefa de Departamento asistirá á realización dos exames Cada profesor correxirá os exames dos seus alumnos. Todos os demáis exames serán correxidos pola Xefa de Departamento. Serán avaliados a través de probas escritas que consistirán en: Dous exames parciais. Se o alumno non aproba a materia, poderá facer un exame final de todo o temario. Para a nota final, terase en conta, ademais das probas escritas, a interese que o alumno amosase na materia pendente (preguntas, asistencia a exames, esforzo en sacar mellor nota, etc.) En setembro rexirán os mesmos criterios establecidos para a ESO e Bacharelato. Avaliación inicial Nos primeiros días do curso aplicaranse probas para establecer a situación do nivel académico dos alumnos. Esta proba consistirá en exercicios sinxelos de conceptos previos da materia. Actividades complementarias O Departamento de Física e Química promove a participación dos seus alumnos/as nas Olimpíadas de Física e de Química. Os resultados o longo de moitos anos son de gran éxito en participación e premios. Non curso os resultados foron os seguintes FÍSICA: Fase local: 4º posto QUÍMICA: Fase local: 5º e 6º posto OUTRAS ACTIVIDADES: Visita ao CERN Visita ao CIQUS Dúas charlas sobre Fïsica do Século XX Organización temporal do curso Tempo previsto Distribución mensual!6

7 Setembro: 2 semanas Xaneiro: 3 1/2 semanas Abril: 4 semanas Outubro: 4 semanas Febreiro: 4 semanas Maio: 4 1/2 semanas Novembro: 4 semanas Marzo: 4 semanas Xuño: 3 semanas Decembro: 3 semanas Por trimestre: 1º trimestre: 13 semanas 2º trimestre: 11 1/2 semanas 3º trimestre: 11 1/2 semanas (en 2º bacharelato 6 semanas). As avaliacións previstas para este curso (ESO e Bacharelato) están fixadas pola Xefatura de Estudos e publicadas a principio de curso. PROGRAMACIÓN 2º DE ESO FÍSICA E QUÍMICA O libro de texto utilizado é Física e Química 2 da Editorial Vicens Vives!7

8 1. OBXECTIVOS E COMPETENCIAS CHAVE OBXECTIVOS COMPETENCIAS CHAVE 1. Valorar o traballo dos científicos e as científicas na creación do coñecemento, e seguir o método científico á hora de levar a cabo unha investigación. Aprender a aprender Competencias sociais e cívicas. Conciencia e expresións culturais. 2. Realizar correctamente cálculos sinxelos que inclúan a utilización das diferentes unidades do SE, e manexar as diferentes unidades do sistema métrico decimal. 3. Establecer procedementos para describir as propiedades da materia que nos rodea, tales como a masa, o volume, a densidade, os estados nos que se presentan e os seus cambios. 4. Utilizar modelos gráficos para representar e comparar os datos obtidos e saber analizar táboas, gráficos e textos para coñecer os diferentes conceptos introducidos. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Comunicación lingüística. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. 5. Xustificar o estado de agregación da materia en base á teoría cinético-molecular. 6. Explicar o átomo segundo o modelo planetario e establecer o criterio de materia n e u t r a, coñecendo as características das súas partículas fundamentais. 7. Relacionar propiedades dos materiais co uso que se fai deles e diferenciar entre mesturas e sustancias, grazas ás propiedades características destas últimas e á posibilidade de separar aquelas por procesos físicos. Aprender a aprender. Comunicación lingüística. Aprender a aprender. Aprender a aprender. 8. Diferenciar entre elementos e compostos, átomos e moléculas, símbolos e fórmulas, sendo capaz de obter información a partir da observación da táboa periódica dos elementos. Aprender a aprender Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. 9. Valorar positivamente os cambios rexistrados nos diferentes modelos científicos que se elaboraron para explicar a constitución da materia e interpretalos como un proceso de construción do saber científico. Aprender a aprender. Competencias sociais e cívicas. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.!8

9 10. Distinguir entre cambios físicos e químicos da materia, describindo estes últimos mediante ecuacións químicas. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía 11. Coñecer os efectos das forzas sobre os corpos, como o movemento e a forma dos corpos, e diferenciar entre a masa e o peso. 12. Coñecer o concepto de presión e expresar o seu valor coas unidades adecuadas. 13. Explicar o movemento dun obxecto respecto dun sistema de referencia, mencionando conceptos como espazo percorrido, velocidade e posición. 14. Explicar fenómenos eléctricos así como o comportamento dos imáns, sendo capaz de explicar a relación entre electricidade e magnetismo. 15. Recoñecer que existen diferentes formas e fontes de enerxía, e que un tipo de enerxía pódese transformar noutro, e coñecer a relación entre os conceptos de forza e traballo, así como o principio de conservación da enerxía. 16. Recoñecer as características das máquinas diferenciando a enerxía útil da enerxía disipada e identificando as máquinas simples de uso máis cotián. 17. Saber que tanto a luz como o son son ondas, e interpretar fenómenos relacionados coa reflexión do son e a reflexión e refracción da luz. 18. Interpretar a calor como a enerxía en tránsito e recoñecer os seus efectos sobre os corpos (aumento da temperatura, cambio de estado...). 19. Clasificar as fontes de enerxía en renovables e non renovables, valorando os seus inconvenientes e vantaxes e comprendendo a necesidade de facer un uso racional da enerxía. 20. Utilizar correctamente a linguaxe científica relacionado cos contidos do libro tanto na expresión escrita como na oral. 21. Participar activamente nas experiencias de laboratorio, respectando as ideas diferentes das propias e seguindo as normas de seguridade. 22. Deseñar, planificar e elaborar actividades prácticas e traballos escritos e orais que permitan estudar os diferentes conceptos introducidos, integrando a información procedente de diferentes fontes (impresa, audiovisual, Internet). Aprender a aprender. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender. Comunicación lingüística. Aprender a aprender. Comunicación lingüística. Aprender a aprender. Aprender a aprender. Aprender a aprender. Aprender a aprender. Aprender a aprender. Competencias sociais e cívicas. Conciencia e expresións culturais. Comunicación lingüística. Aprender a aprender. Competencias sociais e cívicas. Aprender a aprender. Competencia dixital. Competencias sociais e cívicas. Conciencia e expresións culturais. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.!9

10 2. CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 1: A actividade científica CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE!10

11 B1.1. Método científico: etapas. B1.2. Utilización das tecnoloxías da información e da comunicación. B1.3. Aplicacións da ciencia á vida cotiá e á sociedade. B1.4. Medida de magnitudes. Sistema Internacional de Unidades. B1.5. Traballo no laboratorio. B1.6. Procura e tratamento de información B1.1. Recoñecer e identificar as características do método científico. FQB Formula, de forma guiada, hipóteses para explicar fenómenos cotiáns, utilizando teorías e modelos científicos sinxelos. FQB Rexistra observacións e datos de maneira organizada e rigorosa, e comunícaos oralmente e por escrito utilizando esquemas, gráficos e táboas B1.2. Valorar a investigación científica e ou seu impacto na industria e no desenvolvemento da sociedade. FQB Relaciona a investigación científica con algunha aplicación tecnolóxica sinxela na vida cotiá. B1.3. Aplicar os procedementos científicos para determinar magnitudes. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, o Sistema Internacional de Unidades para expresar os resultados. FQB Realiza medicións prácticas de magnitudes físicas da vida cotiá empregando o material e os instrumentos apropiados, e expresa resultar correctamente no Sistema Internacional de Unidades. B1.4. Recoñecer os materiais e os instrumentos básicos presentes no laboratorio de física e de química, e coñecer e respectar as normas de seguridade e de eliminación de residuos para a protección ambiental. FQB Recoñece e identifica os símbolos máis frecuentes utilizados na etiquetaxe de produtos químicos e instalacións, interpretando o seu significado. FQB Identifica material e instrumentos básicos de laboratorio e coñece a súa forma de utilización para a realización de experiencias, respectando as normas de seguridade e identificando actitudes e medidas de actuación preventivas. B1.5. Extraer de forma guiada a información sobre temas científicos de carácter divulgativo que aparece en publicacións e medios de comunicación. FQB Selecciona e comprende de forma guiada información relevante nun texto de divulgación científica, e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. FQB Identifica as principais características ligadas á fiabilidade e á obxectividade do fluxo de información existente en internet e outros medios dixitais. B1.6. Desenvolver pequenos traballos de investigación nos que se poña en práctica a aplicación do método científico e a utilización das TIC. FQB Realiza pequenos traballos de investigación sobre algún tema obxecto de estudo, aplicando o método científico e utilizando as TIC para a procura e a selección de información e presentación de conclusións. FQB Participa, valora, xestiona e respecta o traballo individual e en equipo. Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 2: A materia CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE!11

12 B2.1. Propiedades da materia. B2.2. Aplicacións dos materiais. B2.3. Estados de agregación. Cambios de estado. Modelo cinéticomolecular. B2.4. Leis dos gases. B2.5. Substancias puras e mesturas. B2.6. Mesturas de especial interese: disolucións acuosas, aliaxes e coloides. B2.7. Métodos de separación de mesturas. B2.1. Recoñecer as propiedades xerais e as características específicas da materia, e relacionalas coa súa natureza e as súas aplicacións. FQB Distingue entre propiedades xerais e propiedades características da materia, e utiliza estas últimas para a caracterización de substancias. FQB Relaciona propiedades dos materiais do contorno co uso que se fai deles. FQB Describe a determinación experimental do volume e da masa dun sólido, realiza as medidas correspondentes e calcula a súa densidade. B2.2. Xustificar as propiedades dos estados de agregación da materia e os seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. FQB Xustifica que unha substancia pode presentarse en distintos estados de agregación dependendo das condicións de presión e temperatura en que se ache. FQB Explica as propiedades dos gases, os líquidos e os sólidos. FQB Describe os cambios de estado da materia e aplícaos á interpretación de fenómenos cotiáns. FQB Deduce a partir das gráficas de quecemento dunha substancia os seus puntos de fusión e ebulición, e identifícaa utilizando as táboas de datos necesarias. B2.3. Establecer as relacións entre as variables das que depende o estado dun gas a partir de representacións gráficas ou táboas de resultados obtidas en experiencias de laboratorio ou simulacións dixitais. FQB Xustifica o comportamento dos gases en situacións cotiás, en relación co modelo cinéticomolecular. FQB Interpreta gráficas, táboas de resultados e experiencias que relacionan a presión, o volume e a temperatura dun gas, utilizando o modelo cinético-molecular e as leis dos gases. B2.4. Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese. FQB Distingue e clasifica sistemas materiais de uso cotián en substancias puras e mesturas, e especifica neste último caso tratar de mesturas homoxéneas, heteroxéneas ou coloides. FQB Identifica o disolvente e o soluto ao analizar a composición de mesturas homoxéneas de especial interese. FQB Realiza experiencias sinxelas de preparación de disolucións, describe o procedemento seguido e o material utilizado, determina a concentración e exprésaa en gramos/litro. B2.5. Propor métodos de separación dos compoñentes dunha mestura e aplicalos no laboratorio. FQB Deseña métodos de separación de mesturas segundo as propiedades características das substancias que as compoñen, describe o material de laboratorio adecuado e leva a cabo o proceso.!12

13 Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 3: Os cambios CONTIDOS B3.1. Cambios físicos e cambios químicos. B3.2. Reacción química. B3.3. A química na sociedade e o ambiente. CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE B3.1. Distinguir entre cambios físicos e químicos mediante a realización de experiencias sinxelas que poñan de manifesto formar ou non novas substancias. FQB Distingue entre cambios físicos e químicos en accións da vida cotiá en función de que haxa ou non formación de novas substancias. FQB Describe o procedemento de realización de experimentos sinxelos nos que se poña de manifesto a formación de novas substancias e recoñece que se trata de cambios químicos. FQB Leva a cabo no laboratorio reaccións químicas sinxelas. B3.2. Caracterizar as reaccións químicas como cambios dunhas substancias noutras. FQB Identifica os reactivos e os produtos de reaccións químicas sinxelas interpretando a representación esquemática dunha reacción química. B3.3. Recoñecer a importancia da química na obtención de novas substancias e a súa importancia na mellora da calidade de vida das persoas. FQB Clasifica algúns produtos de uso cotián en función da súa procedencia natural ou sintética. FQB Identifica e asocia produtos procedentes da industria química coa súa contribución á mellora da calidade de vida das persoas. B3.4. Valorar a importancia da industria química na sociedade e a súa influencia no ambiente. FQB Propón medidas e actitudes, a nivel individual e colectivo, para mitigar os problemas ambientais de importancia global. FQB Describe o impacto ambiental do dióxido de carbono, os óxidos de xofre, os óxidos de nitróxeno e os CFC e outros gases de efecto invernadoiro, en relación cos problemas ambientais de ámbito global. FQB Defende razoadamente a influencia que o desenvolvemento da industria química tivo no progreso da sociedade, a partir de fontes científicas de distinta procedencia. Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 4: O movemento e as forzas CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE!13

14 B4.1. Forzas: efectos. B4.2. Medidas das forzas. B4.3. Velocidade media. B4.4. Velocidade media. B4.5. Velocidade instantánea e aceleración. B4.6. Máquinas simples. B4.7. O rozamento e os seus efectos. B4.8. Forza gravitatoria. B4.9. Estrutura do Universo. B4.10. Velocidade da luz. B4.1. Recoñecer o papel das forzas como causa dos cambios no estado de movemento e das deformacións. FQB En situacións da vida cotiá, identifica as forzas que interveñen e relaciónaas cos seus correspondentes efectos na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. FQB Establece a relación entre o alongamento producido nun resorte e as forzas que produciron eses alongamentos, e describe o material para empregar e o procedemento para a súa comprobación experimental. FQB Establece a relación entre unha forza e o seu correspondente efecto na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. FQB Describe a utilidade do dinamómetro para medir a forza elástica e rexistra resultar en táboas e representacións gráficas, expresando o resultado experimental en unidades do Sistema Internacional. B4.2. Establecer a velocidade dun corpo como a relación entre o espazo percorrido e o tempo investido en percorrelo. FQB Determina, experimentalmente ou a través de aplicacións informáticas, a velocidade media dun corpo, interpretando o resultado. FQB Realiza cálculos para resolver problemas cotiáns utilizando o concepto de velocidade media. B4.3. Diferenciar entre velocidade media e instantánea a partir de gráficas espazo/tempo e velocidade/ tempo, e deducir o valor da aceleración utilizando estas últimas. FQB Deduce a velocidade media e instantánea a partir das representacións gráficas do espazo e da velocidade en función do tempo. FQB Xustifica se un movemento é acelerado ou non a partir das representacións gráficas do espazo e da velocidade en función do tempo. B4.4. Valorar a utilidade das máquinas simples na transformación dun movemento noutro diferente, e a redución da forza aplicada necesaria. FQB Interpreta o funcionamento de máquinas mecánicas simples considerando a forza e a distancia ao eixe de xiro, e realiza cálculos sinxelos sobre o efecto multiplicador da forza producido por estas máquinas. B4.5. Comprender o papel que xoga o rozamento na vida cotiá. FQB Analiza os efectos das forzas de rozamento e a súa influencia no movemento dos seres vivos e os vehículos. B4.6. Considerar a forza gravitatoria como a responsable do peso dos corpos, dos movementos orbitais e dos niveis de agrupación no Universo, e analizar os factores dos que depende. FQB Relaciona cualitativamente a forza de gravidade que existe entre dous corpos coas súas masas e a distancia que os separa. FQB Distingue entre masa e peso calculando o valor da aceleración da gravidade a partir da relación entre esas dúas magnitudes. FQB Recoñece que a forza de gravidade mantén os planetas xirando arredor do Sol, e á Lúa arredor do noso planeta, e xustifica o motivo polo que esta atracción non leva á colisión dos dous corpos. B4.7. Identificar os niveis de agrupación entre corpos celestes, desde os cúmulos de galaxias aos sistemas planetarios, e analizar a orde de magnitude das distancias implicadas. FQB Relaciona cuantitativamente a velocidade da luz co tempo que tarda en chegar á Terra desde obxectos celestes afastados e coa distancia á que se atopan eses obxectos, interpretando os valores obtidos. B4.8. Recoñecer os fenómenos da natureza asociados á forza gravitatoria.!14

15 Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 5: Enerxía CONTIDOS B5.1. Enerxía: unidades. B5.2. Tipos de enerxía. B5.3. Transformacións de enerxía. B5.4. Conservación da enerxía. B5.5. Enerxía térmica. Calor e temperatura. B5.6. Escalas de temperatura. B5.7. Uso racional da enerxía. B5.8. Efectos da enerxía térmica. B5.9. Fontes de enerxía. B5.10. Aspectos industriais da enerxía. CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE B5.1. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios. FQB Argumenta que a enerxía pode transferirse, almacenarse ou disiparse, pero non crearse nin destruírse, utilizando exemplos. FQB Recoñece e define a enerxía como unha magnitude e exprésaa na unidade correspondente do Sistema Internacional. B5.2. Identificar os tipos de enerxía postos de manifesto en fenómenos cotiáns e en experiencias sinxelas realizadas non laboratorio. FQB Relaciona o concepto de enerxía coa capacidade de producir cambios, e identifica os tipos de enerxía que se poñen de manifesto en situacións cotiás, explicando as transformacións dunhas formas noutras. B5.3. Relacionar os conceptos de enerxía, calor e temperatura en termos da teoría cinético-molecular, e describir os mecanismos polos que se transfire a enerxía térmica en situacións cotiás. FQB Explica o concepto de temperatura en termos do modelo cinético-molecular, e diferenza entre temperatura, enerxía e calor. FQB Recoñece a existencia dunha escala absoluta de temperatura e relaciona as escalas celsius e kelvin. FQB Identifica os mecanismos de transferencia de enerxía recoñecéndoos en situacións cotiás e fenómenos atmosféricos, e xustifica a selección de materiais para edificios e no deseño de sistemas de quecemento. B5.4. Interpretar os efectos da enerxía térmica sobre os corpos en situacións cotiás e en experiencias de laboratorio. FQB Explica o fenómeno da dilatación a partir dalgunha das súas aplicacións como os termómetros de líquido, xuntas de dilatación en estruturas, etc. FQB Explica a escala celsius establecendo os puntos fixos dun termómetro baseado na dilatación dun líquido volátil. FQB Interpreta cualitativamente fenómenos cotiáns e experiencias nos que se poña de manifesto o equilibrio térmico asociándoo coa igualación de temperaturas. B5.5. Valorar o papel da enerxía nas nosas vidas, identificar as fontes, comparar o seu impacto ambiental e recoñecer a importancia do aforro enerxético para un desenvolvemento sustentable. FQB Recoñece, describe e compara as fontes renovables e non renovables de enerxía, analizando con sentido crítico o seu impacto ambiental.!15

16 3. CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES PARA SUPERAR A MATERIA Os contemplados no currículo da materia recollidos no DECRETO 86/2015, do 25 de Xuño, polo que se establece o currículo da Educación Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia ( DOG do 29 de Xuño) así como os obxectivos recollidos no Decreto. 4. AVALIACIÓN DAS COMPETENCIAS CRAVE COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, ou Sistema Internacional de Unidades para expresar vos resultados. 01 P. 007 A. 02, 04 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer e identificar as características do método científico. Est. FQB Formula, de forma guiada, hipóteses para explicar fenómenos cotiáns, utilizando teorías e modelos científicos sinxelos. 01 P. 017 A. 01 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Describe vos cambios de estado da materia e aplícavos á interpretación de fenómenos cotiáns. 02 P. 033 A. 01 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Establecer as relacións entre as variables das que depende ou estado dun gas a partir de representacións gráficas ou táboas de resultados obtidas en experiencias de laboratorio ou simulacións dixitais. Est. FQB Xustifica ou comportamento dous gases en situacións cotiás, en relación co modelo cinéticomolecular. 02 P. 035 A. 05 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.5. Extraer de forma guiada a información sobre temas científicos de carácter divulgativo que aparece en publicacións e medios de comunicación. Est. FQB Identifica as principais características ligadas á fiabilidade e á obxectividade do fluxo de información existente en internet e outros medios dixitais. 02 P. 036 A. 02 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese. Est. FQB Distingue e clasifica sistemas materiais de uso cotián en substancias puras e mesturas, e especifica neste último caso tratar de mesturas homoxéneas, heteroxéneas ou coloides. 02 P. 037 A. 02, 04 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Describe vos cambios de estado da materia e aplícavos á interpretación de fenómenos cotiáns. 02 P. 038 A. 03 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Propor métodos de separación dúas compoñentes dunha mestura e aplicalos non laboratorio. Est. FQB Deseña métodos de separación de mesturas segundo as propiedades características das substancias que as compoñen, describe ou material de laboratorio adecuado e leva a cabo ou proceso. 03 P. 056 A. 02 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.A. Recoñecer que vos modelos atómicos son instrumentos interpretativos de diferentes teorías e a necesidade da súa utilización para a interpretación e a comprensión da estrutura interna da materia. Est. FQB2.5.A.2. Describe as características das partículas subatómicas básicas e a súa localización non átomo. 05 P. 083 A. 02!16

17 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.D. Describir como se unen vos átomos para formar estruturas máis complexas e explicar as propiedades das agrupacións resultantes. Est. FQB2.5.D.2. Explica como algúns átomos tenden a agruparse para formar moléculas interpretando este feito en substancias de uso frecuente, e calcula as súas masas moleculares. 05 P. 089 A. 01, 02 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.1. Distinguir entre cambios físicos e químicos mediante a realización de experiencias sinxelas que poñan de manifesto formar ou non novas substancias. Est. FQB Describe ou procedemento de realización de experimentos sinxelos nos que se poña de manifesto a formación de novas substancias e recoñece que se trata de cambios químicos. 06 P. 108 A. 03 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.8. Recoñecer vos fenómenos da natureza asociados á forza gravitatoria. Est. FQB Realiza un informe, empregando as tecnoloxías da información e da comunicación, a partir de observacións ou da procura guiada de información sobre a forza gravitatoria e vos fenómenos asociados a ela. 07 P. 124 A. A. Represent ar relacións.... lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.8.A Recoñecer as forzas que aparecen na natureza e vos fenómenos asociados a elas. Est. FQB4.8.A.1. Realiza un informe, empregando as TIC, a partir de observacións ou busca guiada de información que relacione as forzas que aparecen na natureza e vos fenómenos asociados a elas. 07 P. 128 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Considerar a forza gravitatoria como a responsable do peso dous corpos, dous movementos orbitais e dous niveis de agrupación non Universo, e analizar vos factores dous que depende. Est. FQB Distingue entre masa e peso calculando ou valor da aceleración da gravidade a partir da relación entre esas dúas magnitudes. 07 P. 129 A. 04 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.B. Interpretar fenómenos eléctricos mediante ou modelo de carga eléctrica e valorar a importancia da electricidade na vida cotiá. Est. FQB4.7.B.1. Xustifica razoadamente situacións cotiás nas que se poñan de manifesto fenómenos relacionados coa electricidade estática. 09 P. 158 A. 01 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.C. Explicar ou fenómeno físico da corrente eléctrica e interpretar ou significado das magnitudes de intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, así como as relacións entre elas. Est. FQB5.5.C.1. Explica a corrente eléctrica como cargas en movemento a través dun condutor. 09 P. 159 A. 03 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.E. Valorar a importancia dúas circuítos eléctricos e electrónicos nas instalacións eléctricas e instrumentos de uso cotián, describir a súa función básica e identificar vos seus compoñentes. Est. FQB5.5.E.2. Comprende ou significado dous símbolos e das abreviaturas que aparecen nas etiquetas de dispositivos eléctricos. 09 P. 161 A 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.C. Xustificar cualitativamente fenómenos magnéticos e valorar a contribución do magnetismo non desenvolvemento tecnolóxico. Est. FQB4.7.C.1. Recoñece fenómenos magnéticos identificando ou imán como fonte natural do magnetismo, e describe a súa acción sobre distintos tipos de substancias magnéticas. 09 P. 165 A. 01, 03, 04 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.C. Xustificar cualitativamente fenómenos magnéticos e valorar a contribución do magnetismo non desenvolvemento tecnolóxico. Est. FQB4.7.C.1. Recoñece fenómenos magnéticos identificando ou imán como fonte natural do magnetismo, e describe a súa acción sobre distintos tipos de substancias magnéticas. 09 P. 167 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.D. Comparar vos tipos de imáns, analizar ou seu comportamento e deducir mediante experiencias as características das forzas magnéticas postas de manifesto, así como a súa relación coa corrente eléctrica. Est. FQB4.7.D.1. Comproba e establece a relación entre ou paso de corrente eléctrica e ou magnetismo, construíndo un electroimán. 09 P. 167 A. 01!17

18 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.C. Xustificar cualitativamente fenómenos magnéticos e valorar a contribución do magnetismo non desenvolvemento tecnolóxico. Est. FQB4.7.C.2. Constrúe un compás elemental para localizar ou norte empregando ou campo magnético terrestre, e describe ou procedemento seguido para facelo. 09 P. 167 A. 04 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.E. Valorar a importancia dúas circuítos eléctricos e electrónicos nas instalacións eléctricas e instrumentos de uso cotián, describir a súa función básica e identificar vos seus compoñentes. Est. FQB5.5.E.3. Identifica e representa vos compoñentes máis habituais nun circuíto eléctrico (condutores, xeradores, receptores e elementos de control) e describe a súa correspondente función. 09 P. 172 A. 06 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.C. Xustificar cualitativamente fenómenos magnéticos e valorar a contribución do magnetismo non desenvolvemento tecnolóxico. Est. FQB4.7.C.1. Recoñece fenómenos magnéticos identificando ou imán como fonte natural do magnetismo, e describe a súa acción sobre distintos tipos de substancias magnéticas. 09 P. 172 A. 08 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7. Identificar vos niveis de agrupación entre corpos celestes, desde vos cúmulos de galaxias aos sistemas planetarios, e analizar a orde de magnitude das distancias implicadas. Est. FQB Relaciona cuantitativamente a velocidade da luz co tempo que tarda en chegar á Terra desde obxectos celestes afastados e coa distancia á que se atopan eses obxectos, interpretando valóresvos obtidos. 10 P. 187 A. 03 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios. Est. FQB Argumenta que a enerxía pode transferirse, almacenarse ou disiparse, pero non crearse nin destruírse, utilizando exemplos. 10 P. 188 A. 02 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios. Est. FQB Argumenta que a enerxía pode transferirse, almacenarse ou disiparse, pero non crearse nin destruírse, utilizando exemplos. 10 P. 191 A. 01 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.D. Comprobar vos efectos da electricidade e as relacións entre as magnitudes eléctricas mediante ou deseño e a construción de circuítos eléctricos e electrónicos sinxelos, non laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas. Est. FQB5.5.D.1. Describe ou fundamento dunha máquina eléctrica na que a electricidade transfórmase en movemento, luz, son, calor, etc., mediante exemplos da vida cotiá, e identifica vos seus elementos principais. 10 P. 191 A. 02 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.5. Extraer de forma guiada a información sobre temas científicos de carácter divulgativo que aparece en publicacións e medios de comunicación. Est. FQB Selecciona e comprende de forma guiada información relevante nun texto de divulgación científica, e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. 10 P. 193 A. 03 lingüíst. lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.2. Identificar vos tipos de enerxía postos de manifesto en fenómenos cotiáns e en experiencias sinxelas realizadas non laboratorio. Est. FQB Relaciona ou concepto de enerxía coa capacidade de producir cambios, e identifica vos tipos de enerxía que se poñen de manifesto en situacións cotiás, explicando as transformacións dunhas formas noutras. Bloque 5 Crit. Aval. B5.2. Identificar vos tipos de enerxía postos de manifesto en fenómenos cotiáns e en experiencias sinxelas realizadas non laboratorio. Est. FQB Relaciona ou concepto de enerxía coa capacidade de producir cambios, e identifica vos tipos de enerxía que se poñen de manifesto en situacións cotiás, explicando as transformacións dunhas formas noutras. 11 P. 199 A P. 203 A. 01!18

19 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.3. Relacionar vos conceptos de enerxía, calor e temperatura en termos da teoría cinético-molecular, e describir vos mecanismos polos que se transfire a enerxía térmica en situacións cotiás. Est. FQB Identifica vos mecanismos de transferencia de enerxía recoñecéndoos en situacións cotiás e fenómenos atmosféricos, e xustifica a selección de materiais para edificios e non deseño de sistemas de quecemento. 11 P. 207 A. 04 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.2. Identificar vos tipos de enerxía postos de manifesto en fenómenos cotiáns e en experiencias sinxelas realizadas non laboratorio. Est. FQB Relaciona ou concepto de enerxía coa capacidade de producir cambios, e identifica vos tipos de enerxía que se poñen de manifesto en situacións cotiás, explicando as transformacións dunhas formas noutras. 12 P. 216 A. 02 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5. Valorar ou papel da enerxía nas nosas vidas, identificar as fontes, comparar ou seu impacto ambiental e recoñecer a importancia do aforro enerxético para un desenvolvemento sustentable. Est. FQB Recoñece, describe e compara as fontes renovables e non renovables de enerxía, analizando con sentido crítico ou seu impacto ambiental. 12 P. 219 A. 02 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.A. Identificar e comparar as fontes de enerxía empregadas na vida diaria nun contexto global que implique aspectos económicos e ambientais. Est. FQB5.5.A.2. Analiza ou predominio das fontes de enerxía convencionais frontes ás alternativas, e argumenta vos motivos polos que estas últimas aínda non están suficientemente explotadas. 12 P. 219 A. 08 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.F. Describir a forma en que se xera a electricidade nos distintos tipos de centrais eléctricas, así como ou seu transporte aos lugares de consumo. Est. FQB5.5.F.1. Describe ou proceso polo que distintas fontes de enerxía transfórmanse en enerxía eléctrica nas centrais eléctricas, así como vos métodos de transporte e almacenaxe desta. 12 P. 221 A. 01, 02 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.F. Describir a forma en que se xera a electricidade nos distintos tipos de centrais eléctricas, así como ou seu transporte aos lugares de consumo. Est. FQB5.5.F.1. Describe ou proceso polo que distintas fontes de enerxía transfórmanse en enerxía eléctrica nas centrais eléctricas, así como vos métodos de transporte e almacenaxe desta. 12 P. 223 A. 01, 02 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5. Valorar ou papel da enerxía nas nosas vidas, identificar as fontes, comparar ou seu impacto ambiental e recoñecer a importancia do aforro enerxético para un desenvolvemento sustentable. Est. FQB Recoñece, describe e compara as fontes renovables e non renovables de enerxía, analizando con sentido crítico ou seu impacto ambiental. 12 P. 228 A. 03 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.5. Extraer de forma guiada a información sobre temas científicos de carácter divulgativo que aparece en publicacións e medios de comunicación. Est. FQB Selecciona e comprende de forma guiada información relevante nun texto de divulgación científica, e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. 12 P. 229 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, ou Sistema Internacional de Unidades para expresar vos resultados. 01 P. 009 A. 01, Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, ou Sistema Internacional de Unidades para expresar vos resultados. 01 P. 011 A. 01, Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer e identificar as características do método científico. Est. FQB Rexistra observacións e datos de maneira organizada e rigorosa, e comunícavos oralmente e por escrito utilizando esquemas, gráficos e táboas. 01 P. 018 A. 01!19

20 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 2. Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, ou Sistema Internacional de Unidades para expresar vos resultados. 01 P. 019 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 2 Crit. Aval. B2.1. Recoñecer as propiedades xerais e as características específicas da materia, e relacionalas coa súa natureza e as súas aplicacións. Est. FQB Describe a determinación experimental do volume e da masa dun sólido, realiza as medidas correspondentes e calcula a súa densidade. 01 P. 019 A. 05, Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 2 Crit. Aval. B2.1. Recoñecer as propiedades xerais e as características específicas da materia, e relacionalas coa súa natureza e as súas aplicacións. Est. FQB Describe a determinación experimental do volume e da masa dun sólido, realiza as medidas correspondentes e calcula a súa densidade. 01 P. 020 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, ou Sistema Internacional de Unidades para expresar vos resultados. 01 P. 020 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Establecer as relacións entre as variables das que depende ou estado dun gas a partir de representacións gráficas ou táboas de resultados obtidas en experiencias de laboratorio ou simulacións dixitais. Est. FQB Interpreta gráficas, táboas de resultados e experiencias que relacionan a presión, ou volume e a temperatura dun gas, utilizando ou modelo cinético-molecular e as leis dous gases. 02 P. 035 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Deduce a partir das gráficas de quecemento dunha substancia vos seus puntos de fusión e ebulición, e identifícaa utilizando as táboas de datos necesarias. 02 P. 040 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese. Est. FQB Realiza experiencias sinxelas de preparación de disolucións, describe ou procedemento seguido e ou material utilizado, determina a concentración e exprésaa en gramos/ litro. 03 P. 053 A. 01, Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Propor métodos de separación dúas compoñentes dunha mestura e aplicalos non laboratorio. Est. FQB Deseña métodos de separación de mesturas segundo as propiedades características das substancias que as compoñen, describe ou material de laboratorio adecuado e leva a cabo ou proceso. 03 P. 057 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese. Est. FQB Identifica ou disolvente e ou soluto ao analizar a composición de mesturas homoxéneas de especial interese. 03 P. 058 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, ou Sistema Internacional de Unidades para expresar vos resultados. 05 P. 081 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.A. Recoñecer que vos modelos atómicos son instrumentos interpretativos de diferentes teorías e a necesidade da súa utilización para a interpretación e a comprensión da estrutura interna da materia. Est. FQB2.5.A.3. Relaciona a notación Z A X co número atómico e ou número másico, determinando ou número de cada tipo de partículas subatómicas básicas. 05 P. 081 A. 05!20

21 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 2. Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.A. Recoñecer que vos modelos atómicos son instrumentos interpretativos de diferentes teorías e a necesidade da súa utilización para a interpretación e a comprensión da estrutura interna da materia. Est. FQB2.5.A.3. Relaciona a notación Z A X co número atómico e ou número másico, determinando ou número de cada tipo de partículas subatómicas básicas. 05 P. 083 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 1 Crit. Aval. B1.4. Recoñecer vos materiais e vos instrumentos básicos presentes non laboratorio de física e de química, e coñecer e respectar as normas de seguridade e de eliminación de residuos para a protección ambiental. Est. FQB Recoñece e identifica vos símbolos máis frecuentes utilizados na etiquetaxe de produtos químicos e instalacións, interpretando ou seu significado. 05 P. 087 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.C. Interpretar a ordenación dous elementos na táboa periódica e recoñecer vos máis relevantes a partir dúas seus símbolos. Est. FQB2.5.C.2. Relaciona as principais propiedades de metais, non metais e gases nobres coa súa posición na táboa periódica e coa súa tendencia a formar ións, tomando como referencia ou gas nobre máis próximo. 05 P. 090 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 3 Crit. Aval. B3.2. Caracterizar as reaccións químicas como cambios dunhas substancias noutras. Est. FQB Identifica vos reactivos e vos produtos de reaccións químicas sinxelas interpretando a representación esquemática dunha reacción química. 06 P. 108 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 3 Crit. Aval. B3.2.A. Describir a nivel molecular ou proceso polo que vos reactivos transfórmanse en produtos, en termos da teoría de colisións. Est. FQB3.2.A.1. Representa e interpreta unha reacción química a partir da teoría atómicomolecular e a teoría de colisións. 06 P. 108 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 3 Crit. Aval. B3.2.B. Deducir a lei de conservación da masa e recoñecer reactivos e produtos a través de experiencias sinxelas non laboratorio ou de simulacións dixitais. Est. FQB3.2.B.1. Recoñece vos reactivos e vos produtos a partir da representación de reaccións químicas sinxelas, e comproba experimentalmente que se cumpre a lei de conservación da masa. 06 P. 108 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios non estado de movemento e das deformacións. Est. FQB Establece a relación entre ou alongamento producido nun resorte e as forzas que produciron eses alongamentos, e describe ou material para empregar e ou procedemento para a súa comprobación experimental. 07 P. 117 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Considerar a forza gravitatoria como a responsable do peso dous corpos, dous movementos orbitais e dous niveis de agrupación non Universo, e analizar vos factores dous que depende. Est. FQB Distingue entre masa e peso calculando ou valor da aceleración da gravidade a partir da relación entre esas dúas magnitudes. 07 P. 119 A. 04, Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, ou Sistema Internacional de Unidades para expresar vos resultados. 07 P. 121 A. 01, Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios non estado de movemento e das deformacións. Est. FQB Establece a relación entre ou alongamento producido nun resorte e as forzas que produciron eses alongamentos, e describe ou material para empregar e ou procedemento para a súa comprobación experimental. 07 P. 130 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios non estado de movemento e das deformacións. Est. FQB En situacións da vida cotiá, identifica as forzas que interveñen e relaciónaas cos seus correspondentes efectos na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. 07 P. 130 A. 06, 07!21

22 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 2. Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.2. Establecer a velocidade dun corpo como a relación entre ou espazo percorrido e ou tempo investido en percorrelo. Est. FQB Realiza cálculos para resolver problemas cotiáns utilizando ou concepto de velocidade media. 08 P. 137 A. 02, Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.2. Establecer a velocidade dun corpo como a relación entre ou espazo percorrido e ou tempo investido en percorrelo. Est. FQB Realiza cálculos para resolver problemas cotiáns utilizando ou concepto de velocidade media. 08 P. 139 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.3. Diferenciar entre velocidade media e instantánea a partir de gráficas espazo/tempo e velocidade/ tempo, e deducir ou valor da aceleración utilizando estas últimas. Est. FQB Deduce a velocidade media e instantánea a partir das representacións gráficas do espazo e da velocidade en función do tempo. 08 P. 139 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.2. Establecer a velocidade dun corpo como a relación entre ou espazo percorrido e ou tempo investido en percorrelo. Est. FQB Realiza cálculos para resolver problemas cotiáns utilizando ou concepto de velocidade media. 08 P. 142 A. 02, Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.3. Diferenciar entre velocidade media e instantánea a partir de gráficas espazo/tempo e velocidade/ tempo, e deducir ou valor da aceleración utilizando estas últimas. Est. FQB Deduce a velocidade media e instantánea a partir das representacións gráficas do espazo e da velocidade en función do tempo. 08 P. 146 A Traballar o MRU 2. Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.5. Comprender ou papel que xoga ou rozamento na vida cotiá. Est. FQB Analiza vos efectos das forzas de rozamento e a súa influencia non movemento dous seres vivos e vos vehículos. 08 P. 147 A. 01, Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.3. Diferenciar entre velocidade media e instantánea a partir de gráficas espazo/tempo e velocidade/ tempo, e deducir ou valor da aceleración utilizando estas últimas. Est. FQB Xustifica se un movemento é acelerado ou non a partir das representacións gráficas do espazo e da velocidade en función do tempo. 08 P. 150 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.2. Establecer a velocidade dun corpo como a relación entre ou espazo percorrido e ou tempo investido en percorrelo. Est. FQB Realiza cálculos para resolver problemas cotiáns utilizando ou concepto de velocidade media. 08 P. 152 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.C. Explicar ou fenómeno físico da corrente eléctrica e interpretar ou significado das magnitudes de intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, así como as relacións entre elas. Est. FQB5.5.C.2. Comprende ou significado das magnitudes eléctricas de intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, e relaciónaas entre se empregando a lei de Ohm. 09 P. 161 A. 06, Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.D. Comprobar vos efectos da electricidade e as relacións entre as magnitudes eléctricas mediante ou deseño e a construción de circuítos eléctricos e electrónicos sinxelos, non laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas. Est. FQB5.5.D.3. Aplica a lei de Ohm a circuítos sinxelos para calcular unha das magnitudes involucradas a partir das outras dúas, e expresa ou resultado en unidades do Sistema Internacional. 09 P. 161 A. 08, Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios. Est. FQB Recoñece e define a enerxía como unha magnitude e exprésaa na unidade correspondente do Sistema Internacional. 10 P. 183 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. Valorar a utilidade das máquinas simples na transformación dun movemento noutro diferente, e a redución da forza aplicada necesaria. Est. FQB Interpreta ou funcionamento de máquinas mecánicas simples considerando a forza e a distancia ao eixe de xiro, e realiza cálculos sinxelos sobre ou efecto multiplicador da forza producido por estas máquinas. 10 P. 183 A. 03!22

23 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 2. Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 5 Crit. Aval. B5.3. Relacionar vos conceptos de enerxía, calor e temperatura en termos da teoría cinético-molecular, e describir vos mecanismos polos que se transfire a enerxía térmica en situacións cotiás. Est. FQB Recoñece a existencia dunha escala absoluta de temperatura e relaciona as escalas celsius e kelvin. 11 P. 211 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.B. Valorar a importancia de realizar un consumo responsable das fontes enerxéticas. Est. FQB5.5.B.1. Interpreta datos comparativos sobre a evolución do consumo de enerxía mundial, e propón medidas que poidan contribuír ao aforro individual e colectivo. 12 P. 219 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.B. Valorar a importancia de realizar un consumo responsable das fontes enerxéticas. Est. FQB5.5.B.1. Interpreta datos comparativos sobre a evolución do consumo de enerxía mundial, e propón medidas que poidan contribuír ao aforro individual e colectivo. 12 P. 224 A Comp. Dixital Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.E. Diferenciar entre átomos e moléculas, e entre elementos e compostos en substancias de uso frecuente e coñecido. Est. FQB2.5.E.2. Presenta, utilizando as TIC, as propiedades e aplicacións dalgún elemento ou composto químico de especial interese a partir dunha procura guiada de información bibliográfica e dixital. 02 P. 037 A Comp. Dixital Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.E. Diferenciar entre átomos e moléculas, e entre elementos e compostos en substancias de uso frecuente e coñecido. Est. FQB2.5.E.2. Presenta, utilizando as TIC, as propiedades e aplicacións dalgún elemento ou composto químico de especial interese a partir dunha procura guiada de información bibliográfica e dixital. 03 P. 055 A Comp. Dixital Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.E. Diferenciar entre átomos e moléculas, e entre elementos e compostos en substancias de uso frecuente e coñecido. Est. FQB2.5.E.2. Presenta, utilizando as TIC, as propiedades e aplicacións dalgún elemento ou composto químico de especial interese a partir dunha procura guiada de información bibliográfica e dixital. 04 P. 073 A Comp. Dixital Bloque 1 Crit. Aval. B1.6. Desenvolver pequenos traballos de investigación nos que se poña en práctica a aplicación do método científico e a utilización das TIC. Est. FQB Realiza pequenos traballos de investigación sobre algún tema obxecto de estudo, aplicando ou método científico e utilizando as TIC para a procura e a selección de información e presentación de conclusións. 08 P. 151 A Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.C. Xustificar cualitativamente fenómenos magnéticos e valorar a contribución do magnetismo non desenvolvemento tecnolóxico. Est. FQB4.7.C.2. Constrúe un compás elemental para localizar ou norte empregando ou campo magnético terrestre, e describe ou procedemento seguido para facelo. 09 P. 168 Detectar o campo Comp. Dixital Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.D. Comprobar vos efectos da electricidade e as relacións entre as magnitudes eléctricas mediante ou deseño e a construción de circuítos eléctricos e electrónicos sinxelos, non laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas. Est. FQB5.5.D.4. Utiliza aplicacións virtuais interactivas para simular circuítos e medir as magnitudes eléctricas. 09 P. 169 A. Laborator io 3. Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.B. Interpretar fenómenos eléctricos mediante ou modelo de carga eléctrica e valorar a importancia da electricidade na vida cotiá. Est. FQB4.7.B.1. Xustifica razoadamente situacións cotiás nas que se poñan de manifesto fenómenos relacionados coa electricidade estática. 09 P. 171 A a Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, ou Sistema Internacional de Unidades para expresar vos resultados. 01 P. 021 A. b, f!23

24 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 4. a Bloque 3 Crit. Aval. B3.4. Valorar a importancia da industria química na sociedade e a súa influencia non ambiente. Est. FQB Defende razoadamente a influencia que ou desenvolvemento da industria química tivo non progreso da sociedade, a partir de fontes científicas de distinta procedencia. 01 P. 021 A. g 4. a Bloque 1 Crit. Aval. B1.2. Valorar a investigación científica e ou seu impacto na industria e non desenvolvemento da sociedade. Est. FQB Relaciona a investigación científica con algunha aplicación tecnolóxica sinxela na vida cotiá. 01 P. 021 A. h 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Explica as propiedades dous gases, vos líquidos e vos sólidos. 02 P. 027 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Describe vos cambios de estado da materia e aplícavos á interpretación de fenómenos cotiáns. 02 P. 029 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Xustifica que unha substancia pode presentarse en distintos estados de agregación dependendo das condicións de presión e temperatura en que se ache. 02 P. 029 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Explica as propiedades dous gases, vos líquidos e vos sólidos. 02 P. 040 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Xustifica que unha substancia pode presentarse en distintos estados de agregación dependendo das condicións de presión e temperatura en que se ache. 02 P. 041 A. a 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Explica as propiedades dous gases, vos líquidos e vos sólidos. 02 P. 041 A. d 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Establecer as relacións entre as variables das que depende ou estado dun gas a partir de representacións gráficas ou táboas de resultados obtidas en experiencias de laboratorio ou simulacións dixitais. Est. FQB Interpreta gráficas, táboas de resultados e experiencias que relacionan a presión, ou volume e a temperatura dun gas, utilizando ou modelo cinético-molecular e as leis dous gases. 02 P. 041 A. g 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese. Est. FQB Distingue e clasifica sistemas materiais de uso cotián en substancias puras e mesturas, e especifica neste último caso tratar de mesturas homoxéneas, heteroxéneas ou coloides. 03 P. 045 A. 01, a Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese. Est. FQB Identifica ou disolvente e ou soluto ao analizar a composición de mesturas homoxéneas de especial interese. 03 P. 045 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese. Est. FQB Identifica ou disolvente e ou soluto ao analizar a composición de mesturas homoxéneas de especial interese. 03 P. 047 A. 02, 04!24

25 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Propor métodos de separación dúas compoñentes dunha mestura e aplicalos non laboratorio. Est. FQB Deseña métodos de separación de mesturas segundo as propiedades características das substancias que as compoñen, describe ou material de laboratorio adecuado e leva a cabo ou proceso. 03 P. 049 A. 01, a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Propor métodos de separación dúas compoñentes dunha mestura e aplicalos non laboratorio. Est. FQB Deseña métodos de separación de mesturas segundo as propiedades características das substancias que as compoñen, describe ou material de laboratorio adecuado e leva a cabo ou proceso. 03 P. 051 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese. Est. FQB Identifica ou disolvente e ou soluto ao analizar a composición de mesturas homoxéneas de especial interese. 03 P. 053 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese. Est. FQB Distingue e clasifica sistemas materiais de uso cotián en substancias puras e mesturas, e especifica neste último caso tratar de mesturas homoxéneas, heteroxéneas ou coloides. 03 P. 056 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese. Est. FQB Identifica ou disolvente e ou soluto ao analizar a composición de mesturas homoxéneas de especial interese. 03 P. 059 A. a, b 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Propor métodos de separación dúas compoñentes dunha mestura e aplicalos non laboratorio. Est. FQB Deseña métodos de separación de mesturas segundo as propiedades características das substancias que as compoñen, describe ou material de laboratorio adecuado e leva a cabo ou proceso. 03 P. 059 A. g 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.D. Describir como se unen vos átomos para formar estruturas máis complexas e explicar as propiedades das agrupacións resultantes. Est. FQB2.5.D.2. Explica como algúns átomos tenden a agruparse para formar moléculas interpretando este feito en substancias de uso frecuente, e calcula as súas masas moleculares. 04 P. 063 A. 03, a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.C. Interpretar a ordenación dous elementos na táboa periódica e recoñecer vos máis relevantes a partir dúas seus símbolos. Est. FQB2.5.C.2. Relaciona as principais propiedades de metais, non metais e gases nobres coa súa posición na táboa periódica e coa súa tendencia a formar ións, tomando como referencia ou gas nobre máis próximo. 04 P. 065 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.C. Interpretar a ordenación dous elementos na táboa periódica e recoñecer vos máis relevantes a partir dúas seus símbolos. Est. FQB2.5.C.1. Xustifica a actual ordenación dous elementos en grupos e períodos na táboa periódica. 04 P. 065 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.C. Interpretar a ordenación dous elementos na táboa periódica e recoñecer vos máis relevantes a partir dúas seus símbolos. Est. FQB2.5.C.2. Relaciona as principais propiedades de metais, non metais e gases nobres coa súa posición na táboa periódica e coa súa tendencia a formar ións, tomando como referencia ou gas nobre máis próximo. 04 P. 068 A. 01, a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.D. Describir como se unen vos átomos para formar estruturas máis complexas e explicar as propiedades das agrupacións resultantes. Est. FQB2.5.D.2. Explica como algúns átomos tenden a agruparse para formar moléculas interpretando este feito en substancias de uso frecuente, e calcula as súas masas moleculares. 04 P. 071 A. 01!25

26 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.C. Interpretar a ordenación dous elementos na táboa periódica e recoñecer vos máis relevantes a partir dúas seus símbolos. Est. FQB2.5.C.2. Relaciona as principais propiedades de metais, non metais e gases nobres coa súa posición na táboa periódica e coa súa tendencia a formar ións, tomando como referencia ou gas nobre máis próximo. 04 P. 071 A. 03, a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.E. Diferenciar entre átomos e moléculas, e entre elementos e compostos en substancias de uso frecuente e coñecido. Est. FQB2.5.E.1. Recoñece vos átomos e as moléculas que compoñen substancias de uso frecuente, e clasifícaas en elementos ou compostos, baseándose na súa fórmula química. 04 P. 074 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.C. Interpretar a ordenación dous elementos na táboa periódica e recoñecer vos máis relevantes a partir dúas seus símbolos. Est. FQB2.5.C.2. Relaciona as principais propiedades de metais, non metais e gases nobres coa súa posición na táboa periódica e coa súa tendencia a formar ións, tomando como referencia ou gas nobre máis próximo. 04 P. 076 A. 08, a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.D. Describir como se unen vos átomos para formar estruturas máis complexas e explicar as propiedades das agrupacións resultantes. Est. FQB2.5.D.2. Explica como algúns átomos tenden a agruparse para formar moléculas interpretando este feito en substancias de uso frecuente, e calcula as súas masas moleculares. 04 P. 077 A. d 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.C. Interpretar a ordenación dous elementos na táboa periódica e recoñecer vos máis relevantes a partir dúas seus símbolos. Est. FQB2.5.C.2. Relaciona as principais propiedades de metais, non metais e gases nobres coa súa posición na táboa periódica e coa súa tendencia a formar ións, tomando como referencia ou gas nobre máis próximo. 04 P. 077 A. g, h 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.C. Interpretar a ordenación dous elementos na táboa periódica e recoñecer vos máis relevantes a partir dúas seus símbolos. Est. FQB2.5.C.1. Xustifica a actual ordenación dous elementos en grupos e períodos na táboa periódica. 05 P. 081 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.B. Analizar a utilidade científica e tecnolóxica dúas isótopos radioactivos. Est. FQB2.5.B.1. Explica en que consiste un isótopo e comenta aplicacións dous isótopos radioactivos, a problemática dous residuos orixinados e as solucións para a súa xestión. 05 P. 083 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.D. Describir como se unen vos átomos para formar estruturas máis complexas e explicar as propiedades das agrupacións resultantes. Est. FQB2.5.D.2. Explica como algúns átomos tenden a agruparse para formar moléculas interpretando este feito en substancias de uso frecuente, e calcula as súas masas moleculares. 05 P. 085 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.D. Describir como se unen vos átomos para formar estruturas máis complexas e explicar as propiedades das agrupacións resultantes. Est. FQB2.5.D.1. Explica ou proceso de formación dun ión a partir do átomo correspondente, utilizando a notación adecuada para a súa representación. 05 P. 085 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.F. Formular e nomear compostos binarios seguindo as normas IUPAC. Est. FQB2.F.1. Utiliza a linguaxe química para nomear e formular compostos binarios seguindo as normas IUPAC. 05 P. 087 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.A. Recoñecer que vos modelos atómicos son instrumentos interpretativos de diferentes teorías e a necesidade da súa utilización para a interpretación e a comprensión da estrutura interna da materia. Est. FQB2.5.A.3. Relaciona a notación co número atómico e ou número másico, determinando ou número de cada tipo de partículas subatómicas básicas. 05 P. 090 A. 02!26

27 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.A. Recoñecer que vos modelos atómicos son instrumentos interpretativos de diferentes teorías e a necesidade da súa utilización para a interpretación e a comprensión da estrutura interna da materia. Est. FQB2.5.A.2. Describe as características das partículas subatómicas básicas e a súa localización non átomo. 05 P. 091 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.A. Recoñecer que vos modelos atómicos son instrumentos interpretativos de diferentes teorías e a necesidade da súa utilización para a interpretación e a comprensión da estrutura interna da materia. Est. FQB2.5.A.1. Representa ou átomo, a partir do número atómico e ou número másico, utilizando ou modelo planetario. 05 P. 091 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.A. Recoñecer que vos modelos atómicos son instrumentos interpretativos de diferentes teorías e a necesidade da súa utilización para a interpretación e a comprensión da estrutura interna da materia. Est. FQB2.5.A.3. Relaciona a notación co número atómico e ou número másico, determinando ou número de cada tipo de partículas subatómicas básicas. 05 P. 091 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.E. Diferenciar entre átomos e moléculas, e entre elementos e compostos en substancias de uso frecuente e coñecido. Est. FQB2.5.E.1. Recoñece vos átomos e as moléculas que compoñen substancias de uso frecuente, e clasifícaas en elementos ou compostos, baseándose na súa fórmula química. 05 P. 091 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.F. Formular e nomear compostos binarios seguindo as normas IUPAC. Est. FQB2.F.1. Utiliza a linguaxe química para nomear e formular compostos binarios seguindo as normas IUPAC. 05 P. 092 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.A. Recoñecer que vos modelos atómicos son instrumentos interpretativos de diferentes teorías e a necesidade da súa utilización para a interpretación e a comprensión da estrutura interna da materia. Est. FQB2.5.A.2. Describe as características das partículas subatómicas básicas e a súa localización non átomo. 05 P. 093 A. a 4. a Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, ou Sistema Internacional de Unidades para expresar vos resultados. 05 P. 093 A. b 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.A. Recoñecer que vos modelos atómicos son instrumentos interpretativos de diferentes teorías e a necesidade da súa utilización para a interpretación e a comprensión da estrutura interna da materia. Est. FQB2.5.A.3. Relaciona a notación Z A X co número atómico e ou número másico, determinando ou número de cada tipo de partículas subatómicas básicas. 05 P. 093 A. e 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.D. Describir como se unen vos átomos para formar estruturas máis complexas e explicar as propiedades das agrupacións resultantes. Est. FQB2.5.D.1. Explica ou proceso de formación dun ión a partir do átomo correspondente, utilizando a notación adecuada para a súa representación. 05 P. 093 A. g 4. a Bloque 3 Crit. Aval. B3.1. Distinguir entre cambios físicos e químicos mediante a realización de experiencias sinxelas que poñan de manifesto formar ou non novas substancias. Est. FQB Distingue entre cambios físicos e químicos en accións da vida cotiá en función de que haxa ou non formación de novas substancias. 06 P. 097 A. 01, a Bloque 3 Crit. Aval. B3.1. Distinguir entre cambios físicos e químicos mediante a realización de experiencias sinxelas que poñan de manifesto formar ou non novas substancias. Est. FQB Describe ou procedemento de realización de experimentos sinxelos nos que se poña de manifesto a formación de novas substancias e recoñece que se trata de cambios químicos. 06 P. 099 A. 04!27

28 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 4. a Bloque 3 Crit. Aval. B3.3. Recoñecer a importancia da química na obtención de novas substancias e a súa importancia na mellora da calidade de vida das persoas. Est. FQB Identifica e asocia produtos procedentes da industria química coa súa contribución á mellora da calidade de vida das persoas. 06 P. 100 A. A. Calor para cociñar a Bloque 3 Crit. Aval. B3.2.C. Comprobar mediante experiencias sinxelas de laboratorio a influencia de determinados factores na velocidade das reaccións químicas. Est. FQB3.2.C.2. Interpreta situacións cotiás en que a temperatura inflúa significativamente na velocidade da reacción. 06 P. 103 A. 03, a Bloque 3 Crit. Aval. B3.1. Distinguir entre cambios físicos e químicos mediante a realización de experiencias sinxelas que poñan de manifesto formar ou non novas substancias. Est. FQB Leva a cabo non laboratorio reaccións químicas sinxelas. 06 P. 103 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.2.C. Comprobar mediante experiencias sinxelas de laboratorio a influencia de determinados factores na velocidade das reaccións químicas. Est. FQB3.2.C.1. Propón ou desenvolvemento dun experimento sinxelo que permita comprobar ou efecto da concentración dúas reactivos na velocidade de formación dúas produtos dunha reacción química, e xustifica este efecto en termos da teoría de colisións. 06 P. 103 A a Bloque 5 Crit. Aval. B5.5. Valorar ou papel da enerxía nas nosas vidas, identificar as fontes, comparar ou seu impacto ambiental e recoñecer a importancia do aforro enerxético para un desenvolvemento sustentable. Est. FQB Recoñece, describe e compara as fontes renovables e non renovables de enerxía, analizando con sentido crítico ou seu impacto ambiental. 06 P. 107 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.1. Distinguir entre cambios físicos e químicos mediante a realización de experiencias sinxelas que poñan de manifesto formar ou non novas substancias. Est. FQB Describe ou procedemento de realización de experimentos sinxelos nos que se poña de manifesto a formación de novas substancias e recoñece que se trata de cambios químicos. 06 P. 109 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.1. Distinguir entre cambios físicos e químicos mediante a realización de experiencias sinxelas que poñan de manifesto formar ou non novas substancias. Est. FQB Distingue entre cambios físicos e químicos en accións da vida cotiá en función de que haxa ou non formación de novas substancias. 06 P. 111 A. a 4. a Bloque 3 Crit. Aval. B3.2. Caracterizar as reaccións químicas como cambios dunhas substancias noutras. Est. FQB Identifica vos reactivos e vos produtos de reaccións químicas sinxelas interpretando a representación esquemática dunha reacción química. 06 P. 111 A. d 4. a Bloque 3 Crit. Aval. B3.2.C. Comprobar mediante experiencias sinxelas de laboratorio a influencia de determinados factores na velocidade das reaccións químicas. Est. FQB3.2.C.2. Interpreta situacións cotiás en que a temperatura inflúa significativamente na velocidade da reacción. 06 P. 111 A. f 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios non estado de movemento e das deformacións. Est. FQB Establece a relación entre unha forza e ou seu correspondente efecto na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. 07 P. 117 A a Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, ou Sistema Internacional de Unidades para expresar vos resultados. 07 P. 124 A. Represent ar relacións a Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Realiza medicións prácticas de magnitudes físicas da vida cotiá empregando ou material e vos instrumentos apropiados, e expresa resultar correctamente non Sistema Internacional de Unidades. 07 P. 124 A. Represent ar relacións...!28

29 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios non estado de movemento e das deformacións. Est. FQB En situacións da vida cotiá, identifica as forzas que interveñen e relaciónaas cos seus correspondentes efectos na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. 07 P. 131 A. a 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Considerar a forza gravitatoria como a responsable do peso dous corpos, dous movementos orbitais e dous niveis de agrupación non Universo, e analizar vos factores dous que depende. Est. FQB Relaciona cualitativamente a forza de gravidade que existe entre dous corpos coas súas masas e a distancia que vos separa. 07 P. 131 A. h 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Considerar a forza gravitatoria como a responsable do peso dous corpos, dous movementos orbitais e dous niveis de agrupación non Universo, e analizar vos factores dous que depende. Est. FQB Recoñece que a forza de gravidade mantén vos planetas xirando arredor do Sol, e á Lúa arredor do noso planeta, e xustifica ou motivo polo que esta atracción non leva á colisión dúas dous corpos. 07 P. 131 A. h 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios non estado de movemento e das deformacións. Est. FQB Describe a utilidade do dinamómetro para medir a forza elástica e rexistra resultar en táboas e representacións gráficas, expresando ou resultado experimental en unidades do Sistema Internacional. 07 P. 142 A. A. 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios non estado de movemento e das deformacións. Est. FQB En situacións da vida cotiá, identifica as forzas que interveñen e relaciónaas cos seus correspondentes efectos na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. 08 P. 135 A a Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Realiza medicións prácticas de magnitudes físicas da vida cotiá empregando ou material e vos instrumentos apropiados, e expresa resultar correctamente non Sistema Internacional de Unidades. 08 P. 144 A. A. Traballar o MRU 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.2. Establecer a velocidade dun corpo como a relación entre ou espazo percorrido e ou tempo investido en percorrelo. Est. FQB Determina, experimentalmente ou a través de aplicacións informáticas, a velocidade media dun corpo, interpretando ou resultado. 08 P. 144 A. A. Traballar o MRU 4. a Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Aplicar vos procedementos científicos para determinar magnitudes. Est. FQB Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, ou Sistema Internacional de Unidades para expresar vos resultados. 08 P. 153 A. d, f 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.3. Diferenciar entre velocidade media e instantánea a partir de gráficas espazo/tempo e velocidade/ tempo, e deducir ou valor da aceleración utilizando estas últimas. Est. FQB Xustifica se un movemento é acelerado ou non a partir das representacións gráficas do espazo e da velocidade en función do tempo. 08 P. 153 A. g 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.A. Coñecer vos tipos de cargas eléctricas, ou seu papel na constitución da materia e as características das forzas que se manifestan entre elas. Est. FQB4.7.A.1. Explica a relación entre as cargas eléctricas e a constitución da materia, e asocia a carga eléctrica dúas corpos cun exceso ou defecto de electróns. 09 P. 157 A. 01, 03, a Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.A. Coñecer vos tipos de cargas eléctricas, ou seu papel na constitución da materia e as características das forzas que se manifestan entre elas. Est. FQB4.7.A.2. Relaciona cualitativamente a forza eléctrica que existe entre dous corpos coa súa carga e a distancia que vos separa, e establece analoxías e diferenzas entre as forzas gravitatoria e eléctrica. 09 P. 157 A. 05!29

30 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 4. a Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.E. Valorar a importancia dúas circuítos eléctricos e electrónicos nas instalacións eléctricas e instrumentos de uso cotián, describir a súa función básica e identificar vos seus compoñentes. Est. FQB5.5.E.3. Identifica e representa vos compoñentes máis habituais nun circuíto eléctrico (condutores, xeradores, receptores e elementos de control) e describe a súa correspondente función. 09 P. 161 A a Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.D. Comprobar vos efectos da electricidade e as relacións entre as magnitudes eléctricas mediante ou deseño e a construción de circuítos eléctricos e electrónicos sinxelos, non laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas. Est. FQB5.5.D.2. Constrúe circuítos eléctricos con diferentes tipos de conexións entre vos seus elementos, deducindo de forma experimental as consecuencias da conexión de xeradores e receptores en serie ou en paralelo. 09 P. 162 A. Conexión en serie, Conexión en paralelo 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.D. Comparar vos tipos de imáns, analizar ou seu comportamento e deducir mediante experiencias as características das forzas magnéticas postas de manifesto, así como a súa relación coa corrente eléctrica. Est. FQB Reproduce vos experimentos de Oersted e de Faraday non laboratorio ou mediante simuladores virtuais, deducindo que a electricidade e ou magnetismo son dúas manifestacións dun mesmo fenómeno. 09 P. 168 A. Laborator io 4. a Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.C. Explicar ou fenómeno físico da corrente eléctrica e interpretar ou significado das magnitudes de intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, así como as relacións entre elas. Est. FQB5.5.C.3. Distingue entre condutores e illantes, e recoñece vos principais materiais usados como tales. 09 P. 173 A. e 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.A. Coñecer vos tipos de cargas eléctricas, ou seu papel na constitución da materia e as características das forzas que se manifestan entre elas. Est. FQB4.7.A.1. Explica a relación entre as cargas eléctricas e a constitución da materia, e asocia a carga eléctrica dúas corpos cun exceso ou defecto de electróns. 09 P. 173 A. f 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. Valorar a utilidade das máquinas simples na transformación dun movemento noutro diferente, e a redución da forza aplicada necesaria. Est. FQB Interpreta ou funcionamento de máquinas mecánicas simples considerando a forza e a distancia ao eixe de xiro, e realiza cálculos sinxelos sobre ou efecto multiplicador da forza producido por estas máquinas. 10 P. 181 A. 01, a Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. Valorar a utilidade das máquinas simples na transformación dun movemento noutro diferente, e a redución da forza aplicada necesaria. Est. FQB Interpreta ou funcionamento de máquinas mecánicas simples considerando a forza e a distancia ao eixe de xiro, e realiza cálculos sinxelos sobre ou efecto multiplicador da forza producido por estas máquinas. 10 P. 184 A. Comproba r a lei da panca 4. a Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios. Est. FQB Argumenta que a enerxía pode transferirse, almacenarse ou disiparse, pero non crearse nin destruírse, utilizando exemplos. 10 P. 187 A a Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios. Est. FQB Argumenta que a enerxía pode transferirse, almacenarse ou disiparse, pero non crearse nin destruírse, utilizando exemplos. 10 P. 192 A. 01, a Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios. Est. FQB Argumenta que a enerxía pode transferirse, almacenarse ou disiparse, pero non crearse nin destruírse, utilizando exemplos. 10 P. 195 A. b!30

31 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. Valorar a utilidade das máquinas simples na transformación dun movemento noutro diferente, e a redución da forza aplicada necesaria. Est. FQB Interpreta ou funcionamento de máquinas mecánicas simples considerando a forza e a distancia ao eixe de xiro, e realiza cálculos sinxelos sobre ou efecto multiplicador da forza producido por estas máquinas. 10 P. 195 A. e 4. a 4. a 4. a 4. a 4. a 4. a 4. a 4. a Bloque 5 Crit. Aval. B5.3. Relacionar vos conceptos de enerxía, calor e temperatura en termos da teoría cinético-molecular, e describir vos mecanismos polos que se transfire a enerxía térmica en situacións cotiás. Est. FQB Explica ou concepto de temperatura en termos do modelo cinético-molecular, e diferenza entre temperatura, enerxía e calor. Bloque 5 Crit. Aval. B5.3. Relacionar vos conceptos de enerxía, calor e temperatura en termos da teoría cinético-molecular, e describir vos mecanismos polos que se transfire a enerxía térmica en situacións cotiás. Est. FQB Recoñece a existencia dunha escala absoluta de temperatura e relaciona as escalas celsius e kelvin. Bloque 5 Crit. Aval. B5.3. Relacionar vos conceptos de enerxía, calor e temperatura en termos da teoría cinético-molecular, e describir vos mecanismos polos que se transfire a enerxía térmica en situacións cotiás. Est. FQB Explica ou concepto de temperatura en termos do modelo cinético-molecular, e diferenza entre temperatura, enerxía e calor. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.C. Explicar ou fenómeno físico da corrente eléctrica e interpretar ou significado das magnitudes de intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, así como as relacións entre elas. Est. FQB5.5.C.3. Distingue entre condutores e illantes, e recoñece vos principais materiais usados como tales. Bloque 5 Crit. Aval. B5.3. Relacionar vos conceptos de enerxía, calor e temperatura en termos da teoría cinético-molecular, e describir vos mecanismos polos que se transfire a enerxía térmica en situacións cotiás. Est. FQB Explica ou concepto de temperatura en termos do modelo cinético-molecular, e diferenza entre temperatura, enerxía e calor. Bloque 5 Crit. Aval. B5.4. Interpretar vos efectos da enerxía térmica sobre vos corpos en situacións cotiás e en experiencias de laboratorio. Est. FQB Explica a escala celsius establecendo vos puntos fixos dun termómetro baseado na dilatación dun líquido volátil. Bloque 5 Crit. Aval. B5.3. Relacionar vos conceptos de enerxía, calor e temperatura en termos da teoría cinético-molecular, e describir vos mecanismos polos que se transfire a enerxía térmica en situacións cotiás. Est. FQB Identifica vos mecanismos de transferencia de enerxía recoñecéndoos en situacións cotiás e fenómenos atmosféricos, e xustifica a selección de materiais para edificios e non deseño de sistemas de quecemento. Bloque 5 Crit. Aval. B5.4. Interpretar vos efectos da enerxía térmica sobre vos corpos en situacións cotiás e en experiencias de laboratorio. Est. FQB Explica ou fenómeno da dilatación a partir dalgunha das súas aplicacións como vos termómetros de líquido, xuntas de dilatación en estruturas, etc. 11 P. 199 A P. 199 A P. 201 A P. 207 A P. 213 A. a, c 11 P. 213 A. c 11 P. 213 A. f 11 P. 213 A. i 4. a Bloque 5 Crit. Aval. B5.2. Identificar vos tipos de enerxía postos de manifesto en fenómenos cotiáns e en experiencias sinxelas realizadas non laboratorio. Est. FQB Relaciona ou concepto de enerxía coa capacidade de producir cambios, e identifica vos tipos de enerxía que se poñen de manifesto en situacións cotiás, explicando as transformacións dunhas formas noutras. 12 P. 217 A. 03!31

32 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 4. a Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.A. Identificar e comparar as fontes de enerxía empregadas na vida diaria nun contexto global que implique aspectos económicos e ambientais. Est. FQB5.5.A.1. Compara as principais fontes de enerxía de consumo humano a partir da distribución xeográfica dúas seus recursos e vos efectos ambientais. 12 P. 219 A a Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.F. Describir a forma en que se xera a electricidade nos distintos tipos de centrais eléctricas, así como ou seu transporte aos lugares de consumo. Est. FQB5.5.F.1. Describe ou proceso polo que distintas fontes de enerxía transfórmanse en enerxía eléctrica nas centrais eléctricas, así como vos métodos de transporte e almacenaxe desta. 12 P. 221 A a Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios. Est. FQB Recoñece e define a enerxía como unha magnitude e exprésaa na unidade correspondente do Sistema Internacional. 12 P. 231 A. a 4. a Bloque 5 Crit. Aval. B5.5. Valorar ou papel da enerxía nas nosas vidas, identificar as fontes, comparar ou seu impacto ambiental e recoñecer a importancia do aforro enerxético para un desenvolvemento sustentable. Est. FQB Recoñece, describe e compara as fontes renovables e non renovables de enerxía, analizando con sentido crítico ou seu impacto ambiental. 12 P. 231 A. c, f 5. Soc. e Cívicas Bloque 1 Crit. Aval. B1.4. Recoñecer vos materiais e vos instrumentos básicos presentes non laboratorio de física e de química, e coñecer e respectar as normas de seguridade e de eliminación de residuos para a protección ambiental. Est. FQB Identifica material e instrumentos básicos de laboratorio e coñece a súa forma de utilización para a realización de experiencias, respectando as normas de seguridade e identificando actitudes e medidas de actuación preventivas. 01 P. 013 A Soc. e Cívicas Bloque 2 Crit. Aval. B2.1. Recoñecer as propiedades xerais e as características específicas da materia, e relacionalas coa súa natureza e as súas aplicacións. Est. FQB Distingue entre propiedades xerais e propiedades características da materia, e utiliza estas últimas para a caracterización de substancias. 02 P. 036 A Soc. e Cívicas Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.C. Interpretar a ordenación dous elementos na táboa periódica e recoñecer vos máis relevantes a partir dúas seus símbolos. Est. FQB2.5.C.2. Relaciona as principais propiedades de metais, non metais e gases nobres coa súa posición na táboa periódica e coa súa tendencia a formar ións, tomando como referencia ou gas nobre máis próximo. 04 P. 074 A. 01, Soc. e Cívicas Bloque 2 Crit. Aval. B2.1. Recoñecer as propiedades xerais e as características específicas da materia, e relacionalas coa súa natureza e as súas aplicacións. Est. FQB Relaciona propiedades dúas materiais do contorno co uso que se fai deles. 04 P. 074 A Soc. e Cívicas Bloque 5 Crit. Aval. B5.5. Valorar ou papel da enerxía nas nosas vidas, identificar as fontes, comparar ou seu impacto ambiental e recoñecer a importancia do aforro enerxético para un desenvolvemento sustentable. Est. FQB Recoñece, describe e compara as fontes renovables e non renovables de enerxía, analizando con sentido crítico ou seu impacto ambiental. 06 P. 105 A Soc. e Cívicas Bloque 3 Crit. Aval. B3.3. Recoñecer a importancia da química na obtención de novas substancias e a súa importancia na mellora da calidade de vida das persoas. Est. FQB Clasifica algúns produtos de uso cotián en función da súa procedencia natural ou sintética. 06 P. 107 A Soc. e Cívicas Bloque 3 Crit. Aval. B3.4. Valorar a importancia da industria química na sociedade e a súa influencia non ambiente. Est. FQB Propón medidas e actitudes, a nivel individual e colectivo, para mitigar vos problemas ambientais de importancia global. 06 P. 110 A. 05!32

33 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 5. Soc. e Cívicas Bloque 5 Crit. Aval. B5.5. Valorar ou papel da enerxía nas nosas vidas, identificar as fontes, comparar ou seu impacto ambiental e recoñecer a importancia do aforro enerxético para un desenvolvemento sustentable. Est. FQB Recoñece, describe e compara as fontes renovables e non renovables de enerxía, analizando con sentido crítico ou seu impacto ambiental. 06 P. 110 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 1 Crit. Aval. B1.4. Recoñecer vos materiais e vos instrumentos básicos presentes non laboratorio de física e de química, e coñecer e respectar as normas de seguridade e de eliminación de residuos para a protección ambiental. Est. FQB Recoñece e identifica vos símbolos máis frecuentes utilizados na etiquetaxe de produtos químicos e instalacións, interpretando ou seu significado. 01 P. 013 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Xustifica que unha substancia pode presentarse en distintos estados de agregación dependendo das condicións de presión e temperatura en que se ache. 02 P. 033 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Xustifica que unha substancia pode presentarse en distintos estados de agregación dependendo das condicións de presión e temperatura en que se ache. 02 P. 038 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Xustificar as propiedades dous estados de agregación da materia e vos seus cambios de estado, a través do modelo cinéticomolecular. Est. FQB Describe vos cambios de estado da materia e aplícavos á interpretación de fenómenos cotiáns. 02 P. 039 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Propor métodos de separación dúas compoñentes dunha mestura e aplicalos non laboratorio. Est. FQB Deseña métodos de separación de mesturas segundo as propiedades características das substancias que as compoñen, describe ou material de laboratorio adecuado e leva a cabo ou proceso. 03 P. 058 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 3 Crit. Aval. B3.2.C. Comprobar mediante experiencias sinxelas de laboratorio a influencia de determinados factores na velocidade das reaccións químicas. Est. FQB3.2.C.2. Interpreta situacións cotiás en que a temperatura inflúa significativamente na velocidade da reacción. 06 P. 099 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 3 Crit. Aval. B3.1. Distinguir entre cambios físicos e químicos mediante a realización de experiencias sinxelas que poñan de manifesto formar ou non novas substancias. Est. FQB Distingue entre cambios físicos e químicos en accións da vida cotiá en función de que haxa ou non formación de novas substancias. 06 P. 108 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios non estado de movemento e das deformacións. Est. FQB En situacións da vida cotiá, identifica as forzas que interveñen e relaciónaas cos seus correspondentes efectos na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. 07 P. 117 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios non estado de movemento e das deformacións. Est. FQB En situacións da vida cotiá, identifica as forzas que interveñen e relaciónaas cos seus correspondentes efectos na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. 07 P. 119 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Considerar a forza gravitatoria como a responsable do peso dous corpos, dous movementos orbitais e dous niveis de agrupación non Universo, e analizar vos factores dous que depende. Est. FQB Recoñece que a forza de gravidade mantén vos planetas xirando arredor do Sol, e á Lúa arredor do noso planeta, e xustifica ou motivo polo que esta atracción non leva á colisión dúas dous corpos. 07 P. 123 A. 01!33

34 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 6. Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios non estado de movemento e das deformacións. Est. FQB En situacións da vida cotiá, identifica as forzas que interveñen e relaciónaas cos seus correspondentes efectos na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. 07 P. 127 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios non estado de movemento e das deformacións. Est. FQB En situacións da vida cotiá, identifica as forzas que interveñen e relaciónaas cos seus correspondentes efectos na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. 07 P. 128 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 4 Crit. Aval. B4.5. Comprender ou papel que xoga ou rozamento na vida cotiá. Est. FQB Analiza vos efectos das forzas de rozamento e a súa influencia non movemento dous seres vivos e vos vehículos. 07 P. 129 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 4 Crit. Aval. B4.3. Diferenciar entre velocidade media e instantánea a partir de gráficas espazo/tempo e velocidade/ tempo, e deducir ou valor da aceleración utilizando estas últimas. Est. FQB Xustifica se un movemento é acelerado ou non a partir das representacións gráficas do espazo e da velocidade en función do tempo. 08 P. 151 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 4 Crit. Aval. B4.3. Diferenciar entre velocidade media e instantánea a partir de gráficas espazo/tempo e velocidade/ tempo, e deducir ou valor da aceleración utilizando estas últimas. Est. FQB Deduce a velocidade media e instantánea a partir das representacións gráficas do espazo e da velocidade en función do tempo. 08 P. 152 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.C. Explicar ou fenómeno físico da corrente eléctrica e interpretar ou significado das magnitudes de intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, así como as relacións entre elas. Est. FQB5.5.C.3. Distingue entre condutores e illantes, e recoñece vos principais materiais usados como tales. 09 P. 158 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.E. Valorar a importancia dúas circuítos eléctricos e electrónicos nas instalacións eléctricas e instrumentos de uso cotián, describir a súa función básica e identificar vos seus compoñentes. Est. FQB5.5.E.4. Recoñece vos compoñentes electrónicos básicos e describe as súas aplicacións prácticas e a repercusión da miniaturización do microchip non tamaño e non prezo dous dispositivos. 09 P. 168 A. A. 6. Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.B. Interpretar fenómenos eléctricos mediante ou modelo de carga eléctrica e valorar a importancia da electricidade na vida cotiá. Est. FQB4.7.B.1. Xustifica razoadamente situacións cotiás nas que se poñan de manifesto fenómenos relacionados coa electricidade estática. 09 P. 170 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7.A. Coñecer vos tipos de cargas eléctricas, ou seu papel na constitución da materia e as características das forzas que se manifestan entre elas. Est. FQB4.7.A.1. Explica a relación entre as cargas eléctricas e a constitución da materia, e asocia a carga eléctrica dúas corpos cun exceso ou defecto de electróns. 09 P. 170 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.D. Comprobar vos efectos da electricidade e as relacións entre as magnitudes eléctricas mediante ou deseño e a construción de circuítos eléctricos e electrónicos sinxelos, non laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas. Est. FQB5.5.D.2. Constrúe circuítos eléctricos con diferentes tipos de conexións entre vos seus elementos, deducindo de forma experimental as consecuencias da conexión de xeradores e receptores en serie ou en paralelo. 09 P. 172 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 5 Crit. Aval. B5.2. Identificar vos tipos de enerxía postos de manifesto en fenómenos cotiáns e en experiencias sinxelas realizadas non laboratorio. Est. FQB Relaciona ou concepto de enerxía coa capacidade de producir cambios, e identifica vos tipos de enerxía que se poñen de manifesto en situacións cotiás, explicando as transformacións dunhas formas noutras. 10 P. 177 A. 01, 04!34

35 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 6. Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 5 Crit. Aval. B5.2. Identificar vos tipos de enerxía postos de manifesto en fenómenos cotiáns e en experiencias sinxelas realizadas non laboratorio. Est. FQB Relaciona ou concepto de enerxía coa capacidade de producir cambios, e identifica vos tipos de enerxía que se poñen de manifesto en situacións cotiás, explicando as transformacións dunhas formas noutras. 10 P. 179 A. 01, Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.D. Comprobar vos efectos da electricidade e as relacións entre as magnitudes eléctricas mediante ou deseño e a construción de circuítos eléctricos e electrónicos sinxelos, non laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas. Est. FQB5.5.D.1. Describe ou fundamento dunha máquina eléctrica na que a electricidade transfórmase en movemento, luz, son, calor, etc., mediante exemplos da vida cotiá, e identifica vos seus elementos principais. 10 P. 187 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios. Est. FQB Argumenta que a enerxía pode transferirse, almacenarse ou disiparse, pero non crearse nin destruírse, utilizando exemplos. 10 P. 194 A Sent. iniciat. e esp. empr. 6. Sent. iniciat. e esp. empr. 6. Sent. iniciat. e esp. empr. 6. Sent. iniciat. e esp. empr. 6. Sent. iniciat. e esp. empr. 6. Sent. iniciat. e esp. empr. 6. Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 5 Crit. Aval. B5.4. Interpretar vos efectos da enerxía térmica sobre vos corpos en situacións cotiás e en experiencias de laboratorio. Est. FQB Explica ou fenómeno da dilatación a partir dalgunha das súas aplicacións como vos termómetros de líquido, xuntas de dilatación en estruturas, etc. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.D. Comprobar vos efectos da electricidade e as relacións entre as magnitudes eléctricas mediante ou deseño e a construción de circuítos eléctricos e electrónicos sinxelos, non laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas. Est. FQB5.5.D.1. Describe ou fundamento dunha máquina eléctrica na que a electricidade transfórmase en movemento, luz, son, calor, etc., mediante exemplos da vida cotiá, e identifica vos seus elementos principais. Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios. Est. FQB Argumenta que a enerxía pode transferirse, almacenarse ou disiparse, pero non crearse nin destruírse, utilizando exemplos. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.C. Explicar ou fenómeno físico da corrente eléctrica e interpretar ou significado das magnitudes de intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, así como as relacións entre elas. Est. FQB5.5.C.3. Distingue entre condutores e illantes, e recoñece vos principais materiais usados como tales. Bloque 5 Crit. Aval. B5.4. Interpretar vos efectos da enerxía térmica sobre vos corpos en situacións cotiás e en experiencias de laboratorio. Est. FQB Explica ou fenómeno da dilatación a partir dalgunha das súas aplicacións como vos termómetros de líquido, xuntas de dilatación en estruturas, etc. Bloque 5 Crit. Aval. B5.4. Interpretar vos efectos da enerxía térmica sobre vos corpos en situacións cotiás e en experiencias de laboratorio. Est. FQB Interpreta cualitativamente fenómenos cotiáns e experiencias nos que se poña de manifesto ou equilibrio térmico asociándoo coa igualación de temperaturas. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.C. Explicar ou fenómeno físico da corrente eléctrica e interpretar ou significado das magnitudes de intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, así como as relacións entre elas. Est. FQB5.5.C.3. Distingue entre condutores e illantes, e recoñece vos principais materiais usados como tales. 11 P. 203 A P. 205 A. 03, P. 207 A P. 210 A P. 211 A P. 212 A P. 212 A. 07!35

36 COMPE CLAVE CRITERIO DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE CHE - MAI S ACTIVI- DADES 6. Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 3 Crit. Aval. B3.4. Valorar a importancia da industria química na sociedade e a súa influencia non ambiente. Est. FQB Describe ou impacto ambiental do dióxido de carbono, vos óxidos de xofre, vos óxidos de nitróxeno e vos CFC e outros gases de efecto invernadoiro, en relación cos problemas ambientais de ámbito global. 12 P. 219 A Sent. iniciat. e esp. empr. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.E. Valorar a importancia dúas circuítos eléctricos e electrónicos nas instalacións eléctricas e instrumentos de uso cotián, describir a súa función básica e identificar vos seus compoñentes. Est. FQB5.5.E.1. Asocia vos elementos principais que forman a instalación eléctrica típica dunha vivenda cos compoñentes básicos dun circuíto eléctrico. 12 P. 229 A Conc. e expr. cult. Bloque 1 Crit. Aval. B1.6. Desenvolver pequenos traballos de investigación nos que se poña en práctica a aplicación do método científico e a utilización das TIC. Est. FQB Participa, valora, xestiona e respecta ou traballo individual e en equipo. 01 P. 005 A Conc. e expr. cult. Bloque 2 Crit. Aval. B2.5.C. Interpretar a ordenación dous elementos na táboa periódica e recoñecer vos máis relevantes a partir dúas seus símbolos. Est. FQB2.5.C.2. Relaciona as principais propiedades de metais, non metais e gases nobres coa súa posición na táboa periódica e coa súa tendencia a formar ións, tomando como referencia ou gas nobre máis próximo. 04 P. 067 A Conc. e expr. cult. Bloque 1 Crit. Aval. B1.6. Desenvolver pequenos traballos de investigación nos que se poña en práctica a aplicación do método científico e a utilización das TIC. Est. FQB Participa, valora, xestiona e respecta ou traballo individual e en equipo. 08 P. 149 A Conc. e expr. cult. Bloque 3 Crit. Aval. B3.4. Valorar a importancia da industria química na sociedade e a súa influencia non ambiente. Est. FQB Propón medidas e actitudes, a nivel individual e colectivo, para mitigar vos problemas ambientais de importancia global. 12 P. 228 A Conc. e expr. cult. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.B. Valorar a importancia de realizar un consumo responsable das fontes enerxéticas. Est. FQB5.5.B.1. Interpreta datos comparativos sobre a evolución do consumo de enerxía mundial, e propón medidas que poidan contribuír ao aforro individual e colectivo. 12 P. 228 A Conc. e expr. cult. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5.A. Identificar e comparar as fontes de enerxía empregadas na vida diaria nun contexto global que implique aspectos económicos e ambientais. Est. FQB5.5.A.2. Analiza ou predominio das fontes de enerxía convencionais frontes ás alternativas, e argumenta vos motivos polos que estas últimas aínda non están suficientemente explotadas. 12 P. 230 A. 06!36

37 5. METODOLOXÍA RECURSOS DIDÁCTICOS Recursos Didácticos Para cada tema os Recursos Didácticos dos que se dispón son os seguintes: 1. Libro do Alumno e da Alumna O Libro do Alumno e da Alumna consta de 12 temas para o Segundo Curso da Educación Secundaria Obrigatoria da materia de Física e Química. 2. Cadernos de Actividades Os Cadernos de Actividades serven para reforzar contidos básicos do Libro do Alumno e da Alumna. Por outro lado, en combinación co resto de materiais, constitúen un instrumento para atender as necesidades individuais do alumnado, xa que permiten practicar aqueles coñecementos que secuencian os distintos temas. 3. Recursos Didácticos Enderezos da Internet. Cada tema dispón de enderezos da Internet que serven para reforzar e complementar os contidos, habilidades e competencias traballadas en cada tema. Actividades de Avaliación Inicial. Unha páxina de actividades deseñadas para avaliar os coñecementos previos do alumnado antes de iniciar o estudo de cada uns dos temas. Actividades de Reforzo e Ampliación. Unha páxina de actividades de reforzo e outra de ampliación permiten consolidar os coñecementos dos contidos do tema e ampliar algúns aspectos importantes. Actividades de Avaliación Final. Dez preguntas seguindo o modelo das avaliacións de diagnóstico para a Educación Secundaria Obrigatoria permiten avaliar o nivel de logro de cada un dos Estándares de Aprendizaxe acadados polos alumnos. Actividades de Avaliacións Trimestrais e Finais de curso. Estas actividades permitirán tanto realizar Avaliacións de conxunto cando o docente o considere conveniente como dispor de Probas de Recuperación para o alumnado que non superase a Avaliación continua.!37

38 6. ELEMENTOS TRANSVERSAIS FOMENTO DA LECTURA. COMPRENSIÓN LECTORA. EXPRESIÓN ORAL E ESCRITA Fomento da Lectura. Comprensión Lectora. Os obxectivos do noso proxecto para a Educación Secundaria Obrigatoria: Potenciar o gusto pola lectura, as habilidades de lectoescritura e as capacidades reflexivas inherentes a unha lectura en valores desde a certeza que son a base da aprendizaxe. Sumar e coordinar os esforzos das distintas áreas curriculares e das familias para facer posíbel citar propósitos. Desenvolver estratexias de lectura reflexiva que favorezan as potencialidades do alumnado para realizar unha lectura en valores. Promover a reflexión e o diálogo arredor ás lecturas entre o alumnado como medio para iniciar postas en común das propias motivacións, valores ou opinións. Entender a lectura como unha fonte de coñecemento, de enriquecemento lingüístico e desenvolvo moral imprescindíbel na nosa sociedade. Favorecer o coñecemento das unidades lingüísticas do castelán e o galego e das súas combinacións observando as semellanzas entre ambos os dous. Potenciar o coñecemento do inglés e a produción e comprensión oral ou escrita de diversos tipos de texto neste idioma. Estimular a elaboración propia de textos a través da lectura comprensiva de modelos, así como o interese por compartir e comentar estas creacións individuais. Incentivar reflexións argumentadas e coherentes sobre a forma e o tema das lecturas que sirvan para definir olladas persoais que respecten unha base textual. Suscitar a análise e a vivencia estética das manifestacións literarias. Fomentar o uso da biblioteca e da aula de informática utilizándoas como espazos privilexiados de aprendizaxe e goce. Activar bibliotecas de aula xestionadas polos alumnos coa intención de fortalecer vínculos de complicidade e diálogo a partir das súas experiencias lectoras. Impulsar un uso produtivo das TIC que permita localizar e seleccionar datos e informacións de maneira áxil e eficiente, empregando as novas tecnoloxías como instrumentos de motivación, de comunicación e de acceso á lectura. COMUNICACIÓN AUDIOVISUAL. TECNOLOXÍAS DA INFORMACIÓN E DA COMUNICACIÓN Na actualidade a introdución e xeneralización do uso das Tecnoloxías da Información e a Comunicación tanto na redonda social do alumnado como, especificamente, no ámbito escolar fan necesario que os educandos se familiaricen con esta nova realidade como elemento esencial da súa formación. Ou termo TIC engloba, ademais, unha gran diversidade de realidades sociais e educativas ás que o profesorado deberá facer fronte desde a aula. Para estruturar adecuadamente o traballo educativo das TIC na ESO enfrontaremos este novo reto educativo a partir destes tres obxectivos: a) Levar a cabo unha primeira aproximación á adquisición das habilidades e destrezas directamente relacionadas coas ferramentas informáticas. b) Potenciar a familiarización do alumnado coas redondas comunicativas e sociais que supoñen as TIC na súa máis ampla acepción. c) Desenvolver a propia tarefa educativa a través do uso dous novos medios e ferramentas que achegan as TIC.!38

39 EDUCACIÓN CÍVICA E CONSTITUCIONAL Na educación actual é cada vez máis necesario dispor dun currículo no que valores, saberes, prácticas e comportamentos teñan como finalidade común conseguir que no futuro as alumnas e os alumnos participen plenamente nunha sociedade tolerante, solidaria, responsable e dialogante. A Educación cívica e constitucional contribúe a desenvolver este novo reto educativo propiciando a adquisición de habilidades e virtudes cívicas para exercer a cidadanía democrática, desenvolvendo o coñecemento das nosas institucións e do noso ordenamento xurídico básico e favorecendo a convivencia en sociedade.!39

40 7. TEMPORALIZACIÓN TEMPORALIZACIÓN POR AVALIACIÓN Primeira avaliación: Unidades 1, 2, 3, 4 Segunda avaliación: Unidades 5, 6, 7, 8 Terceira avaliación: Unidades 9, 10, 11, 12 REPARTICIÓN DA MATERIA PREVISTA POR AVALIACIÓN PARA PENDENTES 1º Exame: Unidades 1, 2, 3, 6,7 2º Exame: Unidades 8,9,10,11,12 3º Exame: Global!40

41 PROGRAMACIÓN 3º DE ESO FÍSICA E QUÍMICA O libro de texto utilizado é Física e Química 3 da Editorial Vicens Vives!41

42 1. OBXECTIVOS E COMPETENCIAS CRAVE OBXECTIVOS COMPETENCIAS CRAVE 1. Comprender e expresar mensaxes con contido científico utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade, así como comunicar a outras argumentacións e explicacións no ámbito da ciencia. Interpretar e construír, a partir de datos experimentais, mapas, diagramas, gráficas, táboas e outros modelos de representación, así como formular conclusións.. 2. Utilizar a terminoloxía e a flotación científica. Interpretar e formular os enunciados das leis da natureza, así como os principios físicos e químicos, a través de expresións matemáticas sinxelas. Manexar con soltura e sentido crítico a calculadora. 3. Comprender e utilizar as estratexias e conceptos básicos das ciencias da natureza para interpretar os fenómenos naturais, así como para analizar e valorar as repercusións das aplicacións e desenvolvementos tecnocientíficos. 4. Aplicar, na resolución de problemas, estratexias coherentes cos procedementos das ciencias, tales como a discusión do interese dos problemas expostos, a formulación de hipótese, a elaboración de estratexias de resolución e de deseños experimentais, a análise de resultados, a consideración de aplicacións e repercusións do estudo realizado e a procura de coherencia global. 5. Descubrir, reforzar e profundar nos contidos teóricos, mediante a realización de actividades prácticas relacionadas con eles.. 6. Obter información sobre temas científicos utilizando as tecnoloxías da información e a comunicación e outros medios e empregala, valorando o seu contido, para fundamentar e orientar os traballos sobre temas científicos. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Conciencia e expresións culturais. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender. Competencia dixital. 7. Adoptar actitudes críticas fundamentadas no coñecemento para analizar, individualmente ou en grupo, cuestións científicas e tecnolóxicas. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Competencias sociais e cívicas. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. 8. Desenvolver hábitos favorables á promoción da saúde persoal e comunitaria, facilitando estratexias que permitan facer fronte aos riscos da sociedade actual en aspectos relacionados coa alimentación, o consumo, as drogodependencias e a sexualidade. 9. Comprender a importancia de utilizar os coñecementos provenientes das ciencias da natureza para satisfacer as necesidades humanas e para participar na necesaria toma de decisións ao redor de problemas locais e globais do século XXI. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Competencias sociais e cívicas. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Competencias sociais e cívicas. Aprender a aprender!42

43 10. Coñecer e valorar as interaccións da ciencia e a tecnoloxía coa sociedade e o medio ambiente con atención particular aos problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade, destacando a necesidade de procura e aplicación de solucións, suxeitas ao principio de precaución, que permitan avanzar cara ao logro dun futuro sustentable. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Competencias sociais e cívicas. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Conciencia e expresións culturais. 11. Entender o coñecemento científico como algo integrado, que se compartimenta en distintas disciplinas para profundar nos diferentes aspectos da realidade. Conciencia e expresións culturais. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. 12. Describir as peculiaridades básicas do medio natural máis próximo, en canto aos seus aspectos xeolóxicos, zoológicos e botánicos. 13.Coñecer o patrimonio natural da nosa Comunidade Autónoma, as súas características e elementos integradores, e valorar a necesidade da súa conservación e mellora. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Competencias sociais e cívicas. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.!43

44 2. CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMA 1 BLOQUE 1: CONTIDOS BLOQUE 1: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!44

45 Coñecemento e práctica do método científico. Formulación de problemas. Recoñecer e identificar as diferentes etapas do método científico para comprobar e elaborar leis e teorías científicas. Procura de información Formulación de hipóteses. Experimentación, recollida e análise de datos. Obtención de resultados e conclusións. Leis científicas. Teorías científicas. Definir o concepto de magnitude, identificalas coas súas unidades e definir os seus múltiplos e submúltiplos. Magnitudes, unidades evos seus símbolos. O sistema internacional de unidades. Múltiplos e submúltiplos das unidades. Utilización dos factores de conversión. Obxectos e instrumentos do laboratorio. Coñecer os obxectos necesarios no laboratorio e a utilidade de cada un así como as normas de seguridade que se deben seguir para evitar accidentes Medidas directas. Medidas indirectas. Redondeo numérico. Incerteza da medida. Normas do laboratorio Etiquetaxe das substancias químicas. Utilización das tecnoloxías da información e comunicación. Resolución de problemas científicos tanto cualitativamente como cuantitativamente. Elaboración de esquemas. Utilización de recursos educativos da rede. BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 1: DESCRITORES!45

46 Define o método científico, as súas etapas e valora a importancia de cada unha delas. Comunicación lingüística Competencia Básica en ciencias e tecnoloxía Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Distingue entre teorías e leis científicas. Comunicación lingüística Competencia Básica en ciencias e tecnoloxía. - Conciencia e expresións culturais Diferenza entre propiedades que se refiren a magnitudes e as que non e relaciónaas coas súas unidades. Comunicación lingüística Competencia Básica en ciencias Sociais e cívicas. Nomea e determina os mútiplos e submúltiplos das diferentes unidades. Comunicación lingüística Competencia Básica en ciencias. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Coñece os diferentes obxectos do laboratorio e as súas funcións. Competencia Básica en ciencias Sociais e cívicas. Distingue entre medidas directas e medidas indirectas e redondea valóresvos. Competencia Básica en ciencias. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Coñece e segue as normas de seguridade non laboratorio. Competencia Básica en ciencias. Definir o método científico e cada unha das súas etapas. Páx. 5, Act. 1. Describir as etapas de investigación que serían necesarias para responder unha pregunta científica da súa elección. Páx. 5, Act. 3. Recoñecer a importancia dos experimentos e poñer exemplos dalgún caso no que é imposible levalos a cabo. Páx. 5, Act. 5. Explicar o que é unha lei e unha teoría científica. Páx. 5, Act. 2. Comparar as leis científicas coas teorías científicas. Páx. 5, Act. 2. Comparar as leis científicas coas leis da sociedade. Páx. 5, Act. 4. Explicar o concepto de sistema internacional de unidades e a súa utilidade. Páx. 7, Act. 1. Identificar de entre unha serie de propiedades as que son magnitudes. Páx. 7, Act. 2. Coñecer os símbolos do sistema internacional correspondentes a unha serie de magnitudes. Páx. 16, Act. 1. Realizar conversións entre as unidades dunha mesma magnitude. Páx. 7, Act. 3. Utilizar notación científica para expresar magnitudes. Páx. 16, Act. 2. Definir o material volumétrico. Páx. 9, Act. 1. Elixir os instrumentos adecuados para unha situación concreta. Páx. 9, Act. 3. Nomear os recipientes que se utilizan para quentar líquidos. Páx. 9 Act. 2. Realizar os experimentos non laboratorio co material adecuado. Páx. 14, Laboratorio. Definir os criterios que se utilizan para redondear un valor. Páx. 11, Act. 4. Definir o concepto de medida directa. Páx. 11, Act. 1. Explicar a diferenza entre as medidas!46

47 TEMA 2 BLOQUE 1: CONTIDOS BLOQUE 1: CRITERIOS DE AVALIACIÓN Consulta de varias fontes de información (directas, libros). Utilización das Tecnoloxías da Información e a Comunicación para buscar e seleccionar información Manipulación de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade. Seguir a estratexia marcada polo método científico nos seus resultados e investigacións (formular problemas, formular hipóteses, deseñar estratexias de resolución, analizar os resultados e sacar conclusións). Utilización de recursos didácticos da rede. Participación en actividades colectivas. Análise de resultados e elaboración de informes científicos. Realización de experimentos para a comprobación de hipóteses científicas. Representación dos resultados en gráficos, táboas e informes. Utilizar as Tecnoloxías da Información e da Comunicación nas súas investigacións. Análise dimensional para relacionar magnitudes. BLOQUE 2: CONTIDOS BLOQUE 2: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!47

48 Identificación das propiedades da materia Identificación das causas dos cambios de estado da materia. Coñecer a teoría molecular da materia, os seus postulados e conscuencias nas propiedades e cambios da materia. Definición do concepto de densidade. Determinación da densidade de obxectos de forma regular e irregular. Postulados da teoría cinético-molecular. Propiedades dos diferentes estados de agregación. Comportamento dos gases. Coñecer o comportamento xeral dos gases, relacionar a súa temperatura, volume e presión, e coñecer a influencia da presión atmosférica. Relación entre temperatura, volume e presión dun gas. Lei de Boyle-Mariotte, lei de Charles e Gai-Lussac e a lei xeral dous gases. A presión atmosférica e os experimentos que levaron ao seu descubrimento. Variación da presión atmosférica coa altura. Cambios de estado. A temperatura do cambio de estado e a súa representación gráfica. Influencia dla presión sobre a temperatura do cambio de estado. BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 1: DESCRITORES!48

49 Resolve problemas mediante análise dimensional e factores de conversión. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. Realiza experimentos aplicando o método científico, elabora informes e representacións gráficas dous datos obtidos, analízavos e saca conclusións. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Obtén información e analiza os textos científicos, saca conclusións e xustifícaas utilizando vocabulario técnico. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. Utiliza as Tecnoloxías da información e da Comunicación para elaborar e presentar traballos. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. Relacionar a densidade, o volume e a masa das substancias mediante factores de conversión. Páx. 24, Acts. 1 e 2. Relacionar diferentes magnitudes dun gas como o volume, a densidade e a temperatura para resolver problemas. Páx. 35, Acts, 4, 5 e 6. Presentar, ordenadamente, resultar de experimentos científicos en forma de gráfica, esquema ou táboa, reflexiona sobre a súa validez e obtén conclusións. Páx. 27, Acts. 3. Interpretar e analizar táboas con resultados experimentais para tratalos, obter máis información e sacar conclusións. Páx. 33, Act. 1. Manexar con coidado, seguindo as normas de seguridade, os materiais e as ferramentas utilizadas na clase e no laboratorio. Páx. 26, Laboratorio... Comprender os textos científicos e obter información relevante. Páx. 37, Acts. 6. Xustificar coas súas propias palabras e termos técnicos os textos científicos. Páx. 42 Act. 1. Utilizar recursos educativos dixitais da Internet. Páx. 36, Amplía na rede Buscar información para realizar un traballo de investigación. Páx. 43, Consolidación BLOQUE 2: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 2: DESCRITORES!49

50 Coñecer e determinar as propiedades da materia e dos estados de agregación..c. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. C. lingüística Coñecer as causas e propiedades dos cambios de estado da materia. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. C. lingüística. Relacionar o volume, a temperatura e a presión dos gases entre elas e co comportamento xeral dos gases. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. Coñecer as propiedades da presión atmosférica e a súa influencia na Terra. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. - C. lingüística. Relacionar as propiedades da materia entre elas. Páx. 25, Act. 4. Utilizar a teoría cinético-molecular para xustificar vos estados de agregación da materia, Pg. 28, Act. 4. Determinar experimentalmente a densidade duns obxectos. Páx. 26, Determinación... Explicar o comportamento da temperatura durante os cambios de estado. Páx. 37, Acts. 1. Relacionar situacións cotiás coas propiedades da materia. Páx. 25, Acts. 5 e 7. Definir as propiedades dos gases e a relación entre elas. Páx. 31, Act. 1. Explicar o comportamento dos gases en situacións cotiás. Páx. 35, Acts. 2 e 3. Entender os experimentos que levaron ao descu-brimento da presión atmosférica. Páx. 32, Act. 1. Coñecer a variación da presión atmosférica coa altura respecto do nivel do mar. Páx. 33, Act. 1. Coñecer a influencia que ten a presión atmosférica coa temperatura dos cambios de estado. Páx. 37, Reflexiona...!50

51 TEMA 3 BLOQUE 1: CONTIDOS BLOQUE 1: CRITERIOS DE AVALIACIÓN Consulta de varias fontes de información (directas, libros). Utilización das Tecnoloxías da Información e da Comunicación para buscar e seleccionar información Manipulación de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade. Seguir a estratexia marcada polo método científico nos seus resultados e investigacións (formular problemas, formular hipóteses, deseñar estratexias de resolución, analizar os resultados e sacar conclusións). Utilización de recursos didácticos da rede. Participación en actividades colectivas. Análise de resultados e elaboración de informes científicos. Realización de experimentos para a comprobación de hipóteses científicas. Representación dos resultados en gráficos, táboas e informes. Utilizar as Tecnoloxías da Información e da Comunicación nas súas investigacións. Análise dimensional para relacionar magnitudes. BLOQUE 2: CONTIDOS BLOQUE 2: CRITERIOS DE AVALIACIÓN Propiedades das substancias puras. Propiedades das mesturas. Definir as substancias puras e as mesturas, coñecer as súas propiedades e diferencialas entre elas. Diferentes tipos de mesturas (heteroxéneas, homoxéneas e dispersións coloidais). Diferentes tipos de dispersións coloidais. Identificación de substancias puras. Propiedades xerais e propiedades específicas da materia. Coñecer e identificar as características das disolucións, os seus compoñentes e estudar as diferentes técnicas de separación. Tipos de disolucións. Solubilidade dunha substancia. Concentración dunha disolución e diferentes formas de expresala. A química na cociña.!51

52 BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE Resolve problemas mediante factores de conversión e aplicando a teoría estudada C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Realiza experimentos aplicando o método científico, elabora informes e representacións gráficas dous datos obtidos, analízaos e saca conclusións. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Obtén información e analiza os textos científicos, saca conclusións e xustifícaas utilizando vocabulario técnico. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Utiliza as Tecnoloxías da información e da Comunicación para elaborar e presentar traballos. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. BLOQUE 1: DESCRITORES Resolver problemas para coñecer as características e proporcións das mesturas Páx. 53, Acts. 5. Calcular a solubilidade dun soluto nun disolvente en concreto. Páx. 51, Acts, 7. Presentar, ordenadamente, resultar de experimentos científicos en forma de gráfica, esquema ou táboa, reflexionar sobre a súa validez e obter conclusións. Páx. 60, Laboratorio Interpretar e analizar táboas con resultados experimentais para tratalos, obter máis información e sacar conclusións. Páx. 62, Act. 2. Manexar con coidado, seguindo as normas de seguridade, os materiais e as ferramentas utilizadas na clase e non laboratorio. Páx. 60, Laboratorio... Comprender os textos científicos e obter información relevante. Páx. 49, Reflexiona Xustificar coas súas propias palabras e termos técnicos vos textos científicos. Páx. 47 Act. 4. Utilizar recursos educativos dixitais da Internet. Páx. 51, Amplía na rede Buscar información para realizar un traballo de investigación. Páx. 65, Consolidación BLOQUE 2: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 2: DESCRITORES!52

53 Distinguir as substancias puras das mesturas e identificar as súas propiedades. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. C. lingüística. Identificar e clasificar vos diferentes tipos de mesturas. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. C. lingüística. Definir e determinar a solubilidade dun disolvente e as súas propiedades. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. Calcular e expresar a concentración dunha disolución de diferentes formas. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Coñecer as técnicas de separación e identificar as máis apropiadas en función da situación. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e esp. emprendedor. C. lingüística. Definir o concepto e as propiedades das substancias puras. Páx. 47, Act. 1. Explicar as diferenzas entre as substancias puras e as mesturas. Páx. 47, Act. 2. Indicar as propiedades que axudan a identificar se unha substancia é pura. Páx. 49, Act. 2. Explicar as carcaterísticas das mesturas heteroxéneas e as homoxéneas. Páx. 47, Act. 3. Identificar diferentes tipos de dispersións coloidais. Páx. 47, Act. 8. Extraer información dunha gráfica que respresenta varias curvas de solubilidade. Páx. 51, Act. 7. Definir o concepto de solubilidade. Páx. 51, Act. 2. Definir a concentración dunha disolución e identificar as súas unidades. Páx. 53, Act. 1. Calcular e expresar de diferentes formas a concentración dunha disolución. Páx. 53, Act. 6. Explicar o funcionamento e instrumentos necesarios dalgunhas técnicas de separación. Páx. 59, Act. 2. Identificar a técnica de separación máis adecuada para separar unha serie de mesturas. Páx. 57, Act. 4. Explicar a función dalgúns instrumentos que se usan nas técnicas de separación. Páx. 59, Acts. 5 e 6. TEMA 4 BLOQUE 1: CONTIDOS BLOQUE 1: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!53

54 Consulta de varias fontes de información (directas, libros). Utilización das Tecnoloxías da Información e da Comunicación para buscar e seleccionar información Manipulación de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade. Seguir a estratexia marcada polo método científico nos seus resultados e investigacións (formular problemas, formular hipóteses, deseñar estratexias de resolución, analizar os resultados e sacar conclusións).. Utilización de recursos didacticos da rede. Participación en actividades colectivas. Análise de resultados e elaboración de informes científicos. Realización de experimentos para a comprobación de hipóteses científicas. BLOQUE 2: CONTIDOS BLOQUE 2: CRITERIOS DE AVALIACIÓN As primeiras teorías atómicas. A teoría atómica de Dalton. Coñecer a teoría atómica e os diferentes modelos atómicos que foron importantes na historia. O modelo atómico de Thomson. O modelo atómico de Rutherford. Diferenciación entre elementos químicos e compostos. A electrólise e a súa importancia para posteriores descubrimentos. Coñecer as características e composición dous átomos e identificar a existencia e importancia dúas isótopos. Propiedades dos átomos (número atómico e másico) e isótopos. A radioactividade e as súas aplicacións. A fisión e a fusión nuclear. Coñecemento das partículas dous átomos e as súas características. BLOQUE 3: CONTIDOS BLOQUE 3: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!54

55 Aplicacións da radioactividade na medicamento. Descubrimento da radioactividade. Identificar aplicacións da vida cotiá baseadas nas características dos átomos. Aplicacións da radioactividade na arqueoloxía. Formas de obter enerxía. BLOQUE 4: CONTIDOS BLOQUE 4: CRITERIOS DE AVALIACIÓN Coñecer as cargas das partículas dos átomos. Coñecer as características das cargas eléctricas. Coñecer o valor, as características e a localización das cargas eléctricas dos átomos. Localización das partículas e a carga nos átomos. BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE Resolve problemas mediante factores de conversión e aplicando a teoría estudada C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Realiza experimentos aplicando o método científico, elabora informes e representacións gráficas dous datos obtidos, analízaos e saca conclusións. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. BLOQUE 1: DESCRITORES Resolver problemas sobre a radioactividade dos elementos. Páx. 77, Acts. 4. Calcular a masa atómica relativa dun elemento a partir dunha serie de datos. Páx. 75, Acts. 5 e 6. Presentar, ordenadamente, resultar de experimentos científicos en forma de gráfica, esquema ou táboa, reflexionar sobre a súa validez e obter conclusións Páx. 70, Laboratorio Interpretar e analizar táboas con resultados experimentais para tratalos, obter máis información e sacar conclusións. Páx. 75, Act. 6. Manexar con coidado, seguindo as normas de seguridade, os materiais e as ferramentas utilizadas na clase e no laboratorio. Páx. 70, Laboratorio... BLOQUE 2: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 2: DESCRITORES!55

56 Coñecer e describir a teoría atómica e os principais modelos atómicos. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. C. Lingüística. Valorar o descubrimento da electrólise para refacer o modelo atómico. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Sociais e cívicas. C. dixital. Coñecer as partículas que constitúen os átomos e as súas características. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. C. lingüística. Coñecer a existencia dos isótopos e explicar as súas características. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. C. lingüística. Explicar a diferenza entre elementos e compostos químicos. Páx. 69, Act. 2. Describir a teoría atómica de Dalton. Páx. 69, Act. 1. Explicar en que consiste a electrólise. Páx. 69, Act. 3. Realizar unha práctica de laboratorio para comprobar a electrólise. Páx. 70, Laboratorio... Coñecer a relación entre as masas das partículas subatómicas. Páx. 73, Act. 4. Definir unha serie de conceptos relacionados cos átomos. Páx. 75, Act. 1. Calcular a masa atómica relativa dun elemento a partir dunha serie de datos. Páx. 75, Acts. 5 e 6. Explicar o que son vos isótopos e as súas características. Páx. 75, Act. 1. BLOQUE 3: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE Coñecer as aplicacións na vida cotiá dalgunhas características dous átomos, como os usos da radioactividade e as formas de obter enerxía. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Sociais e cívicas. C. dixital. BLOQUE 3: DESCRITORES Investigar sobre o descubrimento da radioactividade. Páx. 76, Ou descubrimento... Infórmase sobre a datación por carbono-14. Páx. Describir as diferenzas entre fusión e fisión nuclear, e as súas vantaxes e desvantaxes. Páx. 79, Act. 4. BLOQUE 4: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE Definir as propiedades das cargas eléctricas e argumentar como interactúan entre elas. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. BLOQUE 4: DESCRITORES Explicar as características das cargas eléctricas. Páx. 73, Act. 1. Coñecer a relación entre a carga e a masa das partículas dous átomos. Páx. 73, Act. 6. TEMA 5!56

57 BLOQUE 1: CONTIDOS BLOQUE 1: CRITERIOS DE AVALIACIÓN Consulta de varias fontes de información (directas, libros). Utilización das Tecnoloxías da Información e da Comunicación para buscar e seleccionar información Manipulación de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade. Seguir a estratexia marcada polo método científico nos seus resultados e investigacións (formular problemas, formular hipóteses, deseñar estratexias de resolución, analizar os resultados e sacar conclusións). Utilización de recursos didácticos da rede. Participación en actividades colectivas. Análise de resultados e elaboración de informes científicos. Realización de experimentos para a comprobación de hipóteses científicas. Representación dos resultados en gráficos, táboas e informes. Utilizar as Tecnoloxías da Información e da Comunicación nas súas investigacións. Análise dimensional para relacionar magnitudes. BLOQUE 2: CONTIDOS BLOQUE 2: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!57

58 Abundancia dos elementos na Terra, nos seres vivos e non universo. A táboa periódica dos elementos. Coñecer os elementos químicos da natureza, a súa importancia e a súa organización na táboa periódica. O descubrimento dos elementos químicos Grupos e períodos da táboa periódica. As propiedades periódicas e a metalicidade. Coñecer os diferentes tipos de substancias químicas en función das súas características e composición. Influencia dos diferentes elementos metálicos nos seres vivos. Ligazóns químicas: moléculas e redes cristalinas. Formulación química e as regras de escritura. Características e propiedades das substancias moleculares. Coñecer o sistema da linguaxe química, as normas de formulación e saber formular compostas e interpretar fórmulas. Características e propiedades que teñen as substancias atómicas. Características e propiedades das moléculas e tamén dos ións. Sistematización da linguaxe química. BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 1: DESCRITORES!58

59 Resolve problemas mediante factores de conversión e aplicando a teoría estudada C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Realiza experimentos aplicando o método científico, elabora informes e representacións gráficas dos datos obtidos, analízaos e saca conclusións. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Obtén información e analiza os textos científicos, saca conclusións e xustifícaas utilizando vocabulario técnico. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Utiliza as Tecnoloxías da información e da Comunicación para elaborar e presentar traballos. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. Resolver problemas para coñecer a proporción de elementos metálicos no corpo. Páx. 93, Acts. 4. Calcular a masa molecular dunha serie de compostos. Páx. 104, Acts, 9. Presentar, ordenadamente, resultar de experimentos científicos en forma de gráfica, esquema ou táboa, reflexionar sobre a súa validez e obter conclusións Páx. 100, Laboratorio Interpretar e analizar táboas con resultados experimentais para tratalos, obter máis información e sacar conclusións. Páx. 104, Act. 5. Manexar con coidado, seguindo as normas de seguridade, os materiais e as ferramentas utilizadas na clase e no laboratorio. Páx. 100, Laboratorio... Comprender os textos científicos e obter información relevante. Páx. 89,Oul descubrimento Xustificar coas súas propias palabras e termos técnicos os textos científicos. Páx. 89 Act. 3. Utilizar recursos educativos dixitais da Internet. Páx. 95 Amplía na rede Buscar información para realizar un traballo de investigación. Páx. 107 Consolidación BLOQUE 2: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 2: DESCRITORES!59

60 Coñece os elementos químicos máis abundantes e ou dalgúns deles nos humanos. C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. - C. lingüística. Entende a organización da táboa periódica e clasifica os seus elementos segundo a súa metalicidade. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Estuda as diferentes substancias químicas e as súas propiedades. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. Utiliza as normas de nomenclatura para formular e recoñecer compostos. C. en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender Entende o sistema de nomenclatura aceptado universalmente e valora a súa importancia. C. en ciencia e tecnoloxía. C. lingüística. Sociais e cívicas. Identificar os elementos químicos máis comúns na Terra e a súa distribución. Páx. 89, Act. 4. Explicar para que serve o ferro no corpo humano. Páx. 93, Act. 1. Explicar a variación dalgunhas propiedades dos elementos químicos ao longo da táboa periódica. Páx. 91, Acts. 1 e 2. Identifica elementos non metálicos que forman parte da nosa vida cotiá. Páx. 91, Act. 4. Diferenciar entre unha substancia molecular e unha atómica. Páx. 97, Act. 2. Explicar a ligazón iónica e a súa estrutura nos metais. Páx. 99, Act. 4. Realizar unha práctica nn laboratorio identificando substancias moleculares e iónicas. Px. 101, Laboratorio... Formular compostos químicos a partir do nome. Páx. 103, Act. 1. Nomear compostos químicos a partir da fórmula. Páx. 103, Act. 2. Clasificar os símbolos e fórmulas segundo se representan átomos, ións ou moléculas. Páx. 104, Act. 14. Coñecer a evolución do sistema de nomenclatura ata obter o de agora. Páx. 105, Act. 18. TEMA 6 BLOQUE 1: CONTIDOS BLOQUE 1: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!60

61 Consulta de varias fontes de información (directas, libros). Utilización das Tecnoloxías da Información e da Comunicación para buscar e seleccionar información Manipulación de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade. Seguir a estratexia marcada polo método científico nos seus resultados e investigacións (formular problemas, formular hipóteses, deseñar estratexias de resolución, analizar os resultados e sacar conclusións). Utilización de recursos didácticos da rede. Participación en actividades colectivas. Análise de resultados e elaboración de informes científicos. Realización de experimentos para a comprobación de hipóteses científicas. Representación dous resultados en gráficos, táboas e informes. Utilizar as Tecnoloxías da Información e da Comunicación nas súas investigacións. Análise dimensional para relacionar magnitudes. BLOQUE 3: CONTIDOS BLOQUE 3: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!61

62 Identificación dos cambios químicos que sofren as substancias. Identificación dos cambios físicos das substancias. Identificar e clasificar os cambios químicos e físicos das substancias e coñecer as características das reaccións químicas. Reaccións químicas. Enerxía de activación dunha reacción. Evidencias das reaccións químicas. Velocidade das reaccións químicas e factores que a condicionan. Enerxía das reaccións químicas. Identificar reaccións químicas que teñen lugar na natureza e na nosa vida cotiá. Representación das reaccións químicas. Escritura das ecuacións químicas. Reaccións químicas da vida cotiá (combustión, respiración, fermentación, ). Representar e igualar as ecuacións que representan as reaccións químicas. Práctica de laboratorio para observar as evidencias das reaccións químicas. Práctica de laboratorio para observar vos factores que inflúen na velocidade das reaccións químicas. BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 1: DESCRITORES!62

63 Resolve problemas mediante factores de conversión ou aplicando a teoría estudada C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Realiza experimentos aplicando o método científico, elabora informes e representacións gráficas dous datos obtidos, analízaos e saca conclusións. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Obtén información e analiza os textos científicos, saca conclusións e xustifícaas utilizando vocabulario técnico. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Utiliza as Tecnoloxías da información e da Comunicación para elaborar e presentar traballos. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. Considerar os factores que inflúen na velocidade das reaccións para resolver problemas en situacións cotiás. Páx. 122, Acts. 8. Axustar os coeficientes estequiométricos para igualar as reaccións químicas. Páx. 104, Acts, 9. Presentar, ordenadamente, resultar de experimentos científicos en forma de gráfica, esquema ou táboa, reflexionar sobre a súa validez e obter conclusións Páx. 116, Laboratorio Interpretar esquemas que representan reaccións químicas para obter resultados e extraer conclusións. Páx. 122, Act. 2. Manexar con coidado, seguindo as normas de seguridade, os materiais e as ferramentas utilizadas na clase e non laboratorio. Páx. 116, Laboratorio... Comprender os textos científicos e obter información relevante. Páx. 112, Laboratorio Xustificar coas súas propias palabras e termos técnicos os textos científicos. Páx. 112, Laboratorio Utilizar recursos educativos dixitais da Internet. Páx. 119 Amplía na rede Buscar información para realizar un traballo de investigación. Páx. 125 Consolidación BLOQUE 3: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 3: DESCRITORES!63

64 Diferenza entre os cambios físicos e químicos da materia e clasifica as reaccións segundo o tipo. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Identifica os factores que inflúen na velocidade das reaccións químicas. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Coñece diferentes reaccións químicas que teñen lugar na nosa vida cotiá. C. lingüística - Aprender a aprender - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Expresa e formula as ecuacións químicas segundo as normas establecidas. C. lingüística - Aprender a aprender - C. matemáticas C. dixital.. Explicar as diferenzas entre os cambios físicos e químicos das substancias. Páx. 111, Act. 1. Clasificar unha serie de cambios das substancias segundo se son físicos ou químicos. Páx. 111, Act. 2. Observar no laboratorio algúns cambios químicos das substancias. Páx. 112, Laboratorio... Describir e nomear diferentes tipos de reaccións segundo se absorben ou desprenden enerxía. Páx. 115, Act. 1. Nomear os factores que inflúen na velocidade das reaccións químicas. Páx. 115, Act. 2. Observar no laboratorio os factores que inflúen nas reaccións químicas. Páx. 116, Laboratorio... Explicar propiedades dalgunhas reaccións químicas da vida cotiá. Páx. 120, Act. C. 1. Explicar a utilidade dalgunhas substancias para provocar ou evitar cambios químicos segundo o noso interese. Páx. 121, Act. F. 1. Completar a ecuación dunha serie de reaccións químicas. Páx. 119, Act. 3. Explicar os pasos que hai que seguir para igualar as ecuacións das reaccións químicas. Páx. 119 Act. 2. TEMA 7 BLOQUE 1: CONTIDOS BLOQUE 1: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!64

65 Consulta de varias fontes de información (directas, libros). Utilización das Tecnoloxías da Información e da Comunicación para buscar e seleccionar información Manipulación de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade. Seguir a estratexia marcada polo método científico nos seus resultados e investigacións (formular problemas, formular hipóteses, deseñar estratexias de resolución, analizar vs resultados e sacar conclusións). Utilización de recursos didácticos da rede. Participación en actividades colectivas. Análise de resultados e elaboración de informes científicos. Realización de experimentos para a comprobación de hipóteses científicas. Representación dos resultados en gráficos, táboas e informes. Utilizar as Tecnoloxías da Información e da Comunicación nas súas investigacións. Análise dimensional para relacionar magnitudes. BLOQUE 2: CONTIDOS BLOQUE 2: CRITERIOS DE AVALIACIÓN Concentración das substancias nunha disolución. Expresión da concentración molar. Utilizar a molaridade para expresar a cantidade de soluto nunha disolución A química do pan BLOQUE 3: CONTIDOS BLOQUE 3: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!65

66 Lei da conservación da masa. Lei das proporcións definidas. Coñecer as leis ponderais e utilizalas para calcular masas e volumes dúas reactivos e produtos nas reaccións químicas. Unidade de cantidade de substancia (mol). Cálculo da masa molar. Coñecer as unidades nas que se expresa a cantidade de substancia. Cálculos estequiométricos. Condicións normais. Cálculo de volume de gases. Práctica de laboratorio para comprobar a conservación da masa. BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 1: DESCRITORES!66

67 Resolve problemas mediante factores de conversión ou aplicando a teoría estudada C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Realiza experimentos aplicando o método científico, elabora informes e representacións gráficas dos datos obtidos, analízaos e saca conclusións. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Obtén información e analiza os textos científicos, saca conclusións e xustifícaas utilizando vocabulario técnico. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Utiliza as Tecnoloxías da información e da Comunicación para elaborar e presentar traballos. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. Resolver problemas para coñecer as proporcións de substancias nas reaccións químicas. Páx. 133, Act 2. Calcular as cantidades dos produtos e reactivos que interveñen nunha disolución para cumprir unha serie de condicións. Páx. 135, Acts, 5. Presentar, ordenadamente, resultar de experimentos científicos en forma de gráfica, esquema ou táboa, reflexionar sobre a súa validez e obter conclusións Páx. 126, Laboratorio Interpretar resultar en forma de esquemas ou táboas co fin de analizalos e extraer conclusións. Páx. 129, Act. 3. Manexar con coidado, seguindo as normas de seguridade, os materiais e as ferramentas utilizadas na clase e no laboratorio. Páx. 136, Laboratorio... Comprender os textos científicos e obter información relevante. Páx. 136, Laboratorio Xustificar coas súas propias palabras e termos técnicos os textos científicos. Páx. 129, Act. 1. Utilizar recursos educativos dixitais da Internet. Páx. 135, Amplía na rede Buscar información para realizar un traballo de investigación. Páx. 141, Consolidación BLOQUE 2: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE Resolve problemas sobre a cantidade de substancia en disolucións coas propiedades da disolución, A prendera aprender - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. BLOQUE 2: DESCRITORES Calcular o volume das disolucións a partir da cantidade de substancia que obtén da ecuación da reacción. Páx. 135, Acts. 1, 2 e 5. Calcular a concentración a partir da cantidade de soluto e de disolvente. Páx. 135, Act. 3. BLOQUE 3: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 3: DESCRITORES!67

68 Coñece, explica e entende as leis ponderais da química e a súa relación entre elas. C. lingüística - Aprender a aprender - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Calcula a masa e o volume dos reactivos e produtos que interveñen nas reaccións químicas. Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Utiliza o mol e a masa molar como unidades do sistema internacional para expresar cantidades de substancias. A prendera aprender - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Explicar que son as leis ponderais e a súa importancia na historia da química. Páx. 139, Act. 1. Xustificar algunhas situacións mediante as leis ponderais. Páx. 129, Act. 1. Calcular a masa dun produto producida por unha reacción química e a masa necesaria dun reactivo para obter unha cantidade concreta de determinado produto. Páx. 133, Act. 1 Calcular os volumes obtidos de produtos ou necesarios de reactivos para unha reacción química concreta. Páx. 135, Act. 4. Identificar e definir as unidades para medir a cantidade de substancia. Páx. 131, Act. 1. Calcular a masa molar dunha serie de substancias. Páx. 131, Act. 4.!68

69 TEMA 8 BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE Resolve problemas mediante factores de conversión e aplicando a teoría estudada C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Realiza experimentos aplicando o método científico, elabora informes e representacións gráficas dos datos obtidos, analízaos e saca conclusións. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Obtén información e analiza os textos científicos, saca conclusións e xustifícaas utilizando vocabulario técnico. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Utiliza as Tecnoloxías da información e da Comunicación para elaborar e presentar traballos. C. lingüistica - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. BLOQUE 1: DESCRITORES Resolver problemas para coñecer o consumo de petróleo. Páx. 158, Acts. 18. Calcular características da reciclaxe de metal (prezo, cantidades, ). Páx. 104, Acts, 9. Presentar, ordenadamente, resultar de experimentos científicos en forma de gráfica, esquema ou táboa, reflexionar sobre a súa validez e obter conclusións Páx. 156, Laboratorio Interpretar e analizar gráficas con resultados experimentais para tratalos, obter máis información e sacar conclusións. Páx. 159, Act. 2. Manexar con coidado, seguindo as normas de seguridade, os materiais e as ferramentas utilizadas na clase e no laboratorio. Páx. 156, Laboratorio... Comprender os textos científicos e obter información relevante. Páx. 150, As primeiras Xustificar coas súas propias palabras e termos técnicos os textos científicos. Páx. 145 Act. 8. Utilizar recursos educativos dixitais da Internet. Páx. 154, Amplía na rede Buscar información para realizar un traballo de investigación. Páx. 161, Consolidación BLOQUE 3: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 3: DESCRITORES!69

70 Coñece diferentes tipos de medicamentes, a forma como se obtén e como deben administrarse. C. lingüistica - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Valorar a importancia dos fármacos na esperanza de vida das persoas. Páx. 151, Act. 1. Explicar o procedemento que se segue para a obtención dos medicamentos. Páx. 151, Act. 3. Recoñecer a importancia de tomar os medicamentos baixo control. Páx. 151, Acts. 5 e 6. BLOQUE 5: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE Define e nomea as materias primas e identifica as principais fontes de enerxía. C. lingüistíca - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Coñece a industria do petróleo, a súa obtención, transporte e rochas para o planeta. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Coñece diferentes tipos de contaminación do medio ambiente. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Valora a importancia da reciclaxe dos diferentes tipos de materiais. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. BLOQUE 5: DESCRITORES Definir o concepto de materia prima. Páx. 145, Act. 1. Citar os principais grupos de materias primas e os materiais que se obteñen delas. Páx. 145, Act. 2. Investigar sobre a polémica que esperta a industria do petróleo. Páx. 147, Act. 2. Investigar sobre accidentes petrolíferos. Páx. 147, Act. 4. Explicar os motivos de contaminación do medioambiente. Páx. 153, Act. 1. Definir a chuvia aceda. Páx. 153, Act. 3. Explicar as vantaxes da reciclaxe dos residuos. Páx. 155, Act. 1. Explicar e comparar os dous procesos aos que pode ser sometido o plástico recuperado. Páx. 159, Act. 12. TEMA 9 BLOQUE 1: CONTIDOS BLOQUE 1: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!70

71 Consulta de varias fontes de información (directas, libros). Utilización das Tecnoloxías da Información e da Comunicación para buscar e seleccionar información Manipulación de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade. Seguir a estratexia marcada polo método científico nos seus resultados e investigacións (formular problemas, formular hipóteses, deseñar estratexias de resolución, analizar os resultados e sacar conclusións). Utilización de recursos didácticos da rede. Participación en actividades colectivas. Análise de resultados e elaboración de informes científicos. Realización de experimentos para a comprobación de hipóteses científicas. Representación dos resultados en gráficos, táboas e informes. Utilizar as Tecnoloxías da Información e da Comunicación nas súas investigacións. Análise dimensional para relacionar magnitudes. BLOQUE 4: CONTIDOS BLOQUE 4: CRITERIOS DE AVALIACIÓN Diferenciación dos diferentes tipos de forza (rozamento, normal, tensión, ). Identifica diferentes tipos de forzas e o seu efecto na velocidade dun corpo. A velocidade instantánea e media dun obxecto. Construción dunha gráfica con datos da velocidade dun obxecto. BLOQUE 5: CONTIDOS BLOQUE 5: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!71

72 Diferentes formas de enerxía. Diferentes fontes de enerxía. Coñecer os diferentes tipos de enerxía, as súas vantaxes e desvantaxes e valorar a importancia do aforro enerxético. Vantaxes e desvantaxes das enerxías renovables e non renovables. Transmisión de enerxía mediante unha forza. Transmisión de enerxía mediante a calor. Propagación da calor (condución, convección e radiación.) Coñecer as diferentes formas de transmisión da enerxía así como a súa conservación e degradación. Conservación da enerxía. Degradación da enerxía. Valoración do consumo responsable da enerxía. Medidas para ou aforro de enerxía. BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 1: DESCRITORES!72

73 Resolve problemas mediante factores de conversión e aplicando a teoría estudada C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Realiza experimentos aplicando o método científico, elabora informes e representacións gráficas dos datos obtidos, analízaos e saca conclusións. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Obtén información e analiza os textos científicos, saca conclusións e xustifícaas as utilizando vocabulario técnico. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Utiliza as Tecnoloxías da información e da Comunicación para elaborar e presentar traballos. C. Lingüistica - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. Resolver problemas para coñecer o peso dunha serie de obxectos na Terra. Páx. 178, Acts. 13. Calcular os diferentes tipos de velocidade dun corpo. Páx. 177, Acts, 1 e 3. Presentar, ordenadamente, resultar de experimentos científicos en forma de gráfica, esquema ou táboa, reflexionar sobre a súa validez e obter conclusións. Páx. 176, Laboratorio Interpretar e analizar gráficas con resultados experimentais para tratalos, obter máis información e sacar conclusións. Páx. 178, Act. 15. Manexar con coidado, seguindo as normas de seguridade, os materiais e as ferramentas utilizadas na clase e no laboratorio. Páx. 176, Laboratorio Comprender os textos científicos e obter información relevante. Páx. 169, Act. 5. Xustificar coas súas propias palabras e termos técnicos os textos científicos. Páx. 169 Act. 5. Utilizar recursos educativos dixitais da Internet. Páx. 167, Amplía na rede Buscar información para realizar un traballo de investigación. Páx. 181, Consolidación BLOQUE 4: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE Recoñece diferentes tipos de forza (rozamento, gravidade, normal, ) e comproba experimentalmente os efectos sobre a velocidade dun corpo. Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. BLOQUE 4: DESCRITORES Recoñecer as forzas que actúan en diversas situacións. Páx. 175, Act. 1. Medir as velocidades dun obxecto e tratar os datos para calcular a velocidade, aceleración e extraer conclusións. Páx. 176, Act. 9. BLOQUE 5: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 5: DESCRITORES!73

74 Coñece os diferentes tipos de enerxía renovables e non renovables e valora as vantaxes e desvantaxes de cada unha. C. lingüística. Sociais e cívicas. B. en ciencias. Valora diferentes formas de aforrar enerxía e evitar as súas perdas. C. Sociais e cívicas. B. en ciencias Identifica varias formas de transmisión de enerxía como a calor ou unha forza. Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Coñece a conservación e degradación da enerxía e ou concepto de rendemento enerxético. Aprender a aprender Definir as enerxías renovables e as non renovables. Páx. 167, Act. 2. Enumerar os efectos prexudiciais dunha determinada fonte de enerxía. Páx. 167, Act. 1. Recoñecer unha serie de medidas que poden tomar para aforrar enerxía. Páx. 173, Act. 2. Valorar a importancia e utilidade do protocolo de Quioto. Páx. 173, Act. 5. Nomear e explicar as formas de transmitir enerxía. Páx. 169, Act. 1. Explicar as diferentes formas nas que se pode propagar a calor. Páx. 169, Act. 5. Definir diferentes conceptos relacionados coa enerxía. Páx. 171, Act. 2. Explicar o concepto de rendemento enerxético. Páx. 171, Act. 3. TEMA 10 BLOQUE 1: CONTIDOS BLOQUE 1: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!74

75 Consulta de varias fontes de información (directas, libros). Utilización das Tecnoloxías da Información e da Comunicación para buscar e seleccionar información Manipulación de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade. Seguir a estratexia marcada polo método científico non seus os seus resultados e investigacións (formular problemas, formular hipóteses, deseñar estratexias de resolución, analizar vs resultados e sacar conclusións). Utilización de recursos didácticos da rede. Participación en actividades colectivas. Análise de resultados e elaboración de informes científicos. Realización de experimentos para a comprobación de hipóteses científicas. Representación dos resultados en gráficos, táboas e informes. Utilizar as Tecnoloxías da Información e da Comunicación nas súas investigacións. Análise dimensional para relacionar magnitudes. BLOQUE 4: CONTIDOS BLOQUE 4: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!75

76 Fenómenos eléctricos. Electrización dos corpos. Identificar as propiedades eléctricas da materia e os diferentes tipos de materiais. Tipos de carga eléctrica. Natureza eléctrica da materia. Conservación da carga. Formación dos raios. Coñecer as teorías e experimentos históricos que levaron ao entendemento da natureza dos raios e dos lóstregos. Experimento de Franklin. Historia do estudo dos raios e lóstregos. Interacción entre cargas eléctricas. BLOQUE 5: CONTIDOS BLOQUE 5: CRITERIOS DE AVALIACIÓN Materiais illantes e condutores. Electrización dos materiais condutores. Estudar as propiedades e clasificar os materiais entre illantes e condutores. Construción dun espectroscopio. BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 1: DESCRITORES!76

77 Resolve problemas mediante factores de conversión e aplicando a teoría estudada C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Realiza experimentos aplicando o método científico, elabora informes e representacións gráficas dos datos obtidos, analízaos e saca conclusións. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Obtén información e analiza os textos científicos, saca conclusións e xustifícaas utilizando vocabulario técnico. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Utiliza as Tecnoloxías da información e da Comunicación para elaborar e presentar traballos. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. Coñecer as unidades das cargas eléctricas e relacionalas coa carga do electrón. Páx. 193, Acts. 2. Calcular a atracción entre as cargas eléctricas. Páx. 193, Act. 4.. Presentar, ordenadamente, resultar de experimentos científicos en forma de gráfica, esquema ou táboa, reflexionar sobre a súa validez e obter conclusións Páx. 188, Laboratorio Interpretar e analizar esquemas de situacións hipotéticas para reflexionar sobre os posibles resultados. Páx. 178, Act. 15. Manexar con coidado, seguindo as normas de seguridade, os materiais e as ferramentas utilizadas na clase e no laboratorio. Páx. 188, Laboratorio Comprender os textos científicos e obter información relevante. Páx. 191, Act. 1. Xustificar coas súas propias palabras e termos técnicos os textos científicos. Páx. 191 Act. 1. Utilizar recursos educativos dixitais da Internet. Páx. 192, Amplía na rede Buscar información para realizar un traballo de investigación. Páx. 197, Consolidación BLOQUE 4: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 4: DESCRITORES!77

78 Coñece a natureza eléctrica da materia e identifica os diferentes tipos de carga. C. lingüística - Aprender a aprender - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Define a interacción entre os materiais cargados electricamente. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía.. Coñece a historia e experimentos que levaron levado a descubrir a natureza dos raios e dos lóstregos. C. lingüística - C. básicas en ciencias e tecnoloxía. Sociais e civicas. Conciencia e expresións culturais. Distinguir os diferentes tipos de carga segundo ou tipo de material. Páx. 185, Act. 2. Indicar as partículas dos átomos que teñen carga eléctrica e a súa localización. Páx. 185, Act. 4. Explicar a forza entre as cargas segundo a súa magnitude e a distancia entre elas. Páx. 193, Act. 1. Calcular o valor das forzas entre as cargas eléctricas. Páx. 193, Act. 4. Investigar sobre a fabricación e instalación dos pararraios. Páx. 191, Act. 1. Xustificar que sucedería se non existiran os pararraios. Páx. 191, Act. 1. BLOQUE 5: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE Coñece as propiedades dos materiais illantes e condutores e clasifícaos. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Constrúe e utiliza un espectroscopio para determinar se un material está cargado electricamente. Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. básicas en ciencias e tecnoloxía. Sociais e cívicas. BLOQUE 5: DESCRITORES Xustificar situacións que serven para electrizar os obxectos. Páx. 187, Act. 4. Nomear exemplos de materiais condutores e de materiais illantes. Páx. 187, Act. 2. Seguir as instrucións para construír un espectroscopio no laboratorio. Páx. 188, Laboratorio... Determinar se un obxecto está electricamente cargado mediante un electroscopio. Páx. 188, Laboratorio... TEMA 11 BLOQUE 1: CONTIDOS BLOQUE 1: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!78

79 Consulta de varias fontes de información (directas, libros). Utilización das Tecnoloxías da Información e da Comunicación para buscar e seleccionar información Manipulación de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade. Seguir a estratexia marcada polo método científico nos seus resultados e investigacións (formular problemas, formular hipóteses, deseñar estratexias de resolución, analizar os resultados e sacar conclusións). Utilización de recursos didácticos da rede. Participación en actividades colectivas. Análise de resultados e elaboración de informes científicos. Realización de experimentos para a comprobación de hipóteses científicas. Representación dos resultados en gráficos, táboas e informes. Utilizar as Tecnoloxías da Información e da Comunicación nas súas investigacións. Análise dimensional para relacionar magnitudes. BLOQUE 5: CONTIDOS BLOQUE 5: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!79

80 Definición de corrente eléctrica. A intensidade de corrente. Definición e funcionamento propio dos xeneradores de corrente. Coñecer a corrente eléctrica e as súas propiedades, e deseñar e construír circuítos identificando os seus elementos básicos e os símbolos correspondentes. Ou descubrimento da corrente eléctrica. Invención da pila de Volta. Elementos dun circuíto eléctrico elemental. Funcionamento dun circuíto eléctrico. Aparellos de medida das propiedades da corrente eléctrica (voltímetro e amperímetro). A lei de Ohm. Resistencia eléctrica dun material. Construción dun circuíto no laboratorio. Identifica e calcula a enerxía e potencia da corrente eléctrica, coñece o efecto Joule e as súas consecuencias e estuda o consumo eléctrico do fogar. Comprobación experimental da lei de Ohm. Comprobación experimental de varas propiedades eléctricas. Asociación de resistencias e o seu cálculo. Enerxía da corrente eléctrica. Potencia da corrente eléctrica. O efecto Joule. O consumo eléctrico non fogar. A electricidade do fogar. BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 1: DESCRITORES!80

81 Resolve problemas mediante factores de conversión e aplicando a teoría estudada C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Realiza experimentos aplicando o método científico, elabora informes e representacións gráficas dos datos obtidos, analízaos e saca conclusións. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Obtén información e analiza os textos científicos, saca conclusións e xustifícaas utilizando vocabulario técnico. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Utiliza as Tecnoloxías da información e da Comunicación para elaborar e presentar traballos. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. Resolver circuítos eléctricos utilizando a lei de Ohm. Páx. 216, Act. 12. Calcular as magnitudes eléctricas dunha situación concreta. Páx. 216, Act. 2. Presentar, ordenadamente, resultar de experimentos científicos en forma de gráfica, esquema ou táboa, reflexionar sobre a súa validez e obter conclusións. Páx. 206, Laboratorio Interpretar e analizar circuítos eléctricos, identificar os seus elementos, e deducir e explicar o seu funcionamento. Páx. 217, Act. 11. Manexar con coidado, seguindo as normas de seguridade, os materiais e as ferramentas utilizadas na clase e no laboratorio. Páx. 206, Laboratorio Comprender os textos científicos e obter información relevante. Páx. 201, Descubrimento Xustificar coas súas propias palabras e termos técnicos os textos científicos. Páx. 218 Act. 1. Utilizar recursos educativos dixitais da Internet. Páx. 211, Amplía na rede Buscar información para realizar un traballo de investigación. Páx. 219, Consolidación BLOQUE 5: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 5: DESCRITORES!81

82 Coñece, calcula e mide as propiedades e magnitudes da corrente eléctrica. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. C. lingüística. Deseña circuítos, identifica os elementos principais e relaciónavos cos símbolos correspondentes. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Estuda a resistencia dun material, a asociación de resistencias e coñece a lei de Ohm. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. C. lingüística. Coñece a enerxía e potencia eléctrica dúas aparellos domésticos e o efecto Joule. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Coñece a instalación eléctrica do fogar e as normas e elementos de seguridade. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Sociais e cívicas. Relacionar a carga e a intensidade eléctrica. Páx. 201, Acts. 5 e 6. Explicar o movemento dos electróns dentro dun metal para xerar corrente eléctrica. Páx. 201, Act. 2. Explicar os elementos básicos dun circuíto. Páx. 203, Act. 1. Debuxar un circuíto eléctrico cos elementos indicados e os símbolos correspondentes. Páx. 203, Act. 5. Explicar a utilidade dous aparellos de medida das magnitudes da corrente eléctrica. Páx. 203, Act. 6. Explicar a resistencia eléctrica e a lei de Ohm. Páx. 205, Acts. 1 e 2. Aplicar a lei de Ohm para resolver problemas. Páx. 205, Acts. 5 e 6. Calcular a suma das resistencias dun circuíto. Páx. 208, Act. 3. Valorar a importancia da etiqueta dos aparellos onde apareza a potencia. Páx. 211, Act. 1. Identificar aparellos cuxa utilidade se basea non efecto Joule. Páx. 211, Act. 2. Identificar medidas de seguridade que se deben tomar na casa. Páx. 213, Act. 1. Investigar sobre os circuítos integrados e a súa evolución. Páx. 215, Act. 4. TEMA 12 BLOQUE 1: CONTIDOS BLOQUE 1: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!82

83 Consulta de varias fontes de información (directas, libros). Utilización das Tecnoloxías da Información e da Comunicación para buscar e seleccionar información Manipulación de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade. Seguir a estratexia marcada polo método científico nos seus resultados e investigacións (formular problemas, formular hipóteses, deseñar estratexias de resolución, analizar os resultados e sacar conclusións). Utilización de recursos didácticos da rede. Participación en actividades colectivas. Análise de resultados e elaboración de informes científicos. Realización de experimentos para a comprobación de hipóteses científicas. Representación dos resultados en gráficos, táboas e informes. Utilizar as Tecnoloxías da Información e da Comunicación nas súas investigacións. Análise dimensional para relacionar magnitudes. BLOQUE4: CONTIDOS BLOQUE 4: CRITERIOS DE AVALIACIÓN!83

84 Definición de magnetismo. Características dos imáns e os diferentes tipos. Coñecer a natureza do magnetismo, dos imáns e dos campos magnéticos, así como o campo magnético terrestre. Propiedades do campo magnético. O magnetismo terrestre e a súa importancia. A invención do compás. Relación entre a corrente eléctrica e o magnetismo. Os electroimáns. Relacionar a corrente eléctrica co magnetismo, os electroimáns e as súas aplicacións. Aplicacións do electromagnetismo. Indución da corrente eléctrica. Construción dun compás. Produción dun campo magnético mediante corrente eléctrica. Produción de corrente eléctrica mediante un campo magnético. Construción dun electroimán. Imáns e electroimáns na casa. Produción e transporte da corrente eléctrica. Transmisión da corrente eléctrica. BLOQUE 1: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 1: DESCRITORES!84

85 Resolve situacións aplicando a teoría estudada C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Realiza experimentos aplicando o método científico, elabora informes e representacións gráficas dos datos obtidos, analízaas e saca conclusións. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía. Obtén información e analiza os textos científicos, saca conclusións e xustifícaas utilizando vocabulario técnico. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Sociais e cívicas. Utiliza as Tecnoloxías da información e da Comunicación para elaborar e presentar traballos. C. lingüística - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía. Analizar cualitativamente situacións e extrae conclusións. Páx. 228, Act. 16. Aplicar a teoría para describir procesos ou fenómenos. Páx. 225, Act. 3. Presentar, ordenadamente, resultar de experimentos científicos en forma de gráfica, esquema ou táboa, reflexionar sobre a súa validez e obter conclusións Páx. 225, Laboratorio Interpretar e analizar circuítos eléctricos, identificar os seus elementos, e deducir e explicar o seu funcionamento. Páx. 228, Act. 16. Manexar con coidado, seguindo as normas de seguridade, os materiais e as ferramentas utilizadas na clase e non laboratorio. Páx. 230, Laboratorio Comprender os textos científicos e obter información relevante. Páx. 225, Texto. Xustificar coas súas propias palabras e termos técnicos os textos científicos. Páx. 233 Act. 2. Utilizar recursos educativos dixitais da Internet. Páx. 228, Amplía na rede Buscar información para realizar un traballo de investigación. Páx. 241, Consolidación BLOQUE 4: ESTÁND. DE APRENDIZAXE E COMPE CLAVE BLOQUE 4: DESCRITORES!85

86 Explica ou magnetismo e ou seu descubrimento, vos imáns e ou campo magnético. C. matemáticas e básicas en ciencias e tecnoloxía Aprender a aprender. - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Coñece a existencia do campo magnético terrestre e valora a súa importancia. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e B. ciencias e tecnoloxía - S. e cívicas. Relaciona a corrente eléctrica co magnestismo. C. lingüística - aprender a aprender S. de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e B. ciencias e tecnoloxía. Coñece as aplicacións do electromagnestismo na vida cotiá. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e B. ciencias e tecnoloxía - S. e cívicas. Explica a produción, transporte e transmisión da corrente eléctrica. C. lingüística - Aprender a aprender - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. matemáticas e B. ciencias e tecnoloxía - S. e cívicas. Explicar ou descubrimento do magnetismo. Páx. 223, Act. 1. Identificar e describir ou campo eléctrico. Páx. 223, Act. 5. Explicar vos diferentes tipos de imáns. Páx. 223, Act. 2. Explicar e describir ou campo magnético terrestre. Páx. 225, Act. 1. Indicar como fabricar un compás e a súa utilidade. Páx. 225, Act. 3. Explicar como se descubriu a relación entre a corrente eléctrica e ou magnetismo. Páx. 227, Act. 1. Explicar as características das materiais ferromagnéticos. Páx. 227, Act, 4. Debuxar un circuíto eléctrico a partir do que se produza movemento. Páx. 229, Act. 1. Explicar como se descubriu a posibilidade de crear corrente eléctrica sen pilas. Páx. 229, Act. 4. Explicar onde se xeran grandes cantidades de corrente eléctrica. Páx. 235, Act. 3. Investiga sobre a transmisión de corrente eléctrica. Páx. 236, Act. 1. Describir como se transporta a corrente eléctrica. Páx. 235, Act. 6. Obtén información e analiza os textos científicos, saca conclusións e as xustifica utilizando vocabulario técnico. C. Lingüistica - C. dixital - C. en ciencia e tecnoloxía.- C. Socilaes e cívicas. 3. CONTIDOS MÍNIMOS EXIXIBLES PARA SUPERAR A MATERIA Os contemplados no currículo da materia recollidos no DECRETO 86/2015, do 25 de Xuño, polo que se establece o currículo da Educación Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia ( DOG do 29 de Xuño) así como os obxectivos recollidos no Decreto.!86

87 4. METODOLOXÍA. ORIENTACIÓNS DIDÁCTICAS RECURSOS DIDÁCTICOS Recursos Didácticos Para cada tema os Recursos Didácticos dos que se dispón son os seguintes: 1. Libro do Alumno e da Alumna O Libro do Alumno e da Alumna consta de 12 temas para o Terceiro Curso da Educación Secundaria Obrigatoria da materia de Física e Química. 2. Cadernos de Actividades Os Cadernos de Actividades serven para reforzar contidos básicos do Libro do Alumno e da Alumna. Doutra banda, en combinación co resto de materiais, constitúen un instrumento para atender ás necesidades individuais do alumnado, xa que permiten practicar aqueles coñecementos que secuencian os distintos temas. 3. Recursos Didácticos Direccións de Internet. Cada tema dispón de direccións de Internet que serven para reforzar e complementar os contidos, habilidades e competencias traballadas en cada tema. Actividades de Avaliación Inicial. Unha páxina de actividades deseñadas para avaliar os coñecementos previos do alumnado antes de iniciar o estudo de cada un dos temas. Actividades de Reforzo e Ampliación. Unha páxina de actividades de reforzo e outra de ampliación permiten consolidar os coñecementos dos contidos do tema e ampliar algúns aspectos importantes. Actividades de Avaliación Final. Dez preguntas seguindo o modelo das avaliacións de diagnóstico para a Educación Secundaria Obrigatoria permiten avaliar o nivel de logro de cada un dos Estándares de Aprendizaxe alcanzada polos alumnos. 4. Xerador de Avaliacións Programa informático que permite elaborar de forma automática un amplo abanico de probas de avaliación en función do nivel de coñecementos do alumnado. Proponse 10 actividades distintas para cada tema o libro do alumno e da alumna e para cada unha destas actividades programáronse 3 opcións de avaliación de dificultade crecente: nival baixo, nivel medio, nivel alto. Cada opción de avaliación permite avaliar tanto os contidos como as competencias crave.!87

88 5. ELEMENTOS TRANSVERSAIS FOMENTO DA LECTURA. COMPRENSIÓN LECTORA. EXPRESIÓN ORAL E ESCRITA Fomento da Lectura. Comprensión Lectora. Os obxectivos do noso proxecto para a Educación Secundaria: Potenciar o gusto pola lectura e as habilidades de lectoescritura desde a certeza que son o alicerce de calquera aprendizaxe significativa. Sumar e coordinar os esforzos das distintas áreas curriculares e das familias para facer posible o citado propósito. Deseñar estratexias de intervención que se traduzan en propostas lúdicas e participativas, cuxa posta en marcha comprometa a toda a comunidade escolar. Harmonizar o plan de lectura co nivel de cada curso ou grupo e integralo na dinámica cotiá do centro. Crear ambientes que favorezan o desexo de ler e axuden a concibir a lectura como unha actividade pracenteira. Presentar a lectura e a escritura como fontes de coñecemento e de enriquecemento lingüístico e persoal indispensables na sociedade da información. Animar a afección pola lectura mediante unha selección de obras que considere o nivel formativo, as preferencias e os intereses dos estudantes. Desenvolver o gusto por ler de forma expresiva e dramatizada. Estimular a elaboración propia de textos a través da lectura comprensiva de modelos, así como o interese por compartir e comentar estas creacións individuais. Promover a sensibilidade, a imaxinación, a creatividade e as habilidades críticas e interpretativas desde enfoques individuais que partan dun diálogo aberto coas obras e cos outros lectores. Incentivar reflexións argumentadas e coherentes sobre a forma e o tema das lecturas que sirvan para definir miradas persoais que respecten unha base textual. Suscitar a análise e a vivencia estética das manifestacións literarias. Fomentar o uso da biblioteca e da aula de informática utilizándoas como espazos privilexiados de aprendizaxe e goce. Activar bibliotecas de aula xestionadas polos alumnos coa intención de fortalecer vínculos de complicidade e diálogo a partir das súas experiencias lectoras. Impulsar un uso produtivo do TIC que permita localizar e seleccionar datos e informacións de maneira áxil e eficiente, empregando as novas tecnoloxías como instrumentos de motivación, de comunicación e de acceso á lectura. COMUNICACIÓN AUDIOVISUAL. TECNOLOXÍAS DA INFORMACIÓN E A COMUNICACIÓN Na actualidade a introdución e generalización do uso das Tecnoloxías da Información e a Comunicación tanto na contorna social do alumnado como, especificamente, no ámbito escolar fan necesario que os educandos familiarícense con esta nova realidade como elemento esencial da súa formación. O termo TIC engloba, ademais, unha gran diversidade de realidades sociais e educativas ás que o profesorado deberá facer fronte desde a aula. Para estruturar adecuadamente o traballo educativo do TIC na ESO afrontaremos este novo reto educativo a partir deste tres obxectivos: a) Levar a cabo unha primeira aproximación á adquisición das habilidades e destrezas directamente relacionadas coas ferramentas informáticas. b) Potenciar a familiarización do alumnado coas contornas comunicativos e sociais que supoñen o TIC no seu máis ampla acepción.!88

89 c) Desenvolver a propia tarefa educativa a través do uso dos novos medios e ferramentas que achegan o TIC. EDUCACIÓN CÍVICA E CONSTITUCIONAL Na educación actual é cada vez máis necesario dispor dun currículo no que valores, saberes, prácticas e comportamentos teñan como finalidade común conseguir que no futuro as alumnas e os alumnos participen plenamente nunha sociedade tolerante, solidaria, responsable e dialogante. A Educación cívica e constitucional contribúe a desenvolver este novo reto educativo propiciando a adquisición de habilidades e virtudes cívicas para exercer a cidadanía democrática, desenvolvendo o coñecemento das nosas institucións e do noso ordernamiento xurídico básico e favorecendo a convivencia en sociedade. TEMPORALIZACIÓN POR AVALIACIÓN 1ª Avaliación: Unidades 1,2,3, 4. 2ª Avaliación: Unidades 5,6,7, 8. 3ª Avaliación: Unidades 9,10,11,12. REPARTICIÓN DA MATERIA PREVISTA POR AVALIACIÓN PARA PENDENTES 1º Exame: Unidades 1,2,3,4,5,6. 2º Exame: Unidades 7,8,9,10,11,12. 3º Exame: Global. A programación a seguir para os pendentes será a do curso !89

90 PROGRAMACIÓN 4º DE ESO FÍSICA E QUÍMICA O libro de texto empregado é Física e Química 4 da Editorial Vicens Vives. OU LIBRO DE TEXTO EMPREGADO É FÍSICA E QUÍMICA 2 DA EDITORIAL VICENS VIVES.!90

91 1. OBXECTIVOS E COMPETENCIAS CRAVE FÍSICA E QUÍMICA OBXECTIVOS 1. Describir coa precisión adecuada procesos físicos e químicos e propiedades da materia e os materiais 2. Interpretar e extraer información da táboa periódica dos elementos, así como doutras táboas e gráficas 3. Elixir a unidade de medida máis adecuada e indicar o erro asociado ao expresar unha medida. 4. Utilizar correctamente a linguaxe científica relacionado co tema tanto na expresión escrita como na oral. 5. Interpretar e formular os enunciados das leis da cinemática, a dinámica e a gravitación universal. 6. Escribir e ler fórmulas de compostos químicos inorgánicos e orgánicos aplicando as regras de nomenclatura e formulación establecidas. 7. Escribir ou interpretar unha ecuación química recoñecendo as relacións entre os substratos e os produtos. 8. Indicar as características das partículas compoñentes dos átomos e calcular as partículas compoñentes de átomos, ións e isótopos. 9. Aplicar os conceptos de mol e masa molecular e determinar a composición centesimal dun composto químico. 10. Distinguir os principais tipos de enerxías e relacionar os conceptos de enerxía e traballo co rendemento das máquinas. 11. Propor ou xustificar hipótese que poidan explicar un fenómeno observado ou reproducido no laboratorio. 12. Elixir a estratexia de resolución máis adecuada para abordar unha situación problemática. Comunicación lingüística. Aprender a aprender. COMPETENCIAS CRAVE Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Comunicación lingüística. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Comunicación lingüística. Aprender a aprender. Comunicación lingüística. Aprender a aprender. Competencias sociais e cívicas. Comunicación lingüística. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Comunicación lingüística. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Comunicación lingüística. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.!91

92 13. Aplicar á vida cotiá valores propias da ciencia: obxectividade, precisión, rigor, reflexión lóxica, actitude crítica Participación activa no desenvolvemento das experiencias de laboratorio colaborando cos demais membros do grupo. 15. Utilizar as novas tecnoloxías para obter información sobre diferentes temas valorando as achegas de diferentes fontes. 16. Realizar cálculos de cinemática, dinámica, hidrodinámica, gravitación universal, composición centesimal de compostos químicos, etc. utilizando a calculadora persoal. 17. Analizar afirmacións e textos adoptando unha actitude crítica baseada na coherencia global dos coñecementos científicos. 18. Distinguir entre fontes de enerxía renovables e non renovables e coñecer o significado de desenvolvemento sustentable. 19. Recoñecer os principais impactos ambientais, como a contaminación atmosférica, da auga e do chan e o quecemento global do planeta e propor medidas preventivas adecuadas. 20. Recoñecer as achegas da física e da química á comprensión da realidade como disciplinas integradas no coñecemento científico. 21. Identificar os principais problemas ambientais que afectan á Comunidade Autónoma e contribuír á súa prevención. Competencias sociais e cívicas. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Competencias sociais e cívicas. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Aprender a aprender. Competencia dixital. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Aprender a aprender. Competencia dixital. Competencias sociais e cívicas. Comunicación lingüística. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Aprender a aprender. Conciencia e expresións culturais. Competencias sociais e cívicas. Conciencia e expresións culturais. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Competencias sociais e cívicas. Competencias sociais e cívicas. Conciencia e expresións culturais. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.!92

93 2. CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 1: A actividade científica CONTIDOS 1.1. Investigación científica Magnitudes escalares e vectoriais Magnitudes fundamentais e derivadas. Ecuación de dimensións Erros na medida Expresión de resultados Análise de datos experimentais Tecnoloxías da información e da comunicación no traballo científico Proxecto de investigación. CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 1.1. Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario en constante evolución e influído polo contexto económico e político Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento Argumenta con espírito crítico o grao de rigor científico dun artigo ou dunha noticia, analizando o método de traballo e identificando as características do traballo científico Analizar o proceso que debe seguir unha hipótese desde que se formula ata que é aprobada pola comunidade científica Distingue entre hipóteses, leis e teorías, e explica os procesos que corroboran unha hipótese e a dotan de valor científico Comprobar a necesidade de usar vectores para a definición de determinadas magnitudes Identifica unha determinada magnitude como escalar ou vectorial e describe os elementos que definen esta última Relacionar as magnitudes fundamentais coas derivadas a través de ecuacións de magnitudes Comproba a homoxeneidade dunha fórmula aplicando a ecuación de dimensións aos dous membros Xustificar que non é posible realizar medidas sen cometer erros, e distinguir entre erro absoluto e relativo Calcula e interpreta ou erro absoluto e ou erro relativo dunha medida coñecido o valor real Expresar o valor dunha medida usando o redondeo e o número de cifras significativas correctas Calcula e expresa correctamente o valor da medida partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativa adecuadas Realizar e interpretar represenatcións gráficas de procesos físicos ou químicos, a partir de táboas de datos e das leis ou os principios involucrados Representa graficamente os resultados obtidos da medida de dúas magnitudes relacionadas inferindo, de ser o caso, tratar dunha relación lineal, cuadrática ou de proporcionalidade inversa, e deducindo a fórmula Elaborar e defender un proxecto de investigación, aplicando as TIC Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico, empregando as TIC Realizar en grupo tarefas propias da investigación científica Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación, prácticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigación Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación científica utilizando as TIC.!93

94 Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 2: A materia CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE!94

95 2.1. Modelos atómicos Sistema periódico e configuración electrónica Ligazón química: iónico, covalente e metálico Forzas intermoleculares Formulación e nomenclatura de compostos inorgánicos segundo as normas da IUPAC Introdución á química orgánica Recoñecer a necesidade de usar modelos para interpretar a estrutura da materia utilizando aplicacións virtuais interactivas Compara os modelos atómicos propostos ao longo da historia para interpretar a natureza íntima da materia, interpretando as evidencias que fixeron necesaria a evolución destes Utiliza as TIC ou aplicacións interactivas para visualizar a representación da estrutura da materia nos diferentes modelos atómicos Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica Establece a configuración electrónica dos elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, os seus electróns de valencia e o seu comportamento químico Distingue entre metais, non metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta clasificación en función da súa configuración electrónica Agrupar por familias os elementos representativos e os elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC Escribe o nome e o símbolo dos elementos químicos, e sitúaos na táboa periódica Interpretar os tipos de ligazón química a partir da configuración electrónica dos elementos implicados e a súa posición na táboa periódica Utiliza a regra do octeto e diagramas de Lewis para predicir a estrutura e a fórmula dos compostos iónicos e covalentes Interpreta a información que ofrecen os subíndices da fórmula dun composto segundo se trate de moléculas ou redes cristalinas Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza da súa ligazón química Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre os seus átomos ou as moléculas Explica a natureza da ligazón metálica utilizando a teoría dos electróns libres, e relaciónaa coas propiedades características dos metais Deseña e realiza ensaios de laboratorio que permitan deducir o tipo de ligazón presente nunha substancia descoñecida Nomear e formular compostos inorgánicos ternarios, segundo as normas da IUPAC Nomea e formula compostos inorgánicos ternarios, seguindo as normas da IUPAC Recoñecer a influencia das forzas intermoleculares no estado de agregación e nas propiedades de substancias de interese Xustifica a importancia das forzas intermoleculares en substancias de interese biolóxico Relaciona a intensidade e o tipo das forzas intermoleculares co estado físico e os puntos de fusión e ebulición das substancias covalentes moleculares, interpretando gráficos ou táboas que conteñan os datos necesarios Establecer as razóns da singularidade do carbono e valorar a súa importancia na constitución dun elevado número de compostos naturais e sintéticos Explica os motivos polos que o carbono é ou elemento que forma maior número de compostos Analiza as formas alotrópicas do carbono, relacionando a estrutura coas propiedades Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante distintas fórmulas, relacionalas con modelos moleculares, físicos ou xerados por!95

96 Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 3: Os cambios CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE!96

97 3.1. Reaccións e ecuacións químicas Mecanismo, velocidade e enerxía das reaccións Cantidade de substancia: mol Concentración molar Cálculos estequiométricos Reaccións de especial interese Recoñecer a necesidade de usar modelos para interpretar a estrutura da materia utilizando apliacións virtuais interactivas Interpreta reaccións químicas sinxelas utilizando a teoría de colisións, e deduce a lei de conservación da masa Razoar como se altera a velocidade dunha reacción ao modificar algúns dous factores que inflúen sobre ela, utilizando o modelo cinético-molecular e a teoría de colisións para xustificar esta predición Predí o efecto que sobre a velocidade de reacción teñen a concentración dos reactivos, a temperatura, o grao de división dos reactivos sólidos e os catalizadores Analiza o efecto dos factores que afectan a velocidade dunha reacción química, sexa a través de experiencias de laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interativas nas que a manipulación das variables permita extraer conclusións Interpretar ecuacións termoquímicas e distinguir entre reaccións endotérmicas e exotérmicas Determina o carácter endotérmico ou exotérmico dunha reacción química analizando o signo da calor de reacción asociada Recoñecer a cantidade de substancia como magnitude fundamental e o mol como a súa unidade no Sistema Internacional de Unidades Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular e a constante do número de Avogadro Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supondo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente Interpreta os coeficientes dunha ecuación química en termos de partículas e moles e, no caso de reaccións entre gases, en termos de volumes Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supoño un rendemento completo da reacción, tanto se os reactivos están en estado sólido como se están en disolución Identificar ácidos e bases, coñecer o seu comportamento químico e medir a súa fortaleza utilizando indicadores e ou phmetro dixital Utiliza a teoría de Arrhenius para describir o comportamento químico de ácidos e bases Establece o carácter acedo, básico ou neutro dunha disolución utilizando a escala de ph Realizar experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión e neutralización, interpretando os fenómenos observados Deseña e describe ou procedemento de realización dunha volumetría de neutralización entre un ácido forte e unha base forte, e interpreta os resultados Planifica unha experiencia e describe o procedemento para seguir no laboratorio que demostre que nas reaccións de combustión prodúcese dióxido de carbono mediante a detección deste gas Realiza algunhas experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión ou neutralización Valorar a importancia das reaccións de síntese, combustión e neutralización en procesos biolóxicos, en aplicacións cotiás e na industria, así como a súa repercusión ambiental Describe as reaccións de síntese industrial do amoníaco e do acedo sulfúrico, así como os usos destas substancias na industria química Valora a importancia das reaccións de combustión na xeración de electricidade en centrais térmicas, na automoción e na respiración celular Describe casos concretos de reaccións de neutralización de importancia biolóxica e industrial.!97

98 Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 4: O movemento e as forzas CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE!98

99 4.1. Movemento. Movementos rectilíneo uniforme, rectilíneo uniformemente acelerado e circular uniforme Natureza vectorial das forzas Leis de Newton Forzas de especial interese: peso, normal, rozamento e centrípeta Lei de gravitación universal Presión Principios da hidrostática Física da atmosfera Xustificar o carácter relativo do movemento e a necesidade dun sistema de referencia e de vectores, para o describir adecuadamente, aplicando o anterior á representación de distintos tipos de desprazamento Representa a traxectoria e os vectores de posición, desprazamento e velocidade en distintos tipos de movemento, utilizando un sistema de referencia Distinguir os conceptos de velocidade media e velocidade instantánea, e xustificar a súa necesidade segundo o tipo de movemento Clasifica tipos de movementos en función da súa traxectoria e a súa velocidade Xustifica a insuficiencia do valor medio da velocidade nun estudo cualitativo do movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e razoa o concepto de velocidade instantánea Expresar correctamente as relacións matemáticas que existen entre as magnitudes que definen os movementos rectilíneos e circulares Deduce as expresións matemáticas que relacionan as variables nos movementos rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), así como as relacións entre as magnitudes lineais e angulares Resolver problemas de movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar o resultado nas unidades do Sistema Internacional Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos e negativos das magnitudes, e expresar o resultado en unidades do Sistema Internacional Determina tempos e distancias de freada de vehículos e xustifica, a partir dos resultados, a importancia de manter a distancia de seguridade na estrada Argumenta a existencia do vector aceleración en calquera movemento curvilíneo e calcula o seu valor no caso do movemento circular uniforme Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas e relacionar resultar obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan estas variables Determina o valor da velocidade e a aceleración a partir de gráficas posición-tempo e velocidade-tempo en movementos rectilíneos Deseña, describe e realiza individualmente ou en equipo experiencias non laboratorio ou empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta os resultados obtidos Recoñecer o papel das forzas como causa dous cambios na velocidade dos corpos e representalas vectorialmente Identifica as forzas implicadas en fenómenos cotiáns nos que hai cambios na velocidade dun corpo Representa vectorialmente o peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en casos de movementos rectilíneos e circulares Utilizar o principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración.!99

100 Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 5: A enerxía CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE!100

101 5.1. Enerxía cinética e potencial. Enerxía mecánica. Principio de conservación Formas de intercambio de enerxía: traballo e calor Traballo e potencia Efectos da calor sobre os corpos Máquinas térmicas Analizar as transformacións entre a enerxía cinética e enerxía potencial, aplicando o principio de conservación da enerxía mecánica cando se despreza a forza de rozamento, e o principio xeral de conservación da enerxía cando existe disipación desta por mor do rozamento Resolve problemas de transformacións entre enerxía cinética e potencial gravitatoria, aplicando o principio de conservación da enerxía mecánica Determina a enerxía disipada en forma de calor en situacións onde diminúe a enerxía mecánica Recoñecer que a calor e o traballo son dúas formas de transferencia de enerxía e identificar as situacións en que se producen Identifica a calor e o traballo como formas de intercambio de enerxía, distinguindo as acepcións coloquiais destes termos do seu significado científico Recoñece en que condicións un sistema intercambia enerxía en forma de calor o en forma de traballo Relacionar os conceptos de traballo e potencia na resolución de problemas, expresando resultar en unidades do Sistema Internacional o noutras de uso común Acha o traballo e a potencia asociada a unha forza, incluíndo situacións en que a forza forma un ángulo distinto de cero co desprazamento, e expresar o resultado nas unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso común, como a caloría, ou kvh e ou CV Relacionar cualitativa e cuantitativamente a calor cos efectos que produce nos corpos; variación de temperatura, cambios de estado e dilatación Describe as transformacións que experimenta un corpo ao gañar ou perder enerxía, determínase a calor necesaria para que se produza unha variación de temperatura dada e para un cambio de estado, e representar graficamente estas transformacións Calcula a enerxía transferida entre corpos a distinta temperatura e o valor da temperatura final aplicando o concepto de equilibrio térmico Relaciona a variación da lonxitude dun obxecto coa variación da súa temperatura utilizando o coeficiente de dilatación lineal correspondente Determina experimentalmente calores específicas e calores latentes de substancias mediante un calorímetro, realizando os cálculos necesarios a partir dos datos empíricos obtidos Valorar a relevancia históricas das máquinas térmicas como desencadeadores da Revolución Industrial, así como a súa importancia actual na industria e no transporte Explica ou interpreta, mediante ilustracións ou a partir delas, o fundamento do funcionamento do motor de explosión Realiza un traballo sobre a importancia histórica do motor de explosión e preséntao empregando as TIC Comprender a limitación que o fenómeno da degradación de enerxía supón para a optimización dos procesos de obtención de enerxía útil nas máquinas térmicas, e o reto tecnolóxico que supón a mellora do rendemento destas para a investigación, a innovación e a empresa Utiliza o concepto da degradación da enerxía para relacionar a enerxía absorbida e o traballo realizado por unha máquina térmica Emprega simulacións virtuais interactivas para determinar a degradación da enerxía en diferentes máquinas, e expón resultar empregando as TIC.!101

102 3. CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES PARA SUPERAR A MATERIA Os contemplados no currículo da materia recollidos no DECRETO 86/2015, do 25 de Xuño, polo que se establece o currículo da Educación Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia ( DOG do 29 de Xuño) así como os obxectivos recollidos no Decreto. 4. AVALIACIÓN DAS COMPETENCIAS CRAVE COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S lingüíst Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Xustifica razoadamente fenómenos en que se poña de manifesto a relación entre a presión e a profundidade non sé da hidrosfera e a atmosfera. 11 P. 223 A. 02 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario en constante evolución e influído polo contexto económico e político. Est. FQB Argumenta con espírito crítico ou grao de rigor científico dun artigo ou dunha noticia, analizando ou método de traballo e identificando as características do traballo científico. 01 P. 005 A. 01 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.6. Expresar ou valor dunha medida usando ou redondeo e ou número de cifras significativas correctas. Est. FQB Calcula e expresa correctamente ou valor da medida, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativas adecuadas. 01 P. 009 A. 02 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.6. Expresar ou valor dunha medida usando ou redondeo e ou número de cifras significativas correctas. Est. FQB Calcula e expresa correctamente ou valor da medida, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativas adecuadas. 01 P. 011 A. 03 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.7. Realizar e interpretar representacións gráficas de procesos físicos ou químicos, a partir de táboas de datos e das leis ou vos principios involucrados. Est. FQB Representa gráficamente vos resultados obtidos da medida de dúas magnitudes relacionadas inferindo, de ser ou caso, tratar dunha relación lineal, cuadrática ou de proporcionalidade inversa, e deducindo a fórmula. 01 P. 015 A. 01 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.5. Xustificar que non é posible realizar medidas sen cometer erros, e distinguir entre erro absoluto e relativo. Est. FQB Calcula e interpreta ou erro absoluto e ou erro relativo dunha medida coñecido ou valor real. 01 P. 018 A. 017 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.6. Expresar ou valor dunha medida usando ou redondeo e ou número de cifras significativas correctas. Est. FQB Calcula e expresa correctamente ou valor da medida, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativas adecuadas. 01 P. 018 A. 06 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.6. Expresar ou valor dunha medida usando ou redondeo e ou número de cifras significativas correctas. Est. FQB Calcula e expresa correctamente ou valor da medida, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativas adecuadas. 01 P. 018 A. 08 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.7. Realizar e interpretar representacións gráficas de procesos físicos ou químicos, a partir de táboas de datos e das leis ou vos principios involucrados. Est. FQB Representa gráficamente vos resultados obtidos da medida de dúas magnitudes relacionadas inferindo, de ser ou caso, tratar dunha relación lineal, cuadrática ou de proporcionalidade inversa, e deducindo a fórmula. 01 P. 018 A. 15!102

103 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.3. Comprobar a necesidade de usar vectores para a definición de determinadas magnitudes. Est. FQB Identifica unha determinada magnitude como escalar ou vectorial e describe vos elementos que definen esta última. 01 P. 019 A. 04 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.6. Expresar ou valor dunha medida usando ou redondeo e ou número de cifras significativas correctas. Est. FQB Calcula e expresa correctamente ou valor da medida, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativas adecuadas. 01 P. 019 A. 07 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario en constante evolución e influído polo contexto económico e político. Est. FQB Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento. 01 P. 020 A. 01 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario en constante evolución e influído polo contexto económico e político. Est. FQB Argumenta con espírito crítico ou grao de rigor científico dun artigo ou dunha noticia, analizando ou método de traballo e identificando as características do traballo científico. 01 P. 020 A. 02 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.1. Recoñecer a necesidade de usar modelos para interpretar a estrutura da materia utilizando aplicacións virtuais interactivas. Est. FQB Compara vos modelos atómicos propostos ao longo da historia para interpretar a naturaza íntima da materia, interpretando as evidencias que fixeron necesaria a evolución destes. 02 P. 027 A. 01 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.1. Recoñecer a necesidade de usar modelos para interpretar a estrutura da materia utilizando aplicacións virtuais interactivas. Est. FQB Compara vos modelos atómicos propostos ao longo da historia para interpretar a naturaza íntima da materia, interpretando as evidencias que fixeron necesaria a evolución destes. 02 P. 027 A. 05 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Distingue entre metais, non metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta clasificación en función da súa configuración electrónica. 02 P. 035 A. 05 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.1. Recoñecer a necesidade de usar modelos para interpretar a estrutura da materia utilizando aplicacións virtuais interactivas. Est. FQB Compara vos modelos atómicos propostos ao longo da historia para interpretar a naturaza íntima da materia, interpretando as evidencias que fixeron necesaria a evolución destes. 02 P. 039 A. 01 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario en constante evolución e influído polo contexto económico e político. Est. FQB Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento. 02 P. 040 A. 02 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.7. Recoñecer a influencia das forzas intermoleculares non estado de agregación e nas propiedades de substancias de interese. Est. FQB Relaciona a intensidade e ou tipo das forzas intermoleculares co estado físico e vos puntos de fusión e ebulición das substancias covalentes moleculares, interpretando gráficos ou táboas que conteñan vos datos necesarios. 03 P. 051 A. 03 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.7. Recoñecer a influencia das forzas intermoleculares non estado de agregación e nas propiedades de substancias de interese. Est. FQB Xustifica a importancia das forzas intermoleculares en substancias de interese biolóxico. 03 P. 051 A. 05!103

104 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Interpretar vos tipos de ligazón química a partir da configuración electrónica dous elementos implicados e a súa posición na táboa periódica. Est. FQB Utiliza a regra do octeto e diagramas de Lewis para predicir a estrutura e a fórmula dúas compostos iónicos e covalentes. 03 P. 058 A. 07 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu ligazón química. Est. FQB Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre vos seus átomos ou as moléculas. 03 P. 058 A. 17 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.8. Valorar a importancia das reaccións de síntese, combustión e neutralización en procesos biolóxicos, en aplicacións cotiás e na industria, así como a súa repercusión ambiental. Est. FQB Describe as reaccións de síntese industrial do amoníaco e do acedo sulfúrico, así como vos usos destas substancias na industria química. 04 P. 072 A. A1 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.4. Recoñecer a cantidade de substancia como magnitude fundamental e ou mol como a súa unidade non Sistema Internacional de Unidades. Est. FQB Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular e a constante do número de Avogadro. 04 P. 075 A. 03 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario en constante evolución e influído polo contexto económico e político. Est. FQB Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento. 04 P. 077 A. 02 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.4. Recoñecer a cantidade de substancia como magnitude fundamental e ou mol como a súa unidade non Sistema Internacional de Unidades. Est. FQB Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular e a constante do número de Avogadro. 04 P. 077 A. 04 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.2. Analizar ou proceso que debe seguir unha hipótese desde que se formula ata que é aprobada pola comunidade científica. Est. FQB Distingue entre hipóteses, leis e teorías, e explica vos procesos que corroboran unha hipótese e a dotan de valor científico. 05 P. 087 A. 02 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.2. Razoar como se altera a velocidade dunha reacción ao modificar algúns dous factores que inflúen sobre ela, utilizando ou modelo cinético-molecular e a teoría de colisións para xustificar esta predición. Est. FQB Predí ou efecto que sobre a velocidade de reacción teñen a concentración dúas reactivos, a temperatura, ou grao de división dúas reactivos sólidos e vos catalizadores. 05 P. 089 A. 02 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.2. Razoar como se altera a velocidade dunha reacción ao modificar algúns dous factores que inflúen sobre ela, utilizando ou modelo cinético-molecular e a teoría de colisións para xustificar esta predición. Est. FQB Predí ou efecto que sobre a velocidade de reacción teñen a concentración dúas reactivos, a temperatura, ou grao de división dúas reactivos sólidos e vos catalizadores. 05 P. 089 A. 02 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.5. Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supondo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente. Est. FQB Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo un rendemento completo da reacción, tanto se vos reactivos están en estado sólido como se están en disolución. 05 P. 093 A. 02 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.5. Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supondo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente. Est. FQB Interpreta vos coeficientes dunha ecuación química en termos de partículas e moles e, non caso de reaccións entre gases, en termos de volumes. 05 P. 095 A. 05 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.5. Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supondo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente. Est. FQB Interpreta vos coeficientes dunha ecuación química en termos de partículas e moles e, non caso de reaccións entre gases, en termos de volumes. 05 P. 097 A. 01!104

105 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.5. Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supondo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente. Est. FQB Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo un rendemento completo da reacción, tanto se vos reactivos están en estado sólido como se están en disolución. 05 P. 099 A. 03 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.5. Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supondo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente. Est. FQB Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo un rendemento completo da reacción, tanto se vos reactivos están en estado sólido como se están en disolución. 05 P. 099 A. 04 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.6. Identificar ácidos e bases, coñecer ou seu comportamento químico e medir a súa fortaleza utilizando indicadores e ou phmetro dixital. Est. FQB Utiliza a teoría de Arrhenius para describir ou comportamento químico de ácidos e bases. 05 P. 101 A. 01 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.4. Recoñecer a cantidade de substancia como magnitude fundamental e ou mol como a súa unidade non Sistema Internacional de Unidades. Est. FQB Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular e a constante do número de Avogadro. 05 P. 104 A. 05 lingüíst. Bloque 3 Crit. Aval. B3.6. Identificar ácidos e bases, coñecer ou seu comportamento químico e medir a súa fortaleza utilizando indicadores e ou phmetro dixital. Est. FQB Utiliza a teoría de Arrhenius para describir ou comportamento químico de ácidos e bases. 05 P. 105 A. 20 lingüíst. Bloque 2 Crit. Aval. B2.8. Establecer as razóns da singularidade do carbono e valorar a súa importancia na constitución dun elevado número de compostos naturais e sintéticos. Est. FQB Explica vos motivos polos que ou carbono é ou elemento que forma maior número de compostos. 06 P. 125 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.1. Xustificar ou carácter relativo do movemento e a necesidade dun sistema de referencia e de vectores, para ou describir adecuadamente, aplicando ou anterior á representación de distintos tipos de desprazamento. Est. FQB Representa a traxectoria e vos vectores de posición, desprazamento e velocidade en distintos tipos de movemento, utilizando un sistema de referencia. 07 P. 133 A. 02 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.2. Distinguir vos conceptos de velocidade media e velocidade instantánea, e xustificar a súa necesidade segundo ou tipo de movemento. Est. FQB Xustifica a insuficiencia do valor medio da velocidade nun estudo cualitativo do movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA), e razoa ou concepto de velocidade instantánea. 07 P. 135 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional. Est. FQB Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos e negativos das magnitudes, e expresar ou resultado en unidades do Sistema Internacional. 07 P. 137 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional. Est. FQB Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos e negativos das magnitudes, e expresar ou resultado en unidades do Sistema Internacional. 07 P. 137 A. 02!105

106 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional. Est. FQB Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos e negativos das magnitudes, e expresar ou resultado en unidades do Sistema Internacional. 07 P. 139 A. 02 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.5. Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas e relacionar resultar obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan estas variables. Est. FQB Determina ou valor da velocidade e a aceleración a partir de gráficas posición-tempo e velocidade- tempo en movementos rectilíneos. 07 P. 141 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.5. Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas e relacionar resultar obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan estas variables. Est. FQB Determina ou valor da velocidade e a aceleración a partir de gráficas posición-tempo e velocidade- tempo en movementos rectilíneos. 07 P. 141 A. 02 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional. Est. FQB Determina tempos e distancias de freada de vehículos e xustifica, a partir dous resultados, a importancia de manter a distancia de seguridade na estrada. 07 P. 142 A. 02 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional. Est. FQB Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos e negativos das magnitudes, e expresar ou resultado en unidades do Sistema Internacional. 07 P. 147 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional. Est. FQB Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos e negativos das magnitudes, e expresar ou resultado en unidades do Sistema Internacional. 07 P. 149 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional. Est. FQB Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos e negativos das magnitudes, e expresar ou resultado en unidades do Sistema Internacional. 07 P. 149 A. 02 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.2. Distinguir vos conceptos de velocidade media e velocidade instantánea, e xustificar a súa necesidade segundo ou tipo de movemento. Est. FQB Xustifica a insuficiencia do valor medio da velocidade nun estudo cualitativo do movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA), e razoa ou concepto de velocidade instantánea. 07 P. 152 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.3. Expresar correctamente as relacións matemáticas que existen entre as magnitudes que definen vos movementos rectilíneos e circulares. Est. FQB Deduce as expressions matemáticas que relacionan as variables nos movementos rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), así como as relacións entre as magnitudes lineais e angulares. 07 P. 153 A. 08!106

107 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios na velocidade dous corpos e representalas vectorialmente. Est. FQB Identifica as forzas implicadas en fenómenos cotiáns nos que hai cambios na velocidade dun corpo. 08 P. 159 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7. Utilizar ou principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas. Est. FQB Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. 08 P. 161 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7. Utilizar ou principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas. Est. FQB Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. 08 P. 161 A. 03 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7. Utilizar ou principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas. Est. FQB Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. 08 P. 163 A. 02 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios na velocidade dous corpos e representalas vectorialmente. Est. FQB Representa vectorialmente ou peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en casos de movementos rectilíneos e circulares. 08 P. 165 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7. Utilizar ou principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas. Est. FQB Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. 09 P. 185 A. 02 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7. Utilizar ou principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas. Est. FQB Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. 09 P. 185 A. 03 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.7. Utilizar ou principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas. Est. FQB Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. 09 P. 192 A. 07 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.9. Valorar a relevancia histórica e científica que a lei da gravitación universal supuxo para a unificación das mecánicas terrestre e celeste, e interpretar a súa expresión matemática. Est. FQB Xustifica ou motivo polo que as forzas de atracción gravitatoria só se poñen de manifesto para obxectos moi masivos, comparando vos resultados obtidos de aplicar a lei da gravitación universal ao cálculo de forzas entre distintos pares de obxectos. 10 P. 199 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.11. Identificar as aplicacións prácticas dous satélites artificiais e a problemática xurdida polo lixo espacial que xeran. Est. FQB Describe as aplicacións dous satélites artificiais en telecomunicacións, predición meteorolóxica, posicionamento global, astronomía e cartografía, así como vos rochas derivadas do lixo espacial que xeran. 10 P. 199 A. 04 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.9. Valorar a relevancia histórica e científica que a lei da gravitación universal supuxo para a unificación das mecánicas terrestre e celeste, e interpretar a súa expresión matemática. Est. FQB Obtén a expresión da aceleración da gravidade a partir da lei da gravitación universal relacionando as expresións matemáticas do peso dun corpo e a forza de atracción gravitatoria. 10 P. 199 A. 05!107

108 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.9. Valorar a relevancia histórica e científica que a lei da gravitación universal supuxo para a unificación das mecánicas terrestre e celeste, e interpretar a súa expresión matemática. Est. FQB Obtén a expresión da aceleración da gravidade a partir da lei da gravitación universal relacionando as expresións matemáticas do peso dun corpo e a forza de atracción gravitatoria. 10 P. 201 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.9. Valorar a relevancia histórica e científica que a lei da gravitación universal supuxo para a unificación das mecánicas terrestre e celeste, e interpretar a súa expresión matemática. Est. FQB Xustifica ou motivo polo que as forzas de atracción gravitatoria só se poñen de manifesto para obxectos moi masivos, comparando vos resultados obtidos de aplicar a lei da gravitación universal ao cálculo de forzas entre distintos pares de obxectos. 10 P. 201 A. 02 lingüíst. Bloque 1 Crit. Aval. B1.6. Expresar ou valor dunha medida usando ou redondeo e ou número de cifras significativas correctas. Est. FQB Calcula e expresa correctamente ou valor da medida, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativas adecuadas. 10 P. 211 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.9. Valorar a relevancia histórica e científica que a lei da gravitación universal supuxo para a unificación das mecánicas terrestre e celeste, e interpretar a súa expresión matemática. Est. FQB Obtén a expresión da aceleración da gravidade a partir da lei da gravitación universal relacionando as expresións matemáticas do peso dun corpo e a forza de atracción gravitatoria. 10 P. 212 A. 05 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.10. Comprender que a caída libre dúas corpos e ou movemento orbital son dúas manifestacións da lei da gravitación universal. Est. FQB Razoa ou motivo polo que as forzas gravitatorias producen nalgúns casos movementos de caída libre e noutros casos movementos orbitais. 10 P. 212 A. 09 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.11. Identificar as aplicacións prácticas dous satélites artificiais e a problemática xurdida polo lixo espacial que xeran. Est. FQB Describe as aplicacións dous satélites artificiais en telecomunicacións, predición meteorolóxica, posicionamento global, astronomía e cartografía, así como vos rochas derivadas do lixo espacial que xeran. 10 P. 213 A. 03 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.11. Identificar as aplicacións prácticas dous satélites artificiais e a problemática xurdida polo lixo espacial que xeran. Est. FQB Describe as aplicacións dous satélites artificiais en telecomunicacións, predición meteorolóxica, posicionamento global, astronomía e cartografía, así como vos rochas derivadas do lixo espacial que xeran. 10 P. 213 A. 07 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.12. Recoñecer que ou efecto dunha forza non só depende da súa intensidade, senón tamén da superficie sobre a que actúa. Est. FQB Calcula a presión exercida polo peso dun obxecto regular en distintas situacións nas que varía a superficie en que se apoia; compara vos resultados e extrae conclusións. 11 P. 219 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Xustifica razoadamente fenómenos en que se poña de manifesto a relación entre a presión e a profundidade non sé da hidrosfera e a atmosfera. 11 P. 223 A. 03 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Analiza aplicacións prácticas baseadas non principio de Pascal, como a prensa hidráulica, ou elevador, ou a dirección e vos freos hidráulicos, aplicando a expresión matemática deste principio á resolución de problemas en contextos prácticos. 11 P. 225 A. 01!108

109 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Resolve problemas relacionados coa presión non interior dun fluído aplicando ou principio fundamental da hidrostática. 11 P. 225 A. 03 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.14. Deseñar e presentar experiencias ou dispositivos que ilustren ou comportamento dous fluídos e que poñan de manifesto vos coñecementos adquiridos, así como a iniciativa e a imaxinación. Est. FQB Interpreta ou papel da presión atmosférica en experiencias como ou experimento de Torricelli, vos hemisferios de Magdeburgo, recipientes investidos onde non derrámase ou contido, etc., inferindo ou seu elevado valor. 11 P. 227 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.14. Deseñar e presentar experiencias ou dispositivos que ilustren ou comportamento dous fluídos e que poñan de manifesto vos coñecementos adquiridos, así como a iniciativa e a imaxinación. Est. FQB Interpreta ou papel da presión atmosférica en experiencias como ou experimento de Torricelli, vos hemisferios de Magdeburgo, recipientes investidos onde non derrámase ou contido, etc., inferindo ou seu elevado valor. 11 P. 227 A. 03 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Xustifica razoadamente fenómenos en que se poña de manifesto a relación entre a presión e a profundidade non sé da hidrosfera e a atmosfera. 11 P. 227 A. 04 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Xustifica razoadamente fenómenos en que se poña de manifesto a relación entre a presión e a profundidade non sé da hidrosfera e a atmosfera. 11 P. 229 A. 01 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Predí a maior ou menor flotabilidade de obxectos utilizando a expresión matemática do principio de Arquímedes, e verifícaa experimentalmente nalgún caso. 11 P. 229 A. 02 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.14. Deseñar e presentar experiencias ou dispositivos que ilustren ou comportamento dous fluídos e que poñan de manifesto vos coñecementos adquiridos, así como a iniciativa e a imaxinación. Est. FQB Interpreta ou papel da presión atmosférica en experiencias como ou experimento de Torricelli, vos hemisferios de Magdeburgo, recipientes investidos onde non derrámase ou contido, etc., inferindo ou seu elevado valor. 11 P. 229 A. 02 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.15. Aplicar vos coñecementos sobre a presión atmosférica á descrición de fenómenos meteorolóxicos e á interpretación de mapas do tempo, recoñecendo termos e símbolos específicos da meteoroloxía. Est. FQB Interpreta vos mapas de isóbaras que se amosan non prognóstico do tempo, indicando ou significado da simboloxía e vos datos que aparecen nestes. 11 P. 229 A. 03 lingüíst. Bloque 4 Crit. Aval. B4.14. Deseñar e presentar experiencias ou dispositivos que ilustren ou comportamento dous fluídos e que poñan de manifesto vos coñecementos adquiridos, así como a iniciativa e a imaxinación. Est. FQB Interpreta ou papel da presión atmosférica en experiencias como ou experimento de Torricelli, vos hemisferios de Magdeburgo, recipientes investidos onde non derrámase ou contido, etc., inferindo ou seu elevado valor. 11 P. 236 A. 13 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.3. Relacionar vos conceptos de traballo e potencia na resolución de problemas, expresando resultar en unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso común. Est. FQB Acha ou traballo e a potencia asociados a unha forza, incluíndo situacións en que a forza forma un ángulo distinto de cero co desprazamento, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso común, como a caloría, ou kwh e ou CV. 12 P. 243 A. 02!109

110 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.3. Relacionar vos conceptos de traballo e potencia na resolución de problemas, expresando resultar en unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso común. Est. FQB Acha ou traballo e a potencia asociados a unha forza, incluíndo situacións en que a forza forma un ángulo distinto de cero co desprazamento, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso común, como a caloría, ou kwh e ou CV. 12 P. 247 A. 01 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.3. Relacionar vos conceptos de traballo e potencia na resolución de problemas, expresando resultar en unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso común. Est. FQB Acha ou traballo e a potencia asociados a unha forza, incluíndo situacións en que a forza forma un ángulo distinto de cero co desprazamento, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso común, como a caloría, ou kwh e ou CV. 12 P. 247 A. 03 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Analizar as transformacións entre enerxía cinética e enerxía potencial, aplicando ou principio de conservación da enerxía mecánica cando se despreza a forza de rozamento, e ou principio xeral de conservación da enerxía cando existe disipación desta por mor do rozamento. Est. FQB Resolve problemas de transformacións entre enerxía cinética e potencial gravitatoria, aplicando ou principio de conservación da enerxía mecánica. 12 P. 249 A. 03 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.3. Relacionar vos conceptos de traballo e potencia na resolución de problemas, expresando resultar en unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso común. Est. FQB Acha ou traballo e a potencia asociados a unha forza, incluíndo situacións en que a forza forma un ángulo distinto de cero co desprazamento, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso común, como a caloría, ou kwh e ou CV. 12 P. 249 A. 04 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Analizar as transformacións entre enerxía cinética e enerxía potencial, aplicando ou principio de conservación da enerxía mecánica cando se despreza a forza de rozamento, e ou principio xeral de conservación da enerxía cando existe disipación desta por mor do rozamento. Est. FQB Resolve problemas de transformacións entre enerxía cinética e potencial gravitatoria, aplicando ou principio de conservación da enerxía mecánica. 12 P. 252 A. 05 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Analizar as transformacións entre enerxía cinética e enerxía potencial, aplicando ou principio de conservación da enerxía mecánica cando se despreza a forza de rozamento, e ou principio xeral de conservación da enerxía cando existe disipación desta por mor do rozamento. Est. FQB Resolve problemas de transformacións entre enerxía cinética e potencial gravitatoria, aplicando ou principio de conservación da enerxía mecánica. 12 P. 252 A. 06 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.2. Recoñecer que a calor e ou traballo son dúas formas de transferencia de enerxía, e identificar as situacións en que se producen. Est. FQB Identifica a calor e ou traballo como formas de intercambio de enerxía, distinguindo as acepcións coloquiais destes termos do seu significado científico. 12 P. 255 A. 01 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Analizar as transformacións entre enerxía cinética e enerxía potencial, aplicando ou principio de conservación da enerxía mecánica cando se despreza a forza de rozamento, e ou principio xeral de conservación da enerxía cando existe disipación desta por mor do rozamento. Est. FQB Determina a enerxía disipada en forma de calor en situacións onde diminúe a enerxía mecánica. 12 P. 255 A. 04 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Analizar as transformacións entre enerxía cinética e enerxía potencial, aplicando ou principio de conservación da enerxía mecánica cando se despreza a forza de rozamento, e ou principio xeral de conservación da enerxía cando existe disipación desta por mor do rozamento. Est. FQB Determina a enerxía disipada en forma de calor en situacións onde diminúe a enerxía mecánica. 12 P. 257 A. 01!110

111 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.1. Analizar as transformacións entre enerxía cinética e enerxía potencial, aplicando ou principio de conservación da enerxía mecánica cando se despreza a forza de rozamento, e ou principio xeral de conservación da enerxía cando existe disipación desta por mor do rozamento. Est. FQB Resolve problemas de transformacións entre enerxía cinética e potencial gravitatoria, aplicando ou principio de conservación da enerxía mecánica. 12 P. 260 A. 07 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.4. Relacionar cualitativa e cuantitativamente a calor cos efectos que produce nos corpos: variación de temperatura, cambios de estado e dilatación. Est. FQB Describe as transformacións que experimenta un corpo ao gañar ou perder enerxía, determinar a calor necesaria para que se produza unha variación de temperatura dada e para un cambio de estado, e representar gráficamente estas transformacións. 12 P. 260 A. 12 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.4. Relacionar cualitativa e cuantitativamente a calor cos efectos que produce nos corpos: variación de temperatura, cambios de estado e dilatación. Est. FQB Calcula a enerxía transferida entre corpos a distinta temperatura e ou valor da temperatura final aplicando ou concepto de equilibrio térmico. 12 P. 260 A. 13 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.2. Recoñecer que a calor e ou traballo son dúas formas de transferencia de enerxía, e identificar as situacións en que se producen. Est. FQB Identifica a calor e ou traballo como formas de intercambio de enerxía, distinguindo as acepcións coloquiais destes termos do seu significado científico. 12 P. 261 A. 01 lingüíst. Bloque 5 Crit. Aval. B5.2. Recoñecer que a calor e ou traballo son dúas formas de transferencia de enerxía, e identificar as situacións en que se producen. Est. FQB Identifica a calor e ou traballo como formas de intercambio de enerxía, distinguindo as acepcións coloquiais destes termos do seu significado científico. 12 P. 261 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 1 Crit. Aval. B1.6. Expresar ou valor dunha medida usando ou redondeo e ou número de cifras significativas correctas. Est. FQB Calcula e expresa correctamente ou valor da medida, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativas adecuadas. 01 P. 009 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional. Est. FQB Argumenta a existencia do vector aceleración en calquera movemento curvilíneo e calcula ou seu valor non caso do movemento circular uniforme. 07 P. 149 A Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 5 Crit. Aval. B5.4. Relacionar cualitativa e cuantitativamente a calor cos efectos que produce nos corpos: variación de temperatura, cambios de estado e dilatación. Est. FQB Determina experimentalmente calores específicas e calores latentes de substancias mediante un calorímetro, realizando vos cálculos necesarios a partir dous datos empíricos obtidos. 12 P. 260 A Comp. Dixital Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario en constante evolución e influído polo contexto económico e político. Est. FQB Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento. 01 P. 005 A Comp. Dixital Bloque 1 Crit. Aval. B1.8. Elaborar e defender un proxecto de investigación, aplicando as TIC. Est. FQB Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico, empreñando as TIC. 01 P. 017 A Comp. Dixital Bloque 2 Crit. Aval. B2.1. Recoñecer a necesidade de usar modelos para interpretar a estrutura da materia utilizando aplicacións virtuais interactivas. Est. FQB Utiliza as TIC ou aplicacións interactivas para visualizar a representación da estrutura da materia nos diferentes modelos atómicos. 02 P. 026 na Rede 3. Comp. Dixital Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario en constante evolución e influído polo contexto económico e político. Est. FQB Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento. 02 P. 030 A. 08!111

112 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 3. Comp. Dixital Bloque 1 Crit. Aval. B1.9. Realizar en equipo tarefas propias da investigación científica. Est. FQB Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación científica utilizando as TIC. 02 P. 037 A Comp. Dixital Bloque 1 Crit. Aval. B1.8. Elaborar e defender un proxecto de investigación, aplicando as TIC. Est. FQB Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico, empreñando as TIC. 02 P. 037 A Comp. Dixital Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu ligazón química. Est. FQB Deseña e realiza ensaios de laboratorio que permitan deducir ou tipo de ligazón presente nunha substancia descoñecida. 03 P. 057 A Comp. Dixital Bloque 3 Crit. Aval. B3.6. Identificar ácidos e bases, coñecer ou seu comportamento químico e medir a súa fortaleza utilizando indicadores e ou phmetro dixital. Est. FQB Establece ou carácter acedo, básico ou neutro dunha disolución utilizando a escala de ph. 05 P. 102 A. Investiga 3. Comp. Dixital Bloque 1 Crit. Aval. B1.4. Relacionar as magnitudes fundamentais coas derivadas a través de ecuacións de magnitudes. Est. FQB Comproba a homoxeneidade dunha fórmula aplicando a ecuación de dimensións aos dous membros. 05 P. 106 A Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional. Est. FQB Determina tempos e distancias de freada de vehículos e xustifica, a partir dous resultados, a importancia de manter a distancia de seguridade na estrada. 07 P. 143 A Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.5. Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas e relacionar resultar obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan estas variables. Est. FQB Deseña, describe e realiza individualmente ou en equipo experiencias non laboratorio ou empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta vos resultados obtidos. 07 P. 151 A Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.5. Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas e relacionar resultar obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan estas variables. Est. FQB Deseña, describe e realiza individualmente ou en equipo experiencias non laboratorio ou empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta vos resultados obtidos. 07 P. 151 A Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.5. Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas e relacionar resultar obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan estas variables. Est. FQB Deseña, describe e realiza individualmente ou en equipo experiencias non laboratorio ou empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta vos resultados obtidos. 07 P. 154 A Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.5. Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas e relacionar resultar obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan estas variables. Est. FQB Deseña, describe e realiza individualmente ou en equipo experiencias non laboratorio ou empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta vos resultados obtidos. 07 P. 154 A. 02!112

113 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 3. Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.5. Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas e relacionar resultar obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan estas variables. Est. FQB Deseña, describe e realiza individualmente ou en equipo experiencias non laboratorio ou empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta vos resultados obtidos. 07 P. 154 A Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.8. Aplicar as leis de Newton para a interpretación de fenómenos cotiáns. Est. FQB Interpreta fenómenos cotiáns en termos das leis de Newton. 09 P. 194 A Comp. Dixital Bloque 1 Crit. Aval. B1.8. Elaborar e defender un proxecto de investigación, aplicando as TIC. Est. FQB Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico, empreñando as TIC. 10 P. 207 A Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.9. Valorar a relevancia histórica e científica que a lei da gravitación universal supuxo para a unificación das mecánicas terrestre e celeste, e interpretar a súa expresión matemática. Est. FQB Obtén a expresión da aceleración da gravidade a partir da lei da gravitación universal relacionando as expresións matemáticas do peso dun corpo e a forza de atracción gravitatoria. 10 P. 209 A Comp. Dixital Bloque 1 Crit. Aval. B1.9. Realizar en equipo tarefas propias da investigación científica. Est. FQB Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación científica utilizando as TIC. 11 P. 238 A Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Xustifica razoadamente fenómenos en que se poña de manifesto a relación entre a presión e a profundidade non sé da hidrosfera e a atmosfera. 11 P. 238 A Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Aval. B4.14. Deseñar e presentar experiencias ou dispositivos que ilustren ou comportamento dous fluídos e que poñan de manifesto vos coñecementos adquiridos, así como a iniciativa e a imaxinación. Est. FQB Describe ou funcionamento básico de barómetros e manómetros, e xustifica a súa utilidade en diversas aplicacións prácticas. 11 P. 238 A Comp. Dixital Bloque 5 Crit. Aval. B5.6. Comprender a limitación que ou fenómeno da degradación da enerxía supón para a optimización dous procesos de obtención de enerxía útil nas máquinas térmicas, e ou reto tecnolóxico que supón a mellora do rendemento destas para a investigación, a innovación e a empresa. Est. FQB Emprega simulacións virtuais interactivas para determinar a degradación da enerxía en diferentes máquinas, e expón resultar empregando as TIC. 12 P. 257 A Comp. Dixital Bloque 5 Crit. Aval. B5.2. Recoñecer que a calor e ou traballo son dúas formas de transferencia de enerxía, e identificar as situacións en que se producen. Est. FQB Recoñece en que condicións un sistema intercambia enerxía en forma de calor ou en forma de traballo. 12 P. 258 A a Bloque 1 Crit. Aval. B1.7. Realizar e interpretar representacións gráficas de procesos físicos ou químicos, a partir de táboas de datos e das leis ou vos principios involucrados. Est. FQB Representa gráficamente vos resultados obtidos da medida de dúas magnitudes relacionadas inferindo, de ser ou caso, tratar dunha relación lineal, cuadrática ou de proporcionalidade inversa, e deducindo a fórmula. 01 P. 015 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Establece a configuración electrónica dous elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, vos seus electróns de valencia e ou seu comportamento químico. 02 P. 027 A. 07!113

114 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Establece a configuración electrónica dous elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, vos seus electróns de valencia e ou seu comportamento químico. 02 P. 029 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Agrupar por familias vos elementos representativos e vos elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC. Est. FQB Escribe ou nome e ou símbolo dous elementos químicos, e sitúavos na táboa periódica. 02 P. 030 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Distingue entre metais, non metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta clasificación en función da súa configuración electrónica. 02 P. 033 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu ligazón química. Est. FQB Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre vos seus átomos ou as moléculas. 02 P. 033 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu ligazón química. Est. FQB Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre vos seus átomos ou as moléculas. 02 P. 035 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Distingue entre metais, non metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta clasificación en función da súa configuración electrónica. 02 P. 038 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Interpretar vos tipos de ligazón química a partir da configuración electrónica dous elementos implicados e a súa posición na táboa periódica. Est. FQB Interpreta a información que ofrecen vos subíndices da fórmula dun composto segundo trátese de moléculas ou redes cristalinas. 03 P. 045 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu ligazón química. Est. FQB Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre vos seus átomos ou as moléculas. 03 P. 045 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu ligazón química. Est. FQB Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre vos seus átomos ou as moléculas. 03 P. 047 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu ligazón química. Est. FQB Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre vos seus átomos ou as moléculas. 03 P. 047 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu ligazón química. Est. FQB Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre vos seus átomos ou as moléculas. 03 P. 049 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Interpretar vos tipos de ligazón química a partir da configuración electrónica dous elementos implicados e a súa posición na táboa periódica. Est. FQB Interpreta a información que ofrecen vos subíndices da fórmula dun composto segundo trátese de moléculas ou redes cristalinas. 03 P. 053 A. 01!114

115 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.8. Establecer as razóns da singularidade do carbono e valorar a súa importancia na constitución dun elevado número de compostos naturais e sintéticos. Est. FQB Analiza as formas alotrópicas do carbono, relacionando a estrutura coas propiedades. 03 P. 053 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu ligazón química. Est. FQB Explica a natureza do ligazón metálica utilizando a teoría dúas electróns libres, e relaciónaa coas propiedades características dúas metais. 03 P. 055 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Distingue entre metais, non metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta clasificación en función da súa configuración electrónica. 03 P. 059 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Interpretar vos tipos de ligazón química a partir da configuración electrónica dous elementos implicados e a súa posición na táboa periódica. Est. FQB Interpreta a información que ofrecen vos subíndices da fórmula dun composto segundo trátese de moléculas ou redes cristalinas. 03 P. 059 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu ligazón química. Est. FQB Explica a natureza do ligazón metálica utilizando a teoría dúas electróns libres, e relaciónaa coas propiedades características dúas metais. 03 P. 059 A a Bloque 1 Crit. Aval. B1.8. Elaborar e defender un proxecto de investigación, aplicando as TIC. Est. FQB Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico, empreñando as TIC. 03 P. 061 A. Aprender para emprender 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Distingue entre metais, non metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta clasificación en función da súa configuración electrónica. 04 P. 065 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Agrupar por familias vos elementos representativos e vos elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC. Est. FQB Escribe ou nome e ou símbolo dous elementos químicos, e sitúavos na táboa periódica. 04 P. 067 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Agrupar por familias vos elementos representativos e vos elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC. Est. FQB Escribe ou nome e ou símbolo dous elementos químicos, e sitúavos na táboa periódica. 04 P. 067 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.10. Recoñecer vos grupos funcionais presentes en moléculas de especial interese. Est. FQB Recoñece ou grupo funcional e a familia orgánica a partir da fórmula de alcohois, aldehidos, cetonas, acedos carboxílicos, ésteres e aminas. 04 P. 069 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.6. Nomear e formular compostos inorgánicos ternarios segundo as normas da IUPAC. Est. FQB Nomea e formula compostos inorgánicos ternarios, seguindo as normas da IUPAC. 04 P. 069 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.6. Nomear e formular compostos inorgánicos ternarios segundo as normas da IUPAC. Est. FQB Nomea e formula compostos inorgánicos ternarios, seguindo as normas da IUPAC. 04 P. 069 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.6. Nomear e formular compostos inorgánicos ternarios segundo as normas da IUPAC. Est. FQB Nomea e formula compostos inorgánicos ternarios, seguindo as normas da IUPAC. 04 P. 071 A. 03!115

116 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.6. Nomear e formular compostos inorgánicos ternarios segundo as normas da IUPAC. Est. FQB Nomea e formula compostos inorgánicos ternarios, seguindo as normas da IUPAC. 04 P. 071 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.4. Recoñecer a cantidade de substancia como magnitude fundamental e ou mol como a súa unidade non Sistema Internacional de Unidades. Est. FQB Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular e a constante do número de Avogadro. 04 P. 075 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.4. Recoñecer a cantidade de substancia como magnitude fundamental e ou mol como a súa unidade non Sistema Internacional de Unidades. Est. FQB Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular e a constante do número de Avogadro. 04 P. 079 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.4. Recoñecer a cantidade de substancia como magnitude fundamental e ou mol como a súa unidade non Sistema Internacional de Unidades. Est. FQB Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular e a constante do número de Avogadro. 04 P. 080 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.6. Nomear e formular compostos inorgánicos ternarios segundo as normas da IUPAC. Est. FQB Nomea e formula compostos inorgánicos ternarios, seguindo as normas da IUPAC. 04 P. 081 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.1. Explicar ou mecanismo dunha reacción química e deducir a lei de conservación da masa a partir do concepto da reorganización atómica que ten lugar. Est. FQB Interpreta reaccións químicas sinxelas utilizando a teoría de colisións, e deduce a lei de conservación da masa. 05 P. 087 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.2. Razoar como se altera a velocidade dunha reacción ao modificar algúns dous factores que inflúen sobre ela, utilizando ou modelo cinético-molecular e a teoría de colisións para xustificar esta predición. Est. FQB Predí ou efecto que sobre a velocidade de reacción teñen a concentración dúas reactivos, a temperatura, ou grao de división dúas reactivos sólidos e vos catalizadores. 05 P. 089 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.2. Razoar como se altera a velocidade dunha reacción ao modificar algúns dous factores que inflúen sobre ela, utilizando ou modelo cinético-molecular e a teoría de colisións para xustificar esta predición. Est. FQB Analiza ou efecto dous factores que afectan a velocidade dunha reacción química, sexa a través de experiencias de laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas nas que a manipulación das variables permita extraer conclusións. 05 P. 090 A. Velocidade de reacción 4. a Bloque 3 Crit. Aval. B3.2. Razoar como se altera a velocidade dunha reacción ao modificar algúns dous factores que inflúen sobre ela, utilizando ou modelo cinético-molecular e a teoría de colisións para xustificar esta predición. Est. FQB Predí ou efecto que sobre a velocidade de reacción teñen a concentración dúas reactivos, a temperatura, ou grao de división dúas reactivos sólidos e vos catalizadores. 05 P. 091 A. Calor de reacción 4. a Bloque 1 Crit. Aval. B1.4. Relacionar as magnitudes fundamentais coas derivadas a través de ecuacións de magnitudes. Est. FQB Comproba a homoxeneidade dunha fórmula aplicando a ecuación de dimensións aos dous membros. 05 P. 093 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.5. Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supondo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente. Est. FQB Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo un rendemento completo da reacción, tanto se vos reactivos están en estado sólido como se están en disolución. 05 P. 095 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.5. Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supondo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente. Est. FQB Interpreta vos coeficientes dunha ecuación química en termos de partículas e moles e, non caso de reaccións entre gases, en termos de volumes. 05 P. 097 A. 02!116

117 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 4. a Bloque 3 Crit. Aval. B3.7. Realizar experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión e neutralización, interpretando vos fenómenos observados. Est. FQB Deseña e describe ou procedemento de realización dunha volumetría de neutralización entre un ácido forte e unha base forte, e interpreta vos resultados. 05 P. 101 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.5. Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supondo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente. Est. FQB Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo un rendemento completo da reacción, tanto se vos reactivos están en estado sólido como se están en disolución. 05 P. 105 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.3. Interpretar ecuacións termoquímicas e distinguir entre reaccións endotérmicas e exotérmicas. Est. FQB Determina ou carácter endotérmico ou exotérmico dunha reacción química analizando ou signo da calor de reacción asociada. 05 P. 105 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.9. Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante distintas fórmulas, relacionalas con modelos moleculares físicos ou xerados por computador, e coñecer algunhas aplicacións de especial interese. Est. FQB Identifica e representa hidrocarburos sinxelos mediante a súa fórmula molecular, semidesenvolvida e desenvolvida. 06 P. 111 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.9. Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante distintas fórmulas, relacionalas con modelos moleculares físicos ou xerados por computador, e coñecer algunhas aplicacións de especial interese. Est. FQB Identifica e representa hidrocarburos sinxelos mediante a súa fórmula molecular, semidesenvolvida e desenvolvida. 06 P. 113 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.9. Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante distintas fórmulas, relacionalas con modelos moleculares físicos ou xerados por computador, e coñecer algunhas aplicacións de especial interese. Est. FQB Identifica e representa hidrocarburos sinxelos mediante a súa fórmula molecular, semidesenvolvida e desenvolvida. 06 P. 113 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.10. Recoñecer vos grupos funcionais presentes en moléculas de especial interese. Est. FQB Recoñece ou grupo funcional e a familia orgánica a partir da fórmula de alcohois, aldehidos, cetonas, acedos carboxílicos, ésteres e aminas. 06 P. 115 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.10. Recoñecer vos grupos funcionais presentes en moléculas de especial interese. Est. FQB Recoñece ou grupo funcional e a familia orgánica a partir da fórmula de alcohois, aldehidos, cetonas, acedos carboxílicos, ésteres e aminas. 06 P. 115 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.9. Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante distintas fórmulas, relacionalas con modelos moleculares físicos ou xerados por computador, e coñecer algunhas aplicacións de especial interese. Est. FQB Describe as aplicacións de hidrocarburos sinxelos de especial interese. 06 P. 117 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.9. Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante distintas fórmulas, relacionalas con modelos moleculares físicos ou xerados por computador, e coñecer algunhas aplicacións de especial interese. Est. FQB Identifica e representa hidrocarburos sinxelos mediante a súa fórmula molecular, semidesenvolvida e desenvolvida. 06 P. 117 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.9. Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante distintas fórmulas, relacionalas con modelos moleculares físicos ou xerados por computador, e coñecer algunhas aplicacións de especial interese. Est. FQB Deduce, a partir de modelos moleculares, as fórmulas usadas na representación de hidrocarburos. 06 P. 119 A. 01!117

118 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 4. a Bloque 2 Crit. Aval. B2.9. Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante distintas fórmulas, relacionalas con modelos moleculares físicos ou xerados por computador, e coñecer algunhas aplicacións de especial interese. Est. FQB Describe as aplicacións de hidrocarburos sinxelos de especial interese. 06 P. 121 A a Bloque 1 Crit. Aval. B1.4. Relacionar as magnitudes fundamentais coas derivadas a través de ecuacións de magnitudes. Est. FQB Comproba a homoxeneidade dunha fórmula aplicando a ecuación de dimensións aos dous membros. 06 P. 123 A a Bloque 3 Crit. Aval. B3.7. Realizar experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión e neutralización, interpretando vos fenómenos observados. Est. FQB Realiza algunhas experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión ou neutralización. 06 P. 123 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.9. Identificar e representar hidrocarburos sinxelos mediante distintas fórmulas, relacionalas con modelos moleculares físicos ou xerados por computador, e coñecer algunhas aplicacións de especial interese. Est. FQB Identifica e representa hidrocarburos sinxelos mediante a súa fórmula molecular, semidesenvolvida e desenvolvida. 06 P. 124 A a Bloque 2 Crit. Aval. B2.10. Recoñecer vos grupos funcionais presentes en moléculas de especial interese. Est. FQB Recoñece ou grupo funcional e a familia orgánica a partir da fórmula de alcohois, aldehidos, cetonas, acedos carboxílicos, ésteres e aminas. 06 P. 126 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.2. Distinguir vos conceptos de velocidade media e velocidade instantánea, e xustificar a súa necesidade segundo ou tipo de movemento. Est. FQB Clasifica tipos de movementos en función da súa traxectoria e a súa velocidade. 07 P. 133 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.4. movementos rectilíneos e circulares, utilizando unha representación esquemática coas magnitudes vectoriais implicadas, e expresar ou resultado nas unidades do Sistema Internacional. Est. FQB Determina tempos e distancias de freada de vehículos e xustifica, a partir dous resultados, a importancia de manter a distancia de seguridade na estrada. 07 P. 139 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.3. Expresar correctamente as relacións matemáticas que existen entre as magnitudes que definen vos movementos rectilíneos e circulares. Est. FQB Deduce as expressions matemáticas que relacionan as variables nos movementos rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), así como as relacións entre as magnitudes lineais e angulares. 07 P. 145 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.5. Elaborar e interpretar gráficas que relacionen as variables do movemento partindo de experiencias de laboratorio ou de aplicacións virtuais interactivas e relacionar resultar obtidos coas ecuacións matemáticas que vinculan estas variables. Est. FQB Determina ou valor da velocidade e a aceleración a partir de gráficas posición-tempo e velocidade- tempo en movementos rectilíneos. 07 P. 152 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.7. Utilizar ou principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas. Est. FQB Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. 08 P. 165 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.7. Utilizar ou principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas. Est. FQB Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. 08 P. 172 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios na velocidade dous corpos e representalas vectorialmente. Est. FQB Representa vectorialmente ou peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en casos de movementos rectilíneos e circulares. 08 P. 173 A. 02!118

119 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios na velocidade dous corpos e representalas vectorialmente. Est. FQB Representa vectorialmente ou peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en casos de movementos rectilíneos e circulares. 08 P. 173 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.7. Utilizar ou principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas. Est. FQB Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. 09 P. 179 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios na velocidade dous corpos e representalas vectorialmente. Est. FQB Representa vectorialmente ou peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en casos de movementos rectilíneos e circulares. 09 P. 179 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.8. Aplicar as leis de Newton para a interpretación de fenómenos cotiáns. Est. FQB Interpreta fenómenos cotiáns en termos das leis de Newton. 09 P. 181 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios na velocidade dous corpos e representalas vectorialmente. Est. FQB Representa vectorialmente ou peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en casos de movementos rectilíneos e circulares. 09 P. 181 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.8. Aplicar as leis de Newton para a interpretación de fenómenos cotiáns. Est. FQB Deduce a primeira lei de Newton como consecuencia do enunciado da segunda lei. 09 P. 185 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.8. Aplicar as leis de Newton para a interpretación de fenómenos cotiáns. Est. FQB Representa e interpreta as forzas de acción e reacción en situacións de interacción entre obxectos. 09 P. 187 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.6. Recoñecer ou papel das forzas como causa dous cambios na velocidade dous corpos e representalas vectorialmente. Est. FQB Representa vectorialmente ou peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en casos de movementos rectilíneos e circulares. 09 P. 192 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.7. Utilizar ou principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñen varias forzas. Est. FQB Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. 09 P. 193 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.8. Aplicar as leis de Newton para a interpretación de fenómenos cotiáns. Est. FQB Interpreta fenómenos cotiáns en termos das leis de Newton. 09 P. 194 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.8. Aplicar as leis de Newton para a interpretación de fenómenos cotiáns. Est. FQB Representa e interpreta as forzas de acción e reacción en situacións de interacción entre obxectos. 10 P. 213 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.12. Recoñecer que ou efecto dunha forza non só depende da súa intensidade, senón tamén da superficie sobre a que actúa. Est. FQB Interpreta fenómenos e aplicacións prácticas nas que se pon de manifesto a relación entre a superficie de aplicación dunha forza e ou efecto resultante. 11 P. 219 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.12. Recoñecer que ou efecto dunha forza non só depende da súa intensidade, senón tamén da superficie sobre a que actúa. Est. FQB Calcula a presión exercida polo peso dun obxecto regular en distintas situacións nas que varía a superficie en que se apoia; compara vos resultados e extrae conclusións. 11 P. 219 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.15. Aplicar vos coñecementos sobre a presión atmosférica á descrición de fenómenos meteorolóxicos e á interpretación de mapas do tempo, recoñecendo termos e símbolos específicos da meteoroloxía. Est. FQB Relaciona vos fenómenos atmosféricos do vento e a formación de frontes coa diferenta de presións atmosféricas entre distintas zonas. 11 P. 229 A. 01!119

120 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 4. a Bloque 4 Crit. Aval. B4.14. Deseñar e presentar experiencias ou dispositivos que ilustren ou comportamento dous fluídos e que poñan de manifesto vos coñecementos adquiridos, así como a iniciativa e a imaxinación. Est. FQB Comproba experimentalmente ou utilizando aplicacións virtuais interactivas a relación entre presión hidrostática e profundidade en fenómenos como ou paradoxo hidrostático, ou tonel de Arquímedes e ou principio dous vasos comunicantes. 11 P. 236 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Xustifica razoadamente fenómenos en que se poña de manifesto a relación entre a presión e a profundidade non sé da hidrosfera e a atmosfera. 11 P. 237 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Analiza aplicacións prácticas baseadas non principio de Pascal, como a prensa hidráulica, ou elevador, ou a dirección e vos freos hidráulicos, aplicando a expresión matemática deste principio á resolución de problemas en contextos prácticos. 11 P. 237 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Predí a maior ou menor flotabilidade de obxectos utilizando a expresión matemática do principio de Arquímedes, e verifícaa experimentalmente nalgún caso. 11 P. 237 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Xustifica razoadamente fenómenos en que se poña de manifesto a relación entre a presión e a profundidade non sé da hidrosfera e a atmosfera. 11 P. 238 A a Bloque 4 Crit. Aval. B4.13. Interpretar fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en relación cos principios da hidrostática, e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes. Est. FQB Explica ou abastecemento de auga potable, ou deseño dunha presa e as aplicacións do sifón, utilizando ou principio fundamental da hidrostática. 11 P. 238 A a Bloque 5 Crit. Aval. B5.4. Relacionar cualitativa e cuantitativamente a calor cos efectos que produce nos corpos: variación de temperatura, cambios de estado e dilatación. Est. FQB Relaciona a variación da lonxitude dun obxecto coa variación da súa temperatura utilizando ou coeficiente de dilatación lineal correspondente. 12 P. 255 A a Bloque 5 Crit. Aval. B5.6. Comprender a limitación que ou fenómeno da degradación da enerxía supón para a optimización dous procesos de obtención de enerxía útil nas máquinas térmicas, e ou reto tecnolóxico que supón a mellora do rendemento destas para a investigación, a innovación e a empresa. Est. FQB Utiliza ou concepto da degradación da enerxía para relacionar a enerxía absorbida e ou traballo realizado por unha máquina térmica. 12 P. 257 A a Bloque 5 Crit. Aval. B5.5. Valorar a relevancia histórica das máquinas térmicas como desencadeadores da Revolución Industrial, así como a súa importancia actual na industria e non transporte. Est. FQB Realiza un traballo sobre a importancia histórica do motor de explosión e preséntao empregando as TIC. 12 P. 261 A Soc. e Cívicas Bloque 1 Crit. Aval. B1.8. Elaborar e defender un proxecto de investigación, aplicando as TIC. Est. FQB Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico, empreñando as TIC. 01 P. 017 A Soc. e Cívicas Bloque 1 Crit. Aval. B1.9. Realizar en equipo tarefas propias da investigación científica. Est. FQB Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación científica: procura de información, prácticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigación. 01 P. 017 A Soc. e Cívicas Bloque 1 Crit. Aval. B1.9. Realizar en equipo tarefas propias da investigación científica. Est. FQB Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación científica: procura de información, prácticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigación. 01 P. 019 A. 008!120

121 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 5. Soc. e Cívicas Bloque 1 Crit. Aval. B1.8. Elaborar e defender un proxecto de investigación, aplicando as TIC. Est. FQB Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico, empreñando as TIC. 01 P. 019 A Soc. e Cívicas Bloque 3 Crit. Aval. B3.2. Razoar como se altera a velocidade dunha reacción ao modificar algúns dous factores que inflúen sobre ela, utilizando ou modelo cinético-molecular e a teoría de colisións para xustificar esta predición. Est. FQB Analiza ou efecto dous factores que afectan a velocidade dunha reacción química, sexa a través de experiencias de laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas nas que a manipulación das variables permita extraer conclusións. 05 P. 089 A Soc. e Cívicas Bloque 3 Crit. Aval. B3.6. Identificar ácidos e bases, coñecer ou seu comportamento químico e medir a súa fortaleza utilizando indicadores e ou phmetro dixital. Est. FQB Establece ou carácter acedo, básico ou neutro dunha disolución utilizando a escala de ph. 05 P. 101 A Soc. e Cívicas Bloque 3 Crit. Aval. B3.8. Valorar a importancia das reaccións de síntese, combustión e neutralización en procesos biolóxicos, en aplicacións cotiás e na industria, así como a súa repercusión ambiental. Est. FQB Valora a importancia das reaccións de combustión na xeración de electricidade en centrais térmicas, na automoción e na respiración celular. 06 P. 119 A Soc. e Cívicas Bloque 3 Crit. Aval. B3.7. Realizar experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión e neutralización, interpretando vos fenómenos observados. Est. FQB Planifica unha experiencia e describe ou procedemento para seguir non laboratorio que demostre que nas reaccións de combustión prodúcese dióxido de carbono mediante a detección deste gas. 06 P. 121 A Soc. e Cívicas Bloque 3 Crit. Aval. B3.8. Valorar a importancia das reaccións de síntese, combustión e neutralización en procesos biolóxicos, en aplicacións cotiás e na industria, así como a súa repercusión ambiental. Est. FQB Valora a importancia das reaccións de combustión na xeración de electricidade en centrais térmicas, na automoción e na respiración celular. 06 P. 125 A Soc. e Cívicas Bloque 4 Crit. Aval. B4.11. Identificar as aplicacións prácticas dous satélites artificiais e a problemática xurdida polo lixo espacial que xeran. Est. FQB Describe as aplicacións dous satélites artificiais en telecomunicacións, predición meteorolóxica, posicionamento global, astronomía e cartografía, así como vos rochas derivadas do lixo espacial que xeran. 10 P. 203 A Soc. e Cívicas Bloque 5 Crit. Aval. B5.4. Relacionar cualitativa e cuantitativamente a calor cos efectos que produce nos corpos: variación de temperatura, cambios de estado e dilatación. Est. FQB Calcula a enerxía transferida entre corpos a distinta temperatura e ou valor da temperatura final aplicando ou concepto de equilibrio térmico. 12 P. 262 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Establece a configuración electrónica dous elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, vos seus electróns de valencia e ou seu comportamento químico. 02 P. 029 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Agrupar por familias vos elementos representativos e vos elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC. Est. FQB Escribe ou nome e ou símbolo dous elementos químicos, e sitúavos na táboa periódica. 02 P. 029 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Agrupar por familias vos elementos representativos e vos elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC. Est. FQB Escribe ou nome e ou símbolo dous elementos químicos, e sitúavos na táboa periódica. 02 P. 033 A. 05!121

122 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 6. Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Establece a configuración electrónica dous elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, vos seus electróns de valencia e ou seu comportamento químico. 02 P. 038 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Establece a configuración electrónica dous elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, vos seus electróns de valencia e ou seu comportamento químico. 02 P. 039 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Establece a configuración electrónica dous elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, vos seus electróns de valencia e ou seu comportamento químico. 02 P. 040 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Establece a configuración electrónica dous elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, vos seus electróns de valencia e ou seu comportamento químico. 03 P. 049 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.4. Interpretar vos tipos de ligazón química a partir da configuración electrónica dous elementos implicados e a súa posición na táboa periódica. Est. FQB Utiliza a regra do octeto e diagramas de Lewis para predicir a estrutura e a fórmula dúas compostos iónicos e covalentes. 03 P. 049 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Establece a configuración electrónica dous elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, vos seus electróns de valencia e ou seu comportamento químico. 03 P. 058 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a partir da natureza do seu ligazón química. Est. FQB Deseña e realiza ensaios de laboratorio que permitan deducir ou tipo de ligazón presente nunha substancia descoñecida. 03 P. 060 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa periódica e a súa configuración electrónica. Est. FQB Establece a configuración electrónica dous elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, vos seus electróns de valencia e ou seu comportamento químico. 04 P. 065 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Agrupar por familias vos elementos representativos e vos elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC. Est. FQB Escribe ou nome e ou símbolo dous elementos químicos, e sitúavos na táboa periódica. 04 P. 065 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Agrupar por familias vos elementos representativos e vos elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC. Est. FQB Escribe ou nome e ou símbolo dous elementos químicos, e sitúavos na táboa periódica. 04 P. 065 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Agrupar por familias vos elementos representativos e vos elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC. Est. FQB Escribe ou nome e ou símbolo dous elementos químicos, e sitúavos na táboa periódica. 04 P. 065 A. 06!122

123 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 6. Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Agrupar por familias vos elementos representativos e vos elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC. Est. FQB Escribe ou nome e ou símbolo dous elementos químicos, e sitúavos na táboa periódica. 04 P. 070 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario en constante evolución e influído polo contexto económico e político. Est. FQB Argumenta con espírito crítico ou grao de rigor científico dun artigo ou dunha noticia, analizando ou método de traballo e identificando as características do traballo científico. 04 P. 073 A. Ética científica 6. Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 3 Crit. Aval. B3.5. Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supondo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente. Est. FQB Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo un rendemento completo da reacción, tanto se vos reactivos están en estado sólido como se están en disolución. 04 P. 075 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 3 Crit. Aval. B3.5. Realizar cálculos estequiométricos con reactivos puros supondo un rendemento completo da reacción, partindo do axuste da ecuación química correspondente. Est. FQB Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo un rendemento completo da reacción, tanto se vos reactivos están en estado sólido como se están en disolución. 04 P. 079 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 3 Crit. Aval. B3.7. Realizar experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión e neutralización, interpretando vos fenómenos observados. Est. FQB Deseña e describe ou procedemento de realización dunha volumetría de neutralización entre un ácido forte e unha base forte, e interpreta vos resultados. 05 P. 106 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 2 Crit. Aval. B2.3. Agrupar por familias vos elementos representativos e vos elementos de transición segundo as recomendacións da IUPAC. Est. FQB Escribe ou nome e ou símbolo dous elementos químicos, e sitúavos na táboa periódica. 06 P. 111 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 3 Crit. Aval. B3.7. Realizar experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión e neutralización, interpretando vos fenómenos observados. Est. FQB Planifica unha experiencia e describe ou procedemento para seguir non laboratorio que demostre que nas reaccións de combustión prodúcese dióxido de carbono mediante a detección deste gas. 06 P. 123 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 4 Crit. Aval. B4.15. Aplicar vos coñecementos sobre a presión atmosférica á descrición de fenómenos meteorolóxicos e á interpretación de mapas do tempo, recoñecendo termos e símbolos específicos da meteoroloxía. Est. FQB Interpreta vos mapas de isóbaras que se amosan non prognóstico do tempo, indicando ou significado da simboloxía e vos datos que aparecen nestes. 11 P. 238 A Sent. iniciat e esp. empr. Bloque 5 Crit. Aval. B5.5. Valorar a relevancia histórica das máquinas térmicas como desencadeadores da Revolución Industrial, así como a súa importancia actual na industria e non transporte. Est. FQB Explica ou interpreta, mediante ilustracións ou a partir delas, ou fundamento do funcionamento do motor de explosión. 12 P. 257 A. Motor de combustión 6. Sent. iniciat e esp. empr.. Bloque 3 Crit. Aval. B3.8. Valorar a importancia das reaccións de síntese, combustión e neutralización en procesos biolóxicos, en aplicacións cotiás e na industria, así como a súa repercusión ambiental. Est. FQB Describe casos concretos de reaccións de neutralización de importancia biolóxica e industrial. 04 P. 082 A Conc. e expr. cult. Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario en constante evolución e influído polo contexto económico e político. Est. FQB Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento. 10 P. 207 A. 01!123

124 COMPE CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIXAXE CHE - MAI ACTIVIDAD ES S 7. Conc. e expr. cult. Bloque 1 Crit. Aval. B1.1. Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario en constante evolución e influído polo contexto económico e político. Est. FQB Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento. 10 P. 207 A. 02!124

125 5. METODOLOXÍA RECURSOS DIDACTICOS Recursos Didácticos Para cada tema os Recursos Didacticos dos que se dispón son os seguintes: 1. Libro do Alumno e da Alumna O Libro do Alumno e da Alumna consta de 12 temas para o Cuarto Curso da Educación Secundaria Obrigatoria da materia de Física e Química. 2. Cadernos de Actividades Os Cadernos de Actividades serven para reforzar contidos básicos do Libro do Alumno e da Alumna. Por outro lado, en combinación co resto de materiais, constitúen un instrumento para atender as necesidades individuais do alumnado, xa que permiten practicar aqueles coñecementos que secuencian os distintos temas. 3. Recursos Didácticos Enderezos da Internet. Cada tema dispón de enderezos da Internet que serven para reforzar e complementar os contidos, habilidades e competencias traballadas en cada tema. Actividades de Avaliación Inicial. Unha páxina de actividades deseñadas para avaliar os coñecementos previos do alumnado antes de iniciar o estudo de cada uns dos temas. Actividades de Reforzo e Ampliación. Unha páxina de actividades de reforzo e outra de ampliación permiten consolidar os coñecementos dos contidos do tema e ampliar algúns aspectos importantes. Actividades de Avaliación Final. Dez preguntas seguindo o modelo das avaliacións de diagnóstico para a Educación Secundaria Obrigatoria permiten avaliar o nivel de logro de cada un dos Estándares de Aprendizaxe acadados polos alumnos. Actividades de Avaliacións Trimestrais e Finais de curso. Estas actividades permitirán tanto realizar Avaliacións de conxunto cando o docente ou considere conveniente como dispor de Probas de Recuperación para o alumnado que non superase a Avaliación continua.!125

126 6. ELEMENTOS TRANSVERSAIS FOMENTO DA LECTURA. COMPRENSIÓN LECTORA. EXPRESIÓN ORAL E ESCRITA Fomento da Lectura. Comprensión Lectora. Os obxectivos do noso proxecto para a Educación Secundaria Obrigatoria: Potenciar o gusto pola lectura, as habilidades de lectoescritura e as capacidades reflexivas inherentes a unha lectura en valores desde a certeza que son a base da aprendizaxe. Sumar e coordinar os esforzos das distintas áreas curriculares e das familias para facer posíbel citar propósitos. Desenvolver estratexias de lectura reflexiva que favorezan as potencialidades do alumnado para realizar unha lectura en valores. Promover a reflexión e o diálogo arredor ás lecturas entre ou alumnado como medio para iniciar postas en común das propias motivacións, valores ou opinións. Entender a lectura como unha fonte de coñecemento, de enriquecemento lingüístico e desenvolvemento moral imprescindíbel na nosa sociedade. Favorecer o coñecemento das unidades lingüísticas do castelán e ou galego e das súas combinacións observando as semellanzas entre ambos os dous. Potenciar o coñecemento do inglés e a produción e comprensión oral ou escrita de diversos tipos de texto neste idioma. Estimular a elaboración propia de textos a través da lectura comprensiva de modelos, así como o interese por compartir e comentar estas creacións individuais. Incentivar reflexións argumentadas e coherentes sobre a forma e o tema das lecturas que sirvan para definir olladas persoais que respecten unha base textual. Suscitar a análise e a vivencia estética das manifestacións literarias. Fomentar o uso da biblioteca e da aula de informática utilizándoas como espazos privilexiados de aprendizaxe e goce. Activar bibliotecas de aula xestionadas polos alumnos coa intención de fortalecer vínculos de complicidade e diálogo a partir das súas experiencias lectoras. Impulsar un uso produtivo das TIC que permita localizar e seleccionar datos e informacións de maneira áxil e eficiente, empregando as novas tecnoloxías como instrumentos de motivación, de comunicación e de acceso á lectura. COMUNICACIÓN AUDIOVISUAL. TECNOLOXÍAS DA INFORMACIÓN E DA COMUNICACIÓN Na actualidade a introdución e xeneralización do uso das Tecnoloxías da Información e a Comunicación tanto na redonda social do alumnado como, especificamente, non ámbito escolar fan necesario que os educandos se familiaricen con esta nova realidade como elemento esencial da súa formación. O termo TIC engloba, ademais, unha gran diversidade de realidades sociais e educativas ás que o profesorado deberá facerlles fronte desde a aula. Para estruturar adecuadamente o traballo educativo das TIC na ESO enfrontaremos este novo reto educativo a partir destes tres obxectivos:!126

127 a) Levar a cabo unha primeira aproximación á adquisición das habilidades e destrezas directamente relacionadas coas ferramentas informáticas. b) Potenciar a familiarización do alumnado coas redondas comunicativas e sociais que supoñen as TIC na súa máis ampla acepción. c) Desenvolver a propia tarefa educativa a través do uso dos novos medios e ferramentas que achegan as TIC. EDUCACIÓN CÍVICA E CONSTITUCIONAL Na educación actual é cada vez máis necesario dispor dun currículo no que valores, saberes, prácticas e comportamentos teñan como finalidade común conseguir que non futuro as alumnas e os alumnos participen plenamente nunha sociedade tolerante, solidaria, responsable e dialogante. A Educación cívica e constitucional contribúe a desenvolver este novo reto educativo propiciando a adquisición de habilidades e virtudes cívicas para exercer a cidadanía democrática, desenvolvendo o coñecemento das nosas institucións e do noso ordenamento xurídico básico e favorecendo a convivencia en sociedade. 7. TEMPORALIZACIÓN POR AVALIACIÓN Primeira avaliación: Unidades 1, 2, 3, 4 Segunda avaliación: Unidades 5, 6, 7, 8 Terceira avaliación: Unidades 9, 10, 11, 12!127

128 PROGRAMACIÓN 4º DE ESO-CIENCIAS APLICADAS Á ACTIVIDADE PROFESIONAL O libro de texto empregado é CAP 4 da Editorial Vicens Vives.!128

129 1. OBXECTIVOS XERAIS DA MATERIA OBXECTIVOS COMPETENCIAS CRAVE 1. Proporcionar ao alumnado a formación experimental básica, disciplina de traballo no laboratorio e respecto ás normas de seguridade e hixiene necesarias para o acceso a familias profesionais relacionadas coa industria, a saúde e o medio ambiente. 2. Utilizar as Tecnoloxías da información e a comunicación para obter e ampliar información procedente de diferentes fontes e avaliar o seu contido con sentido crítico, así como para rexistrar e procesar os datos experimentais obtidos. 3. Coñecer os distintos tipos de procesos de I+D+i e a súa incidencia na mellora da produtividade e da competitividade. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender. Competencias sociais e cívicas. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Competencia dixital. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Aprender a aprender. Competencias sociais e cívicas. 4. Valorar a contribución desta materia á conservación, mellora e sustentabilidade do medio ambiente. Competencias sociais e cívicas Aprender a aprender. Comunicación lingüística.!129

130 2. CONTIDOS DA MATERIA PARA O CUARTO CURSO CONTIDOS, CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES: CUARTO CURSO Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 1: Técnicas instrumentais básicas CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 1. Laboratorio: organización, materiais e normas de seguridade. 2. Utilización de ferramentas TIC para o traballo experimental do laboratorio. 3. Técnicas de experimentación en física, química, bioloxía e xeoloxía. 4. Aplicacións da ciencia nas actividades laborais. 1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do laboratorio Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de ensaio que vai realizar. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. 3. Contrastar algunhas hipóteses baseándose na experimentación, recompilación de datos e análises de resultados Recolle e relaciona datos obtidos por distintos medios para transferir información de carácter científico. 4. Aplicar as técnicas e o instrumental apropiado para identificar magnitudes Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo físico ou químico. 5. Preparar disolucións de diversa índole, utilizando estratexias prácticas Decide que tipo de estratexia práctica é necesario aplicar para o preparado dunha disolución concreta. 6. Separar os compoñentes dunha mestura utilizando as técnicas instrumentais apropiadas Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de sustancias se deben utilizar nalgún caso concreto. 7. Predicir que tipo biomoléculas están presentes en distintos tipos de alimentos Discrimina que tipos de alimentos conteñen a diferentes biomoléculas. 8. Determinar que técnicas habituais de desinfección hai que utilizar segundo o uso que se faga do material instrumental Describe técnicas e determina o instrumental apropiado para os procesos cotiáns de desinfección. 9. Precisar as fases e procedementos habituais de desinfección de materiais de uso cotián nos establecementos sanitarios, de imaxe persoal, de tratamentos de benestar e nas industrias e locais relacionados coas industrias alimentarias e as súas aplicacións Resolve sobre medidas de desinfección de materiais de uso cotián en distintos tipos de industrias ou de medios profesionais. 10. Analizar os procedementos instrumentais que se utilizan en diversas industrias como a alimentaria, agraria, farmacéutica, sanitaria, imaxe persoal, etc Relaciona distintos procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de servizos 11. Contrastar as posibles aplicacións científicas nos campos profesionais directamente relacionados coa súa contorna Sinala diferentes aplicacións científicas con campos da actividade profesional da súa contorna.!130

131 Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 2: Aplicacións da ciencia na conservación do medio ambiente CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE!131

132 1. Contaminación: concepto e tipos. 2. Contaminación do chan. 3. Contaminación da auga. 4. Contaminación do aire. 5. Contaminación nuclear. 6. Tratamento de residuos. 7. Nocións básicas e experimentais sobre química ambiental. 8. Desenvolvemento sustentable. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos Discrimina os distintos tipos de contaminantes da atmosfera, así como a súa orixe e efectos. 2. Contrastar en que consisten os distintos efectos ambientais tales como a choiva aceda, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono e o cambio climático Categoriza os efectos ambientais coñecidos como choiva aceda, efecto invernadoiro, destrución da capa de ozono e o cambio global a nivel climático e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta. 3. Precisar os efectos contaminantes que se derivan da actividade industrial e agrícola, principalmente sobre o chan Relaciona os efectos contaminantes da actividade industrial e agrícola sobre o chan. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. 5. Precisar en que consiste a contaminación nuclear, reflexionar sobre a xestión dos residuos nucleares e valorar críticamente a utilización da enerxía nuclear Establece en que consiste a contaminación nuclear, analiza a xestión dos residuos nucleares e argumenta sobre os factores a favor e en contra do uso da enerxía nuclear. 6. Identificar os efectos da radioactividade sobre o medio ambiente e a súa repercusión sobre o futuro da humanidade Recoñece e distingue os efectos da contaminación radioactiva sobre o medio ambiente e a vida en xeral. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. 8. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva de residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social Argumenta os proles e os contras da reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. 9. Utilizar ensaios de laboratorio relacionados coa química ambiental, coñecer que é unha medida de ph e a súa manexo para controlar o medio ambiente Formula ensaios de laboratorio para coñecer aspectos desfavorables do medioambiente. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. 11. Participar en campañas de sensibilización, a nivel do centro educativo, sobre a necesidade de controlar a utilización dos recursos enerxéticos ou doutro tipo Aplica xunto aos seus compañeiros medidas de control da utilización dos recursos e implica no mesmo ao propio centro educativo. 12. Deseñar estratexias para dar a coñecer aos seus compañeiros e persoas próximas a necesidade de manter o medioambiente Expón estratexias de sustentabilidade na contorna do centro.!132

133 Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 3: Investigación, Desenvolvemento e Innovación (I + D + i) CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 1. Concepto de I+D+i. Importancia para a sociedade. Innovación. 1. Analizar a incidencia da I+D+i na mellora da produtividade, aumento da competitividade no marco globalizador actual Relaciona os conceptos de Investigación, Desenvolvemento e innovación. Contrasta o tres etapas do ciclo I+D+i. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade Enumera que organismos e administracións fomentan a I+D+i no noso país a nivel estatal e autonómico. 3. Recompilar, analizar e discriminar información sobre distintos tipos de innovación en produtos e procesos, a partir de exemplos de empresas punteiras en innovación Precisa como a innovación é ou pode ser un factor de recuperación económica dun país Enumera algunhas liñas de I+D+i que hai na actualidade para as industrias químicas, farmacéuticas, alimentarias e enerxéticas. 4. Utilizar adecuadamente o TIC na procura, selección e proceso da información encamiñadas á investigación ou estudo que relacione o coñecemento científico aplicado á actividade profesional Discrimina sobre a importancia que teñen as tecnoloxías da información e a comunicación no ciclo de investigación e desenvolvemento. Contidos e Criterios de Avaliación do Bloque 4: Proxecto de investigación CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE!133

134 1. Proxecto de investigación. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación Utiliza argumentos xustificando as hipóteses que propón. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. 4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e en grupo Participa, valora e respecta o traballo individual e grupal. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado 5.1. Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfítico-tecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións.!134

135 3. CONTIDOS MÍNIMOS EXIXIBLES PARA SUPERAR A MATERIA Os contemplados no currículo da materia recollidos no DECRETO 86/2015, do 25 de Xuño, polo que se establece o currículo da Educación Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia ( DOG do 29 de Xuño) así como os obxectivos recollidos no Decreto. 4. AVALIACIÓN DAS COMPETENCIAS CRAVE COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do laboratorio. Est Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de ensaio que vai realizar. Bloque 1 Crit. Eval. 1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do laboratorio. Est Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de ensaio que vai realizar. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 1 Crit. Eval. 4. Aplicar as técnicas e o instrumental apropiado para identificar magnitudes. Est Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo físico ou químico. Bloque 1 Crit. Eval. 6. Separar os compoñentes dunha mestura Utilizando as técnicas instrumentais apropiadas. Est Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de sustancias débense utilizar nalgún caso concreto. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 1 Crit. Eval. 5. Preparar disolucións de diversa índole, utilizando estratexias prácticas. Est Decide que tipo de estratexia práctica é necesario aplicar para o preparado dunha disolución concreta. Bloque 1 Crit. Eval. 5. Preparar disolucións de diversa índole, utilizando estratexias prácticas. Est Decide que tipo de estratexia práctica é necesario aplicar para o preparado dunha disolución concreta. Bloque 1 Crit. Eval. 7. Predicir que tipo biomoléculas están presentes en distintos tipos de alimentos. Est Discrimina que tipos de alimentos conteñen a diferentes biomoléculas. Bloque 1 Crit. Eval. 7. Predicir que tipo biomoléculas están presentes en distintos tipos de alimentos. Est Discrimina que tipos de alimentos conteñen a diferentes biomoléculas. Bloque 1 Crit. Eval. 7. Predicir que tipo biomoléculas están presentes en distintos tipos de alimentos. Est Discrimina que tipos de alimentos conteñen a diferentes biomoléculas. 01 P. 009 A P. 013 A. C1 01 P. 017 A P. 017 A P. 023 A P. 025 A P. 029 A P. 035 A P. 044 A P. 049 A P. 051 A. C3 03 P. 057 A P. 057 A P. 059 A. 03!135

136 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. Bloque 1 Crit. Eval. 8. Determinar que técnicas habituais de desinfección hai que utilizar segundo o uso que se faga do material instrumental. Est Describe técnicas e determina o instrumental apropiado para os procesos cotiáns de desinfección. Bloque 1 Crit. Eval. 8. Determinar que técnicas habituais de desinfección hai que utilizar segundo o uso que se faga do material instrumental. Est Describe técnicas e determina o instrumental apropiado para os procesos cotiáns de desinfección. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Bloque 1 Crit. Eval. 11. Contrastar as posibles aplicacións científicas nos campos profesionais directamente relacionados coa súa contorna. Est Sinala diferentes aplicacións científicas con campos da actividade profesional da súa contorna. Bloque 1 Crit. Eval. 10. Analizar os procedementos instrumentais que se utilizan en diversas industrias como a alimentaria, agraria, farmacéutica, sanitaria, imaxe persoal, etc. Est Relaciona distintos procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de servizos. Bloque 2 Crit. Eval. 9. Utilizar ensaios de laboratorio relacionados coa química ambiental, coñecer que é unha medida de ph e a súa manexo para controlar o medio ambiente. Est Formula ensaios de laboratorio para coñecer aspectos desfavorables do medioambiente. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Discrimina os distintos tipos de contaminantes da atmosfera, así como a súa orixe e efectos. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Discrimina os distintos tipos de contaminantes da atmosfera, así como a súa orixe e efectos. Bloque 2 Crit. Eval. 2. Contrastar en que consisten os distintos efectos ambientais tales como a choiva aceda, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono e o cambio climático. Est Categoriza os efectos ambientais coñecidos como choiva aceda, efecto invernadoiro, destrución da capa de ozono e o cambio global a nivel climático e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta. Bloque 2 Crit. Eval. 2. Contrastar en que consisten os distintos efectos ambientais tales como a choiva aceda, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono e o cambio climático. Est Categoriza os efectos ambientais coñecidos como choiva aceda, efecto invernadoiro, destrución da capa de ozono e o cambio global a nivel climático e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. 03 P. 062 Traballa en P. 069 A P. 069 A P. 071 A P. 071 A. C3 04 P. 081 A P. 084 A P. 089 A P. 091 A P. 093 A P. 095 A P. 097 A P. 099 A P. 105 A. 01!136

137 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 2 Crit. Eval. 3. Precisar os efectos contaminantes que se derivan da actividade industrial e agrícola, principalmente sobre o chan. Est Relaciona os efectos contaminantes da actividade industrial e agrícola sobre o chan. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións. Bloque 2 Crit. Eval. 3. Precisar os efectos contaminantes que se derivan da actividade industrial e agrícola, principalmente sobre o chan. Est Relaciona os efectos contaminantes da actividade industrial e agrícola sobre o chan. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos. Bloque 2 Crit. Eval. 6. Identificar os efectos da radioactividade sobre o medio ambiente e a súa repercusión sobre o futuro da humanidade. Est Recoñece e distingue os efectos da contaminación radioactiva sobre o medio ambiente e a vida en xeral. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 4 Crit. Eval. 4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e en grupo. Est Participa, valora e respecta o traballo individual e grupal. Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. 05 P. 105 A P. 107 A P. 111 A P. 117 A: P. 124 Traballa en 06 P. 126 A P. 127 A P. 127 A P. 131 A P. 131 A P. 133 A P. 137 A. C1 07 P. 141 A P. 142 Traballa en 07 P. 143 A. 01!137

138 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. Bloque 2 Crit. Eval. 8. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva de residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social. Est Argumenta os proles e os contras da reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Discrimina os distintos tipos de contaminantes da atmosfera, así como a súa orixe e efectos. Bloque 2 Crit. Eval. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental. Est Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. Bloque 2 Crit. Eval. 11. Participar en campañas de sensibilización, a nivel do centro educativo, sobre a necesidade de controlar a utilización dos recursos enerxéticos ou doutro tipo. Est Aplica xunto aos seus compañeiros medidas de control da utilización dos recursos e implica no mesmo ao propio centro educativo. Bloque 2 Crit. Eval. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental. Est Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. Bloque 2 Crit. Eval. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental. Est Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. Bloque 2 Crit. Eval. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental. Est Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. Bloque 4 Crit. Eval. 4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e en grupo. Est Participa, valora e respecta o traballo individual e grupal. Bloque 2 Crit. Eval. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental. Est Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. Bloque 2 Crit. Eval. 5. Precisar en que consiste a contaminación nuclear, reflexionar sobre a xestión dos residuos nucleares e valorar críticamente a utilización da enerxía nuclear. Est Establece en que consiste a contaminación nuclear, analiza a xestión dos residuos nucleares e argumenta sobre os factores a favor e en contra do uso da enerxía nuclear. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións. 08 P. 149 A P. 151 A P. 151 A. C1, C3 08 P. 153 A P. 156 A P. 159 A P. 159 A P. 159 A. P1 08 P. 161 A P. 161 A. C1 08 P. 161 A. C1 08 P. 163 A P. 165 A P. 166 Traballa en.!138

139 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES lingüística lingüística lingüística lingüística lingüística Bloque 2 Crit. Eval. 8. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva de residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social. Est Argumenta os proles e os contras da reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. Bloque 2 Crit. Eval. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental. Est Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. 08 P. 168 A P. 168 A P. 186 Traballa en. 09 P. 187 A P. 188 A. 04 lingüística Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. 09D P. 193 A. 08 lingüística Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. 09D P. 194 A. 04 lingüística Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. 09D P. 195 A. 07 lingüística Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. 09D P. 195 A. 08 lingüística Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións. 09D P. 197 A. C1 lingüística Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. 09D P. 199 A. 03 lingüística Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións. 09D P. 201 A. C1 2. Mat. e Cienc. e Tecn. 2. Mat. e Cienc. e Tecn. 2. Mat. e Cienc. e Tecn. 2. Mat. e Cienc. e Tecn. Bloque 1 Crit. Eval. 4. Aplicar as técnicas e o instrumental apropiado para identificar magnitudes. Est Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo físico ou químico. Bloque 1 Crit. Eval. 4. Aplicar as técnicas e o instrumental apropiado para identificar magnitudes. Est Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo físico ou químico. Bloque 1 Crit. Eval. 4. Aplicar as técnicas e o instrumental apropiado para identificar magnitudes. Est Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo físico ou químico. Bloque 1 Crit. Eval. 4. Aplicar as técnicas e o instrumental apropiado para identificar magnitudes. Est Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo físico ou químico. 02 P. 029 A. C1 02 P. 031 A P. 031 A. C1 02 P. 033 A. 01!139

140 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES 2. Mat. e Cienc. e Tecn. 2. Mat. e Cienc. e Tecn. 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital Bloque 1 Crit. Eval. 4. Aplicar as técnicas e o instrumental apropiado para identificar magnitudes. Est Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo físico ou químico. Bloque 1 Crit. Eval. 4. Aplicar as técnicas e o instrumental apropiado para identificar magnitudes. Est Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo físico ou químico. Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Bloque 1 Crit. Eval. 11. Contrastar as posibles aplicacións científicas nos campos profesionais directamente relacionados coa súa contorna. Est Sinala diferentes aplicacións científicas con campos da actividade profesional da súa contorna. Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Bloque 3 Crit. Eval. 3. Recompilar, analizar e discriminar información sobre distintos tipos de innovación en produtos e procesos, a partir de exemplos de empresas punteiras en innovación. Est Precisa como a innovación é ou pode ser un factor de recuperación económica dun país. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Bloque 1 Crit. Eval. 10. Analizar os procedementos instrumentais que se utilizan en diversas industrias como a alimentaria, agraria, farmacéutica, sanitaria, imaxe persoal, etc. Est Relaciona distintos procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de servizos. Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Bloque 2 Crit. Eval. 5. Precisar en que consiste a contaminación nuclear, reflexionar sobre a xestión dos residuos nucleares e valorar críticamente a utilización da enerxía nuclear. Est Establece en que consiste a contaminación nuclear, analiza a xestión dos residuos nucleares e argumenta sobre os factores a favor e en contra do uso da enerxía nuclear. Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. 02 P. 033 A. C2 02 P. 035 A. C1, C2 01 P. 024 A P. 061 A P. 061 A P. 061 A P. 061 A P. 061 A P. 073 A. C2 04 P. 084 A P. 119 A P. 123 A. C1 06 P. 123 A. C2!140

141 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Discrimina os distintos tipos de contaminantes da atmosfera, así como a súa orixe e efectos. Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. Bloque 3 Crit. Eval. 4. Utilizar adecuadamente o TIC na procura, selección e proceso da información encamiñadas á investigación ou estudo que relacione o coñecemento científico aplicado á actividade profesional. Est Discrimina sobre a importancia que teñen as tecnoloxías da información e a comunicación no ciclo de investigación e desenvolvemento. Bloque 3 Crit. Eval. 4. Utilizar adecuadamente o TIC na procura, selección e proceso da información encamiñadas á investigación ou estudo que relacione o coñecemento científico aplicado á actividade profesional. Est Discrimina sobre a importancia que teñen as tecnoloxías da información e a comunicación no ciclo de investigación e desenvolvemento. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. 07 P. 133 A P. 133 A P. 153 A P. 157 A P. 157 A P. 175 A P. 175 A P. 175 A P. 175 A. C3 09 P. 177 A P. 177 A. C4 09 P. 177 A. C6!141

142 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital 3. Comp. Dixital Bloque 3 Crit. Eval. 3. Recompilar, analizar e discriminar información sobre distintos tipos de innovación en produtos e procesos, a partir de exemplos de empresas punteiras en innovación. Est Enumera algunhas liñas de I+D+i que hai na actualidade para as industrias químicas, farmacéuticas, alimentarias e enerxéticas. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Enumera que organismos e administracións fomentan a I+D+i no noso país a nivel estatal e autonómico. Bloque 3 Crit. Eval. 3. Recompilar, analizar e discriminar información sobre distintos tipos de innovación en produtos e procesos, a partir de exemplos de empresas punteiras en innovación. Est Precisa como a innovación é ou pode ser un factor de recuperación económica dun país. 09 P. 181 A P. 185 A P. 185 A Comp. Dixital Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. 09D P. 197 A Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do laboratorio. Est Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de ensaio que vai realizar. Bloque 1 Crit. Eval. 3. Contrastar algunhas hipóteses baseándose na experimentación, recompilación de datos e análises de resultados. Est Recolle e relaciona datos obtidos por distintos medios para transferir información de carácter científico. Bloque 1 Crit. Eval. 1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do laboratorio. Est Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de ensaio que vai realizar. Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do laboratorio. Est Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de ensaio que vai realizar. Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do laboratorio. Est Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de ensaio que vai realizar. Bloque 1 Crit. Eval. 1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do laboratorio. Est Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de ensaio que vai realizar. Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. 01 P. 005 A. P1, P2 01 P. 007 A P. 007 A. C1 01 P. 009 A P. 011 A P. 011 A P. 011 A P. 013 A P. 015 A P. 017 A P. 019 A. C1 01 P. 021 A. 01!142

143 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do laboratorio. Est Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de ensaio que vai realizar. Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do laboratorio. Est Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de ensaio que vai realizar. Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 10. Analizar os procedementos instrumentais que se utilizan en diversas industrias como a alimentaria, agraria, farmacéutica, sanitaria, imaxe persoal, etc. Est Relaciona distintos procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de servizos. Bloque 1 Crit. Eval. 6. Separar os compoñentes dunha mestura Utilizando as técnicas instrumentais apropiadas. Est Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de sustancias débense utilizar nalgún caso concreto. Bloque 1 Crit. Eval. 6. Separar os compoñentes dunha mestura Utilizando as técnicas instrumentais apropiadas. Est Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de sustancias débense utilizar nalgún caso concreto. Bloque 1 Crit. Eval. 6. Separar os compoñentes dunha mestura Utilizando as técnicas instrumentais apropiadas. Est Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de sustancias débense utilizar nalgún caso concreto. Bloque 1 Crit. Eval. 6. Separar os compoñentes dunha mestura Utilizando as técnicas instrumentais apropiadas. Est Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de sustancias débense utilizar nalgún caso concreto. Bloque 1 Crit. Eval. 6. Separar os compoñentes dunha mestura Utilizando as técnicas instrumentais apropiadas. Est Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de sustancias débense utilizar nalgún caso concreto. Bloque 1 Crit. Eval. 6. Separar os compoñentes dunha mestura Utilizando as técnicas instrumentais apropiadas. Est Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de sustancias débense utilizar nalgún caso concreto. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. 01 P. 021 A. C1 01 P. 024 A P. 024 A P. 025 A P. 025 A P. 037 A. C1 02 P. 037 A. C2 02 P. 039 A P. 039 A. C1 02 P. 039 A. C2 02 P. 041 A P. 042, A. Traballa en. 02 P. 043 A P. 043 A P. 044 A. 04!143

144 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a Bloque 1 Crit. Eval. 5. Preparar disolucións de diversa índole, utilizando estratexias prácticas. Est Decide que tipo de estratexia práctica é necesario aplicar para o preparado dunha disolución concreta. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións. Bloque 1 Crit. Eval. 4. Aplicar as técnicas e o instrumental apropiado para identificar magnitudes. Est Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo físico ou químico. Bloque 1 Crit. Eval. 6. Separar os compoñentes dunha mestura Utilizando as técnicas instrumentais apropiadas. Est Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de sustancias débense utilizar nalgún caso concreto. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 1 Crit. Eval. 5. Preparar disolucións de diversa índole, utilizando estratexias prácticas. Est Decide que tipo de estratexia práctica é necesario aplicar para o preparado dunha disolución concreta. Bloque 1 Crit. Eval. 5. Preparar disolucións de diversa índole, utilizando estratexias prácticas. Est Decide que tipo de estratexia práctica é necesario aplicar para o preparado dunha disolución concreta. Bloque 1 Crit. Eval. 5. Preparar disolucións de diversa índole, utilizando estratexias prácticas. Est Decide que tipo de estratexia práctica é necesario aplicar para o preparado dunha disolución concreta. Bloque 2 Crit. Eval. 9. Utilizar ensaios de laboratorio relacionados coa química ambiental, coñecer que é unha medida de ph e a súa manexo para controlar o medio ambiente. Est Formula ensaios de laboratorio para coñecer aspectos desfavorables do medioambiente. Bloque 1 Crit. Eval. 7. Predicir que tipo biomoléculas están presentes en distintos tipos de alimentos. Est Discrimina que tipos de alimentos conteñen a diferentes biomoléculas. Bloque 1 Crit. Eval. 7. Predicir que tipo biomoléculas están presentes en distintos tipos de alimentos. Est Discrimina que tipos de alimentos conteñen a diferentes biomoléculas. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. Bloque 2 Crit. Eval. 9. Utilizar ensaios de laboratorio relacionados coa química ambiental, coñecer que é unha medida de ph e a súa manexo para controlar o medio ambiente. Est Formula ensaios de laboratorio para coñecer aspectos desfavorables do medioambiente. Bloque 1 Crit. Eval. 7. Predicir que tipo biomoléculas están presentes en distintos tipos de alimentos. Est Discrimina que tipos de alimentos conteñen a diferentes biomoléculas. 02 P. 044 A P. 044 A P. 045 A P. 045 A P. 049 A. C2 03 P. 051 A. C1 03 P. 053 A P. 053 A P. 055 A P. 057 A. C1 03 P. 058 A P. 063 A P. 063 A P. 063 A P. 064 A P. 064 A. 05!144

145 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 1 Crit. Eval. 7. Predicir que tipo biomoléculas están presentes en distintos tipos de alimentos. Est Discrimina que tipos de alimentos conteñen a diferentes biomoléculas. Bloque 1 Crit. Eval. 11. Contrastar as posibles aplicacións científicas nos campos profesionais directamente relacionados coa súa contorna. Est Sinala diferentes aplicacións científicas con campos da actividade profesional da súa contorna. Bloque 1 Crit. Eval. 10. Analizar os procedementos instrumentais que se utilizan en diversas industrias como a alimentaria, agraria, farmacéutica, sanitaria, imaxe persoal, etc. Est Relaciona distintos procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de servizos. Bloque 1 Crit. Eval. 9. Precisar as fases e procedementos habituais de desinfección de materiais de uso cotián nos establecementos sanitarios, de imaxe persoal, de tratamentos de benestar e nas industrias e locais relacionados coas industrias alimentarias e as súas aplicacións. Est Resolve sobre medidas de desinfección de materiais de uso cotián en distintos tipos de industrias ou de medios profesionais. Bloque 1 Crit. Eval. 10. Analizar os procedementos instrumentais que se utilizan en diversas industrias como a alimentaria, agraria, farmacéutica, sanitaria, imaxe persoal, etc. Est Relaciona distintos procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de servizos. Bloque 1 Crit. Eval. 10. Analizar os procedementos instrumentais que se utilizan en diversas industrias como a alimentaria, agraria, farmacéutica, sanitaria, imaxe persoal, etc. Est Relaciona distintos procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de servizos. Bloque 1 Crit. Eval. 11. Contrastar as posibles aplicacións científicas nos campos profesionais directamente relacionados coa súa contorna. Est Sinala diferentes aplicacións científicas con campos da actividade profesional da súa contorna. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfíticotecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 1 Crit. Eval. 9. Precisar as fases e procedementos habituais de desinfección de materiais de uso cotián nos establecementos sanitarios, de imaxe persoal, de tratamentos de benestar e nas industrias e locais relacionados coas industrias alimentarias e as súas aplicacións. Est Resolve sobre medidas de desinfección de materiais de uso cotián en distintos tipos de industrias ou de medios profesionais. Bloque 1 Crit. Eval. 8. Determinar que técnicas habituais de desinfección hai que utilizar segundo o uso que se faga do material instrumental. Est Describe técnicas e determina o instrumental apropiado para os procesos cotiáns de desinfección. Bloque 1 Crit. Eval. 10. Analizar os procedementos instrumentais que se utilizan en diversas industrias como a alimentaria, agraria, farmacéutica, sanitaria, imaxe persoal, etc. Est Relaciona distintos procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de servizos. 03 P. 064 A P. 065 A P. 073 A P. 077 A P. 077 A. P3 04 P. 077 A. P6 04 P. 079 A P. 079 A P. 082 A. Traballa en. 04 P. 082 Traballa en. 04 P. 083 A P. 084 A P. 085 A P. 085 A. 03!145

146 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a Bloque 1 Crit. Eval. 10. Analizar os procedementos instrumentais que se utilizan en diversas industrias como a alimentaria, agraria, farmacéutica, sanitaria, imaxe persoal, etc. Est Relaciona distintos procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de servizos. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Discrimina os distintos tipos de contaminantes da atmosfera, así como a súa orixe e efectos. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 2 Crit. Eval. 2. Contrastar en que consisten os distintos efectos ambientais tales como a choiva aceda, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono e o cambio climático. Est Categoriza os efectos ambientais coñecidos como choiva aceda, efecto invernadoiro, destrución da capa de ozono e o cambio global a nivel climático e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Discrimina os distintos tipos de contaminantes da atmosfera, así como a súa orixe e efectos. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos. Bloque 2 Crit. Eval. 2. Contrastar en que consisten os distintos efectos ambientais tales como a choiva aceda, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono e o cambio climático. Est Categoriza os efectos ambientais coñecidos como choiva aceda, efecto invernadoiro, destrución da capa de ozono e o cambio global a nivel climático e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos. Bloque 2 Crit. Eval. 2. Contrastar en que consisten os distintos efectos ambientais tales como a choiva aceda, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono e o cambio climático. Est Categoriza os efectos ambientais coñecidos como choiva aceda, efecto invernadoiro, destrución da capa de ozono e o cambio global a nivel climático e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta. Bloque 2 Crit. Eval. 9. Utilizar ensaios de laboratorio relacionados coa química ambiental, coñecer que é unha medida de ph e a súa manexo para controlar o medio ambiente. Est Formula ensaios de laboratorio para coñecer aspectos desfavorables do medioambiente. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións. Bloque 2 Crit. Eval. 2. Contrastar en que consisten os distintos efectos ambientais tales como a choiva aceda, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono e o cambio climático. Est Categoriza os efectos ambientais coñecidos como choiva aceda, efecto invernadoiro, destrución da capa de ozono e o cambio global a nivel climático e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta. Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos. 05 P. 089 A P. 091 A P. 093 A P. 101 A P. 101 A. C1 05 P. 103 A P. 103 A P. 103 A P. 104 Traballa en 05 P. 104 Traballa en. 05 P. 104 Traballa en. 05 P. 105 A P. 105 A P. 106 A. 03!146

147 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a Bloque 2 Crit. Eval. 2. Contrastar en que consisten os distintos efectos ambientais tales como a choiva aceda, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono e o cambio climático. Est Categoriza os efectos ambientais coñecidos como choiva aceda, efecto invernadoiro, destrución da capa de ozono e o cambio global a nivel climático e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta. Bloque 2 Crit. Eval. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental. Est Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. Bloque 2 Crit. Eval. 2. Contrastar en que consisten os distintos efectos ambientais tales como a choiva aceda, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono e o cambio climático. Est Categoriza os efectos ambientais coñecidos como choiva aceda, efecto invernadoiro, destrución da capa de ozono e o cambio global a nivel climático e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfíticotecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Discrimina os distintos tipos de contaminantes da atmosfera, así como a súa orixe e efectos. Bloque 2 Crit. Eval. 3. Precisar os efectos contaminantes que se derivan da actividade industrial e agrícola, principalmente sobre o chan. Est Relaciona os efectos contaminantes da actividade industrial e agrícola sobre o chan. Bloque 2 Crit. Eval. 3. Precisar os efectos contaminantes que se derivan da actividade industrial e agrícola, principalmente sobre o chan. Est Relaciona os efectos contaminantes da actividade industrial e agrícola sobre o chan. Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. Bloque 2 Crit. Eval. 5. Precisar en que consiste a contaminación nuclear, reflexionar sobre a xestión dos residuos nucleares e valorar críticamente a utilización da enerxía nuclear. Est Establece en que consiste a contaminación nuclear, analiza a xestión dos residuos nucleares e argumenta sobre os factores a favor e en contra do uso da enerxía nuclear. Bloque 2 Crit. Eval. 5. Precisar en que consiste a contaminación nuclear, reflexionar sobre a xestión dos residuos nucleares e valorar críticamente a utilización da enerxía nuclear. Est Establece en que consiste a contaminación nuclear, analiza a xestión dos residuos nucleares e argumenta sobre os factores a favor e en contra do uso da enerxía nuclear. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 2 Crit. Eval. 3. Precisar os efectos contaminantes que se derivan da actividade industrial e agrícola, principalmente sobre o chan. Est Relaciona os efectos contaminantes da actividade industrial e agrícola sobre o chan. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. 05 P. 106 A P. 106 A P. 107 A P. 111 A P. 113 A P. 113 A P. 113 A. C4, C5 06 P. 115 A P. 115 A P. 121 A P. 121 A. C1 06 P. 124 Traballa en. 06 P. 125 A P. 125 A. 01!147

148 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a Bloque 2 Crit. Eval. 6. Identificar os efectos da radioactividade sobre o medio ambiente e a súa repercusión sobre o futuro da humanidade. Est Recoñece e distingue os efectos da contaminación radioactiva sobre o medio ambiente e a vida en xeral. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 2 Crit. Eval. 3. Precisar os efectos contaminantes que se derivan da actividade industrial e agrícola, principalmente sobre o chan. Est Relaciona os efectos contaminantes da actividade industrial e agrícola sobre o chan. Bloque 2 Crit. Eval. 9. Utilizar ensaios de laboratorio relacionados coa química ambiental, coñecer que é unha medida de ph e a súa manexo para controlar o medio ambiente. Est Formula ensaios de laboratorio para coñecer aspectos desfavorables do medioambiente. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. Bloque 2 Crit. Eval. 8. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva de residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social. Est Argumenta os proles e os contras da reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Discrimina os distintos tipos de contaminantes da atmosfera, así como a súa orixe e efectos. 06 P. 125 A P. 125 A P. 125 A P. 125 A P. 127 A P. 131 A. P2 07 P. 141 A. C1 07 P. 143 A P. 144 A P. 144 A P. 149 A. P3, P4 08 P. 155 A P. 156 A P. 156 A. 04!148

149 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Discrimina os distintos tipos de contaminantes da atmosfera, así como a súa orixe e efectos. Bloque 2 Crit. Eval. 8. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva de residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social. Est Argumenta os proles e os contras da reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. Bloque 2 Crit. Eval. 11. Participar en campañas de sensibilización, a nivel do centro educativo, sobre a necesidade de controlar a utilización dos recursos enerxéticos ou doutro tipo. Est Aplica xunto aos seus compañeiros medidas de control da utilización dos recursos e implica no mesmo ao propio centro educativo. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 2 Crit. Eval. 12. Deseñar estratexias para dar a coñecer aos seus compañeiros e persoas próximas a necesidade de manter o medioambiente. Est Expón estratexias de sustentabilidade na contorna do centro. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. Bloque 2 Crit. Eval. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental. Est Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. Bloque 3 Crit. Eval. 1. Analizar a incidencia da I+D+i na mellora da produtividade, aumento da competitividade no marco globalizador actual. Est Relaciona os conceptos de Investigación, Desenvolvemento e innovación. Contrasta o tres etapas do ciclo I+D+i. Bloque 4 Crit. Eval. 3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. Est Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose no TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Bloque 3 Crit. Eval. 3. Recompilar, analizar e discriminar información sobre distintos tipos de innovación en produtos e procesos, a partir de exemplos de empresas punteiras en innovación. Est Enumera algunhas liñas de I+D+i que hai na actualidade para as industrias químicas, farmacéuticas, alimentarias e enerxéticas. Bloque 2 Crit. Eval. 1. Precisar en que consiste a contaminación e categorizar os tipos máis representativos. Est Discrimina os distintos tipos de contaminantes da atmosfera, así como a súa orixe e efectos. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. 08 P. 165 A P. 166 Traballa en. 08 P. 166 Traballa en 08 P. 167 A P. 167 A P. 167 A P. 167 A P. 169 A P. 173 A. C1, C2 09 P. 177 A. C2 09 P. 179 A P. 183 A P. 186 Traballa en. 09 P. 187 A P. 187 A. 02!149

150 COMPETEN. CLAVE CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE TEMAS ACTIVIDADES 4. Aprender a 4. Aprender a 4. Aprender a Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. Bloque 3 Crit. Eval. 3. Recompilar, analizar e discriminar información sobre distintos tipos de innovación en produtos e procesos, a partir de exemplos de empresas punteiras en innovación. Est Enumera algunhas liñas de I+D+i que hai na actualidade para as industrias químicas, farmacéuticas, alimentarias e enerxéticas. Bloque 3 Crit. Eval. 3. Recompilar, analizar e discriminar información sobre distintos tipos de innovación en produtos e procesos, a partir de exemplos de empresas punteiras en innovación. Est Enumera algunhas liñas de I+D+i que hai na actualidade para as industrias químicas, farmacéuticas, alimentarias e enerxéticas. 09 P. 187 A P. 189 A P. 189 A Aprender a Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. 09D P. 193 A Aprender a Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. 09D P. 193 A. C2 4. Aprender a Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. 09D P. 202 Proxect o de. 4. Aprender a a 4. Aprender a a Bloque 2 Crit. Eval. 12. Deseñar estratexias para dar a coñecer aos seus compañeiros e persoas próximas a necesidade de manter o medioambiente. Est Expón estratexias de sustentabilidade na contorna do centro. Bloque 2 Crit. Eval. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental. Est Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. 08 P. 168 A P. 168 A. 05 Para cada tema os Recursos Didacticos dos que se dispón son os seguintes: 1. Libro do Alumno e da Alumna O Libro do Alumno e da Alumna consta de 9 temas para o Cuarto Curso da Educación Secundaria Obrigatoria da materia de Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional. 2. Cadernos de Actividades Os Cadernos de Actividades serven para reforzar contidos básicos do Libro do Alumno e da Alumna. Doutra banda, en combinación 4. Aprender 4. Aprender 5. Soc. e cívicas 5. Soc. e cívicas Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 2 Crit. Eval. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental. Est Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. 09 P. 188 A P. 188 A P. 099 A P. 115 A. 02!150

151 5. Soc. e cívicas 5. Soc. e cívicas 5. Soc. e cívicas 5. Soc. e cívicas 5. Soc. e cívicas 5. Soc. e cívicas 5. Soc. e cívicas 5. Soc. e cívicas 5. Soc. e cívicas 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. Bloque 2 Crit. Eval. 5. Precisar en que consiste a contaminación nuclear, reflexionar sobre a xestión dos residuos nucleares e valorar críticamente a utilización da enerxía nuclear. Est Establece en que consiste a contaminación nuclear, analiza a xestión dos residuos nucleares e argumenta sobre os factores a favor e en contra do uso da enerxía nuclear. Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. Bloque 2 Crit. Eval. 8. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva de residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social. Est Argumenta os proles e os contras da reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. Bloque 2 Crit. Eval. 8. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva de residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social. Est Argumenta os proles e os contras da reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. Bloque 2 Crit. Eval. 10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental. Est Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. Bloque 2 Crit. Eval. 11. Participar en campañas de sensibilización, a nivel do centro educativo, sobre a necesidade de controlar a utilización dos recursos enerxéticos ou doutro tipo. Est Aplica xunto aos seus compañeiros medidas de control da utilización dos recursos e implica no mesmo ao propio centro educativo. Bloque 2 Crit. Eval. 8. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva de residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social. Est Argumenta os proles e os contras da reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. Bloque 2 Crit. Eval. 12. Deseñar estratexias para dar a coñecer aos seus compañeiros e persoas próximas a necesidade de manter o medioambiente. Est Expón estratexias de sustentabilidade na contorna do centro. Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio. Est Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Bloque 1 Crit. Eval. 1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do laboratorio. Est Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de ensaio que vai realizar. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfíticotecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. 06 P. 123 A P. 151 A P. 151 A P. 155 A P. 156 A P. 159 A P. 163 A P. 169 A P. 169 A P. 009 A. I2 01 P. 013 A P. 022 Traballa en P. 023 A P. 023 A P. 041 A. 02!151

152 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. Bloque 1 Crit. Eval. 5. Preparar disolucións de diversa índole, utilizando estratexias prácticas. Est Decide que tipo de estratexia práctica é necesario aplicar para o preparado dunha disolución concreta. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfíticotecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Expresa con precisión e coherencia tanto verbalmente como por escrito as conclusións das súas investigacións. Bloque 2 Crit. Eval. 9. Utilizar ensaios de laboratorio relacionados coa química ambiental, coñecer que é unha medida de ph e a súa manexo para controlar o medio ambiente. Est Formula ensaios de laboratorio para coñecer aspectos desfavorables do medioambiente. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfíticotecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Bloque 2 Crit. Eval. 3. Precisar os efectos contaminantes que se derivan da actividade industrial e agrícola, principalmente sobre o chan. Est Relaciona os efectos contaminantes da actividade industrial e agrícola sobre o chan. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfíticotecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 2 Crit. Eval. 9. Utilizar ensaios de laboratorio relacionados coa química ambiental, coñecer que é unha medida de ph e a súa manexo para controlar o medio ambiente. Est Formula ensaios de laboratorio para coñecer aspectos desfavorables do medioambiente. Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfíticotecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Bloque 2 Crit. Eval. 4. Precisar os axentes contaminantes da auga e informar o tratamento de depuración das mesmas. Recompila datos de observación e experimentación para detectar contaminantes na auga. Est Discrimina os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Bloque 4 Crit. Eval. 1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias de traballo científico. Est Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Bloque 4 Crit. Eval. 2. Elaborar hipótese, e contrastalas a través da experimentación ou a observación e argumentación. Est Utiliza argumentos justificando as hipóteses que propón. 02 P. 043 A P. 063 A P. 063 A P. 063 A P. 099 A. P1 05 P. 105 A P. 117 A: P. 125 A P. 135 A. C1 07 P. 137 A. C1 07 P. 142 Traballa en. 07 P. 142 Traballa en. 07 P. 143 A P. 143 A P. 143 A. 02!152

153 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. 6. Sent. de Inic. e Esp. emprend. Bloque 2 Crit. Eval. 7. Precisar as fases procedimentales que interveñen no tratamento de residuos. Est Determina os procesos de tratamento de residuos e valora críticamente a recollida selectiva dos mesmos. Bloque 2 Crit. Eval. 12. Deseñar estratexias para dar a coñecer aos seus compañeiros e persoas próximas a necesidade de manter o medioambiente. Est Expón estratexias de sustentabilidade na contorna do centro. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfíticotecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfíticotecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. Bloque 3 Crit. Eval. 3. Recompilar, analizar e discriminar información sobre distintos tipos de innovación en produtos e procesos, a partir de exemplos de empresas punteiras en innovación. Est Enumera algunhas liñas de I+D+i que hai na actualidade para as industrias químicas, farmacéuticas, alimentarias e enerxéticas. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. Bloque 3 Crit. Eval. 2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de innovación xa sexa en produtos ou en procesos, valorando críticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de organismos estatais ou autonómicos e de organizacións de diversa índole. Est Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfíticotecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. 08 P. 153 A. C1 08 P. 166 Traballa en 08 P. 166 Traballa en. 08 P. 167 A P. 179 A P. 179 A P. 181 A P. 181 A P. 183 A P. 183 A. C1, C2 09 P. 187 A Sent. de Inic. e Esp. emprend. Bloque 4 Crit. Eval. 5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado. Est Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese cienfíticotecnolóxico, animais e/ou plantas, os ecosistemas da súa contorna ou a alimentación e nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. 09D P. 202 Proxect o de.!153

154 5. METODOLOXÍA. ORIENTACIÓNS DIDÁCTICAS RECURSOS DIDÁCTICOS Recursos Didácticos Xunto co resto de materiais, constitúen un instrumento para atender ás necesidades individuais do alumnado, xa que permiten practicar aqueles coñecementos que secuencian os distintos temas. 3. Recursos Didácticos Direccións de Internet. Cada tema dispón de direccións de Internet que serven para reforzar e complementar os contidos, habilidades e competencias traballadas en cada tema. Actividades de Avaliación Inicial. Unha páxina de actividades deseñadas para avaliar os coñecementos previos do alumnado antes de iniciar o estudo de cada un dos temas. Actividades de Reforzo e Ampliación. Unha páxina de actividades de reforzo e outra de ampliación permiten consolidar os coñecementos dos contidos do tema e ampliar algúns aspectos importantes. Actividades de Avaliación Final. Dez preguntas seguindo o modelo das avaliacións de diagnóstico para a Educación Secundaria Obrigatoria permiten avaliar o nivel de logro de cada un dos Estándares de Aprendizaxe alcanzada polos alumnos. Actividades de Avaliacións Trimestrais e Finais de curso. Estas actividades permitirán tanto realizar Avaliacións de conxunto cando o docente considéreo conveniente como dispor de Probas de Recuperación para o alumnado que non superase a Avaliación continua.!154

155 6. ELEMENTOS TRANSVERSAIS FOMENTO DA LECTURA. COMPRENSIÓN LECTORA. EXPRESIÓN ORAL E ESCRITA Fomento da Lectura. Comprensión Lectora. Os obxectivos do noso proxecto para a Educación Secundaria: Potenciar o gusto pola lectura e as habilidades de lectoescritura desde a certeza que son o alicerce de calquera aprendizaxe significativa. Sumar e coordinar os esforzos das distintas áreas curriculares e das familias para facer posible o citado propósito. Deseñar estratexias de intervención que se traduzan en propostas lúdicas e participativas, cuxa posta en marcha comprometa a toda a comunidade escolar. Harmonizar o plan de lectura co nivel de cada curso ou grupo e integralo na dinámica cotiá do centro. Crear ambientes que favorezan o desexo de ler e axuden a concibir a lectura como unha actividade pracenteira. Presentar a lectura e a escritura como fontes de coñecemento e de enriquecemento lingüístico e persoal indispensables na sociedade da información. Animar a afección pola lectura mediante unha selección de obras que considere o nivel formativo, as preferencias e os intereses dos estudantes. Desenvolver o gusto por ler de forma expresiva e dramatizada. Estimular a elaboración propia de textos a través da lectura comprensiva de modelos, así como o interese por compartir e comentar estas creacións individuais. Promover a sensibilidade, a imaxinación, a creatividade e as habilidades críticas e interpretativas desde enfoques individuais que partan dun diálogo aberto coas obras e cos outros lectores. Incentivar reflexións argumentadas e coherentes sobre a forma e o tema das lecturas que sirvan para definir miradas persoais que respecten unha base textual. Suscitar a análise e a vivencia estética das manifestacións literarias. Fomentar o uso da biblioteca e da aula de informática utilizándoas como espazos privilexiados de aprendizaxe e goce. Activar bibliotecas de aula xestionadas polos alumnos coa intención de fortalecer vínculos de complicidade e diálogo a partir das súas experiencias lectoras. Impulsar un uso produtivo do TIC que permita localizar e seleccionar datos e informacións de maneira áxil e eficiente, empregando as novas tecnoloxías como instrumentos de motivación, de comunicación e de acceso á lectura. COMUNICACIÓN AUDIOVISUAL. TECNOLOXÍAS DA INFORMACIÓN E A COMUNICACIÓN Na actualidade a introdución e xeneralización do uso das Tecnoloxías da Información e a Comunicación tanto na contorna social do alumnado como, especificamente, no ámbito escolar fan necesario que os educandos se familiaricen con esta nova realidade como elemento esencial da súa formación. O termo TIC engloba, ademais, unha gran diversidade de realidades sociais e educativas ás que o profesorado deberá facer fronte desde a aula. Para estruturar adecuadamente o traballo educativo do TIC na ESO afrontaremos este novo reto educativo a partir deste tres obxectivos: a) Levar a cabo unha primeira aproximación á adquisición das habilidades e destrezas directamente relacionadas coas ferramentas informáticas. b) Potenciar a familiarización do alumnado coas contornas comunicativos e sociais que supoñen o TIC na súa máis ampla acepción.!155

156 c) Desenvolver a propia tarefa educativa a través do uso dos novos medios e ferramentas que achegan o TIC. EDUCACIÓN CÍVICA E CONSTITUCIONAL Na educación actual é cada vez máis necesario dispor dun currículo no que valores, saberes, prácticas e comportamentos teñan como finalidade común conseguir que no futuro as alumnas e os alumnos participen plenamente nunha sociedade tolerante, solidaria, responsable e dialogante. A Educación cívica e constitucional contribúe a desenvolver este novo reto educativo propiciando a adquisición de habilidades e virtudes cívicas para exercer a cidadanía democrática, desenvolvendo o coñecemento das nosas institucións e do noso ordenamento xurídico básico e favorecendo a convivencia en sociedade. 7. TEMPORALIZACIÓN POR AVALIACIÓN Primeira avaliación: Unidades 1, 2, 3, 4 Segunda avaliación: Unidades 5, 6, 7 Terceira avaliación: Unidades 8, 9, dossier. Proxecto de investigación!156

157 PROGRAMACIÓN 1º DE BACHARELATO-FÍSICA E QUÍMICA Introdución O estudo da Física e da Química nesta etapa educativa trata de iniciar o estudo científico rigoroso do medio material, co axeitado desenvolvemento matemático, conectado con feitos experimentais e proxectados na interpretación dos fenómenos físicos e químicos e nas aplicacións prácticas que destes estudos derívanse. No primeiro cuadrimestre impartirase a Física e no segundo a Química. O material básico para o desenvolvento da materia será o libro de texto FQ 1º de BRUÑO e as correspondentes explicacións do profesor/a, documentos escritos, páxinas web e apoio experimental en aula. O apoio no laboratorio non é posible por non dispoñer de horario para dita actividade. CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES Os contemplados no currículo da materia recollidos no DECRETO 86/2015, do 25 de Xuño, polo que se establece no currículo da Educación Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia ( DOG do 29 de Xuño), agás aquelas magnitudes definidas mediante un produto vectorial (momento dunha forza con respecto a un punto e momento angular ou cinético dunha partícula con respecto a un punto), pois supoñen unha grande dificultade matemática para o alumnado.!157

158 UNIDADE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA OBXECTIVOS 1. Mostrar a ciencia coma unha labor colectiva en constante evolución. Empregar, con certa autonomía, procedementos propios da ciencia, tanto documentais como experimentais (plantexar problemas, formular e contrastar hipóteses, realizar experiencias, etc.). Recoñecer o peso da ciencia na bagaxe cultural do individuo, así coma as implicacións que ten sobre o coidado do medio, o desenvolvemento da tecnoloxía e os beneficios que teñen as súas aplicacións na calidade de vida dos cidadans. Empregar con soltura as unidades do Sistema Internacional de Unidades. Comprender que non é posible realizar medidas sen cometer erros. Saber realizar con método e coidado a toma e ordenación dos datos experimentais. Confeccionar táboas e esquemas. Realizar con rigor o tratamento dos datos experimentais. Representar variables gráficamente. Relacionar os coñecementos adquiridos cos adquiridos por outras vías diferentes á académica, de forma que se podan realizar análises críticas ben fundamentadas. Saber expresar as medidas realizadas utilizando as diferentes notacións, o redondeo e o número de cifras significativas correctas. Coñecer as normas de seguridade e hixiene no traballo de laboratorio. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao método científico. Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao laboratorio. Entender a información transmitida a través dun informe científico. Localizar, resumir e expresar ideas científicas a partir dun texto. Argumentar o propio punto de vista nun debate de contido científico. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Empregar, con certa autonomía, procedementos propios da ciencia, tanto documentais coma experimentais (plantexar problemas, formular e contrastar hipóteses, realizar experiencias, etc.) Recoñecer o peso da ciencia na bagaxe cultural do individuo, así coma as implicacións que ten sobre o coidado do medio, o desenvolvemento da tecnoloxía e os beneficios que teñen as súas aplicacións na calidade de vida dos cidadans. Manexar con soltura as unidades do Sistema Internacional de Unidades. Comprender que non é posible realizar medidas sen cometer erros. Saber realizar con método e coidado a toma e ordenación dos datos experimentais. Confeccionar táboas e esquemas. Realizar con rigor ou tratamento dos datos experimentais e saber como representar variables gráficamente. Relacionar os coñecementos adquiridos cos adquiridos por outras vías diferentes á académica, de forma que se poidan realizar análises críticas ben fundamentadas.!158

159 Saber expresar as medidas realizadas utilizando as diferentes notacións, o redondeo e o número de cifras significativas correctas. Competencia dixital Investigar nas fontes bibliográficas e en Internet acerca dos contidos da unidade. Organizar e expresar a información convenientemente. Realizar actividades interactivas utilizando os contidos desta unidade. Aprender a aprender Realizar esquemas e resumos relativos ao método científico, as magnitudes e unidades, a medida e á expresión de resultados e o laboratorio. Identificar e manexar a diversidade de respostas posibles ante unha mesma situación. Traballar en equipo de maneira creativa, produtiva e responsable. Confrontar ordenada e críticamente coñecementos, informacións e opinións diversas. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Desenvolver o espírito crítico e o afán de coñecer. Estudar e explicar fenómenos cotiáns aplicando o método científico. CONTIDOS A ciencia e os seus métodos. Formulación de hipóteses. Simplificación dos problemas reais. Modelos. Ou corpo de coñecementos vixente. Teorías científicas. Magnitudes. Sistema Internacional de Unidades. Instrumentos de medida. Cifras significativas. Deseño de experimentos. Definición de variables e seu control nos experimentos. Expresión das medidas. Erros labores nas medidas directas e indirectas. Notación científica e decimal. Redondeo. Ordenación e tratamento de datos. Análise de resultados. Representacións gráficas. Normas de seguridade non laboratorio. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Coñecer, empregar e aplicar as características do traballo científico non estudo dos fenómenos físicos e químicos. Coeñecer, empregar e aplicar as novas tecnoloxías da información e a comunicación no estudo dos fenómenos físicos e químicos. Recoñecer o carácter vectorial dalgunhas magnitudes físicas. Coñecer e empregar o sistema internacional de unidades.!159

160 Recoñecer a necesidade do uso da análise dimensional para a resolución de problemas de diferentes ámbitos da física e a química. Analizar situacións e obter información sobre fenómenos físicos e químicos empregando as estratexias básicas do traballo científico. Interpretar información de carácter científico e utilizar dita información para formarse unha opinión propia, expresarse con precisión e argumentar sobre problemas relacionados coa ciencia. Relacionar matematicamente as leis e principios que rixen os diferentes fenómenos físicos e químicos. Elaborar e interpretar representacións gráficas de diferentes procesos físicos e químicos a partir dos datos obtidos en experiencias de laboratorio ou virtuais e relacionar resultar obtidos coas ecuacións matemáticas que representan as leis e principios subxacentes. Coñecer as normas xerais de seguridade como o medio máis eficaz de previr accidentes. Valorar a importancia do traballo experimental na actividade científica, dacordo con instrucións dadas e respectando as normas de seguridade. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1.1. Aplica habilidades necesarias para a investigación científica, plantexando preguntas, identificando problemas, recollendo datos, deseñando estratexias de resolución de problemas, utilizando modelos e leis, revisando o proceso e obtendo conclusións Realiza experiencias no laboratorio ou con aplicacións virtuais interactivas sobre algúns aspectos desenvoltos ao longo do curso Utiliza as novas tecnoloxías da información e comunicación para coñecer as unidades do Sistema Internacional Distingue entre magnitudes escalares e vectoriais e opera adecuadamente con elas Sabe expresar no Sistema Internacional calquera magnitude expresada noutras unidades Efectúa a análise dimensional das ecuacións que relacionan as diferentes magnitudes nun proceso físico ou químico Resolve exercicios numéricos expresando ou valor das magnitudes empregando a notación científica, estima as incertidumes de medida e erro relativo asociados e contextualiza os resultados Resolve exercicios nos que a información debe deducirse a partir dos datos proporcionados e das ecuacións que rixen o fenómeno e contextualiza os resultados A partir dun texto científico, extrae e interpreta a información, argumenta con rigor e precisión empregando a terminoloxía adecuada Deduce expresións matemáticas a partir doutras dadas empregando os principios e leis involucrados Elabora e interpreta representacións gráficas de diferentes procesos físicos e químicos a partir dos datos obtidos en experiencias de laboratorio ou virtuais e relaciona resultar obtidos coas ecuacións que representan as leis e principios subxacentes Acepta e recoñece a necesidade de cumprir as normas de seguridade no traballo dentro do laboratorio como medio de previr e evitar accidentes que prexudiquen a súa saúde, a dos seus compañeiros e a do medio ambiente Realiza experiencias no laboratorio ou con aplicacións virtuais interactivas sobre algúns aspectos desenvoltos ao longo do curso.!160

161 UNIDADE 2. PRINCIPIOS DA QUÍMICA OBXECTIVOS 1. Coñecer e comprender a constitución da materia e súas propiedades. Comprender o concepto de sustancia química. Diferenciar entre elementos e compostos. Coñecer e comprender as leis da química, como base científica da mesma. Contrastar os diferentes tipos de leis e comprender os seus acertos e erros no desenvolvemento da ciencia. Destacar os aspectos máis relevantes da teoría atómica de Dalton. Coñecer o concepto actual da organización da materia. Entender o fundamento da espectrometría de masas Saber calcular fórmulas empíricas e moleculares. Adquirir hábitos de seguridade no emprego de instrumentos de laboratorio e na manipulación de sustancias químicas. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao método científico. Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao laboratorio. Entender a información transmitida a través dun informe científico. Localizar, resumir e expresar ideas científicas a partir dun texto. Argumentar o propio punto de vista nun debate de contido científico. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Coñecer e comprender a constitución da materia e as súas propiedades. Comprender o concepto de sustancia química. Diferenciar entre elementos e compostos. Coñecer e comprender as leis da química, como base científica da mesma. Contrastar os diferentes tipos de leis e comprender os seus acertos e erros no desenvolvemento da ciencia. Destacar os aspectos máis relevantes da teoría atómica de Dalton. Coñecer o concepto actual da organización da materia. Entender o fundamento da espectrometría de masas Saber calcular fórmulas empíricas e moleculares. Adquirir hábitos de seguridade no emprego de instrumentos de laboratorio e na manipulación de sustancias químicas. Competencia dixital Investigar nas fontes bibliográficas e en Internet achega dos contidos da unidade. Organizar e expresar a información. Realizar actividades interactivas utilizando os contidos desta unidade.!161

162 Aprender a aprender Identificar e empregar a diversidade de respostas posibles ante unha mesma situación. Traballar en equipo de maneira creativa, produtiva e responsable. Confrontar ordenada e críticamente coñecementos, informacións e opinións diversas. Competencias sociais e cívicas Amosar curiosidade polo coñecemento da materia. Valorar a importancia de traballar con orde e rigor. Ser coidadoso no uso do instrumental de laboratorio. Recoñecer as técnicas experimentais como parte importante da formación integral. Contrastar diferentes puntos de información, relativos a problemas físico-químicos importantes na nosa sociedade. Recoñecer actitudes positivas asociadas a un bo traballo científico, informándose correctamente e afrontando con responsabilidade e flexibilidade as novas ideas científicas. Interese por aprender a respectar o medio ambiente. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Desenvolver o espírito crítico e o afán de coñecer. Estudar e explicar fenómenos cotiáns aplicando o método científico. CONTIDOS A Química: estudo da constitución da materia. Concepto de sustancia química. Sustancias puras. Mesturas. Métodos de separación de mesturas. Elementos e compostos. Antigas leis ponderais da Química. Lei de conservación da masa ou lei de Lavoisier. Lei das proporcións definidas ou da composición constante. Lei das proporcións múltiples. Lei das proporcións recíprocas ou lei dos pesos de combinación. Lei dos volumes de combinación ou lei de Gai-Lussac. Teoría atómica de Dalton. Teoría molecular de Avogadro. Concepto actual da organización da materia. Partículas elementais. Átomos. Agrupacións de átomos. Sustancias químicas e mesturas. Elementos e compostos. Cálculo de fórmulas e composición centesimal. Masas atómicas e moleculares. Espectrometría de masas. Composición centesimal. Fórmulas empíricas e moleculares. Cálculo da fórmula empírica a partir da composición centesimal. Fórmulas non desenvoltas, semidesenvoltas e desenvoltas. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Diferenciar entre cambios físicos e químicos e describir e identificar sustancias químicas presentes na vida cotiá. Coñecer a teoría atómica de Dalton así coma as leis básicas asociadas ao seu establecemento. Coñecer as partículas elementais da materia e diferenciar os tipos de agrupacións que poden darse. Calcular masas atómicas e moleculares, comprendendo o significado da relatividade das mesmas.!162

163 Calcular a masa atómica dun elemento a partir dos datos espectrométricos obtidos para os diferentes isótopos do mesmo. Formular adecuadamente un composto con indicación dúas seus ligazóns e estrutura. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1.1. Diferencia un cambio físico dun químico e identifica sustancias químicas presentes na vida cotiá Diferenza entre sustancias químicas ou mesturas e elementos e compostos que se encontren no contorna cotián Identifica a técnica de separación de mesturas segundo as propiedades dos seus compoñentes Aplica as leis ponderais na resolución de exercicios e cuestións e diferenza entre os distintos tipos de leis Xustifica a teoría atómica de Dalton e a discontinuidade da materia a partir das leis fundamentais da Química exemplificándolo con reaccións Coñece as partículas elementais da materia e explica con exemplos distintos tipos de agrupacións Calcula masas atómicas e moleculares e determina a fórmula empírica a partir da súa composición centesimal Utilizar os datos obtidos mediante técnicas espectrométricas para calcular masas atómicas Escribe as posibles fórmulas dun composto (molecular, empírica e desenvolta) a partir dunha dada e da súa composición centesimal.!163

164 UNIDADE 3. A UNIDADE FUNDAMENTAL DA QUÍMICA: O MOL OBXECTIVOS 1. Comprender as conexións que utiliza a ciencia para relacionar o mundo do átomo co do ser humano. Profundar no concepto de mol e comprender que é a base de cálculo nas transformacións químicas. Utilizar o concepto do mol como unidade de cantidade de sustancia química, relacionándoa co número de Avogadro. Aplicar o concepto de mol de forma operativa nos cálculos químicos. Precisar os conceptos de número másico, masa atómica, masa molecular, masa molar e volume molar. Diferenciar e comprender os distintos tipos de notación, ao representar unha sustancia química. Determinar o número de moles coñecendo a masa, o número de moléculas e o volume dun gas, aplicando a ecuación xeral dous gases. Utilizar a ecuación xeral dous gases para determinar masas molares, volumes molares e densidade dos gases, comparándoas coas do aire. Diferenciar as diversas formas de expresar a concentración dunha disolución. Coñecer os factores que afectan á solubilidade dunha disolución. Preparar unha disolución a partir doutra da mesma sustancia de concentración coñecida. Recoñecer a importancia da teoría cinético molecular. Coñecer como un soluto altera as propiedades coligativas características dun disolvente. Comprender como esta variación non depende especialmente da natureza química do soluto. Manexar con solvencia as diversas ecuacións que permiten pescudar matematicamente o valor das variacións das propiedades coligativas. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao método científico. Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao laboratorio. Entender a información transmitida a través dun informe científico. Localizar, resumir e expresar ideas científicas a partir dun texto. Argumentar o propio punto de vista nun debate de contido científico. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Comprender as conexións que utiliza a ciencia para relacionar o mundo do átomo co do ser humano. Profundar no concepto de mol e comprender que é a base de cálculo nas transformacións químicas. Utilizar o concepto de mol como unidade de cantidade de sustancia química, relacionándoa co número de Avogadro. Aplicar o concepto de mol de forma operativa nos cálculos químicos. Precisar os conceptos de número másico, masa atómica, masa molecular, masa molar e volume molar. Diferenciar e comprender os distintos tipos de notación, ao representar unha sustancia química. Determinar o número de moles coñecendo a masa, o número de moléculas e o volume dun gas, aplicando a ecuación xeral dos gases.!164

165 Utilizar a ecuación xeral dos gases para determinar masas molares, volumes molares e densidade dos gases, comparándoas coas do aire. Diferenciar as diversas formas de expresar a concentración dunha disolución. Coñecer os factores que afectan á solubilidade dunha disolución. Preparar unha disolución a partir doutra da mesma sustancia de concentración coñecida. Recoñecer a importancia da teoría cinético molecular. Coñecer como un soluto altera as propiedades coligativas características dun disolvente. Comprender como esta variación non depende especialmente da natureza química do soluto. Manexar con solvencia as diversas ecuacións que permiten pescudar matematicamente ou valor das variacións das propiedades coligativas. Competencia dixital Investigar nas fontes bibliográficas e en Internet achega dúas contidos da unidade. Organizar e expresar a información convenientemente. Aprender a aprender Identificar e manexar a diversidade de respostas posibles ante unha mesma situación. Traballar en equipo de maneira creativa, produtiva e responsable. Confrontar ordenada e críticamente coñecementos, informacións e opinións diversas. Competencias sociais e cívicas Desenvolver actitudes positivas ante situacións desfavorables. Colaborar no cumprimento das normas de seguridade e limpeza no laboratorio. Desenvolver hábitos de pensamento baseados no método científico. Amosar interese polo rigor e a precisión ante as condicións de realización das medicións. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Desenvolver o espírito crítico e o afán de coñecer. Interese por analizar os fenómenos relacionados coa ciencia e os seus métodos de estudo mediante a experiencia de laboratorio. CONTIDOS 1. O mol. Definición do mol e Número de Avogadro. Masa molar. Volume molar 2. Disolucións. Medida da concentración. Solubilidade e saturación. Factores que afectan á solubilidade 3. Leis experimentais dos gases ideais. Ecuación xeral e ecuación de estado. Lei de Dalton das presións parciais nunha mestura de gases. Lei de Amagat 4. Teoría cinético molecular dos gases ideais. Aplicación aos sólidos. Aplicación aos líquidos. Aplicación ás disolucións 5. Propiedades coligativas das disolución. Propiedades coligativas dos electrolitos!165

166 . CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Explicar e utilizar o mol como unidade fundamental da medida de materia en Química. Realizar os cálculos necesarios para a preparación de disolucións dunha concentración dada e expresala en calquera das formas establecidas. Utilizar a ecuación de estado dos gases ideais para establecer relacións entre P, V e Aplicar a ecuación dos gases ideais para o cálculo da masa molecular e a determinación de fórmulas moleculares. Relacionar as distintas propiedades macroscópicas da materia coa súa constitución interna á luz da teoría cinético-molecular. Explicar a variación das propiedades coligativas entre unha disolución e ou disolvente puro. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1.1. Convirte a moles diversas cantidades de materia expresadas en masa Relaciona a masa molecular, a masa e os moles 2.1. Expresa a concentración dunha disolución utilizando as diferentes formas posibles Prepara no laboratorio, realizando os cálculos necesarios, disolucións de concentración determinada, a partir doutras de concentración coñecida; os solutos en estado sólido Determina as magnitudes que definen un gas aplicando a ecuación de estado dos gases ideais Realiza cálculos con mesturas de gases relacionando a presión total dun sistema coa fracción molar e a ecuación de estado dos gases ideais Relaciona a fórmula empírica e molecular dun composto coa súa composición centesimal aplicando a ecuación de estado dos gases ideais Interpreta as propiedades dos diversos estados físicos en función da súa estrutura molecular e das forzas de interacción Interpreta a variación das temperaturas de fusión e ebulición dun líquido ao que se lle engade un soluto relacionándoo con algún proceso de interese no noso entorno Utiliza o concepto de presión osmótica para describir o paso de disolventes a través dunha membrana semipermeable.!166

167 UNIDADE 6. REACCIÓNS QUÍMICAS OBXECTIVOS 1. Comprender os cambios que se producen nas transformacións químicas. Aplicar estratexias propias da metodoloxía científica para coñecer e comprender as reaccións químicas. Profundar no estudo atómico-molecular das reaccións químicas. Resolver cuestións e exercicios relacionados coa proporcionalidade das leis coñecidas. Diferenciar as transformacións químicas pola natureza dos reactivos ou polos seus cambios enerxéticos. Caracterizar as reaccións acedo-base e as reaccións redox. Realizar cálculos estequiométricos e volumétricos nas reaccións químicas. Entender que e como estuda a termodinámica aos sistemas químicos. Realizar cálculos teóricos sobre a enerxía implicada nas reaccións químicas e estudar a súa relación coa estequiometría, co estado físico das sustancias e coas condicións nas que se leva a cabo a reacción. Entender o concepto de equilibrio químico. Resolver cuestións e exercicios, onde unha das sustancias reaccionantes limita a extensión da reacción química. Avaliar e rendibilizar positivamente a realización de prácticas e experiencias con procesos químicos. Entender a importancia do compoñente enerxético das reaccións e as súas aplicacións prácticas. Recoñecer as aportacións da Química na formación integral do individuo. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao contido da unidade. Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao laboratorio. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Comprender os cambios que se producen nas transformacións químicas. Aplicar estratexias propias da metodoloxía científica para coñecer e comprender as reaccións químicas. Profundar no estudo atómico-molecular das reaccións químicas. Resolver cuestións e exercicios relacionados coa proporcionalidade das leis coñecidas. Diferenciar as transformacóns químicas pola natureza dos reactivos ou polos seus cambios enerxéticos. Caracterizar as reaccións acedo-base e as reaccións redox. Realizar cálculos estequiométricos e volumétricos nas reaccións químicas. Entender que e como estuda a termodinámica aos sistemas químicos. Realizar cálculos teóricos sobre a enerxía implicada nas reaccións químicas e estudar a súa relación coa estequiometría, co estado físico das sustancias e coas condicións nas que se leva a cabo a reacción. Entender o concepto de equilibrio químico.!167

168 Resolver cuestións e exercicios, onde unha das sustancias reaccionantes límite a extensión da reacción química. Avaliar e rendibilizar positivamente a realización de prácticas e experiencias con procesos químicos. Entender a importancia do compoñente enerxético das reaccións e súas aplicacións prácticas. Recoñecer as aportacións da química na formación integral do individuo. Interese por coñecer procesos químicos que interveñen en fenómenos naturais. Competencia dixital Investigar nas fontes bibliográficas e en Internet achega dúas contidos da unidade. Organizar e expresar a información convenientemente. Aprender a aprender Identificar e manexar a diversidade de respostas posibles ante unha mesma situación. Traballar en equipo de maneira creativa, produtiva e responsable. Confrontar ordenada e críticamente coñecementos, informacións e opinións diversas. Apreciar ou uso do linguaxe gráfiao, como unha ferramenta máis na resolución de exercicios e cuestións. Competencias sociais e cívicas Amosar interese e aprecio cara ás aportacións prácticas e de investigación que ofrecen os produtos químicos que nos rodean. Valorar a labor de investigación nesta ciencia. Valorar pulcritude, paciencia e constancia na execución dos traballos teóricos e prácticos. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Desenvolver o espírito crítico e o afán de coñecer. Interese por analizar os fenómenos relacionados coa ciencia e seus métodos de estudo mediante a experiencia de laboratorio. Amosar iniciativa e capacidade de emitir hipóteses asumindo a rocha de que non sexan válidas, ao contrastalas coa experiencia. Ter iniciativa para simular situacións complexas nas reaccións químicas, amosando solvencia na súa resolución. CONTIDOS Reaccións químicas. Ecuacións químicas. Estequiometría dunha reacción química. Reaccións acedo-base. Teoría de Arrhenius sobre ácidos e bases. Fortaleza e debilidade de ácidos e bases. Escala de ph. Reacción acedo-base ou reacción de neutralización. Reaccións de redución-oxidación (redox). Concepto de oxidación e de redución. Número de oxidación. Reaccións de combustión. Reaccións redox de interese tecnolóxica. Termodinámica e reaccións químicas. Sistemas e transformacións termodinámicos. Estado dun sistema. Variables e funcións de estado. Transformación termodinámica. Equilibrio químico.!168

169 Enerxía das reaccións químicas. Primeiro principio da termodinámica. Enerxía interna. Entalpía. Ecuacións termoquímicas. Entalpía de reacción. Diagramas de entalpía. Aditividade das entalpías de reacción. Lei de Hess. Entalpía dunha reacción en función das entalpías de formación. Entalpía de ligazón. Espontaneidade das reaccións químicas. Procesos espontáneos e non espontáneos. Segundo principio da termodinámica. Entropía. Enerxía libre de Gibbs. Condicións de equilibrio e espontaneidade. Cálculos estequiométricos. Cálculos químicos baseados en moles. Cálculos con reactivos limitantes e en exceso. Cálculos con reaccións en disolución. Cálculos con mesturas e reactivos impuros. A súa importancia industrial. Rendemento e procesos químicos. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Escribir reaccións químicas como expresión das transformacións químicas das sustancias e saber expresar e axustar a súa estequiometría. Manexar adecuadamente as reaccións acedo-base, axustar a súa estequiometría e saber calcular o ph de unha disolución. Manexar adecuadamente as reaccións redox, identificar oxidantes e reductores e identificar as combustións como redox. Definir e aplicar o primeiro principio da termodinámica a un proceso químico. Relacionar calor e traballo en procesos isotérmicos, isobáricos, isocóricos e adiabáticos. Diferenciar correctamente un proceso exotérmico doutro endotérmico utilizando diagramas de variación de entalpía. Obter a variación de entalpía dunha reacción a partir das entalpías de formación e de ligazón das sustancias participantes. Distinguir os procesos reversibles e irreversibles e a súa relación coa entropía e o segundo principio da termodinámica. Predicir, calitativa e cantitativamente, a espontaneidade dun proceso químico en determinadas condicións a partir da enerxía libre de Gibbs. Resolver problemas referidos ás reaccións químicas nas que interveñan reactivos limitantes, reactivos impuros e con rendemento inferior ao 100 %. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1.1. Define o concepto de estequiometría, escribe a reacción de dúas ou máis sustancias e axusta a súa estequiometría Define acedo e base, pon exemplos, calcula o ph de distintas disolucións de ácidos e bases fortes e escribe unha neutralización entre ácidos e bases Define os conceptos de oxidante e reductor, iguala a reacción de combustión dunha sustancia orgánica e indica o oxidante e o reductor en diversas reaccións redox de interese industrial Define o concepto de enerxía interna e indica o signo das variacións de calor e de traballo en diversas reaccións químicas Define e pon exemplos de procesos isotérmicos, isobáricos, isocóricos e adiabáticos Traza o diagrama de entalpías para a combustión e para a síntese de sustancias. Deduce os signos de ΔH para lestes procesos Calcula a variación de entalpía das reaccións aplicando a lei de Hess e a aplica ás entalpías de formación e ás entalpías de ligazón para calcular a entalpía dunha reacción Indica as condicións para que un proceso sexa reversible e valora a reversibilidade dos!169

170 procesos reais Dada unha reacción química, indica o estado de reactivos e produtos e axusta a súa estequiometría. Pescuda o valor de ΔH e deduce o signo de ΔG, considerando, se é necesario, as condicións de temperatura Realiza cálculos estequiométricos para pescudar o rendemento e a obtención de produtos en diversas reaccións.!170

171 UNIDADE 7. QUÍMICA DO CARBONO OBXECTIVOS 1. Valorar a importancia do carbono, sinalando as razóns que fan del un elemento imprescindible nos organismos vivos. Coñecer a tetravalencia do carbono a partir da súa estrutura electrónica. Recoñecer os grupos funcionais nas moléculas orgánicas. Formular e nomear hidrocarburos. Coñecer e deducir as fórmulas empírica, molecular e estrutural (semidesenvolta, desenvolta e espacial). Representar as formas xeométricas e espaciais dalgunhas moléculas sinxelas e a súa conformación máis estable. Diferenciar os distintos tipos de hidrocarburos. Distinguir os carbonos con actividade ou inercia para reaccionar pola súa posición na cadea principal. Comprender a inercia ou reactividade dos hidrocarburos polo seu esqueleto ou cadea carbonada. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao contido da unidade. Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao laboratorio. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Valorar a importancia do carbono, sinalanndo as razóns que fan del un elemento imprescindible nos organismos vivos. Coñecer a tetravalencia do carbono a partir da súa estrutura electrónica. Recoñecer os grupos funcionais nas moléculas orgánicas. Formular e nomear hidrocarburos. Coñecer e deducir as fórmulas empírica, molecular e estrutural (semidesenvolta, desenvolta e espacial). Representar as formas xeométricas e espaciais dalgunhas moléculas sinxelas e a súa conformación máis estable. Diferenciar os distintos tipos de hidrocarburos. Distinguir os carbonos con actividade ou inercia para reaccionar pola súa posición na cadea principal. Comprender a inercia ou reactividade dos hidrocarburos polo seu esqueleto ou cadea carbonada. Competencia dixital Investigar nas fontes bibliográficas e en Internet achega dos contidos da unidade. Organizar e expresar a información convenientemente.!171

172 Aprender a aprender Identificar e manexar a diversidade de respostas posibles ante unha mesma situación. Traballar en equipo de maneira creativa, produtiva e responsable. Confrontar ordenada e críticamente coñecementos, informacións e opinións diversas. Apreciar o uso da linguaxe gráfica, como unha ferramenta máis na resolución de exercicios e cuestións. Competencias sociais e cívicas Valorar a importancia do carbono como elemento estrutural do corpo humano. Recoñecer a importancia de colaborar cos compañeiros de bioloxía na investigación e desenvolvemento da bioquímica. Disposición para colaborar activamente en traballos de grupo. Curiosidade pola interpretación e construción de modelos. Mostrar interese pola escritura de fórmulas e a utilización de gráficas e táboas. Ser preciso e rigoroso na realización de traballos e experiencias. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Desenvolver o espírito crítico e afán por coñecer. Interese por analizar os fenómenos relacionados coa ciencia e os seus métodos de estudo mediante a experiencia de laboratorio. Iniciativa e capacidade de emitir hipóteses asumindo o feito de que non sexan válidas, ao contrastalas coa experiencia. Iniciativa para simular situacións complexas nas reaccións químicas, amosando solvencia na súa resolución. CONTIDOS Compostos orgánicos. Orixe dos compostos orgánicos. Características do átomo de carbono. Tipos de ligazóns do átomo de carbono. Ligazóns entre átomos de carbono. Cadeas carbonadas. Formas alotrópicas do carbono puro. Tipos de ligazóns do átomo de carbono. Ligazóns entre átomos de carbono. Grupo funcional e serie homóloga. Nomenclatura de compostos orgánicos. Elección da cadea principal. Numeración da cadea principal. Regras para nomear un composto orgánico. Isomería estrutural. Hidrocarburos. Alcanos. Alquenos. Alquinos. Hidrocarburos alicíclicos e aromáticos. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Coñecer as características do C e saber identificalas nas distintas organizacións atómicas en que participa. Diferenciar as diferentes estruturas que presenta o carbono no grafito, diamante, grafeno, fullereno e nanotubos relacionándoo coas súas aplicacións.!172

173 Entender os conceptos de grupo funcional e de serie homóloga e relacionar as propiedades de compostos orgánicos co seu grupo funcional. Formular e nomear os compostos orgánicos máis coñecidos a partir das regras IUPAC. Coñecer os diferentes tipos de isomería. Recoñecer hidrocarburos saturados e insaturados e aromáticos relacionándovos con compostos de interese biolóxica e industrial. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1.1. Enumera e describe o tipo de ligazóns que pode formar un átomo de C. Cita e formula un exemplo de sustancia para cada un deles Describe a xeometría que determina cada unha das formas alotrópicas coñecidas do C e explica as principais propiedades dúas fullerenos e as compara coas do diamante Escribe a fórmula desenvolta para os primeiros membros das series homólogas de compostos osixenados, e desenvolve a estrutura de Lewis do grupo carboxílico e do grupo amida Nomea e formula unha sustancia de exemplo para cada grupo funcional Escribe e formula todos vos isómeros estruturais que comparten a fórmula empírica C3H Explica as diferenzas químicas fundamentais entre un alcano, un alqueno e un alquino do mesmo número de C, formula exemplos e indica as diferenzas químicas entre un composto alicíclico e un aromático do mesmo número de C.!173

174 UNIDADE 8. COMPOSTOS ORGÁNICOS OSIXENADOS E NITROXENADOS OBXECTIVOS 1. Coñecer as principais funcións osixenadas e nitroxenadas. Identificar os grupos funcionais e explicar comportamentos e propiedades químicas mediante a análise destes grupos. Apreciar a influencia da química nos procesos biolóxicos máis simples dos organismos vivos. Formular e nomear os compostos orgánicos máis relevantes das principais funcións orgánicas. Comprender a importancia da bioquímica, recoñecendo a súa participación no desenvolvemento doutras ciencias: medicamento, bioloxía e ciencias medioambientais. Relacionar os coñecementos de bioloxía para coñecer e comprender os compostos orgánicos máis importantes na creación da vida. Comprender a terminoloxía científica para empregala de maneira habitual ao expresarse non ámbito científico. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao contido da unidade. Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao laboratorio. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Coñecer as principais funcións osixenadas e nitroxenadas. Identificar os grupos funcionais e explicar comportamentos e propiedades químicas mediante a análise destes grupos. Apreciar a influencia da Química nos procesos biolóxicos máis simples dos organismos vivos. Formular e nomear os compostos orgánicos máis relevantes das principais funcións orgánicas. Comprender a importancia da bioquímica, recoñecendo a súa participación no desenvolvemento doutras ciencias: medicamento, bioloxía e ciencias medioambientais. Relacionar os coñecementos de bioloxía para coñecer e comprender os compostos orgánicos máis importantes na creación da vida. Comprender a terminoloxía científica para empregala de maneira habitual ao expresarse non ámbito científico. Aprender a aprender Identificar e manexar a diversidade de respostas posibles ante unha mesma situación. Traballar en equipo de maneira creativa, produtiva e responsable. Confrontar ordenada e críticamente coñecementos, informacións e opinións diversas. Apreciar o uso da linguaxe gráfica, como unha ferramenta máis na resolución de exercicios e cuestións. Competencias sociais e cívicas Valorar positiva e asertivamente os consellos e opinións de compañeiros e profesor.!174

175 Interese por coñecer as funcións básicas dúas compostos orgánicos osixenados e nitroxenados do organismo. Valorar a importancia dos compostos orgánicos, nitroxenados e osixenados no desenvolvemento da nosa civilización. Curiosidade pola interpretación e construción de modelos. Interese pola consulta de libros, vídeos e outras fontes de información, para formarse unha opinión autónoma e crítica. Mostrar interese cara á escritura de fórmulas e a utilización de gráficas e táboas. Recoñecer a percepción relativa, abordando cuestións e exercicios dende distintos puntos de vista. CONTIDOS Haluros. Alcois e fenoles. Aldehídos e cetonas. Azucres. Ácidos carboxílicos. Ésteres. Éteres. Aminas. Amidas. Aminoácidos. Nitrilos. Nitrocompuestos. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Coñecer as propiedades químicas dos compostos haloxenados máis importantes e coñecer, formular e nomear adecuadamente algúns destes compostos de interese. Identificar compostos orgánicos que conteñan funcións osixenadas e nitroxenadas. Coñecer as propiedades químicas dúas compostos osixenados simples máis importantes e formular e nomear adecuadamente algúns destes compostos de interese. Coñecer as propiedades químicas dos compostos osixenados de condensación máis importantes e formular e nomear adecuadamente algúns destes compostos de interese. Coñecer as propiedades químicas dos compostos nitroxenados simples máis importantes e formular e nomear adecuadamente algúns destes compostos de interese. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1.1. Describe os compostos orgánicos haloxenados máis coñecidos Nomea todos derivar fluorados do metano Nomea un conxunto de fórmulas de compostos osixenados e nitroxenados Formula os cinco primeiros elementos da serie homóloga dúas alcois, aldehídos e cetonas.!175

176 UNIDADE 9. QUÍMICA, INDUSTRIA E SOCIEDADE OBXECTIVOS 1. Profundar na problemática social, económica e ambiental da industria química. Coñecer algunhas das principais producións de química inorgánica e os seus usos. Coñecer os fundamentos da metalurxia do ferro e do aceiro. Coñecer a extracción do gas natural e os seus usos. Coñecer as principais fraccións da destilación do petróleo. Coñecer as aplicacións dos derivados do petróleo. Analizar a importancia socioeconómica do petróleo. Profundar na importancia ambiental do uso do petróleo. Coñecer os principais polímeros sintéticos e as súas aplicacións e entender as súas reaccións de formación. COMPETENCIAS CRAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao contido da unidade. Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao laboratorio. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Profundar na problemática social, económica e ambiental da industria química. Coñecer algunhas das principiais producións de química inorgánica e os seus usos. Coñecer os fundamentos da metalurxia do ferro e do aceiro. Coñecer a extracción do gas natural e os seus usos. Coñecer as principais fraccións da destilación do petróleo. Coñecer as aplicacións dous derivados do petróleo. Analizar a importancia socioeconómica do petróleo. Profundar na importancia ambiental do uso do petróleo. Coñeceros principais polímeros sintéticos e as súas aplicacións e entender as súas reaccións de formación. Competencia dixital Investigar nas fontes bibliográficas e en Internet achega dos contidos da unidade. Organizar e expresar a información convenientemente. Aprender a aprender Identificar e manexar a diversidade de respostas posibles ante unha mesma situación. Traballar en equipo de maneira creativa, produtiva e responsable. Confrontar ordenada e críticamente coñecementos, informacións e opinións diversas. Apreciar o uso da linguaxe gráfica, como unha ferramenta máis na resolución de exercicios e cuestións.!176

177 Competencias sociais e cívicas Mostrar interese por aprender a respectar o medio ambiente. Mostrar interese pola problemática ocasionada pola industria química. Desenvolver actitudes positivas ante situacións desfavorables. Valorar os beneficios e perigos que achega a industria química. Contrastar os diferentes puntos de información relativos aos problemas ambientais ocasionados pola industria química. Participar de forma activa e responsable no traballo en equipo, respectando as opinións do grupo. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Desenvolver o espírito crítico e o afán de coñecer. Interese por analizar os fenómenos relacionados coa ciencia e os seus métodos de estudo mediante a experiencia de laboratorio. Mostrar iniciativa e capacidade de emitir hipótese asumindo o feito de que non sexan válidas, ao contrastalas coa experiencia. Mostrar iniciativa para simular situacións complexas nas reaccións químicas, amosando solvencia na súa resolución. Ter disposición para colaborar activamente en traballos de grupo. CONTIDOS Diversidade da industria química. Exemplos de industria química inorgánica. Amoníaco. Ácido nítrico. Ácido sulfúrico. Metalurxia do ferro e do aceiro. Altos fornos. Produción de aceiro. Gas natural. Petróleo. Obtención do petróleo. Aplicacións do petróleo. Derivados combustibles do petróleo. Derivados industriais do petróleo. Importancia socioeconómica do petróleo. Importancia ambiental do uso do petróleo. Polímeros de interese industrial. Polímeros de condensación. Polímeros de adición. Resinas epoxi. Fibra de vidro. Fibra de carbono. Aplicacións. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Coñecer as categorías e diversidade da industria química e os seus sectores. Identificar as reaccións químicas implicadas na obtención de diferentes compostos inorgánicos relacionados con procesos industriais. Coñecer os procesos básicos da siderurxia así como as aplicacións dous produtos resultantes. Explicar os fundamentos químicos relacionados coa industria do petróleo e do gas natural. Valorar o papel da enerxía nas nosas vidas e recoñecer a importancia do aforro enerxético. Analizar a influencia das reaccións de combustión a nivel social, industrial e ambiental e as súas aplicacións. Coñecer as propiedades e obtención de polímeros de uso habitual: PVC, poliamidas, poliésteres, teflón, etc.!177

178 ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1.1. Describe as industrias químicas da túa cidade ou da túa provincia e indica a que tipo de sector e categoría pertencen Escribe a reacción de obtención do ácido sulfúrico, explica a influencia das condicións na obtención do amoníaco e describe o proceso de obtención de ácido nítrico e os usos aos que se destina Explica ou funcionamento dun alto forno, explica a diferenza entre o arrabio e o aceiro, describe as reaccións dun alto forno e os distintos tipos de aceiro e os seus usos Escribe a obtención de petróleo e gas natural a partir de diversas fontes, explica os procesos de craqueo e reformado, os produtos obtidos e a súa utilidade Valora o uso de combustibles fósiles tanto directa como indirectamente nas prácticas da vida cotiá Valora o uso de reaccións de combustión nos fogares, industria e na obtención doutras enerxías e valora o impacto ambiental deste uso Indica que tipo de polímeros destacan pola súa flexibilidade, describe as variedades principais de silicona, explica as aplicacións da fibra de vidro e da fibra de carbono, explica a reacción de formación de policarbonatos e que tipo de monómeros participan.!178

179 UNIDADE 10. O MOVEMENTO. MOVEMENTOS SIMPLES OBXECTIVOS 1. Comprender o carácter relativo dos movementos. Aprender os conceptos, magnitudes e variables características dos movementos co rigor que proporciona o cálculo vectorial. Diferenciar os movementos segundo a traxectoria e a velocidade. Incorporar á linguaxe a terminoloxía científica ao abordar numerosas situacións cotiás que se producen dentro da comunicación viaria. Recoñecer a necesidade a explicar de forma fundamentada as normas sobre limitacións da velocidade e distancias de seguridade. Coñecer as posibilidades das representacións gráficas co fin de describir movementos e realizar cálculos concretos. Recoñecer a cinemática como un exemplo do carácter tentativo e creativo do traballo científico, que, a partir da análise crítica e a contraposición de hipótese, promoveron grandes debates científicos que contribuiron ao desenvolvemento do pensamento humano. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao contido da unidade. Analizar a información dun texto científico e elaborar conclusións. Utilizar a linguaxe cotiá ao referirse a termos científicos. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Comprender o carácter relativo dos movementos. Aprender os conceptos, magnitudes e variables características dos movementos co rigor que proporciona o cálculo vectorial. Diferenciar os movementos segundo a traxectoria e a velocidade. Incorporar á linguaxe a terminoloxía científica ao abordar numerosas situacións cotiás que se producen dentro da comunicación viaria. Recoñecer a necesidade e explicar de forma fundamentada as normas sobre limitacións da velocidade e distancias de seguridade. Coñecer as posibilidades das representacións gráficas coa fin de describir movementos e realizar cálculos concretos. Recoñecer a cinemática como un exemplo do carácter tentativo e creativo do traballo científico, que, a partir da análise crítica e a contraposición de hipótese, promoveron grandes debates científicos que contribuiron ao desenvolvemento do pensamento humano. CONTIDOS Carácter relativo do movemento. Sistemas de referencia. Vectores. Coordenadas cartesianas. Operacións con vectores. Traxectoria, vector posición, vector desplazamento e espazo percorrido. Vectores velocidade media e velocidade instantánea. Compoñentes cartesianas.!179

180 Vectores aceleración media e aceleración instantánea. Compoñentes cartesianas e compoñentes intrínsecas. Movemento rectilíneo uniforme. Movemento rectilíneo uniformemente acelerado; facendo fincapé na caída libre como caso especialmente relevante. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Distinguir entre sistemas de referencia inerciais e non inerciais. Representar gráficamente as magnitudes vectoriais que describen ou movemento nun sistema de referencia adecuado e efectuar operacións con vectores de forma gráfica e en coordenadas cartesianas. Recoñecer as ecuacións do movemento rectilíneo e aplicalas para facer exercicios. Interpretar representacións gráficas do movemento rectilíneo. Determinar velocidades e aceleracións instantáneas a partir da expresión do vector de posición en función do tempo. Explicar de forma fundamentada as normas sobre limitacións da velocidade e distancias de seguridade. Coñecer, utilizar e aplicar as novas tecnoloxías da información e comunicación no estudo dos fenómenos físicos e químicos. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1.1. Analiza o movemento dun corpo en situacións cotiás razoando se o sistema de referencia elexido é inercial ou non inercial Razoa se é posible realizar un experimento que distinga se un sistema de referencia se encontra en repouso ou se move con velocidade constante Describe o movemento dun corpo a partir dos seus vectores de posición, velocidade e aceleración nun sistema de referencia dado e efectúa operacións con vectores de forma gráfica e en coordenadas cartesianas Obtén as ecuacións que describen a velocidade e a aceleración dun corpo a partir da expresión do vector de posición en función do tempo e constrúe gráficas de movementos e identifica os mesmos Resolve exercicios e problemas sobre movementos rectilíneos utilizando ecuacións e sistemas de ecuacións Utiliza as ecuacións da caída libre para explicar fenómenos físicos e biolóxicos Interpreta as gráficas que relacionan as variables implicadas nos movementos M.R.U. e M.R.U.A., aplicando as ecuacións adecuadas para obter os valores do espazo percorrido, a velocidade e a aceleración Exposto un suposto, identifica o tipo ou tipos de movementos implicados, e aplica as ecuacións da cinemática para realizar predicións acerca da posición e velocidade do móbil Aborda numerosas situacións cotiás que se producen dentro da comunicación viaria Realiza experiencias de laboratorio ou con aplicacións virtuais interactivas sobre algúns aspectos desenvolvidos ao longo do curso.!180

181 UNIDADE 11. MOVEMENTOS EN DÚAS DIMENSIÓNS E MOVEMENTOS PERIÓDICOS OBXECTIVOS 1. Recoñecer o método proposto por Galileo para resolver este tipo de movementos. 2. Describir o movemento composto por dous movementos rectilíneos uniformes simultáneos, aplicando o principio de superposición. 3. Describir o movemento composto por un MRU e un MRUA simultáneos, aplicando o principio da superposición. 4. Aplicar os principios de superposición e independencia á resolución de exercicios de movementos compostos. 5. Describir o movemento circular uniforme dun punto coa terminoloxía adecuada. 6. Recoñecer as diferenzas entre magnitudes lineais e angulares así como das relacións que existen entre elas. 7. Recoñecer e describir un movemento harmónico simple como proxección do movemento circular uniforme dun punto que se move sobre unha traxectoria circular con velocidade constante en módulo. 8. Describir movementos harmónicos simples sinxelos que se presentan de forma cotiá coas ferramentas matemáticas adecuadas. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao contido da unidade. Analizar a información dun texto científico e elaborar conclusións. Capacidade para utilizar a lenguaxe gráfica na resolución de exercicios. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Recoñecer o método proposto por Galileo para a resolución deste tipo de movementos como exemplo de traballo científico que construindo de forma imaxinativa hipótese, contrastadas coa experiencia, e debatidas máis tarde, incorpóranse ao núcleo de coñecementos xerando o desenvolvemento do pensamento humano. Describir o movemento composto por un MRU e un MRUA simultáneos, aplicando o principio da superposición. Aplicar os principios de superposición e independencia a resolución de exercicios de movementos compostos. Describir o movemento circular uniforme dun punto coa terminoloxía adecuada. Recoñecer as diferenzas entre magnitudes lineais e angulares así como as relacións que existen entre elas. Recoñecer e describir un movemento harmónico simple como proxección do movemento circular uniforme dun punto que se move sobre unha traxectoria circular con velocidade constante en módulo. Describir o movemento circular uniformemente acelerado coa terminoloxía adecuada. Describir movementos harmónicos simples sinxelos que se presentan de forma cotiá coas ferramentas matemáticas adecuadas.!181

182 CONTIDOS Principio de independencia de movementos. Principio de superposición de movementos. Composición de dous movementos MRU perpendiculares. Ecuación da traxectoria. Composición dun MRU cun MRUA perpendiculares. Ecuación da traxectoria. Movementos periódicos. Magnitudes que os caracterizan. Movemento circular uniforme. Características: magnitudes angulares e a relación coas lineais. Ecuación do movemento. Movemento circular uniformemente acelerado. Ecuacións do movemento. Movemento harmónico simple. Características. Ecuación do movemento. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Identificar o movemento non circular dun móbil nun plano como a composición de dous movementos unidimensionais MRU e/ou MRUA. Determinar velocidades e aceleracións instantáneas a partir da expresión do vector posición en función do tempo. Recoñecer as ecuacións dos movementos rectilíneos e aplicalas aos movementos en dúas dimensións. Recoñecer as ecuacións dos movementos circulares e aplicalas a situacións concretas. Determinar velocidades e aceleracións instantáneas a partir da expresión da posición angular en función do tempo. Interpretar representacións gráficas dos movementos circulares. Describir ou movemento circular uniformemente acelerado e expresar a aceleración en función das súas compoñentes. Relacionar nun movemento circular as magnitudes angulares coas lineais. Coñecer significado físico dos parámetros que describen o movemento harmónico simple (MAIS) e utilizar as ecuacións para determinar a velocidade e a aceleración, en calquera punto da traxectoria, e en calquera instante. Valorar a importancia do traballo experimental na actividade científica, dacordo con instruccións dadas e respectando as normas de seguridade. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1.1. Recoñece movementos compostos, establece as ecuacións que os describen, calcula o valor de magnitudes tales como alcance e altura máxima, así como valores instantáneos de posición, velocidade e aceleración Resolve problemas relativos á composición de movementos descompoñéndoos en dous movementos rectilíneos Plantexado un suposto, identifica o tipo ou tipos de movementos implicados, e aplica as ecuacións da cinemática para realizar predicións acerca da posición e velocidade e a aceleración Resolve exercicios prácticos de cinemática en dúas dimensións (movemento dun corpo non plano) aplicando as ecuacións dos movementos MRU e MRUA.!182

183 4.1. Obtén as ecuacións que describen a velocidade e aceleración dun corpo a partir da expresión da posición angular en función do tempo Plantexado un suposto, identifica o tipo de movemento implicado, e aplica as ecuacións da cinemática para realizar predicións acerca da posición e velocidade e a aceleración Interpreta as gráficas que relacionan as variables implicadas nos movementos circulares aplicando as ecuacións adecuadas para obter os valores do espazo percorrido, a velocidade e a aceleración Identifica as compoñentes intrínsecas da aceleración en distintos casos prácticos e aplica as ecuacións que permiten determinar o seu valor Relaciona as magnitudes lineais e angulares, establecendo as ecuacións correspondentes Deseña experiencias que poñan de manifesto ou MAIS e determina as magnitudes involucradas Predicir a posición dun oscilador harmónico simple coñecendo a amplitude, a frecuencia, o período e a fase inicial Obtén posición, velocidade e aceleración nun movemento harmónico simple aplicando as ecuacións que o describen Analiza o comportamento da velocidade e da aceleración dun movemento harmónico simple en función da elongación Representa gráficamente a posición, a velocidade e a aceleración do MAIS en función do tempo comprobando a súa periodicidade Realiza experiencias no laboratorio ou con aplicacións virtuais interactivas sobre algúns aspectos desenvoltos ao longo do curso.!183

184 UNIDADE 12. OS PRINCIPIOS DA DINÁMICA OBXECTIVOS 1. Coñecer que as forzas non son propiedades dos corpos, e comprender que as forzas non se teñen, exércense. Recoñecer os dous efectos das forzas. Producen deformacións e cambios no estado de movemento dos corpos. Coñecer o concepto de interacción de xeito que as forzas se exercen entre polo menos dous corpos. Recoñecer o peso da Terra coma unha interacción básicas á que están sometidos os corpos do planeta. Coñecer os principios fundamentais da dinámica, así como as estratexias empregadas na súa construción, coa fin de ter unha visión global do desenvolvemento da mecánica e do seu papel social. Empregar os tres principios da dinámica para analizar situacións cotiás concretas. Empregar o movemento lineal ou cantidade de movemento para resolver situacións que se presentan na vida diaria. Coñecer condicións para a conservación do movemento lineal e valorar adecuadamente a importancia dos principios de conservación. Empregar o impulso mecánico e a súa relación co momento lineal para explicar situacións da vida cotiá. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Analizar a información dun texto científico e elaborar conclusións. Capacidade de empregar linguaxe gráfica na resolución de exercicios. Ser rigoroso non emprego da linguaxe oral e escriba ao analizar e resolver situacións nas que se apliquen conceptos científicos. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Coñecer que as forzas non son propiedades dos corpos, e comprender que as forzas non se teñen, exércense. Recoñecer os dous efectos das forzas. Producen deformacións e cambios no estado de movemento dos corpos. Coñecer o concepto de interacción de xeito que as forzas se exercen entre polo menos dous corpos. Recoñecer o peso da Terra coma unha interacción básica á que están sometidos os corpos do planeta. Coñecer os principios fundamentais da dinámica, así como as estratexias empregadas na súa construción, coa fin de ter unha visión global do desenvolvemento da mecánica e do seu papel social. Empregar os tres principios da dinámica para analizar situacións cotiás concretas. Empregar o movemento lineal ou cantidade de movemento para resolver situacións que se presentan na vida diaria. Coñecer condicións para a conservación do movemento lineal e valorar adecuadamente a importancia dúas principios de conservación. Empregar o impulso mecánico e a súa relación co momento lineal para explicar situacións da vida cotiá.!184

185 CONTIDOS Forzas e efectos. Carácter vectorial das forzas. Medida das forzas. Interacción gravitatoria. Peso dos corpos. Primeiro principio de Newton. Masa inerte dun corpo. Equilibrio dinámico dunha partícula material. Segundo principio de Newton. A forza como causa dos cambios do estado de movemento dos corpos. Terceiro principio de Newton. As forzas como interacción. Momento lineal. Conservación nos sistemas illados. Impulso mecánico. Teorema do impulso mecánico. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Identificar todas as forzas que actúan sobre un corpo. 2. Recoñecer as forzas elásticas en situacións cotiás e describir efectos. 3. Recoñecer a forza de atracción gravitatoria, as variables das que depende, a súa intensidade e alcance. 4. Determinar e aplicar a lei da Gravitación Universal á estimación do peso dos corpos. 5. Recoñecer os tres principios de Newton como o marco teórico dentro do cal se enmarca a solución aos problemas da dinámica. 6. Aplicar o principio de conservación do momento lineal a sistemas de dous corpos e predicir o movemento dos mesmos a partir de condicións iniciais. 7. Coñecer o concepto de impulso mecánico e relación coa variación do momento lineal. 8. Valorar a importancia do traballo experimental na actividade científica, dacordo con instrucións dadas e respectando normas de seguridade. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1. Calcula o módulo do memento dunha forza en casos prácticos sinxelos. 2. Describe as características das forzas e os efectos. 3. Explica que e un dinamómetro e como se calibra. 4. Determina a constante elástica dun resorte aplicando a lei de Hooke. 5. Expresa a forza da atracción gravitatoria entre dous corpos, coñecidas as variables das que depende. 6. Estima o valor da gravidade facendo un estudo do movemento do péndulo simple. 7. Compara o valor da atracción gravitatoria da Terra sobre un corpo na súa superficie coa acción de corpos lonxanos sobre o mesmo corpo. 8. Aplica os tres principios da dinámica a situacións cotiás. 9. Explica o movemento de dous corpos en casos prácticos coma colisións e sistemas de propulsión mediante o principio de conservación do momento lineal. 10. Establece a relación entre impulso mecánico e momento lineal aplicando a segunda lei de Newton. 11. Realiza experimentos no laboratorio ou con aplicacións virtuais interactivas sobre algúns aspectos desenvoltos ao longo do curso. Calcula o módulo do momento dunha forza en casos!185

186 !186 prácticos sinxelos.

187 UNIDADE 13. APLICACIÓNS DOS PRINCIPIOS DA DINÁMICA OBXECTIVOS 1. Empregar de xeito autónomo estratexias de resolucións relacionando os coñecementos adquiridos coa experiencia propia. 2. Coñecer as interaccións fundamentais da natureza, a súa intensidade e alcance. 3. Recoñecer a existencia de rozamento por deslizamento asumindo a súa presenza na vida real. 4. Explicar o rozamento como resultado dunha interacción inevitable entre corpos postos en contacto. 5. Aplicar os principios da dinámica ao estudo de movementos de corpos que se deslizan sobre superficies. 6. Aplicar os principios da dinámica ao estudo de movementos de corpos enlazados mediante cordas ou cables. 7. Comprender a necesidade de introducir as forzas de inercia nos sistemas non inerciais. 8. Aplicar os principios da dinámica ao estudo de movementos de corpos en sistemas non inerciais. 9. Explicar o movemento planetario a partir dos principios da dinámica de rotación. 10. Aplicar os principios da dinámica ao movemento de corpos sometidos á acción de forzas elásticas. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao contido da unidade. Analizar a información dun texto científico e elaborar conclusións. Capacidade para empregar linguaxe gráfica na resolución de exercicios. Ser rigoroso no emprego da linguaxe oral e escrita no análise e resolución de situacións nas que se apliquen conceptos científicos. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Empregar de xeito autónomo estratexias de resolucións relacionando os coñecementos adquiridos coa experiencia propia. Coñecer as interaccións fundamentais da natureza, a súa intensidade e alcance. Recoñecer a existencia de rozamento por deslizamento asumindo a súa presenza na vida real. Explicar o rozamento como resultado dunha interacción inevitable entre corpos postos en contacto. Aplicar os principios da dinámica ao estudo de movementos de corpos que se deslizan sobre superficies. Aplicar os principios da dinámica ao estudo de movementos de corpos enlazados mediante cordas ou cables. Comprender a necesidade de introducir as forzas de inercia nos sistemas non inerciais. Aplicar os principios da dinámica ao estudo de movementos de corpos en sistemas non inerciais. Explicar o movemento planetario a partir dos principios da dinámica de rotación.!187

188 Aplicar os principios da dinámica ao movemento de corpos sometidos á acción de forzas elásticas. CONTIDOS O rozamento coma interacción entre corpos en contacto. Dinámica dos movementos de corpos que se deslizan en superficies. Dinámica dos movementos de corpos enlazados mediante cordas ou cables. Forzas de inercia. Dinámica dos movementos de corpos en sistemas non inerciais. Dinámica de rotación. Movemento planetario. Dinámica dos movementos de corpos sometidos á acción de forzas elásticas. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Identificar todas as forzas que actúan sobre un corpo. Resolver situacións desde un punto de vista dinámico que involucren planos horizontais e inclinados. Resolver situacións desde un punto de vista dinámico que involucren planos horizontais e inclinados con varios corpos unidos mediante cordas tensas e poleas Recoñecer a necesidade de introducir as forzas de inercia en sistemas non inerciais. Xustificar a necesidade de que existan forzas para que se produza un movemento circular. Contextualizar as leis de Kepler no estudo do movemento planetario. Asociar o movemento orbital coa actuación de forzas centrais e a conservación do momento angular. Recoñecer as forzas elásticas en situacións cotiás e describir os seus efectos. Valorar a importancia do traballo experimental na actividade científica, de acordo con instrucións dadas e respectando as normas de seguridade. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1. Representa todas as forzas que actúan sobre un corpo, obtendo a resultante e extraendo consecuencias sobre o seu estado de movemento. 2. Resolver supostos nos que aparecen forzas de rozamento en planos horizontais ou inclinados, aplicando as leis de Newton. 3. Relaciona o movemento de varios corpos unidos mediante cordas tensas e poleas coas forzas actuantes sobre cada un dous corpos. 4. Debuxa un diagrama de forzas dun corpo situado no interior dun ascensor en diferentes situacións de movemento, calculando a súa aceleración a partir das leis da dinámica. 5. Aplica o concepto de forza centrípeta para resolver e interpretar casos de móbiles en curvas e circunferencias verticais. 6. Describe o movemento orbital dos planetas do Sistema Solar aplicando as leis de Kepler e extrae conclusións achega do período orbital dos mesmos. 7. Aplica a lei de conservación do momento angular ao movemento elíptico dous planetas, relacionando valores do radio orbital e da velocidade en distintos puntos da órbita. 8. Emprega a lei fundamental da dinámica para explicar o movemento orbital de satélites, planetas e galaxias, relacionando o radio e a velocidade orbital coa masa do corpo central.!188

189 9. Determina experimentalmente a constante elástica dun resorte aplicando a lei de Hooke e calcula a frecuencia coa que oscila unha masa coñecida unida ao extremo de dito resorte. 10. Demostra que a aceleración dun MAIS é proporcional ao desprazamento empregando a ecuación fundamental da dinámica. 11. Realiza experiencias non laboratorio con aplicacións virtuais interactivas sobre algúns aspectos desenvoltos ao longo do curso.!189

190 UNIDADE 14. A ENERXÍA. TRANSFERENCIAS DE ENERXÍA: TRABALLO E CALOR OBXECTIVOS 1. Comprender a importancia da enerxía para abordar numerosas situacións cotiás, así coma saber fundamentar as análises ao redor de problemas locais e globais nos que intervén, tomando conciencia da necesidade da conservación, protección e mellora do medio natural e social. 2. Estudar as características da enerxía e os tipos nos que se presenta. 3. Utilizar a terminoloxía científica de xeito habitual ao expresarse temas nos nos que intervén. 4. Empregar o traballo coma un método de cuantificar as transferencias de enerxía cando existen forzas que producen desprazamentos. Relación cos tipos de enerxía. 5. Coñecer e empregar ou teorema das forzas vivas e diferenzas de enerxía potencial para realizar ou cálculo de traballos. 6. Identificar a potencia coma unha medida da rapidez na transferencia de enerxía. 7. Coñecer e aplicar o principio de conservación da enerxía mecánica. 8. Diferenciar calor e temperatura. 9. Empregar o traballo e o calor como uns dos métodos de cuantificar as transferencias de enerxía. 10. Coñecer e aplicar o primeiro principio da termodinámica. 11. Empregar as tecnoloxías da información e comunicación, tratar datos e extraer e utilizar información de diferentes fontes, avaliando o seu contido e adoptando decisións. 12. Apreciar a dimensión cultural da ciencia para a formación integral das persoas, así coma saber valorar as súas repercusións na sociedade e no medio ambiente. 13. Substituír a linguaxe cotiá, que contén nestes temas expresións pouco rigorosas pola terminoloxía científica. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao contido da unidade.. Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao laboratorio. Localizar, resumir e saber expresar as conclusións obtidas no traballo de investigación. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Saber identificar as características da enerxía e o concepto de traballo. Recoñecer a relación entre traballo realizado sobre un corpo e variación da súa Enerxía Cinética. Realizar táboas e construír e interpretar gráficas. Aplicar conceptos de distintos tipos de enerxía. Saber aplicar o principio de conservación da enerxía mecánica para a resolución de problemas. Aplicar o segundo principio da termodinámica e a súa relación coa entropía no estudo de procesos. CONTIDOS Características da enerxía.!190

191 Traballo como medida dos intercambios de enerxía cando interveñen forzas que producen desprazamentos. Enerxía cinética e traballo. Enerxía potencial gravitatoria e traballo. Enerxía potencial elástica e traballo. Forzas conservativas Principio de conservación da enerxía e da enerxía mecánica. Potencia e rendemento. Enerxía e calor. Temperatura. Escalas. Calor coma medida dos intercambios enerxéticos cando hai diferenzas de temperatura. Cambios e equilibrio térmico. Primeiro principio da termodinámica. Aplicacións. Segundo principio da termodinámica. Máquinas térmicas. Rendemento. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Coñecer as características da enerxía. 2. Aplicar o concepto de traballo realizado por forzas constantes que producen desprazamento. 3. Identificar o traballo realizado por forzas constantes que producen desprazamento como unha maneira de calcular as transferencias de enerxía. 4. Distinguir forzas conservativas e non conservativas. 5. Determinar as enerxías cinética e potencial dun MAIS. 6. Recoñecer sistemas conservativos coma aqueles para os cales é posible asociar unha enerxía potencial e representar a relación entre traballo e enerxía en sistemas conservativos. 7. Coñecer o concepto de enerxía mecánica e representar a relación entre traballo e enerxía en sistemas conservativos. 8. Establecer a lei da conservación da enerxía mecánica e aplicala á resolución de casos prácticos, inclusive a degradación da enerxía de forma habitual. 9. Coñecer as transformacións enerxéticas que teñen lugar nun oscilador harmónico. 10. Coñecer o concepto de potencia e rendemento en sistemas mecánicos. 11. Recoñecer a unidade de calor no Sistema Internacional e ou seu equivalente nos sistemas mecánicos. 12. Resolver exercicios de equilibrio térmico. 13. Calcular os calores necesarias para variar a temperatura de sustancias e para producir cambios de estado. 14. Interpretar o primeiro principio da termodinámica como o principio de conservación da enerxía en sistemas nos que se producen intercambios de calor e traballo. 15. Dar resposta a cuestións conceptuais sinxelas relativas ao segundo principio na relación dos procesos espontáneos. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1.1. Diferenza os tipos de enerxía Exprésase en temas nos que intervén a enerxía empregando terminoloxía científica Calcula e interpreta o traballo realizado por forzas constantes Relaciona o traballo que realiza unha forza sobre un corpo coa variación da súa enerxía cinética e determina algunha das magnitudes implicadas.!191

192 3.2. Aplica o teorema das forzas vivas para calcular o traballo nos intercambios de enerxía onde interveñen as forzas que provocan desprazamentos Coñece diferencia entre forza conservativa e non conservativa e pon exemplos de ambas Estima a enerxía almacenada nun corpo polo feito de estar dentro dun campo gravitatorio Estima a enerxía almacenada nun resorte en función da elongación coñecida a súa constante elástica e realiza a representación gráfica correspondente Clasifica as forzas en conservativas e non conservativas Identifíca a enerxía mecánica como suma de enerxía cinética e calquera das enerxías potenciais estudadas Aplica o principio de conservación da enerxía para resolver problemas mecánicos, determinando valores de velocidade e posición, así como de enerxía cinética e potencial Calcula as enerxías cinética, potencial e mecánica dun oscilador harmónico aplicando o principio de conservación da enerxía Calcula a potencia en máquinas mecánicas Determina o rendemento dunha máquina Recoñece a unidade de calor no Sistema Internacional e o seu equivalente mecánico e que a temperatura é unha propiedade da materia Sabe resolver exercicios de equilibrio térmico Calcula os calores necesarias para variar a temperatura de sustancias e para que se produzan cambios de estado Relaciona a variación de enerxía interna dun gas coa calor absorbida ou desprendida e o traballo realizado no proceso Expón situacións reais ou figuradas en que se pon de manifesto o segundo principio da termodinámica, asociando o concepto de entropía coa espontaneidade do proceso Relaciona o concepto de entropía coa espontaneidade dos procesos irreversibles e a asimetría do tempo.!192

193 UNIDADE 15. ELECTROSTÁTICA OBXECTIVOS 1. Coñecer a natureza das cargas eléctircas a través da teoría atómica. 2. Describir a interación elecrostática a través da teoría atómica. 3. Recoñecer o carácter creativo da Ciencia na concepción da teoría de campos que abriu novos procesos de construción en diversas ramas da Física. 4. Introducir o concepto de campo como solución ao problema da interacción a distancia. 5. Recoñecer a interacción electrostática usando cálculo vectorial. 6. Recoñecer o carácter creativo da Ciencia na concepción da teoría de campos que abriu novos procesos de construción en diversas ramas da Física. 7. Introducir o concepto de campo como solución ao problema da interacción a distancia. 8. Recoñecer a interacción eléctrica como conservativa, empregando a posibilidade de calcular traballos como diferenzas de enerxías potenciais. 9. Usar o concepto de diferenza de potencial para explicar o movemento das cargas dentro dos campos eléctricos. 10. Coñecer a capacidade de acumular carga en sistemas formados por condutores planos e paralelos. 11. Empregar a terminoloxía científica de xeito habitual sustituíndo as expresións pouco rigorosas da linguaxe cotiá. COMPETENCIAS CHAVE Comunicación lingüística Usar con propiedade a terminoloxía relativa ao contido da unidade. Analizar a información dun texto científico e elaborar conclusións. Capacidade para utilizar linguaxe gráfica na resolución de exercicios. Ser rigoroso no emprego da linguaxe oral e escrita para a análise e resolución de situacións nas que se apliquen conceptos científicos. Empregar a terminoloxía científica de maneira habitual sustituíndo as expresións pouco rigorosas da linguaxe cotiá. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Coñecer a natureza das cargas eléctircas a través da teoría atómica. Describir a interación elecrostática a través da teoría atómica. Recoñecer o carácter creativo da Ciencia na concepción da teoría de campos que abriu novos procesos de construción en diversas ramas da Física. Introducir o concepto de campo como solución ao problema da interacción a distancia. Recoñecer a interacción electrostática usando cálculo vectorial. Recoñecer o carácter creativo da Ciencia na concepción da teoría de campos que abriu novos procesos de construción en diversas ramas da Física. Introducir o concepto de campo como solución ao problema da interacicón a distancia. Recoñecer a interacción eléctrica como conservativa, empregando a posiblidade de calcular traballos como diferenzas de enerxías potenciais.!193

194 Usar o concepto de diferenza de potencial para explicar o movemento das cargas dentro dos campos eléctricos. Coñecer a capacidade de acumular carga en sistemas formados por condutores planos e paralelos. CONTIDOS Natureza eléctrica da materia, tipos de carga eléctrica. Conservación e cuantificación da carga eléctrica. Forzas entre cargas puntuais, constante de Coulomb. Campo eléctrico. Liñas de forza. Enerxía potencial eléctrica. Potencial eléctrico. Superficies equipotenciais. Capacidade dun condutor. O condensador plano. Movemento de cargas dentro de campos uniformes. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Diferenciar os distintos tipos de carga eléctrica. Coñecer a unidade de carga eléctrica e a relación coa unidade atómica de carga. Coñecer os principios físicos que incumben as cargas eléctricas. Coñecer a lei de Coulomb e caracterizar a interacción entre dúas cargas eléctricas puntuais. Valorar as diferenzas e semellanzas entre a interacción eléctrica e gravitatoria. Recoñecer o concepto de campo como solución teórica á interacción a distancia. Realizar cálculos de campos eléctricos creados por diversas configuracións de cargas eléctricas. Identificar a diferenza de potencial eléctrico como o traballo necesario para transportar unha carga entre dous puntos e coñecer a súa unidade non Sistema Internacional. Coñecer o concepto de capacidade dun condutor e a súa utilidade na práctica. Analizar o movemento de cargas sometidas a campos eléctricos uniformes. Valorar a importancia do traballo experimental na actividade científica, dacordo con instrucións dadas e respectando as normas de seguridade. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES 1.1. Distingue experimentalmente os dous tipos de carga eléctrica existentes Relaciona a carga eléctrica cos electróns e o núcleo dun átomo Coñece o principio de conservación da carga eléctrica e o principio de cuantificación Compara a lei de Newton da Gravitación Universal e a de Coulomb, establecendo diferenzas e semellanzas entre elas Acha a forza neta que un conxunto de cargas exerce sobre unha carga problema utilizando a lei de Coulomb Mide as forzas electrostática e gravitatoria entre dúas partículas de carga e masa coñecidas e compara valóresvos obtidos, extrapolando conclusións ao caso dos electróns e o núcleo dun átomo Representa e interpreta correctamente o campo eléctrico creado por cargas puntuais Calcula campos eléctricos creados por cargas puntuais e sabe representalos vectorialmente Calcula o campo eléctrico de distribucións continuas de carga no caso da esfera e o plano.!194

195 8.1. Calcula o potencial eléctrico entre dúas cargas e acha ou traballo necesario para trasladar unha carga entre dous puntos considerando a diferenza de potencial entre os puntos Coñece a capacidade dun condensador plano e sabe calcular a diferenza de potencial nas súas placas e a carga eléctrica que acumula Resolve exercicios de cargas eléctricas en movemento dentro de campos eléctricos uniformes xerados por condensadores planos Realiza experiencias no laboratorio ou con aplicacións virtuais interactivas sobre algúns aspectos desenvoltos ao longo do curso. TEMPORALIZACIÓN 1ª Avaliación: Unidades: Física: 1, 10, 11, 12, 13, 14 2ª Avaliación: Unidades: Física: 15; Química: 2, 3, 6 3ª Avaliación: Unidades: Química: 7, 8, 9 REPARTICIÓN DA MATERIA PREVISTA POR AVALIACIÓN PARA PENDENTES 1ª exame: Química 2ª exame: Física 3º exame: Global (recuperación xeral) Para os pendentes terase en conta a Programación do curso !195

196 !196 PROGRAMACIÓN DE QUÍMICA 2º DE BACHARELATO libro de texto Ed. Santillana

197 1. Introdución A Química é unha ciencia que profunda no coñecemento dos principios fundamentais da natureza, amplía a formación científica dos estudantes e proporciónalles unha ferramenta para a comprensión do mundo en que se desenvolven, non só polas súas repercusións directas en numerosos ámbitos da sociedade actual senón tamén pola súa relación con outros campos do coñecemento como a Bioloxía, o Medicamento, a Enxeñaría, a Xeoloxía, a Astronomía, a Farmacia ou a Ciencia dos Materiais, por citar algúns. A Química é capaz de utilizar o coñecemento científico para identificar preguntas e obter conclusións a partir de probas, coa finalidade de comprender e axudar a tomar decisións sobre o mundo natural e os cambios que a actividade humana producen nel; ciencia e tecnoloxía están hoxe na base do benestar da sociedade. Para o desenvolvemento desta materia considérase fundamental relacionar os contidos con outras disciplinas e que o conxunto estea contextualizado, xa que a súa aprendizaxe facilítase mostrando a vinculación coa nosa contorna social e o seu interese tecnolóxico ou industrial. O achegamento entre a ciencia en Bacharelato e os coñecementos que se han de ter para poder comprender os avances científicos e tecnolóxicos actuais contribúe a que os individuos sexan capaces de valorar críticamente as implicacións sociais que comportan devanditos avances, co obxectivo último de dirixir a sociedade cara a un futuro sustentable. A Química é unha ciencia experimental e, como tal, a aprendizaxe da mesma leva unha parte teórico-conceptual e outra de desenvolvemento práctico que implica a realización de experiencias de laboratorio así como a procura, análise e elaboración de información. O uso das Tecnoloxías da Información e da Comunicación como ferramenta para obter datos, elaborar a información, analizar resultados e expor conclusións faise case imprescindible na actualidade. Como alternativa e complemento ás prácticas de laboratorio, o uso de aplicacións informáticas de simulación e a procura en internet de información relacionada fomentan a competencia dixital do alumnado, e failles máis partícipes do seu propio proceso de aprendizaxe. Os contidos de Química en 2.º de Bacharelato estrutúranse en 4 bloques: Bloque 1. A actividade científica. Bloque 2. Orixe e evolución dos compoñentes do Universo. Bloque 3. Reaccións químicas. Bloque 4. Síntese orgánica e novos materiais. O primeiro (A actividade científica) configúrase como transversal aos demais. No segundo deles estúdase a estrutura atómica dos elementos e a súa repercusión nas propiedades periódicas dos mesmos. A visión actual do concepto do átomo e as subpartículas que o conforman contrasta coas nocións da teoría atómico-molecular coñecidas previamente polos alumnos. Entre as características propias de cada elemento destaca a reactividad dos seus átomos e os distintos tipos de ligazóns e forzas que aparecen entre eles e, como consecuencia, as propiedades fisicoquímicas dos compostos que poden formar. O terceiro bloque introduce a reacción química, estudando tanto o seu aspecto dinámico (cinética) como o estático (equilibrio químico). En ambos os casos analizaranse os factores que modifican tanto a velocidade de reacción como o desprazamento do seu equilibrio. A continuación estúdanse as reaccións acedo-base e de oxidación-redución, das que se destacan as implicacións industriais e sociais relacionadas coa saúde e o medioambiente. O cuarto bloque aborda a química orgánica e as súas aplicacións actuais relacionadas coa química de polímeros e macromoléculas, a química médica, a química farmacéutica, a química dos alimentos e a química ambiental.!197

198 UNIDADE 1. Estrutura atómica da materia OBXECTIVOS CURRICULARES b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. PUNTO DE PARTIDA DA UNIDADE Enfoque da unidade. Os alumnos repasarán nesta unidade as partículas que compoñen os átomos, estudarán as magnitudes atómicas; aprenderán como se converte un átomo en ion, que son os isótopos e cales son as aplicacións dos isótopos radioactivos. Lembrarán e ampliarán os modelos atómicos de Thomson e Rutherford. Identificarán e explicarán a radiación emitida por un corpo negro, o efecto fotoeléctrico e os espectros atómicos como o tres feitos experimentais que orixinaron a teoría cuántica. Estudarán os postulados nos que se basea o modelo atómico de Bohr e as modificacións que dan lugar ao modelo de Bohr-Sommerfeld. Identificarán e aplicarán as dúas ideas crave que deron lugar ao modelo mecano-cuántico: a dualidade onda-corpúsculo e o principio de incerteza, e valorarán a importancia da configuración electrónica. Como tarefa final verán como se xeran os raios X e as radiografías. O que os alumnos xa coñecen. Os alumnos coñecen a teoría atómica de Dalton e os modelos atómicos de Thomson e Rutherford; estudaron as magnitudes atómicas e os números cuánticos dun electrón; saben que a radiación electromagnética é un modo de transmisión de enerxía e poden interpretar gráficos sobre a relación e a lonxitude de onda. Previsión de dificultades. É posible que os alumnos atopen dificultades na identificación de datos e de conceptos crave que lles permitan resolver as cuestións que se expoñen. CONTIDOS CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES!198

199 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA Utilización de estratexias básicas da actividade científica. Investigación científica: documentación, elaboración de informes, comunicación e difusión de resultados. Importancia da investigación científica na industria e na empresa. Procura de información científica sobre estrutura atómica da materia e mecánica cuántica. Utilización de exemplos resoltos. Comprensión de enunciados. Emprego de conceptos crave. Avaliación de resultados. Interpretación e expresión de conceptos básicos de mecánica cuántica. Valoración da importancia da investigación científica. B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes.!199

200 CONTIDOS CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO BLOQUE 2. ORIXE E EVOLUCIÓN DOS COMPOÑENTES DO UNIVERSO Estrutura da materia. Hipótese de Planck. Modelo atómico de Bohr. Mecánica cuántica: Hipótese de De Broglie, principio de incerteza de Heisenberg. Orbitais atómicos. Números cuánticos e a súa interpretación. Partículas subatómicas: orixe do universo. Clasificación dos elementos segundo a súa estrutura electrónica: sistema periódico. CONTIDOS DA UNIDADE Magnitudes atómicas; iones; isótopos. Historia dos modelos atómicos; modelo de Dalton; modelo de Thomson; modelo de Rutherford. Orixes da teoría cuántica; radiación do corpo negro; efecto fotoeléctrico; espectros atómicos. Modelo atómico de Bohr; modificacións ao modelo de Bohr; modelo de Bohr- Sommerfeld. Mecánica cuántica; dualidade onda-corpúsculo; principio de indeterminación; a mecánica ondulatoria; orbital e números cuánticos. Configuración electrónica; enerxía relativa dos orbitais; proceso Aufbau; estado excitado; anomalías na configuración electrónica. Interpretación e expresión de conceptos básicos de mecánica cuántica. Os raios X e as radiografías. CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES B2-1. Analizar cronoloxicamente os modelos atómicos até chegar ao modelo actual discutindo as súas limitacións e a necesidade dun novo. B2-2. Recoñecer a importancia da teoría mecanocuántica para o coñecemento do átomo. B2-3. Explicar os conceptos básicos da mecánica cuántica: dualidade ondacorpúsculo e incerteza. B2-4. Describir as características fundamentais das partículas subatómicas diferenciando os distintos tipos. B2-5. Establecer a configuración electrónica dun átomo, relacionándoa coa súa posición na táboa periódica. B2-6. Identificar os números cuánticos para un electrón segundo no orbital no que se atope.!200

201 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVID ADES COMPETE NCIAS B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B Aplica as habilidades necesarias para a investigación científica: traballando tanto individualmente como en grupo, expondo preguntas, identificando problemas, recollendo datos mediante a observación ou experimentación, analizando e comunicando os resultados e desenvolvendo explicacións mediante a realización dun informe final. Emprega as habilidades necesarias para a investigación científica sobre a estrutura atómica da materia para realizar, interpretar e expresar conceptos básicos de mecánica cuántica. Páxs Saber facer CL CMCT AA IE B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B Elabora información e relaciona os coñecementos químicos aprendidos con fenómenos da natureza e as posibles aplicacións e consecuencias na sociedade actual. Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade para explicar fenómenos relacionados coa vida cotiá e coa ciencia. Páx. 7. Para empezar Páx. 36. Acts. 3 e 4 CL CMCT AA IE!201

202 BLOQUE 2. ORIXE E EVOLUCIÓN DOS COMPOÑENTES DO UNIVERSO CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVID ADES COMPETE NCIAS B2-1. Analizar cronoloxicamente os modelos atómicos até chegar ao modelo actual discutindo as súas limitacións e a necesidade dun novo. B Explica as limitacións dos distintos modelos atómicos, relacionándoos cos distintos feitos experimentais que levan asociados. Explica os feitos experimentais asociados a distintos modelos atómicos. Páx. 12. Act. 5 CL CMCT AA B Calcula o valor enerxético correspondente a unha transición electrónica entre dous niveis dados, relacionándoo coa interpretación dos espectros atómicos. Identifica no espectro do hidróxeno unha liña da serie de Balmer e determina a lonxitude de onda. Calcula a enerxía dun fotón e dun mol de fotóns. Determina a enerxía cinética e a velocidade de electróns. Páx. 15. Acts. 6 e 7 Páx. 17. Acts. 8 e 9 Páx. 33. Acts. 30 e 31 CMCT AA B2-2. Recoñecer a importancia da teoría mecanocuántica para o coñecemento do átomo. B Diferencia o significado dos números cuánticos segundo Bohr e a teoría mecanocuántica que define o modelo atómico actual, relacionándoo co concepto de órbita e orbital. Determina o nivel de enerxía para o átomo de hidróxeno. Explica o modelo atómico de Bohr e as súas principais limitacións. Páx. 19. Acts. 10 e 11 Páx. 33. Acts. 32, 33, 34, 35, 36 e 37 CMCT AA!202

203 B2-3. Explicar os conceptos básicos da mecánica cuántica: dualidade ondacorpúsculo e incerteza. B Determina lonxitudes de onda asociadas a partículas en movemento para justificar o comportamento ondulatorio dos electróns. Determina a lonxitude de onda e a velocidade asociada a partículas en movemento. Páx. 21. Acts. 12 e 13 Páx. 33. Act. 38 Páx. 34. Acts. 39, 40, 41 e 42 CMCT AA B Justifica o carácter probabilístico do estudo de partículas atómicas a partir do principio de incerteza de Heisenberg. Diferenza entre órbita de Bohr e orbital atómico. Explica como o modelo de Bohr incumpre o principio de indeterminació n de Heisenberg. Páx. 22. Act. 14 CMCT AA!203

204 BLOQUE 2. ORIXE E EVOLUCIÓN DOS COMPOÑENTES DO UNIVERSO (continuación) CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVID ADES COMPETE NCIAS B2-4. Describir as características fundamentais das partículas subatómicas diferenciando os distintos tipos. B Coñece as partículas subatómicas e os tipos de quarks presentes na natureza íntima da materia e na orixe primigenio do universo, explicando as características e clasificación dos mesmos. Identifica as partículas subatómicas e realiza cálculos sobre o seu número en iones e a abundancia natural de isótopos nun elemento químico. Escribe símbolos de especies dados os seus números de protones, electróns e neutróns. Páx. 10. Acts. 1, 2, 3 e 4 Páx. 33. Acts. 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28 e 29 CL CMCT AA B2-5. Establecer a configuración electrónica dun átomo relacionándoa coa súa posición na táboa periódica. B Determina a configuración electrónica dun átomo, coñecida a súa posición na táboa periódica e os números cuánticos posibles do electrón diferenciador. Determina a configuración electrónica de átomos. Enuncia o principio de Pauli e a regra de Hund e pon exemplos. Páx. 27. Acts. 18, 19, 20 e 21 Páx. 34. Acts. 45, 46 e 47 CMCT B2-6. Identificar os números cuánticos para un electrón segundo no orbital no que se atope. B Justifica a reactividad dun elemento a partir da estrutura electrónica ou a súa posición na táboa periódica. Establece relacións entre números cuánticos para indicar os grupos de valores permitidos. Indica o número máximo de electróns dun átomo tendo en conta eses valores e o tipo e número de cada orbital. Páx. 24. Acts. 15, 16 e 17 Páx. 34. Acts. 43 e 44 CMCT AA!204

205 !205

206 UNIDADE 2. Sistema periódico OBXECTIVOS CURRICULARES b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. PUNTO DE PARTIDA DA UNIDADE Enfoque da unidade. Nesta unidade os alumnos analizarán o sistema periódico. Coñecerán a historia do sistema periódico e como Lothar Meyer e Dmitri Mendeleiev, traballando por separado, elaboraron unha táboa periódica baseada na lei periódica. Analizarán o actual sistema periódico e o porqué da estrutura da táboa periódica. Achegaranse aos conceptos do apantallamiento e a carga nuclear efectiva para comprender mellor as propiedades periódicas. Verán as propiedades periódicas (radio atómico, radio iónico, enerxía de ionización, afinidade electrónica e electronegatividad). Coñecerán as propiedades físicoquímicas dos elementos e a súa posición na táboa periódica. Utilizarán as propiedades periódicas e relacionarán estas propiedades coa estrutura da cortiza. Como tarefa final analizarán a relación entre científicos, gobernantes e militares. O que os alumnos xa coñecen. Os alumnos coñecen as magnitudes atómicas e poden calculalas. Tamén coñecen a configuración electrónica dos átomos e os principios polos que se rexen (mínima enerxía, exclusión de Pauli e a máxima multiplicidad de Hund). Previsión de dificultades. É posible que os alumnos algunha dificultade á hora de situar os elementos no seu lugar da táboa periódica atendendo ás súas propiedades. Tamén poden atopar dificultades ao identificar datos e conceptos crave que lles permitan resolver as cuestións que se expoñen. CONTIDOS!206

207 CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA Utilización de estratexias básicas da actividade científica. Investigación científica: documentación, elaboración de informes, comunicación e difusión de resultados. Importancia da investigación científica na industria e na empresa. CONTIDOS DA UNIDADE Procura, selección e organización de información a partir de textos e imaxes para completar as súas actividades e responder a preguntas. Utilización de exemplos resoltos. Comprensión de enunciados. Interpretación de resultados experimentais. Emprego de conceptos crave. Avaliación de resultados. Interpretación e expresión de conceptos básicos. Valoración da importancia da investigación científica. CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental.!207

208 CONTIDOS CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO BLOQUE 2. ORIXE E EVOLUCIÓN DOS COMPOÑENTES DO UNIVERSO Clasificación dos elementos segundo a súa estrutura electrónica: Sistema Periódico. Propiedades dos elementos segundo a súa posición no Sistema Periódico: enerxía de ionización, afinidade electrónica, electronegatividad, radio atómico. CONTIDOS DA UNIDADE Historia do sistema periódico. Sistema periódico actual. Apantallamiento e carga nuclear efectiva. Propiedades periódicas. As propiedades físicoquímicas e a posición na táboa periódica. Recoñecemento da historia do sistema periódico e dos traballos de Lothar Meyer e Dmitri Mendeleiev. Análise do actual sistema periódico e da estrutura da táboa periódica. Identificación das propiedades periódicas. Comprensión das propiedades periódicas a través dos conceptos do apantallamiento e da carga nuclear efectiva. Identificación das propiedades físicoquímicas dos elementos e a súa posición na táboa periódica. Establecemento da relación entre as propiedades periódicas e a estrutura da cortiza. CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES B2-5. Establecer a configuración electrónica dun átomo relacionándoa coa súa posición na Táboa Periódica. B2-6. Identificar os números cuánticos para un electrón segundo no orbital no que se atope. B2-7. Coñecer a estrutura básica do Sistema Periódico actual, definir as propiedades periódicas estudadas e describir a súa variación ao longo dun grupo ou período.!208

209 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVID ADES COMPETE NCIAS B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: traballando tanto individualmente como en grupo, expondo preguntas, identificando problemas, recollendo datos mediante a observación ou experimentación, analizando e comunicando os resultados e desenvolvendo explicacións mediante a realización dun informe final. Emprega as habilidades necesarias para a investigación científica sobre o tema da unidade para realizar, interpretar e expresar conceptos químicos básicos. Páxs. 60 a 64. Saber facer Páx. 70. Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B Elabora información e relaciona os coñecementos químicos aprendidos con fenómenos da natureza e as posibles aplicacións e consecuencias na sociedade actual. Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade para explicar fenómenos relacionados coa vida cotiá e coa ciencia. Páx. 70. Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental. B Selecciona, comprende e interpreta información relevante nunha fonte información de divulgación científica e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e exposicións de clase. Páx. 70. Química na túa vida CL!209

210 B Realiza e defende un traballo de investigación utilizando o TIC. Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa, extraendo información de diversas fontes e utilizando o TIC, seguindo as fases de identificación do obxectivo, planificación e elaboración. Páx. 39. Para comezar Páx. 70. Química na túa vida CMCT CD AA!210

211 BLOQUE 2. ORIXE E EVOLUCIÓN DOS COMPOÑENTES DO UNIVERSO CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVID ADES COMPETE NCIAS B2-5. Establecer a configuración electrónica dun átomo relacionándoa coa súa posición na Táboa Periódica. B Determina a configuración electrónica dun átomo, coñecida a súa posición na Táboa Periódica e os números cuánticos posibles do electrón diferenciador. Determina a configuración electrónica dos átomos. Recoñece a organización do sistema periódico actual. Páx. 40. Act. 1 Páx. 44. Act. 2 CMCT AA B2-6. Identificar os números cuánticos para un electrón segundo no orbital no que se atope. B Justifica a reactividad dun elemento a partir da estrutura electrónica ou a súa posición na Táboa Periódica. Establece a posición dos elementos na táboa periódica a partir das súas configuracións electrónicas e das súas propiedades físicoquímicas. Páx. 46. Acts. 3, 4 e 5 Páx. 65. Acts. 12 a 21 CMCT AA B2-7. Coñecer a estrutura básica do Sistema Periódico actual, definir as propiedades periódicas estudadas e describir a súa variación ao longo dun grupo ou período. B Argumenta a variación do radio atómico, potencial de ionización, afinidade electrónica e electronegatividad en grupos e períodos, comparando ditas propiedades para elementos diferentes. Analiza as propiedades periódicas, o apantallamient o e a carga nuclear efectiva. Páx. 48. Acts. 6 e 7 Páx. 50. Acts. 8 e 9 Páx. 52. Act. 10 Páx. 55. Act. 11 Páxs. 66 a 68. Acts. 22 a 46 CL CMCT AA!211

212 UNIDADE 3. Ligazón química OBXECTIVOS CURRICULARES b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. PUNTO DE PARTIDA DA UNIDADE Enfoque da unidade. Nesta unidade os alumnos analizarán as ligazóns químicas. Comprenderán por que se unen os átomos para formar elementos e sustancias. Analizarán as ligazóns iónicos e a enerxía nas redes iónicas. Utilizarán o ciclo de Born-Haber e a ecuación de Born-Landé. Coñecerán as características xerais da ligazón covalente. Verán as teorías da nube electrónica e de bandas. Identificarán as propiedades dos compostos iónicos, os compostos con ligazón covalente e as propiedades dos metais. Compararán as propiedades físicas dos compostos químicos en función do tipo de ligazón. Relacionarán a estrutura da cortiza electrónica cos tipos de ligazón, e estes con os aspectos termoquímicos. Como tarefa final analizarán o proceso de produción e as distintas aplicacións do aluminio. O que os alumnos xa coñecen. Os alumnos xa coñecen a diferenza entre metais e non metais. Tamén coñecen que son as valencias e as ligazóns químicas e identifican cada un dos seus tipos. Saben cales son as sustancias que resultan dos distintos tipos de ligazóns. Tamén saben que os materiais ten propiedades técnicas, físicas e químicas. Previsión de dificultades. É posible que os alumnos algunha dificultade á hora de traballar e analizar cos distintos tipos de ligazóns químicas. Tamén poden atopar dificultades ao identificar datos e conceptos crave que lles permitan resolver as cuestións que se expoñen. CONTIDOS!212

213 CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA Utilización de estratexias básicas da actividade científica. Investigación científica: documentación, elaboración de informes, comunicación e difusión de resultados. Importancia da investigación científica na industria e na empresa. CONTIDOS DA UNIDADE Procura, selección e organización de información a partir de textos e imaxes para completar as súas actividades e responder a preguntas. Utilización de exemplos resoltos. Comprensión de enunciados. Interpretación de resultados experimentais. Emprego de conceptos crave. Avaliación de resultados. Interpretación e expresión de conceptos básicos. Valoración da importancia da investigación científica. CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental.!213

214 CONTIDOS CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO BLOQUE 2. ORIXE E EVOLUCIÓN DOS COMPOÑENTES DO UNIVERSO Ligazón química. Ligazón iónico. Propiedades das sustancias con ligazón iónico. Ligazón metálica. Modelo do gas electrónico e teoría de bandas. Propiedades dos metais. Aplicacións de superconductores e semiconductores. CONTIDOS DA UNIDADE Ligazón iónico. Ligazón covalente. Ligazón metálica. Comparación das propiedades físicas en función do tipo de ligazón. Comprensión da unión dos átomos para formar elementos e sustancias. Análise das ligazóns iónicos e a enerxía nas redes iónicas. Utilización do ciclo de Born-Haber e a ecuación de Born- Landé. Identificación das características xerais da ligazón covalente. Recoñecemento das teorías da nube electrónica e de bandas. Identificación das propiedades dos compostos iónicos, os compostos con ligazón covalente e as propiedades dos metais. Comparación das propiedades físicas dos compostos químicos en función do tipo de ligazón. Relación da estrutura da cortiza electrónica cos tipos de ligazón, e estes con os aspectos termoquímicos. CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES B2-8. Utilizar o modelo de ligazón correspondente para explicar a formación de moléculas, de cristais e estruturas macroscópicas e deducir as súas propiedades. B2-9. Construír ciclos enerxéticos do tipo Born-Haber para calcular a enerxía de rede, analizando de forma cualitativa a variación de enerxía de rede en diferentes compostos. B2-12. Coñecer as propiedades dos metais empregando as diferentes teorías estudadas para a formación da ligazón metálica. B2-13. Explicar a posible condutividade eléctrica dun metal empregando a teoría de bandas.!214

215 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVID ADES COMPETE NCIAS B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: traballando tanto individualmente como en grupo, expondo preguntas, identificando problemas, recollendo datos mediante a observación ou experimentación, analizando e comunicando os resultados e desenvolvendo explicacións mediante a realización dun informe final. Emprega as habilidades necesarias para a investigación científica sobre o tema da unidade para realizar, interpretar e expresar conceptos químicos básicos. Páxs. 88 e 89. Saber facer Páx. 94. Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B Elabora información e relaciona os coñecementos químicos aprendidos con fenómenos da natureza e as posibles aplicacións e consecuencias na sociedade actual. Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade para explicar fenómenos relacionados coa vida cotiá e coa ciencia. Páx. 71. Para comezar Páx. 94. Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental. B Selecciona, comprende e interpreta información relevante nunha fonte información de divulgación científica e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e exposicións de clase. Páx. 71. Para comezar Páx. 94. Química na túa vida CL CMCT AA!215

216 BLOQUE 2. ORIXE E EVOLUCIÓN DOS COMPOÑENTES DO UNIVERSO CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVID ADES COMPETE NCIAS B2-8. Utilizar o modelo de ligazón correspondente para explicar a formación de moléculas, de cristais e estruturas macroscópicas e deducir as súas propiedades. B Justifica a estabilidade das moléculas ou cristais formados empregando a regra do octeto ou baseándose nas interaccións dos electróns da capa de valencia para a formación das ligazóns. Aplica a regra do octeto para analizar as ligazóns químicas. Páx. 76. Acts. 1 e 2 CL CMCT AA B2-9. Construír ciclos enerxéticos do tipo Born- Haber para calcular a enerxía de rede, analizando de forma cualitativa a variación de enerxía de rede en diferentes compostos. B Aplica o ciclo de Born-Haber para o cálculo da enerxía reticular de cristais iónicos. Aplica o ciclo de Born-Haber para calcular a enerxía liberada a través dun ciclo termodinámico. Páx. 79. Acts. 3, 4 e 5 CMCT AA B Compara a fortaleza da ligazón en distintos compostos iónicos aplicando a fórmula de Born-Landé para considerar os factores dos que depende a enerxía reticular. Emprega a ecuación de Born-Landé para calcular a enerxía utilizando parámetros propios da rede cristalina. Páx. 81. Acts. 6, 7 e 8 CMCT AA B2-12. Coñecer as propiedades dos metais empregando as diferentes teorías estudadas para a formación da ligazón metálica. B Explica a condutividade eléctrica e térmica mediante o modelo do gas electrónico aplicándoo tamén a sustancias semiconductoras e superconductoras. Utiliza a teoría máis adecuada para explicar as propiedades dos metais. Páxs. 91 e 92. Acts. 34 a 43 CL CMCT AA B2-13. Explicar a posible condutividade eléctrica dun metal empregando a teoría de bandas. B Describe o comportamento dun elemento como illante, condutor ou semiconductor eléctrico utilizando a teoría de bandas. Explica o comportament o das ligazóns metálicas aplicando a teoría máis adecuada. Páx. 86. Acts. 10 e 11 CL CMCT AA!216

217 B Coñece e explica algunhas aplicacións dos semiconductores e superconductores analizando a súa repercusión no avance tecnolóxico da sociedade. Recoñece as propiedades de determinados elementos para conducir a enerxía. Páx. 87. Act. 12 CL CMCT AA!217

218 UNIDADE 4. Ligazón covalente OBXECTIVOS CURRICULARES b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. PUNTO DE PARTIDA DA UNIDADE Enfoque da unidade. Nesta unidade os alumnos analizarán as ligazóns covalentes. Aprenderán a representar distintas estruturas de Lewis de moléculas. Chegarán á xeometría de ligazón estudando a interacción entre os electróns que rodean ao átomo central mediante a teoría de repulsión de pares electrónicos da capa de valencia (TRPECV). Verán a hibridación das moléculas e o solapamiento. Estudarán a polaridad de ligazón e as moléculas e redes covalentes. Analizarán a ligazón entre moléculas de hidróxeno, intermolecular dipolo-dipolo e intermolecular dipolo instantáneo-dipolo inducido. Identificarán as propiedades físicas e as forzas de ligazón. Coñecerán os parámetros de ligazón en moléculas covalentes orgánicas. Predecirán a xeometría molecular e a polaridad de moléculas covalentes. Relacionarán as propiedades das sustancias coa súa ligazón intra e intermolecular. Como tarefa final analizarán as propiedades dos cabelos lisos e rizados. O que os alumnos xa coñecen. Os alumnos xa coñecen as ligazóns covalentes e a forma de representalos. Tamén saben estudar como será a fórmula dos compostos covalentes que se forman cando se combinan determinados elementos. Previsión de dificultades. É posible que os alumnos algunha dificultade á hora de traballar e analizar coas ligazóns covalentes e a hibridación e a polaridad. Tamén poden atopar dificultades ao identificar datos e conceptos crave que lles permitan resolver as cuestións que se expoñen. CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES!218

219 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA Utilización de estratexias básicas da actividade científica. Investigación científica: documentación, elaboración de informes, comunicación e difusión de resultados. Importancia da investigación científica na industria e na empresa. Procura, selección e organización de información a partir de textos e imaxes para completar as súas actividades e responder a preguntas. Utilización de exemplos resoltos. Comprensión de enunciados. Interpretación de resultados experimentais. Emprego de conceptos crave. Avaliación de resultados. Interpretación e expresión de conceptos básicos. Valoración da importancia da investigación científica. B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental.!219

220 CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES BLOQUE 2. ORIXE E EVOLUCIÓN DOS COMPOÑENTES DO UNIVERSO Ligazón covalente. Xeometría e polaridad das moléculas. Teoría da ligazón de valencia (TEV) e hibridación. Teoría de repulsión de pares electrónicos da capa de valencia (TRPECV). Propiedades das sustancias con ligazón covalente. Octeto de Lewis. Xeometría de ligazón. Hibridación. Polaridad. Ligazón entre moléculas. Propiedades físicas e forzas de ligazón. Representación de distintas estruturas de Lewis de moléculas. Análise da xeometría de ligazón mediante a teoría de repulsión de pares electrónicos da capa de valencia (TRPECV). Identificación da hibridación das moléculas e o solapamiento. Estudo da polaridad de ligazón e as moléculas e redes covalentes. Análise da ligazón entre moléculas de hidróxeno, intermolecular dipolo-dipolo e intermolecular dipolo instantáneo-dipolo inducido. Identificación das propiedades físicas e as forzas de ligazón. Recoñecemento dos parámetros de ligazón en moléculas covalentes orgánicas. Predición da xeometría molecular e a polaridad de moléculas covalentes. Relación das propiedades das sustancias coa súa ligazón intra e intermolecular. B2-10. Describir as características básicas da ligazón covalente empregando diagramas de Lewis e utilizar a TEV para a súa descrición máis complexa. B2-11. Empregar a teoría da hibridación para explicar a ligazón covalente e a xeometría de distintas moléculas. B2-14. Recoñecer os diferentes tipos de forzas intermoleculares e explicar como afectan as propiedades de determinados compostos en casos concretos.!220

221 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: traballando tanto individualmente como en grupo, expondo preguntas, identificando problemas, recollendo datos mediante a observación ou experimentación, analizando e comunicando os resultados e desenvolvendo explicacións mediante a realización dun informe final. Emprega as habilidades necesarias para a investigación científica sobre o tema da unidade para realizar, interpretar e expresar conceptos químicos básicos. Páxs. 126 e 127. Saber facer Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B Elabora información e relaciona os coñecementos químicos aprendidos con fenómenos da natureza e as posibles aplicacións e consecuencias na sociedade actual. Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade para explicar fenómenos relacionados coa vida cotiá e coa ciencia. Páx. 95. Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental. B Selecciona, comprende e interpreta información relevante nunha fonte información de divulgación científica e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e exposicións de clase. Páx. 95. Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT!221

222 B Realiza e defende un traballo de investigación utilizando o TIC. Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa, extraendo información de diversas fontes e utilizando o TIC, seguindo as fases de identificación do obxectivo, planificación e elaboración. Páx. 95. Para comezar Páx Química na túa vida CMCT CD AA!222

223 BLOQUE 2. ORIXE E EVOLUCIÓN DOS COMPOÑENTES DO UNIVERSO CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B2-10. Describir as características básicas da ligazón covalente empregando diagramas de Lewis e utilizar a TEV para a súa descrición máis complexa. B Determina a polaridad dunha molécula utilizando o modelo ou teoría máis adecuados para explicar a súa xeometría. Determina a polaridad dunha molécula utilizando o modelo ou teoría máis adecuada. Páxs. 114 e 115. Acts. 13 a 16 Páx Acts. 17 a 21 Páxs. 129 e 130. Acts. 47 a 50 CMCT B Representa a xeometría molecular de distintas sustancias covalentes aplicando a TEV e a TRPECV. Utiliza as distintas teorías para representar a xeometría molecular de sustancias covalentes. Páx. 97. Act. 3 Páx. 98. Act. 4 Páx Acts. 5, 6 e 7 AA Páxs. 128 e 129. Acts. 32 a 43 B2-11. Empregar a teoría da hibridación para explicar a ligazón covalente e a xeometría de distintas moléculas. B Da sentido aos parámetros moleculares en compostos covalentes utilizando a teoría de hibridación para compostos inorgánicos e orgánicos. Explica as estruturas moleculares de compostos covalentes a través da teoría de hibridación. Páx Acts. 9, 10 e 11 Páx Act. 12 Páx Acts. 44, 45 e 46 CMCT AA B2-14. Recoñecer os diferentes tipos de forzas intermoleculares e explicar como afectan as propiedades de determinados compostos en casos concretos. B Justifica a influencia das forzas intermoleculares para explicar como varían as propiedades específicas de diversas sustancias en función das devanditas interaccións. Analiza as ligazóns entre moléculas e as propiedades físicas en función das forzas de ligazón. Páx Act. 22 Páx Acts. 23 a 26 Páx Acts. 27 e 28 Páx Acts. 29, 30 e 31 CL CMCT AA Páx Acts. 51 a 61!223

224 UNIDADE 5. Cinética química OBXECTIVOS CURRICULARES b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. PUNTO DE PARTIDA DA UNIDADE Enfoque da unidade. Nesta unidade os alumnos estudarán a cinética química. Calcularán a velocidade das reaccións e terán en conta a velocidade media e a velocidade instantánea de reacción. Analizarán como ocorren as reaccións químicas a través da teoría de colisións e da teoría do complexo activado. Establecerán a dependencia da velocidade de reacción coa concentración. Determinarán a orde de reacción e a vida media dunha reacción. Identificarán os factores que afectan á velocidade de reacción. Coñecerán a catálisis encimática e os mecanismos de reacción. Como tarefa final analizarán a conservación dos alimentos. O que os alumnos xa coñecen. Os alumnos xa coñecen as derivadas, potencias e logaritmos e saben operar con eles. Tamén coñecen os conceptos da termoquímica (entalpía de reacción, reaccións exotérmicas e endotérmicas) e que se representan a través de diagramas entálpicos. Previsión de dificultades. É posible que os alumnos algunha dificultade á hora de establecer a dependencia da velocidade de reacción coa concentración e analizar os factores que afectan á velocidade de reacción. Tamén poden atopar dificultades ao identificar datos e conceptos crave que lles permitan resolver as cuestións que se expoñen. CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES!224

225 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA Utilización de estratexias básicas da actividade científica. Investigación científica: documentación, elaboración de informes, comunicación e difusión de resultados. Importancia da investigación científica na industria e na empresa. Procura, selección e organización de información a partir de textos e imaxes para completar as súas actividades e responder a preguntas. Utilización de exemplos resoltos. Comprensión de enunciados. Interpretación de resultados experimentais. Emprego de conceptos crave. Avaliación de resultados. Interpretación e expresión de conceptos básicos. Valoración da importancia da investigación científica. B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental.!225

226 CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES BLOQUE 3. REACCIÓNS QUÍMICAS Concepto de velocidade de reacción. Teoría de colisións. Factores que inflúen na velocidade das reaccións químicas. Utilización de catalizadores en procesos industriais. Velocidade de reacción. As reaccións químicas. Dependencia da velocidade de reacción coa concentración. Factores que afectan á velocidade de reacción. Catálisis encimática. Mecanismos de reacción. Cálculo da velocidade das reaccións. Obtención da velocidade media e a velocidade instantánea de reacción. Análise das reaccións químicas a través da teoría de colisións e da teoría do complexo activado. Establecemento da dependencia da velocidade de reacción coa concentración. Determinación da orde de reacción e da vida media dunha reacción. Identificación dos factores que afectan á velocidade de reacción. Recoñecemento da catálisis encimática e dos mecanismos de reacción. B3-1. Definir velocidade dunha reacción e aplicar a teoría das colisións e do estado de transición utilizando o concepto de enerxía de activación. B3-2. Justificar como a natureza e concentración dos reactivos, a temperatura e a presenza de catalizadores modifican a velocidade de reacción. B3-3. Coñecer que a velocidade dunha reacción química depende da etapa limitante segundo o seu mecanismo de reacción establecido.!226

227 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: traballando tanto individualmente como en grupo, expondo preguntas, identificando problemas, recollendo datos mediante a observación ou experimentación, analizando e comunicando os resultados e desenvolvendo explicacións mediante a realización dun informe final. Emprega as habilidades necesarias para a investigación científica sobre o tema da unidade para realizar, interpretar e expresar conceptos químicos básicos. Páxs. 153 a 158. Saber facer Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B Elabora información e relaciona os coñecementos químicos aprendidos con fenómenos da natureza e as posibles aplicacións e consecuencias na sociedade actual. Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade para explicar fenómenos relacionados coa vida cotiá e coa ciencia. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental. B Selecciona, comprende e interpreta información relevante nunha fonte información de divulgación científica e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e exposicións de clase. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT!227

228 B Realiza e defende un traballo de investigación utilizando o TIC. Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa, extraendo información de diversas fontes e utilizando o TIC, seguindo as fases de identificación do obxectivo, planificación e elaboración. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CMCT CD AA!228

229 BLOQUE 3. REACCIÓNS QUÍMICAS CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B3-1. Definir velocidade dunha reacción e aplicar a teoría das colisións e do estado de transición utilizando o concepto de enerxía de activación. B Obtén ecuacións cinéticas reflectindo as unidades das magnitudes que interveñen. Calcula a velocidade media e instantánea de reacción e aplica a teoría das colisións e a teoría do complexo activado para estudar a cinética das reaccións. Páx Acts. 1 a 4 Páx Acts. 5 e 6 Páxs. 159 e 160. Acts. 17 a 28 CMCT AA B3-2. Justificar como a natureza e concentración dos reactivos, a temperatura e a presenza de catalizadores modifican a velocidade de reacción. B Predicir a influencia dos factores que modifican a velocidade dunha reacción. Recoñece os factores que afectan á velocidade de reacción e calcula a súa influencia. Páx Acts. 11 a 14 Páxs. 161 e 162. Acts. 37 a 47 B Explica o funcionamento dos catalizadores relacionándoo con procesos industriais e a catálisis encimática analizando a súa repercusión no medio ambiente e na saúde. Explica o funcionamento dos catalizadores e o seu papel nas reaccións químicas. Páx Act. 12 Páx Saber facer Páx Act. 25 Páx Act. 37 CL CMCT AA SC Páx Acts. 41, 42, 44 e 45 Páx Química na túa vida B3-3. Coñecer que a velocidade dunha reacción química depende da etapa limitante segundo o seu mecanismo de reacción establecido. B Deduce o proceso de control da velocidade dunha reacción química identificando a etapa limitante correspondente ao seu mecanismo de reacción. Identifica a dependencia da velocidade de reacción coa concentración e determina a orde de reacción e a vida media dunha reacción. Páx Acts. 7 e 8 Páxs. 160 e 161. Acts. 29 a 36 CL CMCT AA!229

230 UNIDADE 6. Equilibrio químico OBXECTIVOS CURRICULARES b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. PUNTO DE PARTIDA DA UNIDADE Enfoque da unidade. Nesta unidade os alumnos analizarán o equilibrio químico. Recoñecerán a explicación cinética do equilibrio e os conceptos de equilibrio homoxéneo e heteroxéneo. Utilizarán as expresións das constantes de equilibrio KC e Kp, terán en conta o grao de disociación, o cociente de reacción, os equilibrios entre gases e a relación entre ambas as expresións. Identificarán os factores que afectan o equilibrio aplicando o principio de Lle Châtelier. Coñecerán os equilibrios heteroxéneos e a solubilidad e os efectos no equilibrio de solubilidad. Estudarán o proceso Haber- Bosch. Como tarefa final analizarán o equilibrio físico e a respiración. O que os alumnos xa coñecen. Os alumnos xa coñecen a entalpía de reacción e as reaccións exotérmicas, endotérmicas e o criterio de signos. Tamén coñecen a fracción molar, as presións parciais, a lei de Dalton das presións parciais e a lei xeral dos gases e saben operar con elas. Previsión de dificultades. É posible que os alumnos algunha dificultade á hora de utilizar as expresións das constantes de equilibrio KC e Kp e ao analizar os factores que afectan o equilibrio. Tamén poden atopar dificultades ao identificar datos e conceptos crave que lles permitan resolver as cuestións que se expoñen. CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES!230

231 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA Utilización de estratexias básicas da actividade científica. Investigación científica: documentación, elaboración de informes, comunicación e difusión de resultados. Importancia da investigación científica na industria e na empresa. Procura, selección e organización de información a partir de textos e imaxes para completar as súas actividades e responder a preguntas. Utilización de exemplos resoltos. Comprensión de enunciados. Interpretación de resultados experimentais. Emprego de conceptos crave. Avaliación de resultados. Interpretación e expresión de conceptos básicos. Valoración da importancia da investigación científica. B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental.!231

232 CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES BLOQUE 3. REACCIÓNS QUÍMICAS Equilibrio químico. Lei de acción de masas. A constante de equilibrio: formas de expresala. Factores que afectan o estado de equilibrio: Principio de Lle Chatelier. Equilibrios con gases. Equilibrios heteroxéneos: reaccións de precipitación. Aplicacións e importancia do equilibrio químico en procesos industriais e en situacións da vida cotiá. Definición de equilibrio químico. Expresións das constantes de equilibrio KC e Kp. Factores que afectan o equilibrio. Principio de Lle Châtelier. Equilibrios heteroxéneos. Reaccións de precipitación. O proceso Haber-Bosch. Explicación da cinética do equilibrio. Identificación dos conceptos de equilibrio homoxéneo e heteroxéneo. Utilización das expresións das constantes de equilibrio KC e Kp. Análise do grao de disociación, o cociente de reacción, os equilibrios entre gases e a relación entre ambas as expresións. Identificación dos factores que afectan o equilibrio aplicando o principio de Lle Châtelier. Recoñecemento dos equilibrios heteroxéneos e da solubilidad e os efectos no equilibrio de solubilidad. Análise do proceso Haber- Bosch. B3-4. Aplicar o concepto de equilibrio químico para predicir a evolución dun sistema. B3-5. Expresar matematicamente a constante de equilibrio dun proceso, no que interveñen gases, en función da concentración e das presións parciais. B3-6. Relacionar KC e Kp en equilibrios con gases, interpretando o seu significado. B3-8. Aplicar o principio de Lle Chatelier a distintos tipos de reaccións tendo en conta o efecto da temperatura, a presión, o volume e a concentración das sustancias presentes predicindo a evolución do sistema. B3-9. Valorar a importancia que ten o principio Lle Chatelier en diversos procesos industriais. B3-10. Explicar como varía a solubilidad dun sal polo efecto dun ion común.!232

233 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: traballando tanto individualmente como en grupo, expondo preguntas, identificando problemas, recollendo datos mediante a observación ou experimentación, analizando e comunicando os resultados e desenvolvendo explicacións mediante a realización dun informe final. Emprega as habilidades necesarias para a investigación científica sobre o tema da unidade para realizar, interpretar e expresar conceptos químicos básicos. Páxs. 195 a 200. Saber facer Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B Elabora información e relaciona os coñecementos químicos aprendidos con fenómenos da natureza e as posibles aplicacións e consecuencias na sociedade actual. Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade para explicar fenómenos relacionados coa vida cotiá e coa ciencia. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental. B Selecciona, comprende e interpreta información relevante nunha fonte información de divulgación científica e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e exposicións de clase. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT!233

234 B Realiza e defende un traballo de investigación utilizando o TIC. Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa, extraendo información de diversas fontes e utilizando o TIC, seguindo as fases de identificación do obxectivo, planificación e elaboración. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CMCT CD AA!234

235 BLOQUE 3. REACCIÓNS QUÍMICAS CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B3-4. Aplicar o concepto de equilibrio químico para predicir a evolución dun sistema. B Interpreta o valor do cociente de reacción comparándoo coa constante de equilibrio prevendo a evolución dunha reacción para alcanzar o equilibrio. B Comproba e interpreta experiencias de laboratorio onde se pon de manifesto os factores que inflúen no desprazamento do equilibrio químico, tanto en equilibrios homoxéneos como heteroxéneos. Calcula o cociente de reacción e recoñece o seu valor na evolución dunha reacción para alcanzar o equilibrio. Recoñece os factores que inflúen no desprazamento do equilibrio químico. Páx Act. 42 Páx Act. 14 Páx Acts. 15 e 16 CMCT AA B3-5. Expresar matematicamente a constante de equilibrio dun proceso, no que interveñen gases, en función da concentración e das presións parciais. B Acha o valor das constantes de equilibrio, KC e Kp, para un equilibrio en diferentes situacións de presión, volume ou concentración. Calcula o valor das constantes de equilibrio, KC e Kp. Páxs. 171 e 172. Acts. 2 a 5 Páx Acts. 6 e 7 Páx Acts. 8 e 9 Páxs. 179 e 180. Acts. 10 a 13 CMCT AA Páxs. 201 a 203. Acts. 25 a 38 B Calcula as concentracións ou presións parciais das sustancias presentes nun equilibrio químico empregando a lei de acción de masas e como evoluciona ao variar a cantidade de produto ou reactivo. Calcula as concentracións ou presións das sustancias presentes nun equilibrio químico. Páxs. 171 e 172. Act. 2, 3 e 4 Páx Acts. 6 e 7 Páx Act. 9 Páx Act. 13 Páx Act. 16!235

236 BLOQUE 3. REACCIÓNS QUÍMICAS (continuación) CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B3-6. Relacionar KC e Kp en equilibrios con gases, interpretando o seu significado. B Utiliza o grao de disociación aplicándoo ao cálculo de concentracións e constantes de equilibrio KC e Kp. Calcula o grao de disociación nas reaccións químicas. Páx Act. 7 Páx Act. 12 Páx Act. 27 CMCT AA Páx Act. 31 B3-8. Aplicar o principio de Lle Chatelier a distintos tipos de reaccións tendo en conta o efecto da temperatura, a presión, o volume e a concentración das sustancias presentes predicindo a evolución do sistema. B Aplica o principio de Lle Chatelier para predicir a evolución dun sistema en equilibrio ao modificar a temperatura, presión, volume ou concentración que o definen, utilizando como exemplo a obtención industrial do amoníaco. Analiza a evolución dun sistema en equilibrio aplicando o principio de Lle Chatelier. Páx Act. 14 Páx Acts. 15 e 16 CMCT AA B3-9. Valorar a importancia que ten o principio Lle Chatelier en diversos procesos industriais. B Analiza os factores cinéticos e termodinámicos que inflúen nas velocidades de reacción e na evolución dos equilibrios para optimizar a obtención de compostos de interese industrial, por exemplo o amoníaco. Analiza a evolución dos equilibrios para optimizar a obtención de compostos de interese industrial. Páx Act. 24 Páx Acts. 50, 51 e 52 CMCT AA B3-10. Explicar como varía a solubilidad dun sal polo efecto dun ion común. B Calcula a solubilidad dun sal interpretando como se modifica ao engadir un ion común. Calcula a solubilidad dun sal en diferentes condicións. Páx Saber facer CMCT AA!236

237 UNIDADE 7. Reaccións acedo-base OBXECTIVOS CURRICULARES b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. PUNTO DE PARTIDA DA UNIDADE Enfoque da unidade. Nesta unidade os alumnos traballasen coas reaccións acedo-base. Identificarán as características xerais de ácidos e bases. Coñecerán as distintas teorías acedobase e as súas particularidades. Analizarán o equilibrio iónico da auga. Recoñecerán o concepto de ph e calcularán as medidas da acidez. Establecerán a forza relativa de ácidos (fortes, débiles e polipróticos) e bases (fortes e débiles). Terán en conta a relación entre Ka e Kb de pares conxugados e entre Ka e Kb e a súa estrutura química. Traballarán coas reaccións de neutralización e coa hidrólisis de sales. Analizarán as disolucións reguladoras (tampón acedo débil + base conxugada, tampón base débil + ácido conxugado e importancia biolóxica do ph). Estudarán a obtención industrial de ácidos e bases orgánicos e inorgánicos. Prestarán atención á contaminación ambiental provocada polas reaccións químicas. Como tarefa final analizarán materiais que reducen a contaminación. O que os alumnos xa coñecen. Os alumnos xa coñecen conceptos como concentración, dilución e estequiometría. Saben realizar cálculos de concentración de disolucións e coñecen as magnitudes máis empregadas para medilas. Tamén saben preparar disolucións diluídas a partir doutras concentradas. Coñecen como realizar cálculos estequiométricos seguindo os pasos adecuados. Previsión de dificultades. É posible que os alumnos algunha dificultade á hora de calcular as forzas relativas de ácidos e bases e as reaccións de neutralización. Tamén poden atopar dificultades ao identificar datos e conceptos crave que lles permitan resolver as cuestións que se expoñen.!237

238 CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA Utilización de estratexias básicas da actividade científica. Investigación científica: documentación, elaboración de informes, comunicación e difusión de resultados. Importancia da investigación científica na industria e na empresa. Procura, selección e organización de información a partir de textos e imaxes para completar as súas actividades e responder a preguntas. Utilización de exemplos resoltos. Comprensión de enunciados. Interpretación de resultados experimentais. Emprego de conceptos crave. Avaliación de resultados. Interpretación e expresión de conceptos básicos. Valoración da importancia da investigación científica. B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental.!238

239 CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES BLOQUE 3. REACCIÓNS QUÍMICAS Aplicacións e importancia do equilibrio químico en procesos industriais e en situacións da vida cotiá. Equilibrio acedo-base. Concepto de acedobase. Teoría de Brönsted- Lowry. Forza relativa dos ácidos e bases, grao de ionización. Equilibrio iónico da auga. Concepto de ph. Importancia do ph a nivel biolóxico. Volumetrías de neutralización acedobase. Estudo cualitativo da hidrólisis de sales. Estudo cualitativo das disolucións reguladoras de ph. Ácidos e bases relevantes a nivel industrial e de consumo. Problemas ambientais. Características xerais de ácidos e bases. Teorías acedo-base. Equilibrio iónico da auga. Medida da acidez. Concepto de ph. Forza relativa de ácidos e bases. Reaccións de neutralización. Hidrólisis de sales. Disolucións reguladoras. Obtención industrial dos ácidos e bases orgánicos e inorgánicos. Contaminación ambiental. Identificación das características de ácidos e bases. Recoñecemento das distintas teorías acedo-base. Análise do equilibrio iónico da auga. Recoñecemento do concepto de ph e cálculo das medidas da acidez. Identificación da forza relativa de ácidos e bases. Observación das reaccións de neutralización e da hidrólisis de sales. Análise das disolucións reguladoras. Recoñecemento da obtención industrial de ácidos e bases orgánicos e inorgánicos. Atención á contaminación ambiental. B3-11. Aplicar a teoría de Brönsted para recoñecer as sustancias que poden actuar como acedos ou bases. B3-12. Determinar o valor do ph de distintos tipos de ácidos e bases. B3-13. Explicar as reaccións acedobase e a importancia dalgunha delas así como as súas aplicacións prácticas. B3-14. Justificar o ph resultante na hidrólisis dun sal. B3-15. Utilizar os cálculos estequiométricos necesarios para levar a cabo unha reacción de neutralización ou volumetría acedo-base. B3-16. Coñecer as distintas aplicacións dos ácidos e bases na vida cotiá tales como produtos de limpeza, cosmética, etc.!239

240 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: traballando tanto individualmente como en grupo, expondo preguntas, identificando problemas, recollendo datos mediante a observación ou experimentación, analizando e comunicando os resultados e desenvolvendo explicacións mediante a realización dun informe final. Emprega as habilidades necesarias para a investigación científica sobre o tema da unidade para realizar, interpretar e expresar conceptos químicos básicos. Páxs. 242 a 245. Saber facer Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B Elabora información e relaciona os coñecementos químicos aprendidos con fenómenos da natureza e as posibles aplicacións e consecuencias na sociedade actual. Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade para explicar fenómenos relacionados coa vida cotiá e coa ciencia. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental. B Selecciona, comprende e interpreta información relevante nunha fonte información de divulgación científica e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e exposicións de clase. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT!240

241 B Realiza e defende un traballo de investigación utilizando o TIC. Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa, extraendo información de diversas fontes e utilizando o TIC, seguindo as fases de identificación do obxectivo, planificación e elaboración. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CMCT CD AA!241

242 BLOQUE 3. REACCIÓNS QUÍMICAS CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B3-11. Aplicar a teoría de Brönsted para recoñecer as sustancias que poden actuar como acedos ou bases. B Justifica o comportamento acedo ou básico dun composto aplicando a teoría de Brönsted-Lowry dos pares de acedo-base conxugados. Explica o comportamento acedo ou básico dun composto utilizando a teoría máis adecuada. Páx Act. 5 Páx Acts. 6 e 7 CL CMCT AA B3-12. Determinar o valor do ph de distintos tipos de ácidos e bases. B Identifica o carácter acedo, básico ou neutro e a fortaleza acedo-base de distintas disolucións segundo o tipo de composto disolto nelas determinando o valor de ph das mesmas. Mide a acidez dunha solución mediante o ph e calcula a fortaleza acedo-base de distintas disolucións. Páxs. 215 e 216. Acts. 8 a 11 Páx Acts. 12 e 13 Páxs. 220 a 225. Acts. 14 a 22 CMCT AA Páxs. 246 a 248. Acts. 40 a 57 B3-13. Explicar as reaccións acedo-base e a importancia dalgunha delas así como as súas aplicacións prácticas. B Describe o procedemento para realizar unha volumetría acedo-base dunha disolución de concentración descoñecida, realizando os cálculos necesarios. Realiza volumetrías acedo-base e represéntaas. Páxs. 230 e 231. Acts. 26 a 28 Páx Acts. 65 a 70 CL CMCT AA B3-14. Justificar o ph resultante na hidrólisis dun sal. B Predicir o comportamento acedobase dun sal disolto en auga aplicando o concepto de hidrólisis, escribindo os procesos intermedios e equilibrios que teñen lugar. Aplica a hidrólisis para predicir o comportamento acedo-base dun sal disolto en auga. Páxs. 232 a 234. Acts. 29 a 32 Páxs. 249 e 250. Acts. 71 a 77 CL CMCT AA!242

243 BLOQUE 3. REACCIÓNS QUÍMICAS (continuación) CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B3-15. Utilizar os cálculos estequiométricos necesarios para levar a cabo unha reacción de neutralización ou volumetría acedo-base. B Determina a concentración dun ácido ou base valorándoa con outra de concentración coñecida establecendo o punto de equivalencia da neutralización mediante o emprego de indicadores acedo-base. Establece o punto de equivalencia da neutralización mediante o emprego de indicadores acedo-base. Páxs. 227 e 228. Acts. 24 e 25 Páx Acts. 58 a 64 CMCT AA B3-16. Coñecer as distintas aplicacións dos ácidos e bases na vida cotiá tales como produtos de limpeza, cosmética, etc. B Recoñece a acción dalgúns produtos de uso cotián como consecuencia do seu comportamento químico acedo-base. Identifica as consecuencias ambientais das reaccións acedobase producidas pola industria. Páx Act. 36. Páx Act. 37 CMCT AA!243

244 UNIDADE 8. Reaccións de transferencia de electróns OBXECTIVOS CURRICULARES b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. PUNTO DE PARTIDA DA UNIDADE Enfoque da unidade. Nesta unidade os alumnos verán as reaccións de transferencia de electróns. Identificarán o concepto de oxidación-redución e a variación do número de oxidación. Recoñecerán as reaccións redox e a súa estequiometría. Utilizarán as valoracións redox para determinar a concentración dun volume coñecido dun axente oxidante. Analizarán o funcionamento das pilas voltaicas e doutros tipos. Coñecerán a electrolisis e as súas distintas aplicacións. Verán como a corrosión dos metais causa unha importante deterioración en diversos elementos e que se pode facer para previla. Como tarefa final analizarán a mobilidade sustentable. O que os alumnos xa coñecen. Os alumnos xa coñecen a termodinámica e saben determinar se un proceso é ou non espontáneo atendendo á enerxía libre de Gibbs, o criterio de espontaneidade e a lei xeral dos gases ideais. Tamén coñecen conceptos da electricidade como a intensidade de corrente, a forza electromotriz e a lei de Ohm e saben operar con eles. Previsión de dificultades. É posible que os alumnos algunha dificultade á hora de traballar coas reaccións redox e as súas valoracións. Tamén poden atopar dificultades ao identificar datos e conceptos crave que lles permitan resolver as cuestións que se expoñen. CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES!244

245 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA Utilización de estratexias básicas da actividade científica. Investigación científica: documentación, elaboración de informes, comunicación e difusión de resultados. Importancia da investigación científica na industria e na empresa. Procura, selección e organización de información a partir de textos e imaxes para completar as súas actividades e responder a preguntas. Utilización de exemplos resoltos. Comprensión de enunciados. Interpretación de resultados experimentais. Emprego de conceptos crave. Avaliación de resultados. Interpretación e expresión de conceptos básicos. Valoración da importancia da investigación científica. B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental.!245

246 CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES BLOQUE 3. REACCIÓNS QUÍMICAS Equilibrio redox. Concepto de oxidaciónredución. Oxidantes e reductores. Número de oxidación. Axuste redox polo método do ion-electrón. Estequiometría das reaccións redox. Potencial de redución estándar. Volumetrías redox. Leis de Faraday da electrolisis. Aplicacións e repercusións das reaccións de oxidación redución: baterías eléctricas, pilas de combustible, prevención da corrosión de metais. Oxidación e redución. Axuste de reaccións redox. Estequiometría das reaccións redox. Valoracións redox. Tratamento experimental. Pilas voltaicas. Tipos de pilas. Electrolisis. Aplicacións da electrolisis. Corrosión de metais. Prevención. Identificación da oxidaciónredución e a variación do número de oxidación. Recoñecemento das reaccións redox e a súa estequiometría. Utilización das valoracións redox para determinar a concentración dun volume coñecido dun axente oxidante. Análise do funcionamento das pilas voltaicas e doutros tipos. Identificación da electrolisis e as súas distintas aplicacións. Análise da corrosión dos metais causa unha importante deterioración en diversos elementos e que se pode facer para previla. B3-17. Determinar o número de oxidación dun elemento químico identificando se se oxida ou reduce nunha reacción química. B3-18. Axustar reaccións de oxidaciónredución utilizando o método do ionelectrón e facer os cálculos estequiométricos correspondentes. B3-21. Determinar a cantidade de sustancia depositada nos eléctrodos dunha cuba electrolítica empregando as leis de Faraday. B3-22. Coñecer algunhas das aplicacións da electrolisis como a prevención da corrosión, a fabricación de pilas de distinto tipos (galvánicas, alcalinas, de combustible) e a obtención de elementos puros.!246

247 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: traballando tanto individualmente como en grupo, expondo preguntas, identificando problemas, recollendo datos mediante a observación ou experimentación, analizando e comunicando os resultados e desenvolvendo explicacións mediante a realización dun informe final. Emprega as habilidades necesarias para a investigación científica sobre o tema da unidade para realizar, interpretar e expresar conceptos químicos básicos. Páxs. 284 a 288. Saber facer Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B Elabora información e relaciona os coñecementos químicos aprendidos con fenómenos da natureza e as posibles aplicacións e consecuencias na sociedade actual. Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade para explicar fenómenos relacionados coa vida cotiá e coa ciencia. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental. B Selecciona, comprende e interpreta información relevante nunha fonte información de divulgación científica e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e exposicións de clase. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT!247

248 B Realiza e defende un traballo de investigación utilizando o TIC. Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa, extraendo información de diversas fontes e utilizando o TIC, seguindo as fases de identificación do obxectivo, planificación e elaboración. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CMCT CD AA!248

249 BLOQUE 3. REACCIÓNS QUÍMICAS CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B3-17. Determinar o número de oxidación dun elemento químico identificando se se oxida ou reduce nunha reacción química. B Define oxidación e redución relacionándoo coa variación do número de oxidación dun átomo en sustancias oxidantes e reductoras. Identifica a oxidaciónredución e a variación do número de oxidación. Páx Acts. 2 e 3 Páx Acts. 17 a 23 CL CMCT AA B3-18. Axustar reaccións de oxidación-redución utilizando o método do ion-electrón e facer os cálculos estequiométricos correspondentes. B Identifica reaccións de oxidaciónredución empregando o método do ion-electrón para axustalas. Axusta reaccións redox. Páx Acts. 4, 5 e 6 Páx Acts. 24 a 29 CMCT AA B3-21. Determinar a cantidade de sustancia depositada nos eléctrodos dunha cuba electrolítica empregando as leis de Faraday. B Aplica as leis de Faraday a un proceso electrolítico determinando a cantidade de materia depositada nun eléctrodo ou o tempo que tarda en facelo. Estuda a electrólise empregando o método máis adecuado. Páx Act. 14 Páx Acts. 15 e 16 Páx Acts. 50 a 53 CMCT AA B3-22. Coñecer algunhas das aplicacións da electrolisis como a prevención da corrosión, a fabricación de pilas de distinto tipos (galvánicas, alcalinas, de combustible) e a obtención de elementos puros. B Representa os procesos que teñen lugar nunha pila de combustible, escribindo a semirreacciones redox, e indicando as vantaxes e inconvenientes do uso destas pilas fronte ás convencionais. Analiza o funcionamento de diferentes tipos de pilas. Páx Act. 10 Páx Acts. 11 e 12 Páx Act. 13 ºCMCT AA!249

250 UNIDADE 9. Química orgánica OBXECTIVOS CURRICULARES b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. PUNTO DE PARTIDA DA UNIDADE Enfoque da unidade. Nesta unidade os alumnos penetraranse no mundo da química orgánica. Recoñecerán os distintos compostos orgánicos, a súa nomenclatura e as súas características. Identificarán os isómeros tanto estruturais como espaciais. Traballarán coa reactividad dos compostos orgánicos e os reactivos (nucleófilos e electrófilos). Analizarán os distintos tipos de reaccións orgánicas (substitución, adición, eliminación, condensación, hidrólisis, acedo-base e redox). Como tarefa final analizarán os catalizadores enantioselectivos. O que os alumnos xa coñecen. Os alumnos xa coñecen conceptos como valencia, xeometría de ligazón covalente, hibridación, polaridad de ligazón, pares acedo-base conxugados e oxidación-redución e saben operar con eles. Previsión de dificultades. É posible que os alumnos algunha dificultade á hora de utilizar a análise elemental para propor estruturas de compostos químicos. Tamén poden atopar dificultades ao identificar datos e conceptos crave que lles permitan resolver as cuestións que se expoñen. CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES!250

251 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA Utilización de estratexias básicas da actividade científica. Investigación científica: documentación, elaboración de informes, comunicación e difusión de resultados. Importancia da investigación científica na industria e na empresa. Procura, selección e organización de información a partir de textos e imaxes para completar as súas actividades e responder a preguntas. Utilización de exemplos resoltos. Comprensión de enunciados. Interpretación de resultados experimentais. Emprego de conceptos crave. Avaliación de resultados. Interpretación e expresión de conceptos básicos. Valoración da importancia da investigación científica. B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental.!251

252 CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES BLOQUE 4. SÍNTESE ORGÁNICA E NOVOS MATERIAIS Estudo de funcións orgánicas. Nomenclatura e formulación orgánica segundo as normas da IUPAC. Funcións orgánicas de interese: oxigenadas e nitrogenadas, derivados halogenados tioles peracidos. Compostos orgánicos polifuncionales. Tipos de isomería. Tipos de reaccións orgánicas. Compostos orgánicos. Isomería. Reactividad dos compostos orgánicos. Tipos de reaccións orgánicas. Recoñecemento dos distintos compostos orgánicos, a súa nomenclatura e as súas características. Identificación dos isómeros tanto estruturais como espaciais. Análise da reactividad dos compostos orgánicos. Identificación dos reactivos (nucleófilos e electrófilos). Análise dos distintos tipos de reaccións orgánicas (substitución, adición, eliminación, condensación, hidrólisis, acedo-base e redox). B4-1. Recoñecer os compostos orgánicos, segundo a función que os caracteriza. B4-3. Representar isómeros a partir dunha fórmula molecular dada. B4-4. Identificar os principais tipos de reaccións orgánicas: substitución, adición, eliminación, condensación e redox. B4-5. Escribir e axustar reaccións de obtención ou transformación de compostos orgánicos en función do grupo funcional presente.!252

253 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: traballando tanto individualmente como en grupo, expondo preguntas, identificando problemas, recollendo datos mediante a observación ou experimentación, analizando e comunicando os resultados e desenvolvendo explicacións mediante a realización dun informe final. Emprega as habilidades necesarias para a investigación científica sobre o tema da unidade para realizar, interpretar e expresar conceptos químicos básicos. Páxs. 317 a 319. Saber facer Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B Elabora información e relaciona os coñecementos químicos aprendidos con fenómenos da natureza e as posibles aplicacións e consecuencias na sociedade actual. Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade para explicar fenómenos relacionados coa vida cotiá e coa ciencia. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental. B Selecciona, comprende e interpreta información relevante nunha fonte información de divulgación científica e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e exposicións de clase. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT!253

254 B Realiza e defende un traballo de investigación utilizando o TIC. Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa, extraendo información de diversas fontes e utilizando o TIC, seguindo as fases de identificación do obxectivo, planificación e elaboración. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CMCT CD AA!254

255 BLOQUE 4. SÍNTESE ORGÁNICA E NOVOS MATERIAIS CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B4-1. Recoñecer os compostos orgánicos, segundo a función que os caracteriza. B Relaciona a forma de hibridación do átomo de carbono co tipo de ligazón en diferentes compostos representando gráficamente moléculas orgánicas sinxelas. Recoñece os compostos orgánicos, segundo a función, nomenclatura, formulación e características e represéntaos gráficamente. Páx Acts. 6 a 9 Páx Acts. 10 e 11 Páx Act. 12 CMCT AA CEC B4-3. Representar isómeros a partir dunha fórmula molecular dada. B Distingue os diferentes tipos de isomería representando, formulando e nomeando os posibles isómeros, dada unha fórmula molecular. Recoñece os diferentes tipos de isomería dada unha fórmula molecular. Páxs. 308 e 307. Acts. 13 a 27 CL CMCT AA CEC B4-4. Identificar os principais tipos de reaccións orgánicas: substitución, adición, eliminación, condensación e redox. B Identifica e explica os principais tipos de reaccións orgánicas: substitución, adición, eliminación, condensación e redox, predicindo os produtos, se é necesario. Identifica a reactividad dos compostos orgánicos e analiza os diferentes tipos de reaccións orgánicas. Páxs. 308 e 309. Acts. 28 e 29 Páx Act. 30 Páx Acts. 31 e 32 CL CMCT AA Páx Acts. 33 a 36 B4-5. Escribir e axustar reaccións de obtención ou transformación de compostos orgánicos en función do grupo funcional presente. B Desenvolve a secuencia de reaccións necesarias para obter un composto orgánico determinado a partir doutro con distinto grupo funcional aplicando a regra de Markovnikov ou de Saytzeff para a formación de distintos isómeros. Aplica a regra de Markovnikov para obter un composto orgánico determinado a partir doutro con distinto grupo funcional. Páx Act. 70 CMCT AA!255

256 UNIDADE 10. Aplicacións da química orgánica OBXECTIVOS CURRICULARES b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. PUNTO DE PARTIDA DA UNIDADE Enfoque da unidade. Nesta unidade os alumnos penetraranse no mundo da química orgánica. Recoñecerán as propiedades e características dos compostos orgánicos sinxelos de interese. Identificarán as macromoléculas e as súas estruturas. Descubrirán os diferentes polímeros sintéticos e as súas aplicacións en obxectos da vida cotiá. Analizarán os combustibles fósiles e a importancia industrial da química orgánica. Prestarán atención ao seu impacto ambiental e á reciclaxe como forma de combatelo. Verán a importancia da química orgánica na saúde. Como tarefa final analizarán o ciclo de desenvolvemento dos medicamentos. O que os alumnos xa coñecen. Os alumnos xa coñecen que son os glúcidos, os lípidos, os aminoácidos e os ácidos nucleicos e saben como se formulan e cal é a súa estrutura. Previsión de dificultades. É posible que os alumnos algunha dificultade á hora de diferenciar os distintos compostos orgánicos sinxelos de interese e os diferentes polímeros sintéticos. Tamén poden atopar dificultades ao identificar datos e conceptos crave que lles permitan resolver as cuestións que se expoñen. CONTIDOS CRITERIOS DE AVALIACIÓN!256

257 CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA Utilización de estratexias básicas da actividade científica. Investigación científica: documentación, elaboración de informes, comunicación e difusión de resultados. Importancia da investigación científica na industria e na empresa. CONTIDOS DA UNIDADE Procura, selección e organización de información a partir de textos e imaxes para completar as súas actividades e responder a preguntas. Utilización de exemplos resoltos. Comprensión de enunciados. Interpretación de resultados experimentais. Emprego de conceptos crave. Avaliación de resultados. Interpretación e expresión de conceptos básicos. Valoración da importancia da investigación científica. CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental.!257

258 CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO CONTIDOS CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES BLOQUE 4. SÍNTESE ORGÁNICA E NOVOS MATERIAIS Principais compostos orgánicos de interese biolóxico e industrial: materiais polímeros e medicamentos. Macromoléculas e materiais polímeros. Polímeros de orixe natural e sintética: propiedades. Reaccións de polimerización. Fabricación de materiais plásticos e os seus transformados: impacto ambiental. Importancia da Química do Carbono no desenvolvemento da sociedade do benestar. Compostos orgánicos sinxelos de interese. Macromoléculas. Polímeros sintéticos. Combustibles fósiles. Química orgánica e saúde. Outros polímeros presentes na nosa vida. Recoñecemento das propiedades e características dos compostos orgánicos sinxelos de interese. Identificación das macromoléculas e as súas estruturas. Identificación dos diferentes polímeros sintéticos e as súas aplicacións na vida cotiá. Análise dos combustibles fósiles. Recoñecemento da importancia industrial da química orgánica. Atención ao impacto ambiental e á reciclaxe como forma de combatelo. Reflexión sobre a importancia da química orgánica na saúde. B4-6. Valorar a importancia da química orgánica vinculada a outras áreas de coñecemento e interese social. B4-8. Representar a fórmula dun polímero a partir dos seus monómeros e viceversa. B4-9. Describir os mecanismos máis sinxelos de polimerización e as propiedades dalgúns dos principais polímeros de interese industrial. B4-10. Coñecer as propiedades e obtención dalgúns compostos de interese en biomedicina e en xeral nas diferentes ramas da industria. B4-11. Distinguir as principais aplicacións dos materiais polímeros, segundo a súa utilización en distintos ámbitos. B4-12. Valorar a utilización das sustancias orgánicas no desenvolvemento da sociedade actual e os problemas ambientais que se poden derivar.!258

259 BLOQUE 1. A ACTIVIDADE CIENTÍFICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B1-1. Realizar interpretacións, predicións e representacións de fenómenos químicos a partir dos datos dunha investigación científica e obter conclusións. B Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: traballando tanto individualmente como en grupo, expondo preguntas, identificando problemas, recollendo datos mediante a observación ou experimentación, analizando e comunicando os resultados e desenvolvendo explicacións mediante a realización dun informe final. Emprega as habilidades necesarias para a investigación científica sobre o tema da unidade para realizar, interpretar e expresar conceptos químicos básicos. Páx Saber facer Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-3. Empregar adecuadamente o TIC para a procura de información, manexo de aplicacións de simulación de probas de laboratorio, obtención de datos e elaboración de informes. B Elabora información e relaciona os coñecementos químicos aprendidos con fenómenos da natureza e as posibles aplicacións e consecuencias na sociedade actual. Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade para explicar fenómenos relacionados coa vida cotiá e coa ciencia. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CL CMCT AA IE B1-4. Deseñar, elaborar, comunicar e defender informes de carácter científico realizando unha investigación baseada na práctica experimental. B Selecciona, comprende e interpreta información relevante nunha fonte información de divulgación científica e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e exposicións de clase. Páx Para comezar. Páx Química na túa vida CL CMCT!259

260 B Realiza e defende un traballo de investigación utilizando o TIC. Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa, extraendo información de diversas fontes e utilizando o TIC, seguindo as fases de identificación do obxectivo, planificación e elaboración. Páx Para comezar Páx Química na túa vida CMCT CD AA!260

261 BLOQUE 4. SÍNTESE ORGÁNICA E NOVOS MATERIAIS CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B4-6. Valorar a importancia da química orgánica vinculada a outras áreas de coñecemento e interese social. B Relaciona os principais grupos funcionais e estruturas con compostos sinxelos de interese biolóxico. Recoñece as características e propiedades dos compostos sinxelos de interese. Páx Act. 1 Páxs. 332 e 333. Acts. 2 a 5 CMCT AA B4-8. Representar a fórmula dun polímero a partir dos seus monómeros e viceversa. B A partir dun monómero deseña o polímero correspondente explicando o proceso que tivo lugar. Constrúe a fórmula dun polímero a partir dun monómero. Páx Saber facer Páx Acts. 28, 31 e 32 CMCT AA B4-9. Describir os mecanismos máis sinxelos de polimerización e as propiedades dalgúns dos principais polímeros de interese industrial. B Utiliza as reaccións de polimerización para a obtención de compostos de interese industrial como polietileno, PVC, poliestireno, caucho, poliamidas e poliésteres, poliuretanos, baquelita. Identifica a estrutura dos distintos polímeros sintéticos e o seu interese industrial. Páx Act. 6 Páx Acts. 7, 8 e 9 CMCT B4-10. Coñecer as propiedades e obtención dalgúns compostos de interese en biomedicina e en xeral nas diferentes ramas da industria. B Identifica sustancias e derivados orgánicos que se utilizan como principios activos de medicamentos, cosméticos e biomateriales valorando a repercusión na calidade de vida. Recoñece a importancia dos derivados orgánicos no medicamento. Pag Act. 34 Páx Química na túa vida CMCT!261

262 BLOQUE 4. SÍNTESE ORGÁNICA E NOVOS MATERIAIS (continuación) CRITERIOS DE AVALIACIÓN CURRICULARES ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE INDICADORES DE LOGRO ACTIVIDA DES COMPETE NCIAS B4-11. Distinguir as principais aplicacións dos materiais polímeros, segundo a súa utilización en distintos ámbitos. B Describe as principais aplicacións dos materiais polímeros de alto interese tecnolóxico e biolóxico (adhesivos e revestimentos, resinas, tecidos, pinturas, próteses, lentes, etc.) relacionándoas coas vantaxes e desvantaxes do seu uso segundo as propiedades que o caracterizan. Recoñece as distintas aplicacións da química orgánica. Pag Acts. 33 a 37 CL CMCT SC B4-12. Valorar a utilización das sustancias orgánicas no desenvolvemento da sociedade actual e os problemas ambientais que se poden derivar. B Recoñece as distintas utilidades que os compostos orgánicos teñen en diferentes sectores como a alimentación, agricultura, biomedicina, enxeñaría de materiais, enerxía fronte ás posibles desvantaxes que leva o seu desenvolvemento. Valora a importancia dos compostos orgánicos e sintéticos para o desenvolvemento da sociedade actual e os problemas ambientais que poden provocar. Páx Act. 36 CMCT SC TEMPORALIZACION POR AVALIACIÓN 1ª avaliación: repaso (cálculos numéricos elementais en química) unidades: 1, 2, 3, 4 2ª avaliación : unidades 5, 6, 7 3ª avaliación : unidades 8, 9, 10!262

263 PROGRAMACIÓN DE FÍSICA 2º DE BACHARELATO Libro de texto de Editorial Bruño!263

264 1. Introdución O sistema educativo ten como finalidade dotar ou alumnado dunha formación coherente coas necesidades e cos retos nos que se desenvolve a sociedade. A física contribúe a este obxectivo, interpretando o Universo e buscando unha explicación científica para todos os fenómenos observables, desde a escala máis grande, como son as galaxias e estrelas, pasando por escalas intermedias moi relacionadas co contorno cotián, ata a máis pequena, como os átomos ou as partículas elementais. Como todas as ciencias, a física constitúe un elemento fundamental da cultura do noso tempo. Coñecer o desenvolvemento producido nos últimos séculos é esencial para comprender a sociedade actual, inmersa, non caso das sociedades occidentais, nun nivel de benestar que está intimamente relacionado cos avances científicos e tecnolóxicos. Este feito podar constatarse nas complexas interaccións entre física, tecnoloxía, sociedade e ambiente (cienciatecnoloxía-sociedade-medio natural), xa que o desenvolvemento científico está directamente relacionado co desenvolvemento industrial, co poder adquisitivo dunha sociedade; desenvolve un importante papel como fonte do cambio social e ten implicacións directas e indirectas sobre o medio natural. A física deberá formar ao alumnado para analizar a información de diferentes fontes e contrastala cos coñecementos adquiridos. Este feito contribúe a crear persoas competentes para exercer os seus dereitos cidadáns con plena autonomía e para participar en problemas de interese social, xa que capacita para ter unha visión analítica e crítica da realidade. O currículo de física debe incluír contidos, de diverso tipo, que contribúan á formación integral do alumnado e que paralelamente permitan desenvolver con éxito estudos posteriores. Ao desenvolver este currículo é aconsellable incluír unha perspectiva histórica, que explicite o importante papel desta ciencia como fonte de cambio social. Tamén débese facer especial referencia ao relevante papel das mulleres no desenvolvemento da ciencia e da tecnoloxía, que non é unicamente un fenómeno recente, a pesar de que en moitos casos as súas achegas non foron difundidas e valoradas como consecuencia dunha discriminación secular. A materia deste segundo curso amplía os coñecementos do primeiro, estruturados arredor da mecánica e da electricidade, e organizar en tres grandes áreas de coñecemento: mecánica, electromagnetismo e física moderna. A secuencia de contidos disponse en seis bloques que constitúen eixes integradores de coñecemento: contidos comúns, interacción gravitatoria, vibracións e ondas, óptica, interacción electromagnética e física moderna. O primeiro bloque recolle contidos relacionados co feito de construír a ciencia e de transmitir o coñecemento científico. Ten un carácter transversal e deberá ser desenvolvido e avaliado da forma máis integrada posible xunto co resto dos contidos deste curso. O segundo bloque amplía os conceptos básicos de mecánica traballados en primeiro, especialmente a dinámica do movemento circular uniforme, a gravitación universal e a súa aplicación para explicar os movementos de planetas e satélites. Seguidamente introdúcense as vibracións e as ondas, comezando pola construción dun modelo teórico e particularizando posteriormente para as ondas sonoras e para a luz, que pola controversia histórica sobre a súa natureza e a súa importancia constitúe un bloque independente. A continuación trabállase o electromagnetismo, eixe fundamental da física clásica xunto coa mecánica, que se organiza arredor dos conceptos da interacción electromagnética, indución e!264

265 ecuacións de Maxwell. Finalmente inclúese un bloque relativo á física moderna no que se introduce a física cuántica, a relatividade e, finalmente, unhas pinceladas sobre a física de partículas e algunhas investigacións que actualmente se están a desenvolver, desde unha perspectiva cualitativa. A física require dun complexo tratamento matemático que en numerosas ocasións lle dificulta ao alumnado a comprensión dos conceptos. Poder minimizar esta complexidade nalgúns aspectos, e realmente o currículo actual de física está deseñado para que así sexa, pero sen esquecer que as matemáticas son a linguaxe coa que podemos expresar con maior precisión os conceptos da física. 2. Obxectivos xerais 1. Utilizar correctamente estratexias de investigación propias das ciencias (formulación de problemas, emisión de hipóteses fundamentadas, procura de información, laboración de estratexias de resolución e de deseños experimentais, realización de experimentos en condicións controladas e reproducibles, análise de resultados, elaboración e comunicación de conclusións) relacionando os coñecementos aprendidos con outros xa coñecidos. 2. Comprender os principais conceptos, leis, modelos e teorías da física para poder articulalos en corpos coherentes do coñecemento. 3. Obter unha formación científica básica que contribúa a xerar interese para desenvolver estudos posteriores máis específicos. 4. Recoñecer a importancia do coñecemento científico para a formación integral das persoas, así como para participar, como integrantes da cidadanía e, se é o caso, futuras científicas e futuros científicos, na necesaria para o conxunto da humanidade. 6. Utilizar correctamente a terminoloxía científica e empregala de xeito habitual ao expresarse non ámbito da física, aplicando diferentes modelos de representación: gráficas, táboas, diagramas, expresións matemáticas, etc. 7. Empregar as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC) na interpretación e simulación de conceptos, modelos, leis ou teorías; na obtención e tratamento de datos; na procura de información de diferentes fontes; na avaliación do seu contido e na elaboración e comunicación de conclusións, fomentando non alumnado a formación dunha opinión propia e dunha actitude crítica fronte ao obxecto de estudo. 8. Comprender e valorar o carácter complexo e dinámico da física e as súas achegas ao desenvolvemento do pensamento humano, evitando posicións dogmáticas e considerando unha visión global da historia desta ciencia que permita identificar e situar no seu contexto vos personaxes máis relevantes. 9. Deseñar e realizar experimentos físicos, utilizando correctamente o instrumental básico do laboratorio, respectando as normas de seguridade das instalacións e aplicando un tratamento de residuos axeitado. 10. Coñecer os principais retos que ten que abordar a investigación neste campo da ciencia na actualidade, apreciando as súas perspectivas de desenvolvemento. 11. Valorar as achegas das mulleres ao desenvolvemento científico e tecnolóxico, desde unha perspectiva de xénero ao longo do tempo. 12. Comprender o carácter fundamental da física no desenvolvemento doutras ciencias e tecnoloxías.!265

266 13. Valorar o carácter colectivo e cooperativo da ciencia, fomentando actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa persoal, autoestima e sentido crítico a través do traballo en equipo. 3. Contidos comúns. -Utilización de estratexias básicas da actividade científica tales como a formulación de problemas, a toma de decisións achega da conveniencia ou no do seu estudo, a emisión de hipóteses, a elaboración de estratexias de resolución, de deseños experimentais, a análise dos resultados e a verificación da súa fiabilidade. -Busca, selección e comunicación de información e de conclusións utilizando diferentes recursos e empregando a terminoloxía axeitada. -Emprego das TIC como ferramentas de axuda na interpretación de conceptos, na obtención, tratamento e representación de datos, na procura de información e na elaboración de conclusións. -Repercusión dos diferentes achados científicos na sociedade e valoración da importancia da ciencia sobre a nosa calidade de vida. Análise crítica do carácter científico dunha información. -Recoñecemento da necesidade dun desenvolvemento sustentable e valoración das consecuencias ambientais da evolución tecnolóxica. Aplicación á realidade galega. UNIDADE 1: INTERACCIÓN GRAVITATORIA CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 1. Asociar ou campo gravitatorio á existencia de masa e caracterizalo pola intensidade de campo e ou potencial. EA 1.1. Diferenza entre vos conceptos de forza e campo, establecendo unha relación entre intensidade de campo gravitatorio e aceleración da gravidade. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19. (CL, CMCBCT, CD) Introdución histórica. Campo gravitatorio. Peso dun corpo. Comprender o carácter histórico á vez cooperativo e competitivo da evolución do coñecemento científico. Comprender o concepto de campo no seu tres acepcións históricas: acción a distancia, perturbación do medio e interacción.!266

267 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS EA 1.2. Representa o campo gravitatorio mediante as liñas de campo e as superficies de enerxía equipotencial. Liñas de campo. Potencial gravitatorio. Superficies equipotenciales. Desenvolver a capacidade de representar campos mediante diferentes técnicas e utilizar ditas representacións para obter consecuencias. CE 2. Recoñecer o carácter conservativo do campo gravitatorio pola súa relación cunha forza central e asociarlle en consecuencia un potencial gravitatorio. EA 2.1. Explica o carácter conservativo do campo gravitatorio e determina o traballo que realiza a partir das variacións de enerxía potencial. 9, 12, 14, 15, 16, 17, 19. (CL, CMCBCT, CD) O campo gravitatorio como campo conservativo. Enerxía potencial. Comprender o concepto de campo conservativo e, en xeral, de magnitudes conservadas. Manexar con soltura a conservación de magnitudes para resolver problemas. CE 3. Interpretar as variacións de enerxía potencial e o signo da mesma en función da orixe de coordenadas enerxéticas elixido. EA 3.1. Calcula a velocidade de escape dun corpo, aplicando ou principio de conservación da enerxía mecánica. 25, 28, 29, 37, 40, 41, 42, 44, 48, 50. (CL, CMCBCT, CD) Movementos non sé dun campo gravitatorio. Comprender as distintas posibilidades de movemento no sé de campos gravitatorios. Aprender a calcular as magnitudes cinemáticas e dinámicas que interveñen nos devanditos movementos. CE 4. Xustificar as variacións enerxéticas dun corpo en movemento no sé de campos gravitatorios. EA 4.1. Aplica a lei de conservación da enerxía ao movemento orbital de diferentes corpos, como satélites, planetas e galaxias. 22, 23, 24, 25, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 36, 37, 38, 39, 41, 42, 44, 45, 46, 47, 48, 50. (CL, CMCBCT, CD) Movementos no sé dun campo gravitatorio. Manexar con soltura a conservación de magnitudes para resolver problemas. Comprender as distintas posibilidades de movemento no sé de campos gravitatorios. Aprender a calcular as magnitudes cinemáticas e dinámicas que interveñen nos devanditos movementos. CE 5. Relacionar o movemento orbital dun corpo co radio da órbita e a masa xeradora do campo. EA 5.1. Deduce, a partir da lei fundamental da dinámica, a velocidade orbital dun corpo e relaciónaa co radio da órbita e a masa do corpo. 20, 21, 23, 24, 25, 27, 28, 30, 31, 32, 33, 36, 38, 39, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51. (CL, CMCBCT, CD, AA, SIEE) Movementos no sé dun campo gravitatorio. Aprender a calcular as magnitudes cinemáticas e dinámicas que interveñen nos devanditos movementos.!267

268 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS EA 5.2. Identifica a hipótese de existencia de materia escura a partir dous datos de rotación de galaxias e a masa do buraco negro central. A estrutura do universo. A materia e a enerxía escuras. Aprender a extraer conclusións de resultados aparentemente contrarios ás leis da Física. Calcular a masa non visible responsable dous desaxustes na velocidade de rotación prevista. CE 6. Coñecer a importancia dos satélites artificiais de comunicacións, meteorolóxicos e GPS e as características das súas órbitas. EA 6.1. Utiliza aplicacións virtuais interactivas para o estudo de satélites de órbita media (MEO), de órbita baixa (LEO) e de órbita geoestacionaria (GEO) e extrae conclusións. 20, 24, 26, 27, 30, 32, 35, 42. (CL, CMCBCT, CD AA, SIEE) 5.5. Satélites de órbita terrestre. Adquirir destreza no manexo de aplicacións interactivas. Aprender a utilizar e crear simulacións de fenómenos físicos. CE 7. Interpretar o caos determinista no contexto da interacción gravitatoria. EA 7.1. Describe a dificultade de resolver ou movemento de tres corpos sometidos á interacción gravitatoria mutua utilizando o concepto de caos. Análise da información que se fornece no libro do alumno. Actividade de investigación. (CL, AA) O problema de dous corpos. O problema de tres corpos. Caos determinista. Entender as limitacións da ciencia nos seus aspectos fundamentais e de cálculo. Comprender o concepto de caos e de caos determinista e a súa influencia nos cálculos físicos. UNIDADE 2: O CAMPO ELÉCTRICO CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 1. Asociar o campo eléctrico á existencia de carga e caracterizalo pola intensidade de campo e ou potencial. EA 1.1. Relaciona os conceptos de forza e campo e establece a relación entre intensidade de campo eléctrico e carga eléctrica. EA 1.2. Utiliza o principio de superposición para o cálculo de campos e potenciais eléctricos creados por unha distribución de cargas puntuais. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 31, 32, 33, 34, 35, 36. (CL, CMCBCT, CD) Introdución histórica. Campo eléctrico. O campo eléctrico como campo conservativo. Comprender a natureza da interacción electrostática. Comprender a relación entre interacción e forza. Comprender a relación entre interacción e campo. Aprender a calcular campos creados por distribucións discretas de carga. Aprender a calcular potenciais creados por distribucións discretas de carga.!268

269 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 2. Recoñecer o carácter conservativo do campo eléctrico pola súa relación cunha forza central e asociarlle, en consecuencia, un potencial eléctrico. EA 2.1. Representa gráficamente o campo creado por unha carga puntual, incluíndo as liñas de campo e as superficies de enerxía equipotencial. EA 2.2. Compara os campos eléctrico e gravitatorio e establece analoxías e diferenzas entre eles. 6, 7, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 22, 23, 25, 26, 27, 28, 29, 34, 35. (CL, CMCBCT, CD) Campo eléctrico. Superficies equipotenciales. Analoxías e diferenzas entre os campos eléctrico e gravitatorio. Repasar os métodos de representación de campos vectoriales mediante liñas de campo e superficies equipotenciales. Analizar as características dous campos gravitatorio e eléctrico e comprender o que teñen de común e o que lles diferenza. Comprender a relación entre a existencia dun potencial e a natureza do campo. Calcular os potenciais asociados a campos creados por distribucións diversas de carga. CE 3. Caracterizar o potencial eléctrico en diferentes puntos dun campo xerado por unha distribución de cargas puntuais e describir o movemento dunha carga cando se deixa libre no sé do campo. EA 3.1. Analiza cualitativamente a traxectoria dunha carga situada no sé do campo eléctrico xerado por unha distribución de cargas, a partir da forza neta que se exerce sobre ela. 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 30. (CL, CMCBCT, CD) Potencial eléctrico. Relación entre a intensidade de campo eléctrico e o potencial. Potencial creado por unha distribución discreta de cargas puntuais. Aprender a calcular os potenciais creados por distribucións discretas de cargas puntuais. Describir e calcular a traxectoria dunha carga que se deixa libre ou lánzase no sé dun campo eléctrico. CE 4. Interpretar as variacións de enerxía potencial dunha carga en movemento no sé de campos gravitatorios, en función da orixe de coordenadas enerxéticas elixido. EA 4.1. Calcula o traballo necesario para transportar unha carga entre dous puntos dun campo eléctrico creado por unha ou máis cargas puntuais, a partir da diferenza de potencial. EA 4.2. Predicir o traballo que se realizará sobre unha carga que se move nunha superficie de enerxía equipotencial e discúteo no contexto de campos conservativos. 13, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 30, 31, 32, 33, 36. (CL, CMCBCT, CD, AA) Acción dun campo eléctrico sobre distribucións diversas de carga. Aceleradores de partículas. Aprender a calcular o traballo realizado polo campo eléctrico, ou en contra do mesmo, ao mover unha carga dun punto a outro. Aprender a calcular a enerxía cinética dunha carga que se move libremente no sé dun campo eléctrico. Aprender a calcular a enerxía total dunha carga que se move libremente nun campo eléctrico. Comprender que cando unha carga se move sobre unha superficie equipotencial non se realiza traballo.!269

270 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 5. Asociar as liñas de campo eléctrico co fluxo a través dunha superficie pechada e establecer ou teorema de Gauss para determinar ou campo eléctrico creado por unha esfera cargada. EA 5.1. Calcula o fluxo do campo eléctrico a partir da carga que o crea e a superficie que atravesan as liñas de campo. 28, 29, análise dos contidos e exemplos do libro do alumno. (CL, CMCBCT, CD, AA) Fluxo do campo eléctrico a través dunha superficie. Teorema de Gauss. Teorema de Gauss para o campo eléctrico. Entender o concepto de fluxo e relacionalo coa densidade neta de fontes e sumidoiros. Aprender a calcular a intensidade de campo de distribucións de carga con simetría definida. Entender a potencia do cálculo vectorial para resolver problemas de campos. CE 6. Valorar o teorema de Gauss como método de cálculo de campos electrostáticos. EA 6.1.Determina o campo eléctrico creado por unha esfera cargada aplicando o teorema de Gauss. 28, 29, análise dos contidos e exemplos do libro do alumno. Fluxo do campo eléctrico a través dunha superficie. Teorema de Gauss. Teorema de Gauss para ou campo eléctrico. Aprender a calcular a intensidade de campo de distribucións de carga con simetría definida. Entender a potencia do cálculo vectorial para resolver problemas de campos. CE 7. Aplicar o principio de equilibrio electrostático para explicar a ausencia de campo no interior dos condutores e asocialo a casos concretos da vida cotiá. EA 7.1. Explica o efecto da gaiola de Faraday utilizando o principio de equilibrio electrostático e recoñéceo en situacións cotiás, como o mal funcionamento dos móbiles en certos edificios ou o efecto dos raios eléctricos nos avións. 28, 29, análise dos contidos e exemplos do libro do alumno. Aplicacións do teorema de Gauss. Entender o concepto de equilibrio electrostático. Entender a diferenza de comportamento fronte ao campo eléctrico dos materiais condutores e dieléctricos. Entender o concepto de apantallamento eléctrico e as súas aplicacións.!270

271 UNIDADE 3: O CAMPO MAGNÉTICO CRITERIOS DE AVALIACIÓ N ESTÁNDAR ES DE APRENDIZA XE AVALIABLE S ACTIVIDAD ES (COMPETE NCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 8. Coñecer o movemento dunha partícula cargada no sé dun campo magnético. EA 8.1. Describe o movemento que realiza unha carga cando penetra nunha rexión na que existe un campo magnético e analiza casos prácticos concretos como os espectrómetro s de masas e os aceleradores de partículas. 22, 24, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35. (CL, CMCBCT, CD) Efectos do campo magnético sobre cargas en movemento. Comprender a natureza da interacción magnetostática. Comprender a relación entre interacción e forza. Comprender a relación entre interacción e campo. Coñecer a expresión da forza de Lorentz. Aprender a deducir a traxectoria da partícula a partir da expresión da forza que actúa sobre ela. CE 9. Coñecer e comprobar que as correntes eléctricas xeran campos magnéticos. EA 9.1. Relaciona as cargas en movemento coa creación de campos magnéticos e describe as liñas de campo que crea unha corrente eléctrica rectilínea. 1, 2, 3, 4, 5, 6,7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15. (CL, CMCBCT, CD) Experiencia de Oersted. Campos magnéticos creados por distintas distribucións de corrente. Lei de Ampère. Comprender que unha carga en movemento crea un campo magnético. Coñecer a expresión da lei de Biot e Savart para calcular o campo creado por unha corrente rectilínea e indefinida. Utilizar o principio de superposición para calcular o campo magnético resultante de distribucións sinxelas de correntes. Coñecer a lei de Ampère e aplicala a casos con distribucións de correntes de simetría sinxela.!271

272 CRITERIOS DE AVALIACIÓ N ESTÁNDAR ES DE APRENDIZA XE AVALIABLE S ACTIVIDAD ES (COMPETE NCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 10. Recoñecer a forza de Lorentz como a que se exerce sobre unha partícula cargada que se move nunha rexión do espazo onde actúan un campo eléctrico e un campo magnético. EA Calcula o radio da órbita que describe unha partícula cargada cando penetra cunha velocidade determinada nun campo magnético coñecido aplicando a forza de Lorentz. EA Utiliza aplicacións virtuais interactivas para comprender o funcionamento do ciclotrón e calcula a frecuencia propia da carga cando se move no seu interior. 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 30. (CL, CMCBCT, CD) Análise dos contidos e exemplos do libro do alumno. Localización de aplicacións interactivas que permitan a realización das actividades indicadas na CE. Efectos do campo magnético sobre cargas en movemento. Efectos do campo magnético sobre cargas en movemento (o ciclotrón). Aprender a calcular as características xeométricas do movemento dunha partícula cargada nun campo magnético. Aprender a calcular as características dinámicas do movemento dunha partícula no sé dun campo magnético. Discutir as características cinemáticas e dinámicas do movemento de partículas cargadas no sé de campos eléctricos e magnéticos superpostos. EA Establece a relación que debe existir entre ou campo magnético e o campo eléctrico para que unha partícula cargada móvase con movemento rectilíneo e uniforme, aplicando a lei fundamental da dinámica e a forza de Lorentz. 19, 22, 26, 30, 34. (CL, CMCBCT, CD, AA) Acción do campo magnético sobre unha carga móbil. Forza de Lorentz.!272

273 CRITERIOS DE AVALIACIÓ N ESTÁNDAR ES DE APRENDIZA XE AVALIABLE S ACTIVIDAD ES (COMPETE NCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 11. Interpretar o campo magnético como campo non conservativo e a imposibilidade de asociar unha enerxía potencial. EA Analiza o campo eléctrico e o campo magnético desde o punto de vista enerxético, tendo en conta os conceptos de forza central e campo conservativo. Análise dos contidos e exemplos do libro do alumno. (CL, CMCBCT, CD, AA) O campo magnético como campo non conservativo. Campos creados por distintas distribucións de corrente. Lei de Ampère. Diferenzas e analoxías entre os campos eléctrico e magnético. Comprender o concepto de circulación dun campo vectorial ao longo dunha liña. Comprender o concepto de campo conservativo. Coñecer os diferentes métodos para asignar o carácter de conservativo a un campo vectorial. Aprender a aplicar os devanditos métodos ao campo magnético. Discutir a conservación da enerxía no contexto de cargas que se moven en campos magnéticos. CE 12. Describir o campo magnético orixinado por unha corrente rectilínea, por unha expira de corrente ou por un solenoide nun punto determinado. EA Establece, nun punto dado do espazo, ou campo magnético resultante debido a dous ou máis condutores rectilíneos polos que circulan correntes eléctricas. EA Caracteriza o campo magnético creado por unha espira ou por un conxunto de espiras no centro das mesmas. 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 16. (CL, CMCBCT, CD, AA) 13, 14, 15, 39, 42. (CL, CMCBCT, CD, AA) Campo magnético creado por unha corrente rectilínea e indefinida. Lei de Biot e Savart. Campo magnético creado por unha expira circular. Campo magnético creado por un solenoide longo. Aplicacións. O electroimán. Coñecer a lei de Biot e Savart e aplicala a casos nos que interveñen un ou máis condutores rectilíneos, indefinidos e paralelos entre se. Calcular a intensidade de campo resultante da superposición das intensidades de campos creados por varios condutores rectilíneos e indefinidos e con distribucións xeométricas diversas. Calcular a intensidade de campo magnético creado por unha expira de corrente no seu centro. Calcular a intensidade de campo magnético creado por un conxunto de expiras de corrente individuais en posicións relativas tales que os seus centros coincidan. Calcular a intensidade de campo magnético debido a un conxunto de expiras arroiadas en forma de bobina plana ou de solenoide.!273

274 CRITERIOS DE AVALIACIÓ N ESTÁNDAR ES DE APRENDIZA XE AVALIABLE S ACTIVIDAD ES (COMPETE NCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 13. Identificar e xustificar a forza de interacción entre dous condutores rectilíneos e paralelos. EA Analiza e calcula a forza que se establece entre dous condutores paralelos, segundo o sentido da corrente que os percorra, realizando o diagrama correspondent e. 40, 41, 43. (CL, CMCBCT, CD, AA) Accións entre correntes. Coñecer a expresión da forza de interacción por unidade de lonxitude entre dous condutores rectilíneos e indefinidos. Aprender a xustificar dita expresión a través do uso da primeira lei de Laplace. Aplicar o principio de superposición ao caso de distribucións diversas de condutores rectilíneos, indefinidos e paralelos que actúan sobre outro condutor. CE 14. Coñecer que o amperio é unha unidade fundamental do Sistema Internacional. EA Xustifica a definición de amperio a partir da forza que se establece entre dous condutores rectilíneos, indefinidos e paralelos. Análise dos contidos e exemplos do libro do alumno. Accións entre correntes. Entender os conceptos de unidades fundamentais e derivadas. Entender por que se elixiu ou amperio como unidade fundamental en lugar do culombio. CE 15. Valorar a lei de Ampère como método de cálculo de campos magnéticos. EA Determina a intensidade de campo que crea unha corrente rectilínea de carga aplicando a lei de Ampère e exprésao en unidades do Sistema Internacional. Análise dos contidos e exemplos do libro do alumno. Campos creados por distintas distribucións de corrente. Lei de Ampère. Entender o concepto de circulación dun campo vectorial. Ser capaz de identificar as liñas de campo dos campos magnéticos creados por distribucións de corrente con simetrías sinxelas. Calcular as intensidades dos campos magnéticos creados por distribucións de corrente con simetrías sinxelas UNIDADE 4: INDUCIÓN ELECTROMAGNÉTICA!274

275 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 16. Relacionar as variacións de fluxo magnético coa creación de correntes eléctricas e determinar ou sentido das mesmas. EA Establece o fluxo magnético que atravesa unha expira que se atopa no sé dun campo magnético e exprésao en unidades do Sistema Internacional. EA Calcula a forza electromotriz inducida nun circuíto e estima ou sentido da corrente eléctrica aplicando as leis de Faraday-Henry e Lenz. 1, 2. (CL, CMCBCT, CD) 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21. Evidencias experimentais. Leis de Faraday- Henry e Lenz. Conservación da enerxía. Comprender o mecanismo de produción de correntes inducidas. Relacionar a creación dun campo magnético coa existencia de campos eléctricos variables, e á inversa. Aprender a calcular fluxos de campos vectoriais a través de superficies, calquera que sexa a súa orientación relativa. Aprender a calcular forzas electromotrices inducidas a partir da variación de fluxo. Aprender a identificar o sentido das correntes inducidas en circuítos pechados aplicando a lei de Lenz. CE 17. Coñecer as experiencias de Faraday e Henry que levaron a establecer as leis de Faraday- Henry e Lenz. EA Emprega aplicacións virtuais interactivas para reproducir as experiencias de Faraday e Henry e deduce experimentalmente as leis de Faraday e Lenz. Análise de contidos e exemplos do libro do alumno. (CL, CMCBCT, CD) Evidencias experimentais. Leis de Faraday- Henry e Lenz. Conservación da enerxía. Aprender a buscar en Internet aplicacións interactivas. Aprender a utilizar aplicacións interactivas. Aprender a traballar no laboratorio para reproducir as experiencias de Faraday, Henry e Lenz. Aprender a extraer conclusións dos resultados experimentais. CE 18. Identificar os elementos fundamentais de que consta un xerador de corrente. EA Demostra o carácter periódico da corrente alterna nun alternador a partir da representación gráfica da forza electromotriz inducida en función do tempo. EA Infere a produción de corrente alterna nun alternador, tendo en conta as leis da indución. 4, 8, 9, 10, 13, 18, 20, 22, 23, 24, 25. (CL, CMCBCT, CD) 4, 8, 9, 10, 13, 18, 20, 22, 23, 24, 25. (CL, CMCBCT, CD) Aplicacións da indución electromagnética. Aplicacións da indución electromagnética. Distribución da enerxía eléctrica. Impacto ambiental. Identificar os elementos fundamentais dun alternador. Identificar os elementos fundamentais dunha estación produtora de enerxía eléctrica. Identificar os elementos fundamentais do sistema de transporte de enerxía eléctrica. Comprender o funcionamento dos transformadores como elementos crave para o transporte de enerxía eléctrica.!275

276 !276

277 UNIDADE 5: MOVEMENTO ONDULATORIO CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 1. Asociar o movemento ondulatorio co movemento harmónico simple. EA 1.1. Determina a velocidade de propagación dunha onda e a de vibración das partículas que a forman, interpretando ambos os resultados. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14. (CL, CMCBCT) Movemento ondulatorio. Clases de ondas. Fronte de onda. Raio. Movemento armónico simple (repaso de 1.º de Bacharelato: a nexode m ecánica). Parámetros do movemento ondulatorio. Ondas harmónicas. Ecuación das ondas harmónicas. Comprender e expresar en que consiste un movemento ondulatorio. Describir fenómenos da vida cotiá relacionados co movemento ondulatorio, utilizando os conceptos e leis da física. Coñecer e aplicar a ecuación matemática dunha onda unidimensional, deducindo a partir dela as magnitudes que a caracterizan. Recoñecer a importancia dos fenómenos ondulatorios na civilización actual e a súa aplicación en diversos ámbitos da actividade humana. Familiarizarse co manexo do material de laboratorio realizando montaxes prácticas. CE 2. Identificar en experiencias cotiás ou coñecidas os principais tipos de ondas e as súas características. EA 2.1. Explica as diferenzas entre ondas longitudinales e transversais a partir da orientación relativa da oscilación e da propagación. EA 2.2. Recoñece exemplos de ondas mecánicas na vida cotiá. 3, 4, 7. (CMCBCT) 2, 4, 38, 40, 43, 45,46, 47, 48. (CMCBCT) Movemento ondulatorio. Clases de ondas. Fronte de onda. Raio. Comprender e expresar en que consiste un movemento ondulatorio. Describir fenómenos da vida cotiá relacionados co movemento ondulatorio, utilizando os conceptos e leis da física. Recoñecer a importancia dos fenómenos ondulatorios na civilización actual e a súa aplicación en diversos ámbitos da actividade humana. Familiarizarse co manexo do material de laboratorio realizando montaxes prácticas.!277

278 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 3. Expresar a ecuación dunha onda nunha corda e indicar o significado físico dos seus parámetros característicos. EA 3.1. Obtén as magnitudes características dunha onda a partir da súa expresión matemática. EA 3.2. Escribe e interpreta a expresión matemática dunha onda harmónica transversal dadas as súas magnitudes características. 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14. (CMCBCT) 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14. (CMCBCT) Movemento harmónico simple (repaso de 1.º de Bacharelato: anexo de mecánica). Parámetros do movemento ondulatorio. Ondas harmónicas. Ecuación das ondas harmónicas. Coñecer e aplicar a ecuación matemática dunha onda unidimensional, deducindo a partir dela as magnitudes que a caracterizan. Relacionar os parámetros dunha onda harmónica. CE 4. Interpretar a dobre periodicidade dunha onda a partir da súa frecuencia e o seu número de onda. EA 4.1. Dada a expresión matemática dunha onda, xustifica a dobre periodicidade con respecto á posición e o tempo. 6. (CMCBCT) Parámetros do movemento ondulatorio. Ondas harmónicas. Ecuación das ondas harmónicas. Interpretar a dobre periodicidade dunha onda a partir da súa frecuencia e o seu número de onda. CE 5. Valorar as ondas como un medio de transporte de enerxía, pero non de masa. EA 5.1. Relaciona a enerxía mecánica dunha onda coa súa amplitude. EA 5.2. Calcula a intensidade dunha onda a certa distancia do foco emisor, empregando a ecuación que relaciona ambas as as magnitudes. 16. (CMCBCT) 15, 16, 17. (CMCBCT) Enerxía e intensidade das ondas. Coñecer o concepto de intensidade das ondas e de potencia dun foco emisor, así como a súa unidade do Sistema Internacional. Deducir a variación da intensidade dunha onda esférica coa distancia ao foco emisor (medio isótropo). Xustificar os fenómenos da atenuación e da absorción. CE 6. Utilizar ou rincipio de Huygens para comprender e interpretar a propagación das ondas e os fenómenos ondulatorios. E 6.1. Explica a propagación das ondas utilizando o principio Huygens. 39, o apartado 7.1 podar desenvolver como actividade. (CL, CMCBCT) Principio de Huygens. Difracción. Enunciar o principio de Huygens e aplicalo para interpretar a propagación das ondas e certos fenómenos ondulatorios. CE 7. Recoñecer a difracción e as interferencias como fenómenos propios do movemento ondulatorio. EA 7.1. Interpreta os fenómenos de interferencia e a difracción a partir do principio de Huygens. 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48. (CL, CMCBCT) Difracción. Principio de superposición. Interferencias. Ondas estacionarias. Describir o fenómeno da difracción. Xustificar a difracción a partir do principio de Huygens. Enunciar ou principio de superposición e aplicalo ao fenómeno das interferencias. Xustificar as características das ondas estacionarias.!278

279 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 8. Empregar as leis de Snell para explicar vos fenómenos de reflexión e refracción. EA 8.1. Experimenta e xustifica, aplicando a lei de Snell, o comportamento da luz ao cambiar de medio, coñecidos os índices de refracción. 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 27, 29, 31, 32, 34, 35, 36, 37, 38. (CMCBCT) Reflexión. Refracción. Definir os conceptos de reflexión, refracción, raio incidente, punto de incidencia, normal, raio reflectido, ángulo de incidencia, ángulo de reflexión, raio refractado, ángulo de refracción, índice de refracción. Enunciar as leis de Snell-Descartes. CE 9. Relacionar os índices de refracción de dous materiais co caso concreto de reflexión total. EA 9.1. Obtén o coeficiente de refracción dun medio a partir do ángulo formado pola onda reflectida e refractada. 20, 22, 23, 35. (CMCBCT) Reflexión. Refracción. Definir índice de refracción. Deducir a marcha dúas raios de luz na refracción a partir dos índices de refracción. EA 9.2. Considera o fenómeno de reflexión total como o principio físico subxacente á propagación da luz nas fibras ópticas, así como a súa relevancia nas telecomunicacións. 19, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 30, 33. (CL, CMCBCT) Definir ángulo límite. Describir e xustificar o fenómeno da reflexión total e as súas aplicacións prácticas (prisma de reflexión total, fibra óptica). UNIDADE 6: O SON CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 1. Asociar o movemento ondulatorio co movemento harmónico simple. EA 1.1. Determina a velocidade de propagación dunha onda e a de vibración das partículas que a forman, interpretando ambos os resultados. 9, 19, 21. (CMCBCT) Natureza do son. Velocidade de propagación do son. Comprender a natureza do son e a súa propagación (onda mecánica). CE 2. Identificar en experiencias cotiás ou coñecidas os principais tipos de ondas e as súas características. EA 2.1. Explica as diferenzas entre ondas lonxitudinais e transversais a partir da orientación relativa da oscilación e da propagación. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 14, 15, 16, 17,18, 19. (CMCBCT) Natureza do son. Velocidade de propagación do son. Reflexión do son: eco e reverberación. Ultrasonidos. Aplicacións. Explicar a propagación do son como onda mecánica lonxitudinal que non pódese propagar non baleiro. Distinguir entre son, infrason e ultrason.!279

280 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES EA 2.2. Recoñece exemplos de ondas mecánicas na vida cotiá. ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS Aplicacións. Calidades do son. OBXECTIVOS Relacionar os parámetros dun movemento ondulatorio (lonxitude de onda, frecuencia, velocidade de propagación ). Recoñecer as calidades do son. CE 5. Valorar as ondas como un medio de transporte de enerxía, pero non de masa. EA 5.1. Relaciona a enerxía mecánica dunha onda coa súa amplitude. EA 5.2. Calcula a intensidade dunha onda a certa distancia do foco emisor, empregando a ecuación que relaciona ambas as as magnitudes. 22, 24, 25, 28, 29, 30, 31. (CMCBCT) Intensidade do son. Sonoridade. Saber o concepto de intensidade dun movemento ondulatorio. Aplicar correctamente a ecuación da intensidade dunha onda. Saber a variación da intensidade dunha onda esférica coa distancia ao foco emisor. CE 10. Explicar e recoñecer o efecto Doppler en sons. EA Recoñece situacións cotiás nas que se produce ou efecto Doppler e a justifica de forma cualitativa. 20. (CMCBCT, CSC) Efecto Doppler. Recoñecer o efecto Doppler en situacións cotiás. Describilo e xustificalo utilizando terminoloxía adecuada. Saber que o efecto Doppler non é exclusivo do son. Aplicar ou efecto Doppler para explicar determinadas observacións astronómicas, datos rexistrados por radar. CE 11. Coñecer a escala de medición da intensidade sonora e a súa unidade. EA Identifica a relación logarítmica entre o nivel de intensidade sonora en decibelios e a intensidade do son e aplícaa a casos sinxelos. 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31. (CMCBCT, CSC) Intensidade do son. Sonoridade. Coñecer a escala de medición da intensidade sonora e a súa unidade: ou decibelio (db). Calcular a sonoridade dun son a partir dos datos fornecidos. Recoñecer que a sensación sonora do oído humano non é proporcional á intensidade do son. Saber que a sonoridade medir co sonómetro. Entender o concepto de intensidade sonora mínima, crítica ou limiar.!280

281 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 12. Identificar os efectos da resonancia na vida cotiá: ruído, vibracións, etc. EA Relaciona a velocidade de propagación do son coas características do medio no que se propaga. 1, 6, 9, 10, 12, 13, 30, 31. (CL, CMCBCT, CSC, SIEE) Natureza do son. Velocidade de propagación do son. Xustificar por que a velocidade de propagación do son depende das características do medio. EA Analiza a intensidade das fontes de son da vida cotiá e clasifícaas como contaminantes ou non contaminantes. Contaminación acústica. Calidades do son. Interferencias e outros fenómenos sonoros. Recoñecer que a sensación sonora do oído humano non é proporcional á intensidade do son. Saber que a capacidade auditiva das persoas varía coa idade. Identificar os efectos da resonancia na vida cotiá: ruído, vibracións, etc. CE 13. Recoñecer determinadas aplicacións tecnolóxicas do son, como as ecografías, vos radares, o soar, etc. EA Coñece e explica algunhas aplicacións tecnolóxicas das ondas sonoras, como as ecografías, vos radares, o soar, etc. 19, 20, resumir o tratado no apartado 4 do libro do alumno. (CL, CMCBCT, CSC) Ultrasons. Aplicacións. Calidades do son. Coñecer e explicar algunhas aplicacións tecnolóxicas: as ecografías, os radares, o soar, a litotricia, a limpeza dental, a análise non destrutivas de materiais UNIDADE 7: ONDAS ELECTROMAGNÉTICAS CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 14. Establecer as propiedades da radiación electromagnética como consecuencia da unificación da electricidade, o magnetismo e a óptica nunha única teoría. EA Representa esquemáticamente a propagación dunha onda electromagnética e inclúe os vectores de campo eléctrico e magnético. EA Interpreta unha representación gráfica da propagación dunha onda electromagnética en termos dos campos eléctrico e magnético e da súa polarización. 1, 2,3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17. (CL, CMCBCT, CD) Ondas electromagnéticas. Expresión das intensidades dous campos eléctrico e magnético asociados a unha onda electromagnética. Unificación da electricidade, o magnetismo e a óptica. Comprender a natureza dunha onda electromagnética. Aprender a escribir as ecuacións dunha onda electromagnética plana. Aprender a representar e a interpretar as diversas representacións dunha onda electromagnética plana.!281

282 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 15. Comprender as características e propiedades das ondas electromagnéticas, como a súa lonxitude de onda, polarización ou enerxía, en fenómenos da vida cotiá. EA Determina experimentalmente a polarización das ondas electromagnéticas a partir de experiencias sinxelas, utilizando obxectos empregados na vida cotiá. EA Clasifica casos concretos de ondas electromagnéticas presentes na vida cotiá en función da súa lonxitude de onda e a súa enerxía. 23, traballo de laboratorio. (CL, CMCBCT, AA) 8, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 20, 21, 22, 29, 35, traballo de laboratorio e observación da vida cotiá. (CL, CMCBCT, AA) Polarización. Aplicacións. Características e espectro das ondas electromagnéticas. Entender o concepto de polarización. Comprender os usos do fenómeno de polarización na vida cotiá, na industria e na investigación científica. Coñecer o espectro electromagnético. Aprender a clasificar as ondas electromagnéticas de acordo coa súa frecuencia, lonxitude de onda e enerxía. CE 16. Identificar a cor dous corpos como interacción da luz cos mesmos. EA Xustifica a cor dun obxecto en función da luz absorbida e reflectida. Análise de contidos do libro do alumno e traballo de laboratorio. (CL, CMCBCT, AA) Dispersión da luz branca. O cor dous obxectos. Entender que a cor co que se perciben os obxectos é un fenómeno de interacción de ou obxectos coa luz que os ilumina. Coñecer que cando a luz incide sobre un obxecto podar ser parcialmente reflectida, absorbida e transmitida. Entender que a cor percibida depende da frecuencia da luz que ilumina ou obxecto e dous coeficientes de reflexión, absorción e transmisión das diferentes lonxitudes de onda por parte do obxecto. CE 17. Recoñecer os fenómenos ondulatorios estudados en fenómenos relacionados coa luz. EA Analiza os efectos de refracción, difracción e interferencia en casos prácticos sinxelos. Experiencia de laboratorio do libro do alumno e traballo de laboratorio, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 35, 36. Expresión das intensidades dos campos eléctrico e magnético asociados a unha onda electromagnética. Recoñecer na luz os fenómenos estudados para outros tipos de ondas. (CL, CMCBCT,CD, AA) Características e espectro das ondas electromagnéticas. Polarización. Aplicacións.!282

283 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 18. Determinar as principais características da radiación a partir da súa situación non espectro electromagnético. EA Establece a natureza e características dunha onda electromagnética dada a súa situación no espectro. 8, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 20, 21, 22, 29, 35, análise dous contidos do libro do alumno. (CL, CMCBCT, AA) Características e espectro das ondas electromagnéticas. Coñecer as características das ondas electromagnéticas. Coñecer as características e propiedades da radiación electromagnética pertencente ás distintas zonas do seu espectro. EA Relaciona a enerxía dunha onda electromagnética coa súa frecuencia, a súa lonxitude de onda e a velocidade da luz no baleiro. 18, 19, 20, 21, 22, contidos do libro do alumno. (CL, CMCBCT, CD, AA) Ondas electromagnéticas. Expresión das intensidades dos campos eléctrico e magnético asociados a unha onda electromagnética. Intensidade das ondas electromagnéticas. Características e espectro das ondas electromagnéticas. Aprender a establecer relacións entre os distintos parámetros que caracterizan unha onda electromagnética. Aprender a expresar a densidade de enerxía electromagnética e a intensidade da onda en función das características da onda e do medio. CE 19. Coñecer as aplicacións das ondas electromagnéticas do espectro non visible. EA Recoñece as aplicacións tecnolóxicas de diferentes tipos de radiacións, principalmente infravermella, ultravioleta e microondas. 31, 32, 33, 34, contidos do libro do alumno, investigación a través de Internet. (CL, AA) Características e espectro das ondas electromagnéticas. Polarización. Aplicacións. EA Analiza os efectos dos diferentes tipos de radiación sobre a biosfera en xeral e sobre a vida humana en particular. Traballo de investigación do libro do alumno. Investigación a través de Internet. (CL, AA, CSC, SIEE) Características e espectro das ondas electromagnéticas. Coñecer os diferentes efectos tanto beneficiosos como nocivos da radiación electromagnética sobre os seres vivos. Asignar devanditos efectos ás zonas correspondentes do espectro. Coñecer as condicións en que os mencionados efectos son beneficiosos ou nocivos. EA Deseña un circuíto eléctrico sinxelo capaz de xerar ondas electromagnéticas, formado por un xerador, unha bobina e un condensador, e describe ou seu funcionamento. Contidos da experiencia de laboratorio proposta non libro do alumno. (CL, CMCBCT, CD, AA) Aprender cales son os elementos básicos pasivos dun circuíto oscilante.!283

284 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 20. Recoñecer que a información se transmite mediante ondas a través de diferentes soportes. EA Explica esquemáticamente o funcionamento de dispositivos de almacenamento e transmisión da información. 8,14, 17, 20, 22, 32, 33, contidos do libro do alumno. (CL, AA, CSC, SIEE) Os sistemas de transmisión e almacenamento da información. Coñecer que a información se transmite por calquera medio que permita a propagación dunha onda electromagnética. Coñecer os diferentes procedementos empregados para transmitir información a través de ondas electromagnéticas. Coñecer os estados de polarización das ondas que se empregan para transmitir os distintos tipos de información. Coñecer os diversos procedementos de almacenamento da información. Coñecer os diferentes procedementos de lectura da información transmitida e/ou almacenada.!284

285 UNIDADE 8: ÓPTICA XEOMÉTRICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 1. Formular e interpretar as leis da óptica xeométrica. EA 1.1. Explica procesos cotiáns a través das leis da óptica xeométrica. 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 23, 42. (CMCBC) Propagación rectilínea da luz. Espellos planos. Espellos esféricos. Lentes. Explicar procesos cotiáns a través das leis da óptica xeométrica: reflexión da luz e refracción da luz (ángulo límite, reflexión total), utilizando a linguaxe científica correspondente. Aplicar as leis da óptica a situacións da vida cotiá tanto desde o punto de vista cualitativo como cuantitativo. CE 2. Valorar os diagramas de raios luminosos e as ecuacións asociadas como medio que permite predicir as características das imaxes formadas en sistemas ópticos. EA 2.1. Demostra experimental e gráficamente a propagación rectilínea da luz mediante un xogo de prismas que conducen un feixe de luz desde ou emisor atei unha pantalla. 1, 2, 10,11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 24, 25, 26, 27, 28, 29,31, 32, 33, 34,35, 36, 37, 41. (CMCBCT, CD) Propagación rectilínea da luz. Explicar procesos cotiáns a través das leis da óptica xeométrica: reflexión da luz e refracción da luz (ángulo límite, reflexión total), utilizando a linguaxe científica correspondente.!285

286 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS EA 2.2. Obtén o tamaño, posición e natureza da imaxe dun obxecto producida por un espello plano e unha lente delgada, realizando o trazado de raios e aplicando as ecuacións correspondentes. Espellos planos. Espellos esféricos. Lentes. Explicar procesos cotiáns a través das leis da óptica xeométrica: reflexión da luz e refracción da luz (ángulo límite, reflexión total), utilizando a linguaxe científica adecuado. Aplicar as leis da óptica a situacións da vida cotiá tanto desde o punto de vista cualitativo como cuantitativo. Resolver actividades sobre espellos esféricos e lentes delgadas aplicando as leis da óptica. Deseñar e utilizar dispositivos experimentais para o estudo de fenómenos ópticos sinxelos. Utilizar follas de cálculo para o estudo de fenómenos ópticos. Utilizar applets para o estudo de fenómenos ópticos. Analizar as aplicacións e consecuencias das leis básicas da óptica e utilizases para resolver problemas e exercicios. Definir os elementos ópticos dos espellos esféricos e das lentes delgadas. Relacionar o signo da potencia dunha lente co tipo de lente (converxente / diverxente). Explicar as características dunha imaxe real e dunha imaxe virtual.!286

287 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 3. Coñecer o funcionamento óptico do ollo humano e os seus defectos e comprender o efecto das lentes na corrección do devanditos defectos. EA 3.1. Explica vos principais defectos ópticos do ollo humano: miopía, hipermetropía, presbicia e astigmatismo, empregando para iso un diagrama de raios. 43, 44. (CL, CMCBCT, CD, CSC, SIEE) O ollo humano. Defectos da visión. Identificar as partes máis importantes do ollo humano. Entender as funcións das partes máis significativas do ollo humano. Describir, con rigor, os defectos do ollo (miopía, hipermetropía, presbicia, astigmatismo, daltonismo, glaucoma cataratas). Comprender as correccións aos devanditos defectos (llas hai). CE 4. Aplicar as leis das lentes delgadas e espellos planos ao estudo dous instrumentos ópticos. EA 4.1. Establece o tipo e disposición dous elementos empregados nos principais instrumentos ópticos, como a lupa, o microscopio, o telescopio e a cámara fotográfica, e realiza o correspondente trazado de raios respecto ao obxecto. 30, 38, 39, 40. (CMCBCT, CD, CSC, SIEE) Instrumentos ópticos. Explicar a estrutura básica dos instrumentos ópticos máis usuais (lupa, microscopio, telescopio, anteollo, cámara fotográfica, prismáticos). EA 4.2. Analiza as aplicacións da lupa, o microscopio, o telescopio e a cámara fotográfica, considerando as variacións que experimenta a imaxe. UNIDADE 9: INTRODUCIÓN Á TEORÍA DA RELATIVIDADE ESPECIAL CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 1. Valorar a motivación que levou a Michelson e Morley a realizar o seu experimento e discutir as implicacións que EA 1.1. Explica o papel do éter non desenvolvemento da teoría da relatividade. Análise dos contidos do libro do alumno e investigación en Internet. (CL, CMCBCT, CD) Introdución histórica. Comprender a situación da física a finais do século XIX. Comprender a necesidade, segundo vos coñecementos da!287

288 CRITERIOS DE AVALIACIÓN as implicacións que del se derivaron. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES EA 1.2. Reproduce esquemáticamente o experimento de Michelson e Morley, así como vos cálculos asociados coa velocidade da luz, e analiza as consecuencias que se derivaron diso. ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) 1, 2, 3, análise dos contidos do libro do alumno e investigación en Internet. CONTIDOS OBXECTIVOS vos coñecementos da época, dun medio material que «se enche» o baleiro para que se propagase unha onda electromagnética nel. Valorar as estrañas características que debería ter devandito medio. Coñecer o verdadeiro obxectivo do experimento de Michelson e Morley. Coñecer os distintos métodos de medida da velocidade da luz. Explicar as conclusións que se extraen do experimento de Michelson e Morley. CE 2. Aplicar as transformacións de Lorentz ao cálculo da dilatación temporal e a contracción espacial que sofre un sistema cando se despraza, a velocidades próximas ás da luz, con respecto a outro dado. EA 2.1. Calcula a dilatación do tempo que experimenta un observador cando se despraza, a velocidades próximas á da luz, con respecto a un sistema de referencia dado, aplicando as transformacións de Lorentz. 4, 5, 6, 7, 8, 9. (CL, CMCBCT, CD, AA) O concepto de relatividade. Postulados da teoría da relatividade especial. A transformación de Lorentz-Fitzgerald- Einstein. Comprender a necesidade da constancia da velocidade da luz independentemente do sistema de referencia e do movemento da fonte. Entender que a velocidade da luz é un límite absoluto para todo corpo material ou enerxía que se!288

289 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS EA 2.2. Determina a contracción que experimenta un obxecto cando se atopa nun sistema de referencia que se despraza, a velocidades próximas á da luz, con respecto a un sistema de referencia dado, aplicando as transformacións de Lorentz-Fitzgerald- Einstein. 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11. (CL, CMCBCT, CD, AA) enerxía que se propague. Comprender a non simultaneidade de sucesos nun sistema que se move respecto doutro no que devanditos sucesos son simultáneos. Comprender a necesidade dun cambio de paradigma na transformación de coordenadas entre dous sistemas de coordenadas en movemento relativo a velocidades próximas ás da luz. Aplicar a transformación de Lorentz-Fitzgerald- Einstein para xustificar a dilatación do tempo e a contracción de lonxitudes nun sistema que se move con respecto a outro dado a velocidades próximas á da luz. CE 3. Coñecer e explicar os postulados e aparentes paradoxos da física relativista. EA 3.1. Discute os postulados e aparentes paradoxos da teoría da relatividade especial e a súa evidencia experimental. 20, 21, 22, 23, análise dos contidos, traballo de investigación e estratexias de resolución de problemas propostos non libro do alumno. (CL, CMCBCT, AA) O concepto de relatividade. Postulados da teoría da relatividade especial. Aparentes paradoxos da física relativista. Sucesos dentro e fóra do cono de luz. Entender o significado dun principio da relatividade. Entender os postulados da relatividade especial como consecuencias da evidencia experimental. Coñecer os aparentes paradoxos da física relativista e a súa explicación.!289

290 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 4. Establecer a equivalencia entre masa e enerxía e as súas consecuencias na enerxía nuclear. EA 4.1. Expresa a relación existente entre a masa en repouso dun corpo e a súa velocidade coa enerxía do mesmo a partir da masa relativista. 12, 13,14, 15, 16, 17, 18, 19 e contidos do libro do alumno. (CL, CMCBCT, CD, AA) Masa, enerxía e momento lineal dunha partícula no marco da teoría da relatividade especial. Comprender a necesidade de redefinir vos parámetros da dinámica dunha partícula cando os movementos ocorren a velocidades próximas ás da luz. Comprender que a masa e a enerxía non son xa entidades diferentes e separadas, senón que poden transformarse unha noutra, co que pode obterse enerxía como consecuencia da perda de masa. UNIDADE 10: INTRODUCIÓN Á FÍSICA CUÁNTICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 5. Analizar as fronteiras da física a finais do século XIX e principios do século XX e pór de manifesto a incapacidade da física clásica para explicar determinados procesos. CE 6. Coñecer a hipótese de Planck e relacionar a enerxía do fotón coa súa frecuencia ou a súa lonxitude de onda. EA 5.1. Explica as limitacións da física clásica ao enfrontarse a determinados feitos físicos, como a radiación do corpo negro, o efecto fotoeléctrico ou os espectros atómicos. EA 6.1. Relaciona a lonxitude de onda ou frecuencia da radiación absorbida ou emitida por un átomo coa enerxía dous niveis atómicos que participan non proceso. 1, 2, 3, análise dos contidos do libro do alumno e investigación en Internet. (CL, AA) Análise dos contidos do libro do alumno e investigación en Internet. (CL, AA) Introdución histórica. Insuficiencia da física clásica. Orixes da física cuántica. Problemas precursores. Comprender a situación da física a finais do século XIX. Comprender os principais problemas que aínda existían sen resolver. Comprender a insuficiencia das explicacións da física clásica da época. Comprender a necesidade dun novo paradigma.!290

291 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 7. Valorar a hipótese de Planck no marco do efecto fotoeléctrico. EA 7.1. Compara a predición clásica do efecto fotoeléctrico coa explicación cuántica postulada por Einsche ine realiza cálculos relacionados co traballo de extracción e a enerxía cinética dúas fotoelectrones. 16, 17, 18, 19, 20 21, 22, 23, 24, 25, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37. (CL, CMCBCT, CD, AA) A emisión térmica e a teoría cuántica de Planck. O efecto fotoeléctrico. Interpretación do efecto fotoeléctrico. Ou efecto Compton. Comprender a necesidade dun novo paradigma, á marxe do xa establecido pola teoría da relatividade especial. Valorar a achega de Planck. Valorar a achega de Einstein á explicación do efecto fotoeléctrico. Aprender a realizar cálculos dos parámetros mecánicos e eléctricos que interveñen no efecto fotoeléctrico. Relacionar o efecto fotoeléctrico cos niveis enerxéticos dos electróns no metal. Relacionar o efecto Compton coa enerxía de ligadura dos electróns ao átomo. CE 8. Aplicar a cuantización da enerxía ao estudo dos espectros atómicos e inferir a necesidade do modelo atómico de Bohr. EA 8.1. Interpreta espectros sinxelos e relaciónaos coa composición da materia. 38, 39, 40 e análise de contidos e exemplos do libro do alumno. (CL, CMCBCT, AA) Os modelos atómicos. Espectroscopia. Entender a necesidade da existencia dun número discreto de órbitas estables. Entender a necesidade de caracterizar as dicir órbitas mediante números enteiros. Comprender a cuantización inicial das órbitas establecida por Bohr e entender o símil mecánico que a modeliza. Entender e realizar os cálculos que fan depender o momento angular, o radio das órbitas e a enerxía do número cuántico principal. CE 9. Presentar a dualidade ondacorpúsculo como unha das grandes paradoxas da física cuántica. EA 9.1. Determina as lonxitudes de onda asociadas a partículas en movemento a diferentes escalas e extrae conclusións achega dos efectos cuánticos a escalas macroscópicas. 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12. (CL, CMCBCT,CD, AA) A hipótese de De Broglie. Comprender a dualidade ondacorpúsculo como unha das simetrías da natureza. Relacionar cada un dos comportamentos, ondulatorio ou corpuscular, coa escala á que ocorre.!291

292 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE 10. Recoñecer o carácter probabilístico da mecánica cuántica en contraposición co carácter determinista da mecánica clásica. EA Formula de maneira sinxela o principio de incerteza de Heisenberg e aplícao a casos concretos, como vos orbitais atómicos. Contidos e exemplos do libro do alumno. Interpretación probabilística da mecánica cuántica. O principio de indeterminación de Heisenberg. Os orbitais atómicos. Comprender a interpretación estatística da mecánica cuántica. Comprender a interpretación ortodoxa da mecánica cuántica. Aplicar a interpretación ortodoxa á caracterización dos niveis electrónicos dos átomos. Comprender a necesidade doutras cuantizacións, máis aló da relativa ao número cuántico principal. CE 11. Describir as características fundamentais da radiación láser, os principais tipos de láseres existentes, o seu funcionamento básico e as súas principais aplicacións. EA Describe as principais características da radiación láser e compáraa coa radiación térmica. EA Asocia o láser coa natureza cuántica da materia e a luz, xustifica o seu funcionamento de maneira sinxela e recoñece o seu papel na sociedade actual. Análise dos contidos do libro do alumno. Aplicacións da mecánica cuántica. O láser. Comprender a diferenza entre radiación incoherente (térmica) e radiación coherente (láser). Entender o concepto de investimento de poboación. Explicar o funcionamento dalgún caso típico de láser, por exemplo un láser de catro niveis, un deles metaestable. Coñecer algúns dos diferentes tipos de láseres.!292

293 UNIDADE 11: FÍSICA NUCLEAR. AS FRONTEIRAS DA FÍSICA CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE.12. Distinguir os distintos tipos de radiacións e o seu efecto sobre os seres vivos. EA Describe os principais tipos de radioactividade e incide nos seus efectos sobre o ser humano, así como nas súas aplicacións médicas. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12. (CL, CMCBCT) Estrutura e propiedades do núcleo atómico. Radioactividade natural. Emisións radioactivas. Núclidos radioactivos. Aplicacións dos isótopos radioactivos. Entender o concepto de emisión ionizante. Comprender o fenómeno da radioactividade natural. Comprender as propiedades das emisións radioactivas (poder de ionización, poder de penetración). Comprender os efectos que poden producir as radiacións sobre os seres vivos e os factores dos que dependen eses efectos. Coñecer os procesos nucleares que teñen lugar nas emisións radioactivas. Aprender as aplicacións dos isótopos radioactivos. CE.13. Relacionar a composición nuclear e a masa nuclear cos procesos nucleares de desintegración. EA Obtén a actividade dunha mostra radioactiva aplicando a lei de desintegración e valora a utilidade dous datos obtidos para a datación de restos arqueolóxicos. EA Realiza cálculos sinxelos relacionados coas magnitudes que interveñen nas desintegracións radioactivas. 13, 19, 20, 21, 22, 24, 27, 28. (CMCBCT) 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28. (CMCBCT) Velocidade de desintegración radioactiva. Detectores de radiación. Unidades de radiación. Aprender a lei de desintegración radioactiva. Manexar con soltura a lei de desintegración radioactiva, nas súas diversas expresións, así como os conceptos de período de semidesintegración e actividade radioactiva. Comprender ou método de datación con carbono14 e aprender a utilizalo. Coñecer métodos de detección de radiacións. CE.14. Valorar as aplicacións da enerxía nuclear na produción de enerxía eléctrica, a radioterapia, a datación en arqueoloxía e a fabricación de armas nucleares. EA Explica a secuencia de procesos dunha reacción en cadea e extrae conclusións achega da enerxía liberada. 23, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42. (CMCBCT) Masa e enerxía. Defecto de masa. Enerxía de ligazón nuclear. Radioactividade artificial. Reaccións Comprender o concepto de reacción en cadea. Comprender os procesos de fusión e de fisión nuclear. Describir as partes máis importantes dun reactor!293

294 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES EA Coñece aplicacións da enerxía nuclear, como a datación en arqueoloxía e a utilización de isótopos en medicamento. ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) 10, 12, 18, 24, 27, 28 e a ctividadde investigación do libro do alumno. (CL, CMCBCT, CSC) CONTIDOS Reaccións nucleares. Aplicacións dos isótopos radioactivos. Fisión nuclear. Reactores nucleares. Centrais nucleares. Fusión nuclear. OBXECTIVOS importantes dun reactor nuclear de fisión. Aprender a calcular a enerxía involucrada nunha transformación nuclear considerando a conversión masa-enerxía. Comprender que a estabilidade nuclear pode discutirse coa enerxía de ligazón por nucleón. Coñecer aplicacións dos isótopos radioactivos e da enerxía nuclear. Manexar con soltura a conservación de certas magnitudes (carga, masaenerxía ) nos procesos nucleares. CE.15. Xustificar as vantaxes, desvantaxes e limitacións da fisión e a fusión nuclear. EA Analiza as vantaxes e inconvenientes da fisión e a fusión nuclear e xustifica a conveniencia do seu uso. 32 e a análise da información que se fornece non libro do alumno. (CL, CMCBCT, CSC) Fusión nuclear. Reactores nucleares. Centrais nucleares. Fusión nuclear. Comprender as vantaxes e inconvenientes da fisión e a fusión nuclear e xustificar a conveniencia do seu uso. CE.16. Distinguir as catro interaccións fundamentais da natureza e os principais procesos nos que interveñen. EA Compara as principais características das catro interaccións fundamentais da natureza a partir dos procesos nos que estas maniféstanse. 9, análise da información que se fornece no libro do alumno e elaboración da táboa 11.6 do devandito libro. (CL, CMCBCT) As forzas da natureza. Teorías sobre a unificación de forzas. Coñecer as catro interaccións fundamentais da natureza, os principais procesos en intervéñenos e as súas características máis importantes. CE.17. Recoñecer a necesidade de atopar un formalismo único que permita describir todos os procesos da natureza. EA Establece unha comparación cuantitativa entre as catro interaccións fundamentais da natureza en función das enerxías involucradas. Análise da información que se fornece non libro do alumno. (CMCBCT) As forzas da natureza. Teorías sobre a unificación de forzas. Compara cuantitativamente as catro interaccións fundamentais da natureza en función das enerxías involucradas. CE.18. Coñecer as teorías máis relevantes sobre a unificación das interaccións fundamentais da natureza. EA Compara as principais teorías de unificación establecendo as súas limitacións e o estado en que se atopan actualmente. EA Xustifica a necesidade da existencia de novas partículas elementais no marco da unificación das interaccións. Análise da información que se fornece no libro do alumno. (CL, CMCBCT) As forzas da natureza. Teorías sobre a unificación de forzas. Partículas elementais. Modelo estándar. Problemas actuais da física. Coñecer as teorías máis relevantes sobre a unificación das interaccións fundamentais da natureza. Comprender o concepto de antipartícula. Coñecer o concepto de quark. Coñecer clasificacións das partículas subatómicas. Coñecer os puntos máis importantes do modelo estándar.!294

295 CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES ACTIVIDADES (COMPETENCIAS) CONTIDOS OBXECTIVOS CE.19. Utilizar o vocabulario básico da física de partículas e coñecer as partículas elementais que constitúen a materia. EA Describe a estrutura atómica e nuclear a partir da súa composición en quarks e electróns, empregando ou vocabulario especifico da física de quarks. EA Caracteriza algunhas partículas fundamentais de especial interese, como os neutrinos e o bosón de Higgs, a partir dos procesos nos que se presentan. Análise da información que se fornece non libro do alumno e da que se poida dispor procedente doutras fontes. (CL, CMCBCT, CD) As forzas da natureza. Teorías sobre a unificación de forzas. Partículas elementais. Modelo estándar. Problemas actuais da física. Coñecer a estrutura atómica e nuclear utilizando o concepto de quark. Coñecer clasificacións das partículas subatómicas. Coñecer os puntos máis importantes do modelo estándar. Coñecer as características máis importantes das partículas fundamentais; bosón de Higgs. CE.20. Describir a composición do universo ao longo da súa historia en termos das partículas que o constitúen e establecer unha cronoloxía do mesmo a partir do big bang. EA Relaciona as propiedades da materia e antimateria coa teoría do big bang. EA Explica a teoría do big bang e discute as evidencias experimentais nas que se apoia, como son a radiación de fondo e o efecto Doppler relativista. Análise da información que se fornece no libro do alumno e da que se poida dispor procedente doutras fontes. (CL, CMCBCT, CD) Orixe e evolución do universo. Teoría do big bang. Coñecer a teoría do big bang e as evidencias experimentais sobres as que se apoia. Saber relacionar as propiedades da materia e a antimateria coa teoría do big bang. Coñecer unha cronoloxía do universo en función da temperatura e das partículas que o formaban en cada período. EA Presenta unha cronoloxía do universo en función da temperatura e das partículas que o formaban en cada período e discute a asimetría entre materia e antimateria. CE.21. Analizar os interrogantes aos que se enfrontan os físicos hoxe en día. EA Realiza e defende un estudo sobre as fronteiras da física do século XXI. Análise da información que se fornece no libro do alumno e da que se poida dispor procedente doutras fontes. (CL, CMCBCT, CD) Problemas actuais da física. Coñecer teorías da física actual (unificación das interaccións, materia escura ). Coñecer vocabulario básico das devanditas teorías da física. TEMPORALIZACIÓN DA MATERIA POR AVALIACIÓN!295

296 Primeira avaliación Introdución (repaso 1º de Bacharelato), 5, 6, 7, 8 Segunda avaliación 1, 2, 3, 4 Terceira avaliación 9, 10, 11 OBSERVACIÓNS A Programación e, polo tanto, a temporalización da Física e da Química de 2º de Bacharelato poden experimentar algunhas modificacións, xa que se deben ter en conta as indicacións dous Grupos de Traballo.!296

297 !297 PROGRAMACIÓN DE ELECTROTECNIA DE 2º DE BACHARELATO Libro de texto recomendado da editorial McGraw-Hill

298 !!298

299 !!!299

300 ! CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES. Son os reflexados na programación. TEMPORLIZACIÓN DA MATERIA POR AVALIACIÓN 1º Avaliación: Unidades 1, 2, 3 2º Avaliación: Unidades 4, 5 3º Avaliación: Unidades 6, 14 CRITERIOS XERAIS DE CORRECCIÓN E DE CUALIFICACIÓN PARA A ESO E BACHARELATO 1. Obtención da cualificación. A cualificación global dunha avaliación obterase a partir de PROBAS ESCRITAS e tamén, no caso de que as haxa, dos seguintes: PROBAS INFORMAIS, tales como tests, cuestións, etc. LABORATORIO: realización de prácticas e presentación das mesmas. TRABALLOS, TAREFAS (individuais ou colectivos), RESOLUCIÓN DE CUESTIÓNS E PROBLEMAS, etc. que se poidan facer tanto na aula coma fora dela. ACTITUDE e PARTICIPACIÓN ACTIVA NAS CLASES. Formulación de preguntas, interese polas materias propostas, resolución de problemas, interese na realización das prácticas, comportamento adecuado, etc. Neste caso, as probas escritas contribuirán co 93%. 2. En relación ás probas escritas: Serán fixadas con antelación suficiente. A puntuación correspondente a cada pregunta irá exposta ó lado do seu enunciado. Cada proba será puntuada de 0 a 10 As probas serán corrixidas nun prazo aproximado de 2 semanas. Despois de corrixidas serán mostradas ós alumnos para comentalas e revisalas, se fora preciso, e posteriormente devoltas ó profesor.!300