ES Rv Cníf ISSN: 1517-1949 @unnv.br Unvrdd Nv d Julh Brl d Mr, An Crn; d Mur, Rgér Adlf Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd ES Rv Cníf, núm. 33, nr-brl, 2014, pp. 43-60 Unvrdd Nv d Julh Sã Pul, Brl Dpnívl m: hp://www.rdly.rg/rul.?d=71531141003 Cm r rg Númr mpl M rg Hm d rv n Rdly Sm d Infrmçã Cníf Rd d Rv Cníf d Amér Ln, Crb, Epnh Prugl Prj dêm m fn lurv dnvlvd n âmb d nv A Abr
d: 10.5585/ES.n33.3437 Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd Ar-dun dpln: frmv xprmn wh udn ur pdggy f U/Fd An Crn d Mr Durnd m Eduçã pl UNICAMP. Prfr d Cur d Pdgg d Unvrdd Edul d Crá UECE, Ipp, CE - Brl nkrmr@hml.m Rgér Adlf d Mur Dur m Eduçã. Prfr d Prgrm d Pó-Grduçã m Eduçã d UNICAMP, Cmpn, SP - Brl hdgrmur@gml.m Rum: E rg prn um rl rflxv br lgun dpv dplnr mpulndr d duçã é n frmçã d pdgg d ur d pdgg d U/ Fd qu nd qu r-duçã um n urríul m lmn nuv d pr. A r d x v d d d mzr lzr um xprên d dnvlvmn d dpln d r-duçã m frm d xrí vulzçã d prp rngulr pr nn d r, jun m udn d pdgg, n âmb d u frmçã nl. N rg, f r br dpln d r-duçã n qu rfr à drçã rfld br br ór prá xrd n drrr d mr, nrlçnd br m lgun ur udd n dpln mnnd fl d udn rgrd prr d um qunár rpndd pl mm. Plvr-hv: Ar. Eduçã. Dpln. Curríul. Pdgg. A r g Abr: Th rl prn rpr n m rflv dv dplnry drvr f h dun n rnng f hr f h pdggy ur h U / Fd - nd wh h n h k r dun n h urrulum nuv lmn f h pr. Th wrng f h x m frm h d f ymzng nd lzng xprn f dvlpmn f h dpln f r dun frm f xr nd vulzn f h rngulr prpl fr h hng f r, lng wh pdggy udn pr f hr nl rnng. In h rl, h fu n h dpln f r dun n rln h drpn rfld n h hrl nd prl knw- ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014. 43
Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd ldg xrd n h ur f h mr, lnkng h knwldg wh m uhr udd h ubj mnnd bv nd h mn f udn rgrd frm qunnr nwrd by hm. Ky wrd: Ar. Edun. Dpln. Currulum. Pdggy. Inrduçã E S R v C n í f A dpln d r-duçã mnrd (pl prmr vz) n mr 2011.2, m pr d nv urríul d ur d pdgg d Unvrdd Edul d Crá U/Fuldd d Eduçã d Ipp Fd é rfrên mpír n nál d prn rblh. Fundmnd n prp rngulr pr nn d r qu dá prr d rulçã nr prduçã, nál (hór é) fruçã rí, bum mnrr dpln xrnd qu lm n lvr r rgnzd pr Brb (1985, 2003, 2008) qu hm nrn pr vvnr n âmb d frmçã d pdgg n U, n mp d nrvnçã prfnl. Dd u dmnd pr um frmçã d pdgg qu prnd duçã é-rí pr ímul d nbldd pnldd humn, é pr qunr m duçã é mnf n frmçã d pdgg n U/Fd qu nd d r-duçã n urríul d ur d pdgg qu vblzm frmçã? A U pu ur d pdgg, nd um n Cpl n undd d rn d Ed (Fd mipp, C m Tuá, F m Crú, Fl m Quxdá, Ffdm m Lmr Fl m Iguu), rprnnd, m, um mprn ppl n frmçã nl d pdgg d d Crá. Td nv prj plípdgóg d ur pum, n mínm, um dpln d rduçã, qu n rm mgnr qu prj ã mçnd prupr m frmçã é d pdgg, p, prr d mmn m qu um grup d prfr nu um dpln, u qulqur ur mpnn urrulr rfrn m d r-duçã, prupõ- qu j rflnd u mm rbund m mprân mp d nhmn qu é, hrmn, rlgd - 44 ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014.
MORAES, A. C.; MOURA, R. A. gund pln. E U pr, m, prupr m, dd d rgumn mpçõ lg pl nuçã d nn d r n nuçõ lr. Afnl, unvrdd é lugr d nál, prduçã xprmnçã d br, nã, r, qu é um p d br rv muln d rí d rngrã, nã pr r m prn n pç unvrár? Em qu nd r ên nrpõm u mplmnm? E ud é, n férl nx d prndzgn, fundmnl pr nhmn d m n frmçã é d dudr prr d r, pr qu p grr dr d mr nên prp r-duv dnvlvd n U n âmb d frmçã d pdgg, p, m, rfrd Unvrdd pdrá drnr, d md nxulzd prblmzdr (FREIRE, 2006), u frç d frmçã prfnl, bm m própr prá é-pdgóg. É mprn frr qu nn d r nã m qu mnfr mn n lugr d dpln d r-duçã; pl nrár, qun m pç frm d xrí m prduçã u m prçã d r mlhr pr nrqumn rí-ulurl d p. Prulrmn n d Fuldd d Eduçã d Ipp Fd f píf d nál, duçã é-rí vm xrnd d múlpl frm: rvé d dpln urrulr brgór, vdd d pqu, prj d xnã, vn dêm-ulur vdd mplmnr. A r g A dpln d r-duçã n âmb d nv urríul d ur d pdgg n Fd Pr um r d bj d ud d rg, qu é dpln d r-duçã, mçm óp rznd um, dnr n, nv d xplçã d qu j dpln. Aqu prnd nçã prnd pr Lp Md (2011, p. 121): [ ] dpln ã nruçõ qu ndm drmnd fnldd d duçã, pr, rúnm uj m drmnd rrór, unm ã und pr ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014. 45
Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd rlçõ d pdr qu prduzm br. Cm nuçõ hór própr d pr d lrzçã, nvlvm lu, nfl rd vnuld nuçã. E S R v C n í f A vvnr vmn lbrçõ d nv urríul d ur d pdgg d Fd (rrd nr 2003 2008), nm qu nuçã d dpln d r-duçã pru r prmd pr rgumn qu jufm u nurçã. Nã huv nfl u pçã, m mbém n príd, pu rfl br rlvân d um duçã pl r n frmçã d pdgg n rfrd Fuldd, mu mn br duçã é. Am, mm f nruíd prr d dur d vvên m r qu vm mrgnd m frm d prj d xnã m, pr xmpl, Núl d Ar Cên d Fuldd (N), un dd 2006. Cmprndm qu duçã é pd rvr br d dvr mpnn urrulr d ur d pdgg, p qu l prduz um p d br frmdr d ud prmd pl nbldd nã ó pr r, m mbém pr dvr frm d uçã prpçã l, vã rí rv br rldd, r nr nrpl, dnvlvmn d prpçõ vul, udv, ál. Sgund Brb (2003, p. 21), xrr rí d r, pr xmpl, [ ] m l êm d prbd, rdfnd, rdgnd, drd, drd, rprprd, rfrmuld, jufd rd m u pr nruv lumn prá d Ar [ ]. Cm l lhr, um udn d pdgg drr br rlvân d br d dpln m quã pr u frmçã rí é: [ ] mu pír rí f mldd, m rz. Inluv prnd xrr d d rr rup, pnd mqugn d prngn d flm, nvl. Funn mbém pr rr duçã, plí, dd. (Arln Gu, 2011). N nx d prndzgn pr nn d r, pdgg vvn grnd df n âmb d u frmçã nl, p l ld m um urríul gnrl plvln nd qu prndr rulr 46 ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014.
MORAES, A. C.; MOURA, R. A. dvr br (LIBÂNEO, 2001). N âmb d rnmã mlçã d br n l ér n uçã plvln xg d prfnl um dmín múlpl qu brng br m mmá, ên nur, pruguê, hór, ggrf r, mpnd l um grnd df n prduçã mblzçã d br, p: Sm prfr mpn n dmín d mér qu nn, n méd, n prdmn d nn, nã é pívl xên d prndzgn durdur. S é pr qu lun dmn ldmn núd, prfr pr r, l própr, dmín. (LIBÂNEO, 2001, p. 174). A nrbuçõ nlí dd pr Lbân (2001; 2002; 2005) r d mp d pdgg m ên d pdgg m um prfnl qu prduz xr br ór-nvgv én n âmb dunl ã fundmn. Pdgg, pr l [ ] é um mp d nhmn br prblmá duv n u ldd hrdd, mm mp, um drrz rndr d çã duv. (LIBÂNEO, 2001, p.158). Am, prrzçã d mp d nhmn d r u prprçã pr pr d pdgg prm r dfndd n âmb d rlçõ d pdr (SILVA, 2007) n mpçã d urríul d ur d pdgg, rnnd- lmn bá qu prm d plí d vlrzçã d rrn d br, m, pblnd um rldd d duçã ngrl lúd, é, níf., n qul dvr nd humn nm. N d pdgg, nnd- qu l prm xrr um prpçã nívl br prprr d br m r b pn d xrrm u vdd dn n nívl d uprfldd d mprvçã n mp d nhmn n vár p d duçã bá. Cnvvm m d Brl m um grnd dlm: brgrdd lgl n fr d nn d r vru z d prfn hbld pr ár: [ ] fl d um prprçã d pl pr nndr Ar n d nná-l é um prblm rul, n lvnd mu vz nfundr mprvçã m rvdd. (BARBOSA, 2003, p.15). O nund d rg 26, 2º, d ul LDB (nº 9.394/96), nflzmn, pr nã mrrr pbldd d mplçã prfundmn d nn d r n l m d p n d nn, dx- lvr A r g ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014. 47
Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd pr lgmr fl d prrdd br mp d nhmn n l. E, n fl d prrdd, b qunr br lugr d r n urríul lr, bm m n urríul d ur d pdgg: [ ] d nd vm pdr d ngrr [ ]? Qum rbu mprân u rpuçã l? (BOURDIEU, 2006, p. 23-25). Tm lr qu qulqur rgnzçã urrulr é prmd d rlçõ d pdr n dfnçã d u br. E qu fz rpuçõ é, gund rfrd ur, [ ] mp d prduçã m m d rlçõ bjv nr gn u nuçõ pç d lu pl mnpól d pdr d ngrçã m qu, nnumn, ngndrm vlr d br rnç n vlr. (BOURDIEU, 2006, p. 25). E S R v C n í f A rlçõ d pdr qu prmm lbrçã urrulr n l n unvrdd, grlmn, nd mpõm br rí um lugr d pu dqu u d dpríg (m drmn d ur br m ên x, pr xmpl), lv m mmn nngn, m d mmrv u lgun vn nun m frm d nfr u lgrr vn: Td nhmn dpnd d gnfçã, pr u vz, dpnd d rlçõ d pdr. Nã há nhmn fr d pr. (SILVA, 2007, p.149). O nv urríul d ur d pdgg d Fuldd d Eduçã d Ipp (mplnd m 2008) Fd/U íul d xmpl, nuu mp d r-duçã m um d má d rulçã urrulr1 mbém m dpln brgór (n nã x nm m dpln pv) pr prbr ndd d frmçã d pdgg n mp d nhmn frn à rn dmnd lr, bm m pl mprnã d qu é nl dr um nçã um prfundmn mr à frmçã d prfn qu fvrç mprnã, pr pr dl, d mprân d r m ár d nhmn pr duçã d nbldd d u dund d mm: A fnldd d r-duçã dv r, mpr, dnvlvmn d um nên é. E nên é, í, 48 ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014.
MORAES, A. C.; MOURA, R. A. gnf mu m d qu mpl prçã d r. El mprnd jumn um ud m hrmn qulbrd prn mund, m qu nmn, mgnçã rzã ngrm; m qu nd vlr dd à vd ã umd n gr dn. (DUARTE JUNIOR, 2011, p. 73). Imprn rflxõ frm f nlmn n mmn d dgnó d prblm pnldd d Fd rlzd m drrên d lbrçã d prj plí-pdgóg d ur d pdgg. Sgund dgnó, [ ] Curríul vgn nã é bm dqud à rldd ll, nã nrprnd prpv d nn nxulzd, prnplmn pr nã r fundmnd m br nruíd m rn d ulur d mrrrgã, bm m pr nã r nruíd lvmn. (UECE/ FACEDI, 2008, p. 15). A lbrr nv urríul d pdgg, vm udd d ngr nnumn db lv pr qu mm v r d mundd, n nd d prpr um frmçã prfnl rí nxulzd, mbd n prpv d r urrulr rí pó-rí (SILVA, 2007). Cm nuçã qu m grnd rpnbldd d nrbur n frmçã d dudr, huv prupçã rflxã br nívl d rgr d nên d br m r-duçã qu ã nd fvd n l d Ipp m qu nd ur d pdgg d Fd pdr nrbur pr mplçã d br. A r g O dnrlr d dpln d r-duçã: xprmnçõ dbr A dpln d r-duçã dnvlvd n mr 2011.2 (d g dzmbr) n ur d pdgg d Fd v m prp- ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014. 49
Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd E S R v C n í f grl prn m u mn: ud d nx hór-rí b é d r-duçã n prpv d duçã ngrl; mprnã d dmnã pdgóg d dvr xprõ rí; nhmn d dvr lngugn rí u prá n l; nn d r n l: hór, lm prpv; prá m r-duçã (U/Fd, 2008). Cndrm prp rngulr pr nn d r, ndên-gu d xprên dplnr, mu nrn, p rdm r l um prpçã dd d rgr, rdd dnmm. A mm f nprd n mvmn d DBAE 2, bm m pr ur rfrên lbrd lng d mp. E prp nrpr dá fundmn ór-mdlóg Prâmr Currulr Nnl (PCN) d r (BRASIL, 1997), qu pd vr r um d fn (nã ún) d prduçã d br d pdgg qu mnrm r, p qu é um rfrên bá nnl. Brb (2003) pn pr ndd d um frmçã, n é m én d prfr, m frm d fzr vnçr nn d r n l. E vnç rfr- à própr vlrzçã d mp d nhmn m lg nl n frmçã d ndvídu. E ur dfnd hmd Nv Ar-Eduçã qu dz rp à u prp d prmvr nn d r prr d çã ngrd nr prduçã rí, prçã nxulzçã d dfrn mnfçõ rí. A mçr pnr prgrm d dpln, bum xprnr prpv rngulr pr vr mm qu dr, m qu nd prp pdr rzr um dfrnl n frmçã nl d pdgg. Am, ruxm pr dpln d r-duçã, lmn rí-ulur dvrfd muldr d rvdd d pnmn rí rflxv l prpv f nl pr dr drnmn. M, m mplmnr prp m nun ê-l vvnd? Prm, nã, d pír vnurr ur n lnçm n rblh. Cmçm fznd um pqu d ur qu dum m d r-duçã d nn d r pr lnr x qu, mm mp nrbuím pr mprnã d hór d npçõ br nn d r br nçõ d duçã é d hór d r. Nã f um lçã fál, dd dvrdd d u- 50 ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014.
MORAES, A. C.; MOURA, R. A. r qu pnm br r u nn dd ngudd. A lçã pfu m Cmnu m u Ddá Mgn, nd l rz um píul píf br méd pr nn d r qu rz br qu é hj ã xrd m nn rvé d xmpl d mdl xprmnçõ; m Shllr (1991) qu drr br d d rpdgg ndd d um d é; m Brb, m já d, dnr ur x. Pr d ul qu mrm dz mmn, nd rê dl nã-prn pr ud pqu d mp bum rulr br ór prá; rlzm mmn d rflxõ nu hór (br ndên rí, bgrf d r, nn d r, nuçõ dvr br qu j r, rn, r ppulr rud, duçã é.) prr d lur xu qu d um fz prvmn mbém vvnm xprmnçõ nvlvnd prçõ pnur, mú,. prduçõ rí m, pr xmpl, n r pnur. Em lgum ul, rblhm m ld mmn m xpv, und m, dd dmnd d udn pr br qu, gund l, vrm mu prrmn m u frmçã n duçã bá. N dpmn qu gum, nm um r dnunv d dfên d frmçã lr d lun; um grnd prrdd n nn d r é prbd m m um dj d ruprr frmçã ngd nrrmn, qund d u ép d udn n duçã bá: A r g E dpln é ndpnávl. Arvé dl pdgg pd ruprr u mp prdd m r, uprmd n duçã bá. And rvé d, pdrá pnr prfçr u prá duv, prprnnd mmn d pur vvên d r u lun (Arln Gu, 2011). Cm rz é um prnçã d fuur dudr à r d f, nd m v qu mu d nó nun vm prundd d nhr d vrdd r, lmv u nhmn à ul frurn d pnr u rrr dnh rprnv m d mmrv (Snny Rm, 2011). ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014. 51
Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd [ ] hj m mu prfr qu nnm r, m nun vrm n m r. (M. Srr Sng, 2011). E S R v C n í f Tnnd rzr ímul vrd qu dmnrm pbldd d nn, pr pr d pdgg, d dvr lngugn rí m l d ul, flm lgun xrí m: rçã d mgm ên prr d um r vul pdr qu lhm um fgrf u pnur, brv- rprduz num n ngld, dp nr n n n, gud d brv dálg. Fzm prduçã d dnh (m rõ) prr d um vvên nd, uvr um mú nrumnl, fh lh fz um vgm pl pn d mgnár é hgr lugr d r. Cm r lugr? Qul mnh pr hgr n lugr? Er pr pr pr um pn. Cm l r? Qul frm, r? Qu nçõ vvnd? Apó vgm p brrm lh rprduzrm u d num pnur d qudr (m ppl) pr prr xpçã. Tmbém frm nruíd qu r mqugn lr prr d m dd. Fm prr pç rl Brnnd m Vrím 3, n C d Tr D. Zfnh (mprn pç ulurl d dd). Cm prr d lgun r l nvdd, prm nd du prnçõ n udór d Fuldd: um d dnç, m grup d l d dnç d C. Bll Bã n d m qu drr d Grup, Grn Su, mnru pr nó um vvên d frndd; um prnçã d pruã m grup d pruã d um l públ ll, mbém n d qu fzm um fn d pruã m Mnnh Br, br d bnd D. Zfnh. Pr um d ul, nvdm du lun d ur d pdgg qu nhm xprên m prduçã d brnqud d u pr mnrr um fn, qu f mu gnfn, p lgun lun d urm brvrm qu br d lun frm mld vlrzd n dpln. Prduzm nd um vvên m mvmn rpr prr d mú A árvr, d Arnld Anun, m nu d nrmn árvr, nd, m, d n lugr-mum dn num nv d grr rnhmn nv nçõ. Cm um d vdd vlv, pdm qu udn rlzm prnm m l du pqu, um br bgrf d um r (lh lvr), ur br nn d r num l ll, 52 ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014.
MORAES, A. C.; MOURA, R. A. qu gru db mu ngn n d d prnçõ. N fl, lun drm r dbr urprndn br r r br rldd d nn d r n l. Our xrí ngn pr l f prduçã lv d fnvl nd l mm rm r rr. E fnvl mbém frm xp n l d ul. Prduzm nd um lh d rlh má, qu l fzrm lvmn prr d junçã d pr d d frnd d um pr qu lbrm lg rmn, m m A duçã pl Ar. Mrm um d d ul pr rzrm pç d d prnrm u prduçã. Rlhm d pr pdm pr um urr mpr lh. Mrm um úlm d d ul pr nrrmn vlçã d rblh, bm m pr um mr públ d d prduçõ d dpln. Orgnzm l lvmn pr xpçã d rblh (brnqud rn, pnur, lh d rlh, fgrf d mqugn d pç r rlzd, fnvl mpr, x, pm) nvdm lun prfr d ur urm pr vçã. A xpçã f mu vd, pó vçã públ fzm um vlçã fld r, nrrnd dpln. A prduçõ d grup frm drbuíd nr udn lh d rlh f dd à Fuldd pl grup fu xp n l d r d rr. N drrr d mr, pdm lun qu, mpr qu pívl, rgr ud jun mg, j rvé d fgrf, x r., p pdr r fundmnl pr mmór d xprên m r-duçã n Fd, prnplmn urm m quã, qu r pnr d l dpln. A r g O nd d r-duçã n frmçã nl d udn d pdgg A prr d rl gnfv d lun d nã ém príd qu urrm dpln d r-duçã n mr 2011.2, m lgum ndrçõ nnd urr nd d, rp d rfrd dpln, prmnd ur m lhr d lgun ur br m. Cm nrumn d rgr d rl, pdm qu ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014. 53
Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd mm rpndm um qunár d qur quõ fnl d dpln. Pr prn rblh, ã rblhd prnplmn rp d um d quõ, qu é gun: O br rblhd n dpln d r-duçã frm mprn pr u própr duçã é? Explqu. Cmçm pnnd um mprã nl quvd br xpv d udn: d qu lur d x (lá, nluv) nã r r lg muln u grdávl; n nn, dfrnm-n m dvr lun, num unvr d vn nv mruld, dj d fzr lur pqu br un d dpln, qu n dxu rdn. Em dvr rl, prb- ndd qu lun nm, m fuur pdgg, d prndr fzr lnk nr br dêm dqurd n frmçã nl br d xprên prfnl dn, pdnd, m, grr nrqumn d rnl d br prfn d. E S R v C n í f [ ] nn d r n d u á rumd m rf pu rv rpv. E n dpln d r duçã prnd qu nnr r é grnr lun lbrdd d mgnçã dfr prp rí p u lv (Mr Ervân, 2011). A dpln d r-duçã n urríul d pdgg dnvlv n ndvídu um lhr m n br dd. Tr- d um r qu nl mund qu r g d md nn br m dvr uçõ (Juln Brb, 2011). A dpln n drn pr um nv lhr n nn d r-duçã, lém d mplr n nhmn d n ur um pxã mr pl r (Rfl A. Frrr, 2011). O rl m xpõm nrbuçã dd pr dpln à duçã d lhr. Um xplçã d nrbuçã fv qu br dplnr vêm prprnnd fuur pdgg. Além d, lun xprm nd funçõ rbuíd à dpln: 54 ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014.
MORAES, A. C.; MOURA, R. A. Em u ul, d u rd, pdgg v nnr r n dpln vm um grnd prndzgm. Eu u m l d ul m dpln mlhr, mu, m mnh prá dn é lun prbrm (An Shl Txr, 2011). Pbl vr dpln d r-duçã d frm dfrn nã m prduçõ vg, m nd u drçã, fzr pr fzr (Lun S. Su, 2011). E dpln f bm g d r rlzd. F um r n nd rl d plvr! Aqu prndm qu dpln d r-duçã m um vlr rquím, qu n mr d vz nã é vlrzd, prvd nnd (Quln, 2011). A vlrzçã d r n l mud vé d dd br nn d r. Qund udm r, prndm vlrzá-l (Evn Arúj, 2011). [ ] dpln, mu vr, é nl pr rblhr m l d ul, p é um dpln qu dá num lun. O lun gm d r ul qu lh fzm r prpn (J. Vlmr Txr, 2011). [ ] frl frmçã uçã d pdgg nqun r-dudr. A xprên m u frmçã nl ã mu mprn pr u fuur prá dn (F. Frr Lm, 2011). A r g [ ] dpln prprn um mr nrçã nr lun prfr; lvr vdd d r pr l d ul nrburá pr dnvlvmn gnv, l ulurl d lun (I. Dn Andrd, 2011). [ ] prprnu nv mmn pbldd br fzr r. Mmn nrqudr, rznd um ur vã ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014. 55
Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd d mund rí dfrn d npçõ br r (Vn Suz, 2011). [ ] prprnu mmn nrqudr, p rvé dl, nh um nv n br r, frm d vr prr r n mund nmprân. F um xprên mrn qu jm qur. (Mrl Frrr, 2011). [ ] m judrm é num nv lhr pr mund, r nbldd prr r, qul é lg ã bl (Mr Ervân, 2011). N qu rfr à prmçã d duçã é, nd m nl ngdr dpln d r-duçã, m dpmn gun: E S R v C n í f Cnh mr d pnur, nrumn qu nu fzr d r, judrm n dnvlvmn d mnh hbldd, nbldd nmplr r, blz qu á m n vl (Lun Su, 2011). Ar é mgnçã, xluvdd, xprã humn, rçã ud nh vvn rvé d dpln (Quln, 2011). Cd nhmn dqurd n um lgum mdfçã, m m n dpln, md d nlr r, frm d r, prupnd- m r um bl x, frm d flr pbldd d nlr vár dé n d xuá-l, nfm, md d rblhr m r (Rfl Frrr, 2011). Cngu vr qu, rblhr r n l d ul, p rzr d lun u nr n dpln fznd m qu l j prpv un n dpln. (J. Vlmr Txr, 2011). 56 ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014.
MORAES, A. C.; MOURA, R. A. Cm prbr qu ud m n vl m r nvlvd, dá rvé d nbldd é qu dpln prmu qu urm xprmn. F d grnd vl pr mnh frmçã (Frn Frr Lm, 2011). Ar é lg dlumbrn qu fz gn nvlvr, p mv dprr d própr lgr (Arl Sn, 2011). A dpln v grnd mprân pr mnh frmçã, prprnu um lhr m nívl pr dpln. Qund u fr ur n l r um mlhr vã br r m rblhr m lun (Brn Ké, 2011). Aprnd qu r mpr n urprnd (Jél A. Gulhrm, 2011). A vlrzçã d r d u nn prp pl ndd d u nhmn. Algun rl xpõm prupçã d lun m mplçã d lhr nívl, pr vr nr mlhr mund própr r. Expõm nd m prbrm mnfçã d r n rdr, lém d grnd pdd qu r m d lgrr, mulr urprndr. Dí mprân d dfndr r-duçã m mp d nhmn fundmnl à frmçã humn, m rlç Dur Junr (2011, p. 65, grf d ur): A r g [ ] rvlrzçã d blz d mgnçã nnru, n r n brnqud, d ld pdr. Pr qu nã dur nv grçõ vnd- rr qu vm mnd? Pr qu nã nndr duçã, l mm, m lg lúd é? Pr qu, m vz d fundá-l n rnmã d nhmn pn rn, nã fundá-l n rçã d nd ndrnd- uçã xnl nr d dund? Pr qu nã um r-duçã? É, p, m prpv d df d vlrzçã d r-duçã n urríul d frmçã d pdgg mbém d dm l- ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014. 57
Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd nur, p rlvân brgrdd d r n urríul lr, qu gum n frç d frmçã nl d prfr. Cndrçõ fn E S R v C n í f N dnrlr d dpln, lvmn prndm qu pr fvçã d nn d r é pr mu rvdd d uj nl nvlvd, n pr lh ulzçã d m, m d frm d brdgm mr, p mu nuçõ duv nã pum ruur dqud u mr dpnív. Am, prfr d r pd pr- num lóg mulrrfrnl, dnvlvnd d ulznd- d rur mr lngugn qu mbém fzm pr d dn d lund. Mu prfr, qu n n, pr vz rlmm d fl d ruur d mr pr nn d r, m pd r mbém um gr d rr pr nã br m ldr rvmn m dpv lrnv u bx u vld pr nn. Nã pdm mnprzr mpul dnunv d prfr br prár ndçõ ruur d rblh qu prfn nfrnm; é um rldd rul qu lgum vz mn dj pbldd d dnvlvrm um rblh dqud przr, m, mm mp, lmçõ nã pdm prlá-l pn d nã dnvlvr nd u prr pr um plí gvrnmnl qu nã m prvõ d hgd. E prfr mbém prm, ndvdul lvmn, r nv, dr prmr l m d rv ngn, m nu d duzr lun pr prndzgm gnfv mbém lg d rblh pr dmnr d prr muln d um ulur lr m r d lmn ulur mpulndr d rí d rçã, p pç lr unvrár é dnd. N píf d pdgg, é mprn qu nã prm d v nd qu pd hvr n df n frlmn d r-duçã m dpln mbém m prá pdgóg dn, pdnd r xrd d dvr frm m dfrn mp lugr. E df frlmn pdm nrbur gnfvmn 58 ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014.
MORAES, A. C.; MOURA, R. A. pr um frmçã é d u dund, p, r-duçã nã é mr rn pr frmr r. El prnd um pr duv qu mblz nmn humn rnd nd pr ud qul qu prnd fz n vd (DUARTE JUNIOR, 2011). A frmçã d pdgg n mp d r rqur, lém d br dplnr, n âmb d frmçã nl, um nrqumn ulurl d n nd d um nruçã nínu; um lmnr- d ulur; um prnã múlpl d br qu pr mpr r mprlhd n d rlçõ qu mpõ, dnr ur grup, u gr prfnl. Dn d nrg grd n dnvlvmn d dpln d r-duçã m f, vm qun é pívl rlvn um rblh prmd pl çã lv, pl dvrfçã d lngugn rí, d mr d frm d uçã m d ul, lr, pl rvdd pl dj m qurr vr çõ pdgóg nd xrd d md mblzr prndzgn gnfv. N 1 A má d rulçã num grnd m qu frm dfnd mdn um plnjmn prpv n pr d lbrçã d prj plí-pdgóg d Fd ã gun: Ar-Eduçã, Eduçã Epl, Plí Edunl, Trblh Mvmn S, Eduçã Ambnl, Alfbzçã Lrmn. E má dvm prpr urríul d md rnvrl, nd nmpld n m dpln brgór m m dvr vdd dêm pqu, xnõ, mnár, çõ nrdplnr. 2 N déd d 1980, um mvmn nr-mrn (rvé d Gy Edun Inu) nuu r-duçã m dpln, fnd nhd m Dpln Bd Ar Edun (DBAE). A DBAE é, pr u prurr, nuíd d dvr br rm nd ruldmn nr : prduçã rí, hór d r, rí d r é. 3 A ur d rg fz pr d ln m rz rfrd pç f um dpçã d lgun n d Lu Frnnd Vrím. A r g Rfrên BARBOSA, An M. Tr Prá d Eduçã Arí. Sã Pul: Culrx, 1985.. (Org.) Inquçõ Mudnç n Enn d Ar. 2. d. Sã Pul: Crz, 2003. ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014. 59
Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd. (Org.) Ar-duçã: lur n ubl. Sã Pul: Crz, 2008. BRASIL. Srr d Eduçã Fundmnl. Prâmr Currulr Nn: Ar. Bríl: MEC/SEF, 1997. BOURDIEU, Prr. A Prduçã d Crnç: nrbuçã pr um nm d bn mból. Pr Algr: Zuk, 2006. COMENIUS. Ddá Mgn. Sã Pul: Mrn Fn, 2002. DUARTE JUNIOR, Jã-Frn. Pr qu r-duçã? 22. d. Cmpn: Ppru, 2011.. Fundmn Eé d Eduçã. Sã Pul: Crz: Aur Ad; Ubrlând-MG: Unvrdd d Ubrlând, 1981. FREIRE, Pul. Pdgg d unm: br nár à prá duv. Sã Pul: Pz Trr, 2006. LIBÂNEO, Jé Crl. Pdgg Pdgg, pr Quê? Sã Pul: Crz, 2005.. And prgun: qu é pdgg, qum é pdgg, qu dv r ur d pdgg. In: PIMENTA, Slm Grrd (rg.). Pdgg Pdgg: Cmnh Prpv. Sã Pul: Crz, 2002.. Pdgg pdgg: nquçõ bu. Rv Edur, n. 17. Curb. Edr d UFPR, p. 153-176, 2001. E S R v C n í f LOPES, A. Cmr; MACEDO, Elzbh. Tr d Curríul. Sã Pul: Crz, 2011. SCHILLER, Frdrh. Cr Sbr Eduçã Eé d Humndd. Sã Pul: EPU, 1991. SILVA, Tmz Tdu. Dumn d Idndd: um nrduçã à r d urríul. Bl Hrzn: Auên, 2007. UECE/FACEDI. Prj Plí-Pdgóg (Cur d Pdgg). Ipp, Mm, 2008. Rbd m 16 m 2013 / Aprvd m 11 jn. 2014 Pr rfrnr x MORAES, A. C.; MOURA, R. A. Ar-duçã m dpln: xprmn frmv m udn d ur d pdgg d U/Fd. ES, Sã Pul, n. 33, p. 33-60. jn/br. 2014. 60 ES Rv. Cn., Sã Pul, n. 33, p. 43-60, jn./br. 2014.