PROGAMACIÓN DO OBRADOIRO DE INICIATIVAS EMPRENDEDORAS. 4ª CURSO DA ESO.

Transcrição

1 PROGAMACIÓN DO OBRADOIRO DE INICIATIVAS EMPRENDEDORAS. 4ª CURSO DA ESO. 1.- INTRODUCCIÓN. 2.- OBXECTIVOS 3.- CONTIDOS: 4.- CONTIDOS MÍNIMOS 5.- AVALIACIÓN 6.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN 7.- CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN 8.- PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN 9.- PLANS DE TRABALLO PARA A SUPERACIÓN DA MATERIA PENDENTE TEMPORALIZACIÓN DE CONTIDOS METODOLOXIA MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES MEDIDAS PREVISTAS PARA ATENDER Á DIVERSIDADE COMPETENCIAS BÁSICAS ACIÓNS PREVISTAS PROXECTO LECTOR DE CENTRO ACIÓNS PREVISTAS PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TECNOLOXÍAS DA INFORMACIÓN E A COMUNICACIÓN CRITERIOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN.

2 1. INTRODUCIÓN A presente materia optativa está deseñada para a súa oferta en cuarto curso da Educación Secundaria Obrigatoria, no IES ESPIÑEIRA de Boiro. O Departamento asume o compromiso de promover o espírito emprendedor emanado do sistema educativo mediante a Lei Orgánica de Calidade da Educación, compromiso que se revalidou coa Lei Orgánica de Educación. E en consecuencia, introducimos este espírito emprendedor na etapa educativa; dentro do ensino básico da Educación secundaria obrigatoria, en 4º da ESO. Na Educación secundaria obrigatoria, introdúcese o espírito emprendedor como un dos obxectivos a alcanzar. Neste marco, establécese a materia optativa Iniciativa emprendedora, coa finalidade de desenvolver nos alumnos o espírito emprendedor a través do coñecemento das calidades emprendedoras e da evolución na percepción e actitude ante o cambio, á vez que contribúe a que o alumno alcance as competencias básicas e os obxectivos da etapa. Os contidos estrutúramolos en dous bloques. O primeiro deles comprende o conxunto de calidades e habilidades que conforman o espírito emprendedor, de modo que, a través do fomento e desenvolvemento de diversos aspectos emprendedores, poténcianse as habilidades do alumno que logo poderá aplicar no traballo diario e estimúlaselle para afrontar nas mellores condicións os retos que expón a sociedade actual. No segundo, preténdese relacionar ao alumno e o seu contorno con iniciativas emprendedoras e empresariais a través da elaboración dun proxecto. A elaboración do proxecto ha de xerar participación e comunicación, e ha de potenciar valores, aptitudes e actitudes orientadas ao traballo en equipo. Con iso trátase de favorecer o coñecemento creador conectando ao mundo educativo co futuro profesional do alumno, á vez que se lle trasladan as ideas e desenvolvementos máis innovadores que se xeran na sociedade. O enfoque metodolóxico da materia parte dos coñecementos que teñen os alumnos da realidade que lles rodea así como das súas expectativas e intereses. A través de actividades eminentemente prácticas hase de propiciar as condicións favorables para que o alumno despregue unha actividade mental creativa e diversa que lle permita a adquisición de coñecementos e experiencias necesarios para o desenvolvemento dun espírito emprendedor. A práctica docente do Departamento orientase ao fomento da creatividade, iniciativa persoal, traballo en equipo e ao desenvolvemento dos seguintes aspectos: - Expor ao alumno o reto de identificar unha oportunidade e loitar por ela para crear un valor que xenere beneficios para a seu contorno e para el mesmo. A observación e a análise do contexto social, cultural e económico, a planificación e organización do traballo, a realización de diversas tarefas, a asunción de responsabilidades, e o desenvolvemento do espírito critico son accións que xeneran aprendizaxes significativas e útiles para o desenvolvemento persoal e profesional dos alumnos. - Fomentar a capacidade para a toma de decisións, as habilidades comunicativas e a autonomía do alumnado. A través do traballo en equipo, as simulacións e as dinámicas de grupo, que constitúen a base metodolóxica desta materia, o alumno adquirirá as habilidades sociais básicas para a continuación dos seus estudos, ou para a súa futura inserción no mundo laboral xa sexa como empresario ou como traballador por conta allea.

3 - Facilitar a asimilación dos novos conceptos desde un enfoque globalizado, que permita integrar o desenvolvemento do espírito emprendedor con outras materias. - Estimular a autoconfianza, a motivación polo logro, a iniciativa persoal e a capacidade para comprender e asumir riscos aceptables como paso ineludible para a consecución de obxectivos emprendedores. - Integrar as tecnoloxías da información e a comunicación como ferramentas do proceso de ensinoaprendizaxe. A utilización de materiais multimedia e ferramentas interactivas e o uso de Internet como medio de comunicación, familiarizan aos alumnos con medios e técnicas de comunicación que han de converterse en habituais e que facilitan o achegamento a outras realidades sociais e culturais. Para unha mellor consecución dos obxectivos da materia, estímase que a impartición do primeiro bloque debe concluír non máis aló do primeiro trimestre do curso, para continuar durante o segundo e o terceiro coa elaboración do proxecto emprendedor. 2. OBXETIVOS Obxetivos xerais da etapa A Educación Secundaria Obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e as alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto aos demais, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos, exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos como valores comúns dunha sociedade plural e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións cos demais, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido crítico, adquirir novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para

4 aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua castelá e, se a houber, na lingua cooficial da Comunidade Autónoma, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, a lectura e o estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado. j) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propias e dos demais, así como o patrimonio artístico e cultural. k) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana l) da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e mellora. m) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. Obxetivos específicos da área O ensino da materia optativa Iniciativa emprendedora contribuirá a desenvolver no alumno as seguintes capacidades: 1. Comprender o concepto de emprendedor e a súa evolución a través do tempo. 2. Valorar a figura do emprendedor como axente do cambio social, do desenvolvemento e da innovación. 3. Coñecer os trazos que caracterizan á persoa emprendedora e como se manifestan as súas capacidades e actitudes concretas de aprendizaxe. 4. Desenvolver o espírito emprendedor a través do fomento de actitudes, capacidades, habilidades sociais e de dirección. 5. Utilizar as tecnoloxías da información e da comunicación como instrumento básico de iniciativas emprendedoras. 6. Identificar as propias capacidades e intereses para a toma de decisións sobre estratexias persoais de formación e inserción sociolaboral, tendo en conta as características do seu contorna. 7. Desenvolver capacidades de negociación e resolución de problemas. 8. Definir vos xeitos xerais e vos elementos que constitúen un proxecto emprendedor. 9. Coñecer as funcións e responsabilidades dás persoas que interveñen nas diferentes facetas do proxecto. 10. Obter, seleccionar e interpretar información sobre vos xeitos socioeconómicos e financeiros relevantes que afecten ao proxecto. 11. Desenvolver xeitos de comunicación e actitudes que posibiliten aos alumnos integrar vos coñecementos adquiridos na realidade do proxecto. 12. Elaborar, planificar e executar un proxecto. 13. Analizar as conclusións e propostas de mellora.

5 3.CONTIDOS 1. Espírito emprendedor A figura do emprendedor Cualidades do emprendedor 2. Habilidades sociais: o traballo en equipo A evolución histórica da organización do traballo Que é o traballo en equipo? Os roles dentro dos equipos de traballo Dinámicas de grupo 3. Habilidades sociais: a comunicación Proceso de comunicación na empresa. Elementos e barreiras comunicativas A comunicación verbal e non verbal Xeitos e técnicas de comunicación 4. Habilidades de direción (I) A función de enderezo Comportamento directivo Liderazgo.Estilos de liderazgo Teorías sobre o liderazgo 5. Habilidades de direción (II) Conflito e a negociación Estilos de negociación Proceso de toma de decisións Ferramentas para a toma de decisións 6. Emprendedor na sociedade Macroentorno empresarial Microentorno 7. A idea emprendedora A idea emprendedora Técnicas para estimular a creación de ideas Inicio do Proxecto de Empresa 8. Planificación do Proxecto: investigación de prazas A investigación de prazas A viabilidade do Proxecto de Empresa 9. Plano de marketing O plano de marketing O produto e o prezo Distribución e comunicación 10. Plano de Recursos Humanos Viabilidade persoal A organización e a cultura empresarial Xestión de Recursos Humanos 11. Plano de investimentos Plano de financiación O patrimonio da empresa

6 O plano de tesorería 12. Fase final Área xurídica Avaliación e control 4. CONTIDOS MÍNIMOS Recoñecer os diferentes tipos de formas xurídicas da empresa especificando o grao de responsabilidade dos propietarios. Identificar os requisitos legais mínimos esixidos para a constitución da empresa segundo a súa forma xurídica. Coñecer os trámites esixidos pola lexislación vixente, para a constitución e posta en marcha dunha empresa, tempo e forma esixidos e organismo onde se tramita cada documento. A partir duns datos supostos cumprir a afiliación, altas e baixas no R.E.T.A. e no réxime xeral da Seguridade Social. Identificar os impostos directos e indirectos que afectan a empresa. Describir o calendario fiscal correspondente ás empresa segundo a súa forma xurídica e en función do volume de operacións. Coñecer cál é o feito impoñible do IVE e quen é o suxeito pasivo. Describir como opera o IVE. Coñecer a estrutura do imposto de sociedades. Enumerar a documentación que intervén no proceso administrativo na empresa. Cumprir un dos documentos. 5. AVALIACIÓN O proceso de avaliación A avaliación é un dos elementos do proceso educativo de maior importancia, e require unha dedicación constante por parte do profesorado.as concepcións sobre o que é, o que hai que avaliar, como se debe facer e cando se há de efectuar, son variadas e moi distintas segundo a concepción que teñan os profesores do ensino. O que é a avaliación? A avaliación pódese entender como un proceso continuo de recollida de información e de análise, que nos permite coñecer o que aprendizaxe se está a conseguir, o que variables inflúen en dito aprendizaxe e cales son os obstáculos e dificultades que afectan negativamente ao aprendizaxe. Polo tanto, podemos dicir que a avaliación implica a emisón dun xuízo de valor; comparativo, porque se fai en relación a un referinte, que son os criterios de avaliación; corrector, porque se fai co fin de mellorar aquilo que foi obxecto da avaliación; e continuo, porque require estabelecer tres momentos fundamentais no proceso: o comezo, o proceso e o final. O que hai que avaliar? O obxecto da avaliación non é único.podería entenderse que o que hai que avaliar é o produto final, é dicir, o aprendizaxe logrado polo alumno ou a alumna ao longo dun período de tempo.pero, tamén é de suma importancia

7 avaliar a influencia de todas as posíbeis variables que poden influír no rendemento final, como a actitude o traballo dos alumnos, o proceso de ensino que levou a cabo o profesor, os materiais didácticos empregados, etc.; todo iso acostumase englobar na chamada avaliación do proceso. Dentro do concepto de avaliación do produto ou aprendizaxe, hai que ter presente que por obxecto de aprendizaxe hai que entender, todo coñecemento teórico e practico, así como as capacidades competenciais que se aprenderon de forma explícita. De todo iso, dedúcese que haberá que empregar diferentes instrumentos e procedementos de avaliación que sexan pertinentes co que se quere avaliar, tanto para o produto (aprendizaxe) como para o proceso (ensino). Como se debe facer? A avaliación do aprendizaxe há de efectuarse mediante o uso de instrumentos e procedementos adecuados ao que se pretende medir ou observar.os instrumentos e procedementos deben ser variados e orientadores. Para a avaliación do proceso, precisase ser crítico e á vez reflexivo, cuestionando constantemente o que se fai, e procurando analizar os principais elementos que poden distorsionar o proceso educativo; desta forma poderemos identificar os problemas e tentar pór remedio na medida das nosas posibilidades. A avaliación da propia prática docente constitúe unha das estratexias de formación mais potentes que existen para a mellora da calidade do proceso de ensino-aprendizaxe, permitindo as correccións oportunas no seu labor didáctica. Cando se debe de facer? A avaliación há de vir marcado polos tres momentos, citados anteriormente, que definen o proceso continuo de ensino-aprendizaxe: 1) Avaliación inicial: Realizarase ao comezo do proceso para obter información sobre a situación de cada alumno e alumna, e para detectar a presenza de erros conceptuais que actúen como obstáculos para o aprendizaxe posterior.isto conlevará unha atención ás súas diferenzas e unha metodoloxía adecuada para cada caso. 2) Avaliación formativa: Tipo de avaliación que pretende regular, orientar e corrixir o proceso educativo, ao proporcionar unha información constante que permitirá mellorar tanto os procesos como os resultados da intervención educativa. É, por tanto, a mais apropiada para ter unha visión das dificultades e dos procesos que se van obtendo en cada caso. Coa información dispoñíbel valorarase se avanza cara a consecución dos obxectivos planteados. Se en algún momento se detectan dificultades no proceso, se tratará de averiguar as súas causas e, en consecuencia, adaptar as actividades de ensino-aprendizaxe. 3) Avaliación sumativa: Trátase de valorar os resultados finais de aprendizaxe e comprobar se os alumnos e alumnas adquiriron os contidos e competencias básicas que lles permitirán seguir aprendendo cando se enfronten a contidos mais complexos. Como planteamos a avaliación? A avaliación do proceso de aprendizaxe dos alumnos da Educación Secundaria Obrigatoria será continua e diferenciada segundo as distintas materias do currículo.

8 Nese proceso de avaliación continua, cando o progreso dun alumno ou alumna non sexa o adecuado, se estabelecerán medidas de reforzo educativo. Estas medidas adoptaranse en calquera momento do curso, tan pronto como se detecten as dificultades, e estarán dirixidas a garantir a adquisición dos aprendizaxes imprescindibles para continuar o proceso educativo. Ao avaliar desta maneira reflexionamos tamén sobre a prática educativa. Cada profesor planteará os correctores adecuados, individuais e grupais, para mellorar o proceso de ensino-aprendizaxe. Ademais, os profesores avaliarán tanto os aprendizaxes dos alumnos como os procesos de ensino e o seu propio pratico docente. 6. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Describir as características do emprendedor e identificar as súas cualidades persoais e profesionais. 2. Recoñecer as ideas e desenvolvementos mais innovadores que se xeran na sociedade. 3. Examinar as diferentes opcións de formación e inserción sociolaboral existentes na actualidade, destacando a capacidade creativa e innovadora como recursos básicos. 4. Seleccionar a información relevante e organizar a procura dos dados necesarios para a toma de decisións e a súa integración na elaboración do proxecto. 5. Identificar e definir os xeitos determinantes do proxecto emprendedor. 6. Analizar e argumentar a viabilidade persoal, técnica, institucional e financeira do proxecto. 7. Coñecer os trámites e actuacións a realizar para iniciar o proxecto. 8. Precisar as fases que conforman o proxecto: obxectivos, planificación, execución, avaliación e controlo. 9. Valorar as conclusións e propostas formuladas. 10. Recoñecer as actitudes e cualidades persoais e en particular a predisposición, responsabilidade, comportamento e implicación no proxecto. 11. Apreciar os xeitos sociais e de enderezo desenvolvidas ao longo do proceso e en concreto a capacidade de comunicación, de relación e de traballo en equipa na elaboración do proxecto emprendedor 7. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Antes de entrar nos criterios de cualificación propiamente ditos convén aclarar as posibles situacións excepcionais que se poden presentar ó longo do curso: O alumno que supere o número de faltas de asistencia sen xustificar fixado no Regulamento de Réxime Interior (superior a multiplicar por catro o número de horas semanais) poderá o dereito á avaliación continua; realizará una única proba antes da avaliación final ordinaria, na que os contidos estarán relacionados coa programación da área. Esta proba será de carácter teórico e práctico e proposta polo departamento.

9 Se algún alumno, durante o curso ou parte del, non mantén as mínimas normas de convivencia, cifradas en feitos tales como: reiterada e grave falta de respecto ós compañeiros ou ó profesor, destrozo ou sustración intencionada de material ou ferramentas da aula-obradoiro-taller, deterioro da aula de Informática e dos equipos tanto no que se refire ó software como ó hardware, nula colaboración co seu equipo. Obterá como cualificación Insuficiente na avaliación correspondente, ademais porase este feito en coñecemento dos pais ou titores á maior brevidade. Se este comportamento non se corrixe unha vez comunicado ós pais ou titores, a cualificación final será Insuficiente, considerando que non se acadaron en absoluto os mínimos contidos actitudinais tanto da área como da etapa. Presentación de traballos. Os traballos encargados durante o curso son de obrigada presentación nun marxe próximo ó prazo previsto, máximo cinco días (excepto faltas xustificadas). En caso de existir traballos sen presentar por enriba dunha porcentaxe que fixará o profesor será posto en coñecemento dos pais ou titores, obténdose como cualificación Insuficiente. Se este comportamento se mantén unha vez coñecido polos pais ou titores, a cualificación final será Insuficiente. Alumnos que copien durante as probas escritas: Os alumnos dos que haxa probas evidentes de que copian durante a realización dunha proba escrita, perderán o dereito a realizar as demais probas escritas dese trimestre, e se xa tiña algunha feita non se terá en conta, obtendo como cualificación Insuficiente na avaliación correspondente. Se este comportamento se repite noutra avaliación procederase da mesma forma e perderá o dereito a realizar probas escritas durante o tempo que reste de curso, e só terá dereito a unha proba final ordinaria que poderá ser oral diante do encerado, pizarra dixital, maquinas e ferramentas dos talleres da ESO ou do Bachiller ou ordenadores dos mesmos, na que os contidos estarán relacionados cos estudados durante todo o curso. Unha vez aclarado o anterior, a continuación explícanse os que serían os criterios de cualificación para a práctica totalidade do alumnado: 1.- Durante as sesión de clase se realizarán distintas actividades desde visionado de vídeos a dinámicas de grupo e traballos individuais ou de grupo, que serán cualificadas por o profesor. Ao final de cada avaliación, faise a media das cualificacións obtidas, que constituirá un 70 % da nota de avaliación. 2.- Asemade o profesor vai anotando na libreta de clase os resultados das observacións diarias en aspectos como a actitude, participación, traballo en equipo, aportacións positivas e negativas dos alumnos en forma de notas de 0 a 10. A media de estas puntuacións ao remate da avaliación constituirá un 30 % da nota da mesma. 3.- Anota de avaliación será o resultado de sumar o apartado 1 mais o apartado No caso de alumn@s que non acaden una valoración positiva no apartado 1, poderán facer un exame ao final de cada avaliación. Esta proba terá un valor do 70% da nota de avaliación ao que se lle sumará o 30 % do aprtado 2 pàra ter a nota de cada avaliación. 5.- Nos casos de non alcanzar a nota de 5 na avaliación, o alumno deberá facer un exame de recuperación ao rematar a avaliación, os contidos serán tódolos impartidos en dita avaliación. 6.- A nota final do alumno resultará de calcular a media das tres avaliacións.

10 8. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN Consideramos que para realizar unha adecuada intervención educativa, é necesario planear unha avaliación ampla e aberta á realidade das tarefas de aula e das características do alumnado, con especial atención ao tratamento da diversidade. Os instrumentos de avaliación defínense como aqueles documentos ou rexistros utilizados polo profesorado para a observación sistemática e o seguimento do proceso de aprendizaxe do alumnado, desta forma a avaliación debe apoiarase na recollida de información. Por iso é necesaria que o equipo de profesores determine as características esenciais dos procedementos de avaliación; entre elas subliñamos as seguintes: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e contidos curriculares e contrastar dados da avaliación dos mesmos aprendizaxes obtidos a través dos seus distintos instrumentos. - Poder ser aplicados, algúns deles, tanto polo profesor como polos alumnos en situacións de autoavaliación e de coavaliación. - Dar información concreta que se pretende avaliar, sen introducir variables que distorsionen os dados que se obteñan coa súa aplicación. - Utilizar distintos códigos (verbais, sexan orais ou escritos, gráficos, numéricos, audiovisuais, etc.) cando se trate de probas dirixidas ao alumnado, de modo que se adecúen ás distintas aptitudes e que o código non mediatice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións mais ou menos estruturadas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia dos aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade e a adquisición das competencias básicas. A continuación enumeramos algúns dos procedementos e instrumentos que se poden empregar para avaliar o proceso de aprendizaxe: Observación sistemática 1. Observación directa do traballo nas aulas, laboratorio ou talleres. 2. Láminas, proxectos, memorias, etc. 3. Revisión dos cadernos de clase. 4. Rexistro anecdótico persoal para cada un dos alumnos. Analizar as producións dos alumnos 5. Caderno de clase. 6. Resumos. 7. Actividades en clase (problemas, exercicios, respostas a preguntas, etc.). 8. Producións escritas e gráficas. 9. Traballos monográficos. 10. Memorias técnicas, presupostos e proxectos. Avaliar as exposicións orais dos alumnos 11. Debates 12. Postas en común. 13. Diálogos 14. Entrevista. Realizar probas específicas 15. Obxectivas.

11 16. Abertas. 17. Exposición dun tema, en grupo ou individualmente. 18. Resolución de exercicios 19. Autoavaliación 9. PLANS DE TRABALLO PARA A SUPERACIÓN DE MATERIAS PENDENTES A) Realización de dúas probas de avaliación ó longo do curso: B) Realización dunha proba final no mes de maio para os alumnos que non superasen algunha das probas anteriores. C) Resolución de exercicios prácticos relacionados cos contidos das probas anteriores. Antes da realización da primeira proba proporanse exercicios relacionados cos contados desta proba e despois dela proporanse exercicios relativos os contidos da segunda proba. D) Proposta de traballo e realización práctica (dependendo das dispoñibilidades espaciais e temporais) dun proxecto adaptado a este nivel. Tódolos alumnos con pendentes deben ter en conta que: Para a superación da materia pendente na avaliación ordinaria do mes de xuño o alumno debe ter superadas, con cualificación de cinco ou superior, as probas do apartado A) ou a proba do apartado B) e ademais debe ter entregados os ejercicios do apartado C) e a memoria do traballo do apartado D), se este fora realizado na práctica. Os alumnos que non superen a avaliación ordinaria de xuño, terán que facer unha proba extraordinaria no mes de setembro relativa ós contidos expostos no apartado A). Co fin de mellorar o compromiso e interese dos alumnos con materias pendentes, dende este departamento fomentarase a implicación dos alumnos coa materia levando a cabo un seguimento máis individualizado e coordinando as actividades cos titores correspondentes. 10. TEMPORALIZACIÓN DE CONTIDOS. Os contidos do curso desenvolveranse en tres sesións semanais se fixarán cando se establezan os horarios dos grupos. Para levar a cabo esta programación establécense as seguintes previsións: PREVISIÓN DE SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS TRIMESTRE HORAS TEMAS AVALIACIÓN 1º Aprox Nadal 2º Aprox Marzo 3º Aprox Xuño 11. METODOLOXIA

12 No proceso de ensino-aprendizaxe xogan un papel importante tanto os criterios metodolóxicos, que guían a intervención educativa, como as medidas organizativas e estruturais que permiten a utilización adecuada dos recursos dos que dispón o centro. Criterios metodolóxicos As liñas metodolóxicas que deben orientar a intervención educativa pódense sintetizar e concretar da seguinte forma: a) Partirase do nivel de desenvolvemento do alumno/a, para construír a partir de aí, outros aprendizaxes que favorezan e melloren o seu rendemento. b) A metodoloxía adaptarase ás características de cada alumno e alumna, atendendo á súa diversidade, favorecerá a capacidade dos alumnos para aprender por si mesmos e para traballar en equipo, e atenderá aos diferentes ritmos de aprendizaxe. c) A organización docente deberá atender ás necesidades, aptitudes e intereses que demanden os alumnos segundo se vaian detectando no proceso de ensino-aprendizaxe. d) A agrupación de alumnos na aula poderá ser variable e flexible, en función das actividades que se vaian realizar na aula, sen desprezar por iso o traballo persoal e individualizado. e) Darase prioridade á comprensión dos contidos fronte ao aprendizaxe enxebremente mecánico ou memorístico. f) Propiciaranse as oportunidades para que os alumnos poidan pór en prática os novos coñecementos, de modo que poidan comprobar a utilidade que aprenderon, e saiban aplica-lo en outros contextos da súa vida cotidiá. g) A actividade educativa procurará dar unha formación personalizada, fomentará a participación dos alumnos, asegurará unha efectiva igualdade entre o alumnado, e promoverá a relación co entorno. h) Fomentarase, de acordo coas competencias básicas, a reflexión persoal sobre o realizado e a elaboración de conclusións en relación ao que se aprende; desta forma, os alumnos analizarán o seu progreso respecto aos seus coñecementos. Para desenvolver as competencias básicas, a metodoloxía docente se concretará a través dos distintos tipos de actividades e das diferentes maneiras de presentar os contidos en cada unidade didáctica. Consideramos que estes medios son o mellor elemento para acordar o interese sobre un tema, motivar, contextualizar un contendo e trasferir o seu aprendizaxe a outros ámbitos. O expresado anteriormente traducirase no aula desenvolvendo as unidades de acordo co seguinte esquema de traballo: Introdución á unidade de traballo a fin de motivar aos alumnos/as. Exposición por parte do profesor dos contidos que se van traballar, co fin de proporcionar unha visión global da unidade que axude aos alumnos a familiarizarse co tema a tratar. Análise dos coñecementos previos dos alumnos/as. A través dunha serie de preguntas iniciais en cada unidade, o profesor realizará unha avaliación preliminar dos coñecementos de partida dos alumnos.desta forma o alumnado entrará en contacto co tema e o profesor identificará os coñecementos previos que posúe o grupo de alumnos, co que poderá introducir as modificacións necesarias para atender as diferenzas e, sobre todo, para as previr. Exposición de contidos e desenvolvo da unidade.

13 O profesor desenvolverá os contidos esenciais da unidade didáctica, mantendo o interese e fomentando a participación do alumnado.cando o estime oportuno, e en función dos intereses, demandas, necesidades e expectativas dos alumnos, poderá organizar o tratamento de determinados contidos de forma agrupada, ou reestruturalos, de maneira que lles facilite a realización de aprendizaxes significativos. Traballo individual dos alumnos/as desenvolvendo as actividades propostas. Os alumnos realizarán distintos tipos de actividades, para asimilar e reforzar o aprendido.estas actividades acontécense no desenvolvemento dos contidos, afianzando os conceptos principais e a xeralización dos mesmos.todo iso realizado baixo a supervisión persoal do profesor, que analizará as dificultades e orientará e proporcionará as axudas necesarias. Traballo en pequenos grupos para fomentar o traballo cooperativo. Os alumnos levarán a cabo actividades en pequenos grupos para desenvolver un traballo cooperativo que lles servirá tamén para mellorar a iniciativa e a investigación.a continuación, pódense comentar as liñas de investigación, as dificultades, os erros atopados, mediante unha discusión de clase moderada polo profesor e consistente nunha posta en común dos grupos. Con este tipo de actividades estaremos a fomentar competencias básicas propias da etapa. Variedade de instrumentos didácticos. A presenza de distintos formatos (libros e CDs; textos continuos e descontinuos; cadros, gráficas, esquemas, etc.) no proceso de ensinoaprendizaxe contribúe a desenvolver as capacidades e as competencias básicas dos alumnos, así como a enriquecer a súa experiencia de aprendizaxe. Resumen e síntese dos contidos da unidade. Ao finalizar cada lección tentarase vincular os contidos estudados na unidade (mediante un mapa conceptual) cos conceptos principais e a relación entre eles; desta forma, sintetizaranse as principais ideas expostas e repasarase o que os alumnos comprenderon MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS No proceso de ensino-aprendizaxe teranse en conta todas aquelas medidas que organicen e utilicen de maneira adecuada os recursos de que dispón o centro. Podemos destacar entre outras: a) Agrupamentos do alumnado: proporcionarán un mellor aproveitamento das actividades propostas, constituíndo unha ferramenta útil para adecuar a metodoloxía ás necesidades dos alumnos. Así mesmo, a diversidade de agrupamentos debe responder ás posibilidades e recursos do centro, ser flexibles para realizar modificacións puntuais en determinadas actividades, e partir da observación directa no aula. b) Organización de espazos e tempos: permitirá a interacción grupal e o contacto individual, propiciando actividades compartidas e autónomas, e favorecerá a exploración, a descuberta e as actividades lúdicas e recreativas en outros espazos distintos do aula (biblioteca, laboratorios, sala de Informática, talleres, etc.). En canto á distribución do tempo hai que ter en conta: 1) a elaboración dun horario xeral de acordo co desenvolvemento das áreas, respetando as características naturais dos alumnos, e 2) a confección dun horario docente

14 que permitirá as actividades de coordinación, titoría, orientación, reforzos educativos, atención individualizada a pais, actividades formativas, etc. c) Determinación de materiais curriculares e recursos didácticos: a través dunha serie de directrices xerais o equipo docente avaliará e selecionará aqueles materiais e recursos que mais se adecúen ao seu modelo didáctico e á intervención educativa do centro. Podemos estabelecer unha serie de criterios que guíen esta análise: Concordancia entre os obxectivos propostos e aqueles enunciados no Proxecto Curricular. Coherencia dos contidos propostos cos obxectivos. Secuenciación progresiva dos contidos con unha adecuada correspondencia ao nivel educativo. Adecuación aos criterios de avaliación e ao contexto educativo do centro. Variedade de actividades, de diferente tipoloxía, para atender ás diferenzas individuais. Claridade na exposición e riqueza gráfica. Outros recursos que podan facilitar a actividade educativa (material complementario en distintos soportes: Pizarra dixital, ordenadores, documentos fotocopiables, audiovisuais, CDROM con recursos didácticos). Descrición do material Comenzamos coa Biografía dun empresario de éxito e unha actividade inicial, denominada,o que sabes de isto?, sobre a historia da súa empresa ou os contidos do tema. Esta presentación, xunto co breve índice axúdanos a estruturar e abordar os contidos que se van desenvolver a continuación. Con copias de Libros, paxinas de internet, e páxinas de desenvolvemento tratamos de achegar á realidade do mundo empresarial e á figura do emprendedor, de forma clara e eminentemente prática; trátase de que os alumnos coñezan as cualidades do emprendedor e descubran cales delas posúen e poden potenciar e de cales carecen, para comenzar a adquiri-las se, así o desexan. Na internet mediante a pizarra dixital aparecen detalles, historias, textos complementarios con ampliación de información, vocabulario e biografías de empresarios que lle axudarán a profundizar e aclarar os coñecementos tratados ao longo de cada unidade. Apoiando e reforzando o contido de cada unidade esporanse diversos cadros, táboas, esquemas e actividades propostas e resolvidas, que facilitan a asimilación dos conceptos e a consecución dos obxectivos esixidos oficialmente. Ao termo da unidade plantexanse unha serie de Actividades finais para reforzar e consolidar a adquisición dos contidos tratados e axudarche a confecionar o Plano de Empresa. Entre estas actividades, inclúese un apartado chamado Entra en Internet que che mostrará todas as posibilidades que se abren ao emprendedor a través da rede. Seguidamente, para praticar plantexase un caso dunha posíbel situación real e, a partir da unidade 7, converterase nun guía para a elaboración do seu Proxecto de Empresa. Para que análicen a historia dunha persoa con iniciativa emprendedora e como se desenvolveu este xeito o longo da súa vida.

15 Recolleranse artigos de prensa, tanta escrita, como dixital, relacionados coa actividade empresarial; unha ferramenta fundamental para achegar o mundo real ao aula. 13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. As actividades extraescolares que se realicen ao longo do curso académico, serán establecidas de común acordo co resto de profesores do Ciclo Formativo. Por exemplo: Visionado de Películas relacionadas cos temas tratados. Charlas de Profesionais. 14. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Os intereses dos alumnos, a súa motivación, e mesmo, os seus aptitudes, se diferencian progresivamente ao longo desta etapa. Cada alumno e alumna posúe unha serie de peculiaridades que o diferenza do resto dos seus parceiros, por tanto non todos eles van a aprender ao mesmo ritmo, ou van ter as mesmas capacidades e intereses. A educación debe permitir e facilitar desenvolvementos educativos distintos, que se correspondan con eses intereses e aptitudes. O obxectivo último desta opción educativa é conseguir que o alumno ou alumna alcance os obxectivos xerais da etapa e, por tanto, obteña o título de graduado en Educación Secundaria Obrigatoria. Polo tanto, a educación organizarase atendendo á diversidade do alumnado.as medidas de atención á diversidade nesta etapa estarán orientadas a responder ás necesidades educativas concretas do alumnado e á consecución das competencias básicas e os obxectivos da Educación Secundaria Obrigatoria. Entre as medidas propostas se contemplarán as adaptacións do currículo, a integración de materias en ámbitos, os agrupamentos flexibles, os desdobramentos de grupos, a oferta de materias optativas, programas de reforzo, e programas de tratamento personalizado para o alumnado con necesidade específica de apoio educativo. Avaliación da diversidade no aula Un dos obxectivos principais para ofrecer un ensino de calidade é coñecer a propia realidade dos alumnos, o seu entorno e as súas propias capacidades, aspiracións e intereses.neste apartado do Proxecto Curricular a equipa de profesores do centro reflexionará sobre as características mais relevantes dos seus alumnos, deducindo son as súas necesidades formativas e valorará o tipo de atención que vai ofrecer, tendo en conta os recursos humanos e materiais de que dispoñen. Algunhas das cuestións que se poden ter en conta nesta análise son: Historial académico dos alumnos. Entorno social, cultural e familiar. Os seus intereses e motivacións.

16 Dificultades mais frecuentes no grupo, alumnos con dificultades específicas. Xeitos educativos que convirá priorizar. Profesores especialistas dispoñíbles. Horario de dedicación. Outros profesionais, internos ou externos, que podan colaborar. Requirimentos mínimos de espazos e instalacións. Recursos materiais do centro e do entorno que poden resultar útil para o proceso de ensinoaprendizaxe. VIAS ESPECÍFICAS DE ATENZÓN Á DIVERSIDADE Materias optativas Teñen como finalidade flexibilizar e adaptar o currículo ás diversas necesidades e intereses do alumnado no conxunto dos tres primeiros cursos os alumnos poderán escoller algunha materia optativa, e no cuarto curso, unha ou mais materias optativas de acordo co marco estabelecido polas administracións educativas. Con iso pretendese conseguir os seguintes obxectivos: Conectar cos intereses e a motivación dos alumnos, facéndolles partícipes do seu futuro académico. Favorecer os aprendizaxes globalizados e funcionais en relación con outros ámbitos. Ampliar a oferta educativa e as posíbeis vías de orientación. Facilitar a transición á vida activa e adulta. A adaptación curricular trata de adecuar o currículo a un determinado grupo de alumnos ou a un alumno determinado. O grao desas modificacións determinará as características da adaptación, diferenciando entre adaptacións curriculares significativas e adaptacións curriculares non significativas. Son significativas aquelas que eliminan contidos esenciais, así como obxectivos xerais que se consideran básicos nas diferentes áreas curriculares. Son non significativas aqueles trocos que o profesorado introduce no seu ensino para dar resposta á existencia de diferenzas individuais ou dificultades de aprendizaxe transitorias no alumnado. As adaptacións de acceso ao currículo considéranse non significativas, e son aqueles trocos materiais ou de comunicación que facilitan aos alumnos con necesidades educativas especiais desenvolver o currículo ordinario adaptado. Diversificación curricular É unha posibilidade que se ofrece a uns determinados alumnos ou alumnas para que podan acceder ao currículo pero con un tipo de adaptación particular.tras unha oportuna avaliación, organizaranse os contidos e materias do currículo de maneira diferente á estabelecida con carácter xeral e con unha metodoloxía específica, para poder atinxir os obxectivos e competencias básicas da etapa e o título de Graduado en Educación Secundaria Obrigatoria. Poderán incorporarse a estes programas os alumnos desde terceiro curso de Educación Secundaria Obrigatoria.Así mesmo, poderán face-lo

17 os alumnos que, unha vez cursado segundo, non estean en condicións de promocionar a terceiro e repetisen xa unha vez na etapa. currículo destes programas inclúe dous ámbitos específicos, lingüístico e social e científico técnolóxico, e alo menos tres materias das estabelecidas para a etapa non contempladas nos ámbitos anteriores, que o alumnado cursará preferentemente nun grupo ordinario.o ámbito lingüístico e social incluirá contidos correspondentes ás materias de Ciencias sociais, Xeografía e Historia, Lingua casteláns e Literatura e, se a houbera, lingua cooficial e literatura. O ámbito científico-tecnolóxico incluirá aqueles contidos correspondentes ás materias de Matemáticas, Ciencias da natureza e Tecnoloxías.Cando a Lingua estranxeira non se inclúa no ámbito lingüístico e social deberá cursarse como unha das tres materias estabelecidas. Cada programa de diversificación curricular deberá especificar a metodoloxía, contidos e criterios de avaliación que garanta o logro das competencias básicas, no marco estabelecido polas administracións educativas. A avaliación dos alumnos que cursen un programa de diversificación curricular terá como referinte fundamental as competencias básicas e os obxectivos da Educación Secundaria Obrigatoria, así como os criterios de avaliación específicos do programa. Tanto a opcionalidade como as adaptacións curriculares non significativas, se consideran medidas ordinarias de atención á diversidade, mentres que as adaptacións curriculares significativas, os programas de diversificación curricular ou a permanencia dun ano mais no mesmo ciclo ou curso son medidas extraordinarias. Niveles de actuación na atenzón á diversidade Un suposto fundamental do Ensino Secundario Obrigatoria é atender ás necesidades educativas de todos os alumnos, pero estes alumnos teñen distinta formación, distintos intereses e distintas necesidades. Por eso, a atención á diversidade debe converterse nun xeito característico da prática docente diaria. A atención á diversidade ímo-la a contemplar desde tres niveis: na programación de aula, na metodoloxía e nos materiais. Programación de aula A programación de aula há de ter en conta tamén que non todos os alumnos adquiren ao mesmo tempo e coa mesma intensidade os contidos tratados. Por iso, debe estar deseñada de modo que asegure un nivel mínimo para todos os alumnos ao finalizar a etapa, dando oportunidades para recuperar os coñecementos non adquiridos. No mesmo momento en que se inicia o proceso educativo, comezan a manifestarase as diferenzas entre os alumnos. A falta de comprensión dun contido pode ser debido, entre outras causas, a que os conceptos ou procedementos sexan demasiado difícil para o nivel de desenvolvemento do alumno, pode ser debido tamén, a que se avanza con demasiada rapidez e non dá tempo a realizar unha mínima comprensión, ou que o interese e a motivación do alumno sexan baixos. A programación de aula debe ter en conta aqueles contidos nos cales os alumnos conseguen rendementos diferentes. Aínda que a prática e a utilizazón

18 de estratexias deben desempeñar un papel importante no traballo de todos os alumnos, o tipo de actividade concreta que se realice e os métodos que se utilicen variarán necesariamente de acordo cos diferentes grupos de alumnos; e o grao de complexidade e a profundidade da comprensión que se atinxa non serán iguais en todos os grupos. O profesorado debe axustar a axuda pedagóxica ás diferentes necesidades e facilitar recursos ou estratexias variados que respondan ás necesidades de cada un, e sobre todo, daqueles alumnos con necesidades educativas especiais permanentes. Metodoloxía A atención á diversidade, desde o punto de vista metodolóxico, debe estar presente en todo o proceso de aprendizaxe e levar ao profesor a: Detectar os coñecementos previos dos alumnos ao comezar cada unidade.aos alumnos nos que se detecte unha lagoa nos seus coñecementos, se lles debe proferir un ensino compensatoria, na que debe desempeñar un papel importante o traballo en situacións concretas. Procurar que os contidos novos que se aprenden conecten cos coñecementos previos e sexan adecuados ao seu nivel cognitivo. Identificar os distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e estabelecer as adaptacións correspondentes. Tentar que a comprensión do alumno de cada contido sexa suficiente para unha adecuada aplicación e para enlazar cos contidos que se relacionan con el. A resposta educativa á diversidade, entendemos que ten como eixo fundamental o principio da indivídualización do ensino.o tratamento e a atención á diversidade realizámo-lo desde o planteamento didáctico dos tipos de actividades. Consideramos que o elemento do currículo que mellor materializa este tratamento é o correspondente aos distintos tipos de actividades.considerámolas necesarias para acordar motivacións e intereses, constituíndo unha media excelente na nosa intervención didáctica mediante as correspondentes estratexias de aprendizaxe que planteamos. Distinguiremos os seguintes tipos: Iniciais ou diagnósticas, imprescindibles para determinar os coñecementos previos do alumno e da alumna.son esenciais para establecer a ponte didáctico entre o que coñecen os alumnos e alumnas e o que queremos que saiban, dominen e sexan capaces de aplicar, para atinxir un aprendizaxe significativo e funcional. Actividades de reforzo inmediato, concretan e relacionan os diversos contidos.consolidan os coñecementos básicos que pretendemos atinxan as nosas alumnos e alumnas, manexando reiteradamente os conceptos e utilizando as definicións operativas dos mesmos. Á súa vez, contextualizan as diversas contidos en situacións moi variadas. Se plantean ao fío de cada contido. Actividades finais avalían de forma diagnóstica e sumativa os coñecementos que pretendemos atinxan as nosas alumnos e alumnas.tamén serven para atender á diversidade do alumnado e os seus ritmos de aprendizaxe, dentro das distintas pautas posíbeis nun grupo-clase, e de acordo cos coñecementos e o desenvolvemento psicoevolutivo do alumnado desta etapa educativa. As planteamos ao final de cada unidade didáctica.

19 Materiais A selección dos materiais utilizados no aula ten tamén unha grande importancia á hora de atender ás diferenzas individuais no conxunto dos alumnos e alumnas. Algúns dos planeamentos que deben recoller eses materiais se concretan a continuación: Presentación de esquemas conceptuais ou visións panorámicas, co fin de relacionar os diferentes contidos entre si. Informacións complementarias nas marxes das páxinas correspondentes como aclaración ou información suplementara, ben para manter o interese dos alumnos e alumnas mais avantaxados, para insistir sobre determinados xeitos específicos, ou ben para facilitar a comprensión, asimilación ou maior facilidade de aprehensión de determinados conceptos. Planteamento coherente, rico e variado de imaxes, ilustracións, cadros e gráficos que nos axudarán nas nosas intencións educativas. Propostas de diversos tratamentos didácticos: realización de resumos, esquemas, síntese, redaccións, debates, traballos de simulación, etc.,que nos axudan a que os alumnos e alumnas podan captar o coñecemento de diversas formas. Materiais complementarios, que permiten atender á diversidade en función dos obxectivos que nos queiramos fixar para cada tipo de alumno.outros materiais deben proporcionar aos alumnos toda unha ampla gama de distintas posibilidades de aprendizaxe. 15. COMPETENCIAS BÁSICAS Introdución A incorporación de competencias básicas ao noso proxecto curricular vai permitir pór o acento naquelas aprendizaxes que se consideran imprescindibles, desde unha formulación integradora e orientado á aplicación dos saberes adquiridos. A adquisición destas competencias básicas, que debe desenvolver un alumno ou unha alumna ao finalizar o ensino obrigatorio, capacitaranlle para poder lograr a súa realización persoal, exercer a cidadanía activa, incorporarse á vida adulta de xeito satisfactorio e ser capaz de desenvolver unha aprendizaxe permanente ao longo da vida. A inclusión das competencias básicas no currículo ten varias finalidades. En primeiro lugar, integrar as diferentes aprendizaxes, tanto os formais, relativos ao área de Iniciativa emprendedora, como os informais e non formais. En segundo lugar, permitir a todos os estudantes integrar as súas aprendizaxes, polos en relación con distintos tipos de contidos e utilizalos de xeito efectivo cando lles resulten necesarios en diferentes situacións e contextos. E, para rematar, orientar o ensino, ao permitir identificar os contidos e os criterios de avaliación que teñen carácter imprescindible e, en xeral, inspirar as distintas decisións relativas ao proceso de ensino e de aprendizaxe. A área de Iniciativa emprendedora vai contribuír ao desenvolvemento de diferentes competencias e, á súa vez, cada unha das competencias básicas alcanzarase como consecuencia, en parte, do traballo nesta área, que á súa vez debe complementarse con diversas medidas organizativas e funcionais, imprescindibles para o seu desenvolvemento. Así, a organización e o

20 funcionamento dos centros e as aulas, a participación do alumnado, as normas de réxime interno, o uso de determinadas metodoloxías e recursos didácticos, ou a concepción, organización e funcionamento da biblioteca escolar, entre outros aspectos, poden favorecer ou dificultar o desenvolvemento de competencias asociadas á comunicación, a análise da contorna física, a creación, a convivencia e a cidadanía, ou a alfabetización dixital. Igualmente, a acción tutorial permanente pode contribuír de modo determinante á adquisición de competencias relacionadas coa regulación das aprendizaxes, o desenvolvemento emocional ou as habilidades sociais. Para rematar, a planificación das actividades complementarias e extraescolares pode reforzar o desenvolvemento do conxunto das competencias básicas. Contribución da materia iniciativa emprendedora a adquisición das competencias básicas O carácter integrador da materia de Iniciativa emprendedora, fai que a súa aprendizaxe contribúa á adquisición das seguintes competencias básicas: Coñecemento e a interacción co mundo físico Esta materia contribúe á adquisición da competencia no coñecemento e a interacción co medio físico mediante a adquisición dos coñecementos necesarios para a comprensión e o desenvolvemento do proxecto emprendedor, mediante a análise das habilidades sociais e de dirección, e a través das destrezas que permitan a súa manipulación e transformación. Autonomía e iniciativa persoal A contribución á autonomía e iniciativa persoal articúlase a través dunha metodoloxía de proxectos emprendedores. Esta metodoloxía precisa que o alumnado enfróntese aos problemas de forma autónoma e creativa, así como que se expoñan diversas estratexias de organización interpersoal, o que proporciona oportunidades para o desenvolvemento de calidades persoais tanto individuais como sociais. Competencia en comunicación lingüística A contribución á competencia en comunicación lingüística realízase a través da adquisición de vocabulario específico, que ha de ser utilizado na elaboración do proxecto emprendedor. A lectura, interpretación e redacción de informes e documentos contribúe ao coñecemento e á capacidade de utilización de diferentes tipos de textos e as súas estruturas formais. Competencia matemática A contribución da materia á adquisición da competencia matemática realízase mediante a análise do proxecto emprendedor, que necesita o uso de ferramentas matemáticas, a lectura e interpretación de gráficos e a resolución de problemas baseados na aplicación de expresións matemáticas. Competencia para aprender a aprender A observación e a exploración da contorna social, a planificación e a organización do traballo, a realización de diferentes tarefas, a asunción de responsabilidades e a toma de decisións son accións que posibilitan a adquisición de aprendizaxes significativas e útiles contribuíndo ao desenvolvemento da capacidade de aprender a aprender e á autonomía e iniciativa persoal do alumnado. Competencia social e cidadá Ademais, estas capacidades fomentan a adquisición da competencia social e cidadá ao lograr un desenvolvemento persoal e profesional que permita unha eficaz incorporación dos individuos a unha contorna laboral real, e porque cada