OS OBXECTIVOS PARA A MATERIA DE LINGUA GALEGA

Transcrição

1 OS OBXECTIVOS PARA A MATERIA DE LINGUA GALEGA As probas de Selectividade de Lingua galega e literatura segue mantendo as 7 cuestións que se lle presentaban ao alumnado para a súa resolución. Os aspectos relacionados coa comprensión e expresión gañan importancia, son tres preguntas cunha valoración de 5 puntos dentro da proba. Tres son as preguntas que forman parte deste apartado: dúas breves de comprensión de 1 punto cada unha e unha máis longa de expresión de 3 puntos. Dúas son as preguntas de gramática que se lle proporán ao alumnado, cunha valoración de 1 punto cada unha; unha de sociolingüística, coa mesma puntuación; e unha de literatura que reduce nun punto a súa valoración e pasa a ser calificada cun máximo de 2 puntos. Nas dúas preguntas breves de comprensión poderán presentárselle aos alumnos cuestións relacionadas con: resumo breve do texto ou de parte del, estrutura do texto, ideas principais e secundarias, intencionalidade do texto, opinión do autor sobre algún aspecto que se indique, significado concreto no texto dalgunha palabra ou expresión. Na pregunta longa de expresión, en aproximadamente 200 ou 250 palabras, pedirase nela a elaboración dun texto relacionado co texto proposto no exame. Valorarase na súa puntuación o xuízo crítico sobre ideas que conteña o texto, a capacidade de estruturación e exposición de ideas ademais da expresión correcta. As preguntas de gramática centraranse en conceptos relacionados coa fonética, fonoloxía, morfoloxía, sintaxe, semántica e léxico ou dialectoloxía. O apartado de dialectoloxía é novo nas probas, este apartado centrarase sobre as posibilidades dialectais que podería ter unha forma presente no texto ou a distribución dialectal dunha forma proposta no enunciado da cuestión. A pregunta de sociolingüística centrarase nalgunha das seguintes propostas: 1. As funcións sociais da lingua. Conflito e diglosia. Estereotipos e prexuízos lingüísticos: a súa repercusión nos usos. 2. Historia da normativización: a construción da variedade estándar. Interferencias e desviacións da norma. 3. Linguas minorizadas e linguas minoritarias. O galego: lingua en vías de normalización. 4. O galego no primeiro terzo do século XX: características lingüísticas fundamentais. Contexto histórico e situación sociolingüística. 5. O galego de 1936 a 1975: características lingüísticas fundamentais. Contexto histórico e situación sociolingüística. 6. O galego a finais do século XX: características lingüísticas fundamentais. Contexto histórico e situación sociolingüística. Malia a posibilidade de estenderse nestas preguntas, será necesario que a resposta sexa resumida, aproximadamente nunhas 200 ou 250 palabras, tendo sempre moi en conta a valoración da pregunta e o tempo programado para a elaboración do exame. É moi importante centrarse no contido da pregunta e non pararse en consideracións xerais. Nas preguntas sobre Sociolingüística e Literatura ofrécense dúas posibilidade para que o alumnado escolla unha delas. Estas dúas posibilidades serán as mesmas nos dous modelos, para que non condicionen a elección da proba.

2 Os contidos de Literatura non se modifican pero si sofren un cambio no que respecta á súa formulación. As preguntas que se proporán ao alumnado son as seguintes: 1. A poesía das Irmandades da Fala. Características, autores e obras. 2. A poesía de vangarda. Características, autores e obras representativas. 3. A prosa no primeiro terzo do século XX: as Irmandades e o Grupo Nós (narrativa, ensaio e xornalismo). 4. O teatro no primeiro terzo do XX: Irmandades, vangardas e Grupo Nós. 5. A poesía entre 1936 e 1976: A Xeración do 36, a Promoción de Enlace, a Xeración das Festas Minervais. 6. A prosa entre 1936 e 1976: os renovadores da prosa (Fole, Blanco Amor, Cunqueiro e Neira Vilas). 7. A Nova Narrativa Galega. Características, autores e obras. 8. O teatro galego entre 1936 e 1976: a Xeración dos 50 e o Grupo de Rivadavia. 9. A literatura no exilio ente 1936 e1976: poesía, prosa e teatro. 10. A poesía a fins do XX e comezo do XXI. Temas e autores dos 80 e dos 90. Poetas e tendencias actuais máis relevantes. 11. A prosa de fins do XX e comezos do XXI. Temas e autores dos 80 e dos 90. Prosistas e tendencias actuais máis relevantes. 12. O teatro de fins do XX e comezos do XXI. Temas e autores dos 80 e dos 90. Dramaturgos, tendencias e compañías actuais máis desenvolvidas ou máis esquemáticas. Nesta pregunta non se poderán limitar o alumno a ofrecer unha listaxe de autores e obras, senón que deberá presentar unha explicacións das características da escrita dos autores, das tendencias ou das etapas. Verbo da extensión da proba oscilará entre as 400 e 500 palabras dependendo do grao de profundidade na exposición do tema. Aplicarase unha penalización máxima sobre a proba de 2 puntos por erros ortográficos. Os erros poderán ser: 1. Moi graves: Aquelas solucións alleas ó sistema lingüístico do galego (tempos compostos, mala colocación do pronome persoal átono...). Descontaranse 0,2 puntos. 2. Graves: Solucións ortográficas contrarias á norma lingüística (b/v, h. y...). Acentuación diacrítica. Descontaranse 0,1 puntos. 3. Leves: Solucións galegas alleas ó estándar vixente. Acentuación non diacrítica. Penalizarase con 0,05 puntos. Esta valoración negativa non se aplicará sobre a pregunta 3, xa que na propia valoración da pregunta irá incluído o desconto.

3 REFLEXIÓN SOBRE A ANÁLISE DE TEXTO Os aspectos relacionados coa comprensión e expresión na proba de Selectividade de Lingua galega e literatura nas novas probas PAUU adquiren moita máis relevancia ca no modelo anterior. O novo modelo de exame outórgalle a este apartado 5 puntos distribuídos en 3 preguntas. As dúas primeiras breves de compresión e unha terceira de expresión. Neste apartado plantéanselle aos alumnos cuestións relacionadas coas ideas que o texto quere transmitir, o tema que trata, o resumo do seu contido, a estrutura do texto e o título, intencionalidade do texto, opinión do autor sobre algún aspecto que se indique e o significado concreto dalgunha palabra ou expresión do texto. Ademais, unha segunda cuestión, na que o docente debe demostrar a súa madurez intelectual a través do xuízo crítico do texto o dalgún aspecto sobranceiro do mesmo. De seguido procederemos a analizar todos os apartados que se tratan neste bloque, tratando de aportar as pautas necesarias para a resolución destas cuestións. 1.- O esquema de ideas Os textos articúlanse a partir dunha idea ou ideas sobranceiras que son abordadas polo autor e que pretende facer chegar ao destinatario das súas palabras. Estas ideas poden ser segundo a súa importancia principais ou secundarias e formarán o esqueleto argumental do texto. Un método que se pode seguir para descubrir as ideas do texto consiste en facer un subliñado das mesmas e a súa redacción na marxe. Unha vez localizadas cómpre establecer a súa xerarquización tendo en conta a súa importancia e tratamento no texto. Para a súa correcta formulación debemos elaborar o esquema sen chaves, empregando un esquema numerado ou ben con guións, diferenciando neste caso claramente as ideas principais das secundarias. Non se pode cometer o erro de establecer moitas ideas con excesivas subdivisións. O esquema de ideas ben elaborado debe permitirnos captar cunha soa ollada o fundamental que nos quere transmitir o texto. Concluíndo, o esquema de ideas debe partir dunha correcta selección e ordenación das ideas. Debe estar redactada con frases curtas, claras e significativas seguindo unha unidade de dirección e visualización. Como na escola nos ensinaron a identificar unidade política europea con idioma nacional ( para España o español, para Italia o italiano, para Francia o francés, etc. ), o multilingüismo segue a ser unha realidade pouco explorada, considerado como un problema que precisa solución en lugar dunha riqueza da que gabarse. Pero o monolingüismo non é a realidade normal, nin sequera é unha realidade desexable, inevitable ou suficiente. Fóra dese reducionismo escolar, na maioría das rexións do mundo os individuos desenvolven as súas vidas mediante o uso de varias linguas. As contas saen de xeito ben doado: temos unhas seis mil linguas e uns douscentos cincuenta estados ou territorios independente; xa que logo, as linguas teñen que solaparse, compartir territorios e mesmo instalarse á vez nas mentes de individuos. E o reparto non é equitativo e resiste a calquera análise simplificadora. De entrada hai linguas que gozan de excelente estado de saúde. (...) No outro extremo, a maior parte das linguas da humanidade subsisten en precario: sen posibilidade de acceder aos grandes modelos de prestixio simbólico, sen presencia efectiva nos medios de comunicación, na ciencia ou na arte, as máis das veces mesmo sen existencia por escrito. Como calquera outro reparto de riqueza, o das linguas é problemático pola parte que a todos nos toca de culpabilidade no asunto.

4 Teresa Moure, O esquema de ideas do texto de Teresa Moure é o seguinte: 1. O multilingüismo representa un problema 1.1. O ensino ensina a asociar estado a lingua 1.2. O estados monolingües son escasos 2. A maior parte das linguas están en problemas 3. Os causantes destes problemas son os propios falantes. 2.- O resumo Supón a selección do máis importante do texto, ou ben unha síntese do fundamental. Para elaborar un resumo correcto dun texto debemos ter moi claro o significado preciso do texto, isto é o que nos quere transmitir. Feito isto debemos distinguir os puntos centrais e tratar de sinalar o esencial do texto. Un bo resumo é aquel que presenta fielmente o contido do texto. A redacción correcta do resumo implica que sexa breve, preciso e claro; debe estar elaborado coas nosas propias palabras e recollendo o sentido esencial do texto. Borraron os letreiros dos camiños cos ben amados nomes das antergas vilas dos silabarios das escolas algareiras borraron o cantar humilde e puro da lingua popular Sóio no escuro das lareiras no apartado do silencio dos labregos labios, esquecida das espadas poderosas, borboriñaba a nosa lingua triste Aferrollada fora como unha delincuente. As maos sen calos do traballo, requintadas e doces, relixiosas, enfeitadas co ouro dos aneis roubados á suor dos pobres empurraran a lingua nobre e pura a un cadafalso de vergoñas. Meus pais, tamén amados ignorantes obedeceron a orde que o espadón deborcara na poza de Galicia. E agora veleiquí a xenreira xusta dos mozos nobres e libertadores tirando do pescozo da aforcada o brazo inxusto, o odio do canalla. Inda folguexas, noiva bela, inda tes verbas na túa gorxa magoada, foguetes de carraxe pra cuspirlles ós donos madrileños do billete, da espada e maila cruz Inda tes folgos, lingua enxebre, nos teus labios de moza asoballada, lingua dos meus limiaos, dos meus antergos, inda tes folgos para bica-los meus ensoños. Estás agora viva nos meus beizos fondos, está agora viva nos meus dedos de home e acariñando vou teu corpo rebricante que ten ás de bolboreta nas palabras. (Antón Tovar; Calados esconxuros)

5 O poeta describe como a lingua foi eliminada dos espazos públicos quedando relegada ao ámbito familiar. Posteriormente indica que malia estas aldraxes foi quen de repoñerse e seguir viva nos beizos das xentes. 3.- O título É unha palabra, frase ou cláusula que dá a coñecer a denominación dun libro, capítulo, artigo, poema... A elección do título debe seguir as seguintes motivacións: anticipar os contidos do texto, insinuar a idea central, dar relevo a un personaxe ou situación, ou intrigar ao lector. Este apartado é moi importante posto que vai condicionar que se continúe ou non coa lectura do texto, por elo hai que tratar de ser orixinais na súa elaboración. A redacción do título debe manter as seguintes características: debe ser breve, non debe pasar das oito palabras, debe evitarse o emprego de verbos, así para evitalo podemos empregar puntos suspensivos ou unha frase nominal cun verbo elidido, e debe estar relacionado co tema do texto. Un título axeitado para o poema de Antón Tovar que aparece como exemplo de resumo podería ser: 'A miña lingua' 4.- O tema É unha frase que sintetiza e engloba todo o texto, ou sexa, a exposición breve da idea central. É o cerne do fragmento, ou o que é o mesmo a esencia do texto. Dous trazos fundamentais do tema son a claridade e a brevidade. Para fixar o tema debemos atopar a palabra abstracta que sintetiza a intención primeira do autor. Cando redactamos o tema debemos evitar a enunciación de exemplos ou de elementos complementarios do texto. Así pois, o tema debe recoller o fundamental do texto. Para elaborar o tema do texto debemos reducir á mínima expresión os elementos que resumen o contido do texto. Unha pauta a seguir á hora de elaborar un título pode ser a elaboración dun resumo do propio resumen sete ou sete palabras seguindo a fórmula -substantivo abstracto máis complementos. Un bo título debe ser conciso, claro e concreto.

6 A guerra é a salvación da Humanidade Fai avantar a Ciencia, desenrola Ao pobo, crea industrias importantes E potentes, fai florecer a Economía Dun xeito case milagroso, assegura A paz, é construtriva, sirve De inspiración aos cantos épicos, Fabrica heroes inmortais e lexendarios. Na guerra um pode demostrar o seu Valor e o seu valer, gañar ascensos, Acadar condecoracións moi prezadas, Brillantes e honrosíssimas. En tempo De guerra todo é progreso, ledicia E mais fartura. Mísiles, tanques Fuziles, pistolas, metralletas, Escuadras, canóns aéreos e antiaéreos, Bombas atómicas, de mao de napalm Erguen unha música doce e harmoniosa Que a xente escoita compracida E enlevada. Todos van á morte Moi felices, os feridos teñen nos beizos A flor dunha sorrisa. Non se derrama Sangue, ai, eso non! Os campos Bombardeados e incendiados Seméllanse aos xardíns e ás máxicas Fogueiras de San Xohan Os homes esquecéronse de odiar E aprenden a amarse de verdade. Manuel María, 1972 O tema do poema de Manuel María é: 'Visión irónica da guerra'. 5.- A estrutura do texto Cando un escritor desenvolve un tema calquera debe presentalo a través dunha serie de ideas pefectamente estruturadas. Dependendo dos tipos de textos podemos establecer tamén diferentes estruturas. Normalemente os textos de tipo narrativo soen estruturarse en tres apartados claramente definidos: 1. Introdución: preséntanse os personaxes, os espazos e o tempo, ademais de establecerse o conflito. 2. Desenvolvemento: desenvólvese o conflito entre os diferentes personaxes. 3. Desenlace: prodúcese a resolución definitiva do conflito. No caso dos texto argumentativos ou expositivos o texto debe articularse tendo en conta o desenvolvemento que se produce do tema. Podemos atopar un texto no que o autor nos presente primeiro a TESE ou idea central do texto, para a continuación, con exemplos ou testemuñas autorizadas reafirmar a idea formulada. Outra posibilidade é a contraria, primeiro presentar os exemplos ou argumentos de autoridade para rematar coa formulación da TESE. En textos nos que se desenvolven avarias ideas pódense seguir calquera das dúas estruturas anteriores ou ben as dúas combinadas. (...) É un erro grave, e dos máis prexudiciais, inculcar á muller que a súa misión única é a de esposa e nai; equivale a lle dicir que non pode ser nada de seu, e aniquilar nela o seu eu moral e intelectual, (...) O primeiro que necesita a muller é afirmar a súa personalidade, independente do seu estado, e persuadirse de que, solteira, casada ou viúva, ten deberes que cumprir, dereitos que reclamar, dignidade que non depende de ninguén, un traballo que realizar, e idea de que é unha cousa seria, grave, a vida, e que se toma como un xogo, ela será indefectiblemente xoguete. Dádeme unha muller

7 que teña estas condicións, e dareivos unha boa esposa e unha boa nai, que non o será sen elas. Canta falta lle han facer, e ós seus fillos, de quedar viúva. E se permanece solteira, pode ser moi útil, moito, á sociedade, moi necesitada de persoas que contribúan á conservación da epecie. A falta de personalidade na muller esteriliza grandes cualidades de milleiros de solteiras ou viúvas; e non é pouco o dano que da súa falta de acción benéfica resulta. Concepción Arenal (traduciòn), 1884 Podemos estruturar o texto en tres partes perfectamente definidas tendo en conta o contido do texto : 1. Presentación da idea ou tese (liñas 1 e 2): é un erro inculcar á muller a misión única de esposa 2. Argumentación da idea ou tese (liñas 3 á 8): afirmación da súa personalidade, debe ter dereitos e deberes, unha muller con estas características será unha boa esposa 3. Conclusión (liñas 8 á 10): a falta de personalidade anula o desenvolvemento de viúvas e solteiras. 6.- O comentario crítico Consiste en redactar un pequeño texto no que debemos asentir, disentir ou matizar o contido do texto, débese analizar o grao de precisión do autor no tratamento do tema que se analiza e finalmente o grao de obxectividade ou subxectividade no tratamento que se fai no tema exposto no texto. O comentario crítico non debe ser nunca unha paráfrase do texto, non debe tampouco empregar o texto como pretexto para análise nin ser un simple inventario das ideas que se presentan texto. É moi importante non ser polémicos nin agresivos na crítica do texto e si ser argumentativos no momento da facer o comentario. Esta análise crítica do texto debe redactarse coherentemente, cunha expresión fluída e ben estruturada evitando a reiteración de ideas e a non estruturación do texto. Debe buscarse un estilo coidado na expresión e abordar de forma persoal a crítica da idea ou ideas que trata de transmitir o autor. Partindo do que se di entre as liñas 2 e 4 (o multilingüismo segue a ser unha realidade pouco explorada, considerado como un problema que precisa solución en lugar dunha riqueza da que gabarse.) expón a túa opinión persoal sobre as vantaxes e inconvenientes do multilingüismo. Contrariamente ao que a xente soe pensar son moi poucos os países nos que só se fala unha lingua. O que soe acontecer é todo o contrario, isto é, a existencia de máis dunha lingua nun mesmo territorio lingüístico. Esta percepción errónea da realidade lingüística do mundo leva a considerar que o monolingüísmo é o estadio natural dos estados. A partir deste concepto equivocado establécese a percepción de que o multilingüismo é un problema, cando é todo o contrario. O dominio de varias linguas vainos permitir un abano de relación moito máis amplo e completo có dominio dunha única lingua. E ademais, non se pode esquecer, que todo individuo que forma parte dunha sociedade multilingüe vai desenvolver unha capacidade maior para a aprendizaxe dunha nova lingua. As persoas partidarias dos estados ou sociedades monolingües adoitan basear as súas afirmacións en cuestións como as interferencias que se van producir entre as dúas linguas ou a mala aprendizaxe que se produce das dúas linguas. Isto non é correcto, só se produce unha mala

8 aprendizaxe das linguas naquelas sociedades que non son monolingües en sentido estrito, senón que son sociedades nas que o equilibrio entre as dúas linguas non se produce. Hai unha lingua que se atopa en situación de lingua favorecida e a outra en situación de lingua desfavorecida, ou o que é o mesmo en situacións de conflito lingüístico. Non se pode esquecer que nas sociedades actuais as persoas que dominan máis dunha lingua teñen moitas máis posibilidades de triunfar no mundo laboral que as que se limitan a unha única lingua. Porque as sociedades, lonxe de camiñar cara unha lingua universal, fano cara á diversidade lingüística. Polo tanto o multilingüísmo é unha realidade que non pode ser obviada, senón que debe ser asumida como un privilexio de moitos estados actuais.