IX INFORME SOBRE A XESTIÓN E O ESTADO ECONÓMICO DO COOPERATIVISMO AGRARIO EN GALICIA

Transcrição

1 IX INFORME SOBRE A XESTIÓN E O ESTADO ECONÓMICO DO COOPERATIVISMO AGRARIO EN GALICIA Dirección Xeral de Relacións Laborais. Xunta de Galicia AGACA I.S.B.N.: Nota: Reprodución autorizada, con indicación da fonte bibliográfica.

2 DIRECCIÓN EQUIPO REALIZADOR D. Higinio Mougán Bouzón AGACA - Lic. en CC. Empresariais ASESORA TÉCNICA Dª. Mª José Cabaleiro Casal Prof. Dpto. Economía Financeira e Contabilidade COORDINACIÓN PARTE ECONÓMICA D. David Vila López AGACA - Lic. en CC. Empresariais COORDINACIÓN PARTE SOCIAL D. Carlos Ares Fernández AGACA - Lic. en CC. Empresariais COORDINACIÓN REDACCIÓN Dª Ruth Mª Rodríguez Ferreiros AGACA Lic. en Admón. e Direc. de Empresas ASESORES D. Daniel Ferreiro Otero (Prod. Gandeiras) AGACA - Dip. en CC. Empresariais Dª. Dolores Couso Costa (Prod. Vexetais) AGACA - Enxeñeiro T. Agrícola D. Mario Fernández Redondo (Varios) AGACA - European Engineer (Agr.) TRABALLO DE CAMPO D. Carlos Ares Fernández (Coordinador) AGACA - Lic. en CC. Empresariais Dª Rosa Vázquez Segade AGACA - Lic. en CC. Información D. Tomás Gómez Vázquez AGACA - Técnico Fiscal Dª Ruth Mª Rodríguez Ferreiros AGACA Lic. en Admón. e Direc. de Empresas TRADUCIÓN Dª. Olaia Rocha Fraga AGACA - Lic. Filosofía e CC. Educación Coa colaboración institucional da Dirección Xeral de Relacións Laborais. Xunta de Galicia. Imprime: Gráficas Garabal, S. L. Dep. Legal: C-889/2003

3 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia prólogo O cooperativismo agrario en Galicia foi e segue sendo un factor fundamental na vertebración do sector agroalimentario e do desenvolvemento rural, tanto no ámbito territorial como no social e económico. A súa fortaleza reside na súa capacidade para converterse en vector de cohesión social e económica, xerando emprego de calidade directo e indirecto, e en resorte de defensa e adaptación aos cambios no sector agrario e no contorno xeral. Por iso, resúltame gratificante prologar este novo Informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en Galicia, estudo que vén contribuíndo a sentar as estratexias que deben seguir estas entidades para a súa adaptación aos cambios tanto sociais como económicos que se están a producir. As cooperativas son unhas grandes descoñecidas en termos absolutos, realidade da que é consciente a Consellería de Traballo, e por iso vén apostando para que esta fórmula empresarial sexa non só coñecida senón que chegue a ser unha alternativa laboral, na consecución de emprego, tendo en conta que traballo cooperativo é sinónimo de traballo estable e de calidade. As cooperativas agrarias enfróntanse hoxe a grandes retos e desafíos, para o cal é preciso traballar a favor da profesionalización do sector, da cualificación técnica e da modernización da súa xestión. O grao de desenvolvemento conseguido polo movemento cooperativo en xeral, acada a día de hoxe a unha masa crítica suficiente para acometer procesos concertados, para dar saltos cualitativos que afiancen e reforcen esa madurez. Desde o absoluto convencemento da necesidade de adaptar as cooperativas agrarias aos novos escenarios, o Goberno galego aposta por impulsar a construción do cooperativismo agrario do futuro. Parabéns a AGACA por este novo informe que contribuirá, sen dúbida, de cara ao futuro, a sentar as bases do bo facer nas cooperativas agrarias do noso país. Ricardo J. Varela Sánchez Conselleiro de Traballo 3

4

5 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia presentación Un ano máis temos o pracer de poder presentar un estudo relacionado coa Xestión e o Estado Económico do Cooperativismo Agrario en Galicia. Isto significa que dito informe está sendo ben acollido, por aquelas persoas que algunha vez o tiveron nas súas mans; algo que nos enche de ledicia e que nos dá forzas para continuar con novas publicacións ao longo do tempo, co fin de que sexa útil para os seus lectores, tanto para aqueles que están vinculados ao mundo do cooperativismo agrario, coma para aquelas persoas que teñen curiosidade por saber un pouquiño máis deste sector. O futuro das cooperativas agrarias pasa por gañar en dimensión, ben sexa integrando cooperativas, concentrando ou fusionando. Tamén é indispensable para lograr o éxito, ser competitivas, diversificar actividades, elaborar produto propio, mellorar a xestión e investir en sistemas comerciais. Controlando estes aspectos, tamén se poderá facer fronte á globalización e á internacionalización, ás reformas da PAC e da OCM, ás normativas esixentes, ás novas demandas dos consumidores... O Informe Xestión e o Estado Económico do Cooperativismo Agrario en Galicia quere facer incidencia na importancia absoluta da profesionalización dentro das cooperativas agrarias. Coma nos anos anteriores, a Unión de Cooperativas Asociación Galega de Cooperativas Agrarias (AGACA) aproveita este momento para dárllelas grazas a todas as cooperativas que empregaron parte do seu tempo en atendernos, facendo así que este proxecto continúe a súa andadura. Agradecer, como non, á Dirección Xeral de Relacións Laborais da Xunta de Galicia o interese e apoio mostrados ano tras ano, consciente do esforzo e dedicación que hai detrás deste traballo. José Luis López Vázquez Presidente de AGACA 5

6

7 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia ÍNDICE índice 1.- Introdución Obxectivos, metodoloxía e técnicas aplicadas As cooperativas agrarias na economía agraria de Galicia A economía galega no bienio O crecemento económico e o emprego A economía agraria de Galicia A poboación agraria de Galicia A dimensión do cooperativismo agrario galego Plan estratéxico para o Cooperativismo Agroalimentario Español Análise xeral do cooperativismo agrario en Galicia Introdución Evolución da dimensión nas cooperativas agrarias da mostra Distribución territorial e importancia económica Actividades cooperativizadas Aspectos máis relevantes da estrutura societaria O socio Os órganos sociais Aspectos laborais Formación social As sociedades cooperativas e as subvencións Outros aspectos Análise económica xeral do cooperativismo agrario en Galicia Introdución Análise da estrutura económico -financeira Análise da estrutura económica Análise da estrutura financeira Análise da conta de resultados Análise da liquidez, solvencia e rendibilidade Anexo I. Balance agregado das cooperativas da mostra ( ) Anexo II. Conta de resultados agregada das cooperativas da mostra ( )

8 5.- Análise económica sectorial das sociedades cooperativas galegas Introdución Análise económica das sociedades cooperativas gandeiras Introdución Análise da estrutura económica das cooperativas gandeiras Análise da estrutura financeira das cooperativas gandeiras Análise da conta de resultados das cooperativas gandeiras Análise da liquidez, solvencia e rendibilidade das cooperativas gandeiras Aspectos produtivos das cooperativas gandeiras Anexo III. Balance agregado das cooperativas gandeiras ( ) Anexo IV. Conta de resultados agregada das cooperativas gandeiras ( ) Análise económica das sociedades cooperativas gandeiras con fábrica de penso Análise da estrutura económica e financeira das cooperativas con fábrica de penso Análise da conta de resultados das cooperativas con fábrica de penso Análise da liquidez, solvencia e rendibilidade das cooperativas con fábrica de penso Aspectos produtivos das cooperativas con fábrica de penso Anexo V. Balance agregado das cooperativas gandeiras con fábrica de penso ( ) Anexo VI. Conta de resultados agregada das cooperativas gandeiras con fábrica de penso( ) Análise económica das sociedades cooperativas vitivinícolas Análise da estrutura económico -financeira das cooperativas vitivinícolas Análise da conta de resultados das cooperativas vitivinícolas Análise da liquidez, solvencia e rendibilidade das cooperativas vitivinícolas Aspectos produtivos das cooperativas vitivinícolas Anexo VII. Balance agregado das cooperativas vitivinícolas ( ) Anexo VIII. Conta de resultados agregada das cooperativas vitivinícolas ( ) Análise económica das sociedades cooperativas de horta -flor Análise da estrutura económica das cooperativas de horta -flor Análise da estrutura financeira das cooperativas de horta -flor Análise da conta de resultados das cooperativas de horta -flor Análise da liquidez, solvencia e rendibilidade das cooperativas de horta -flor Aspectos produtivos das cooperativas de horta -flor Aspectos produtivos das cooperativas de horta Aspectos produtivos das cooperativas de flor Anexo IX. Balance agregado das cooperativas de horta -flor ( ) Anexo X. Conta de resultados agregada das cooperativas de horta -flor ( ) Conclusións Análise xeral do cooperativismo agrario en Galicia: conclusións Análise económica xeral do cooperativismo agrario en Galicia: conclusións Análise económica sectorial do cooperativismo agrario en Galicia: conclusións Bibliografía

9 1. introdución

10

11 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia OBXECTIVOS, METODOLOXÍA E TÉCNICAS APLICADAS O obxectivo fundamental do presente informe é, na mesma liña que en anteriores números, achegar ós xerentes, técnicos e persoas interesadas no eido do cooperativismo agrario unha ferramenta de análise e comparación das variables máis importantes que conforman esta parte da economía social. Para isto é necesario ter moi ben definidos os dous aspectos que caracterizan a unha sociedade cooperativa: por un lado, a súa vertente empresarial (rendibilidade, competitividade, adaptación ao mercado,...) e, polo outro, a súa faceta social vinculada ao servizo ós socios. Son dúas direccións que deben confluír nunha soa: para atender de forma óptima ás necesidades dos socios necesítanse estruturas empresariais sólidas e competitivas. Este Informe contén datos que poden axudar a que a xestión das cooperativas agrarias sexa o máis eficiente posible, de xeito que se garanta a consecución dos seus obxectivos sociais. É moi importante darse conta que a meirande parte dos estudos existentes sobre esta materia están pensados para as empresas puramente capitalistas, polo que todos carecen desa outra parte que caracteriza ao terceiro sector. O universo poboacional obxecto de estudo, para o ano 2003, está conformado por 272 cooperativas agrarias activas 1 distribuídas por todo o territorio de Galicia. A súa masa social ascende a socios e xeran un emprego directo de máis de traballadores, cunha duns millóns de euros. Como se apuntou no anterior Informe, con respecto a 2001, a cifra de sociedades vese reducida debido á actualización de datos que se levou a cabo na realización do Mapa de Cooperativas de Galicia e do Libro Branco do Cooperativismo en Galicia 2. Deste conxunto mostral extraéronse as 57 cooperativas agrarias que levan servindo de base para a elaboración dos sucesivos informes. O procedemento seguido para a consecución da información precisa consistiu no envío dun cuestionario ás respectivas sés das sociedades seleccionadas. Procedeuse á recollida in situ desas enquisas e, posteriormente, fíxose unha comprobación da verosimilitude dos datos achegados mediante un contraste coa documentación existente nas oficinas de AGACA. O tratamento informático executouse mediante follas de cálculo Excel e xestión da base de datos Access. Para ter unha imaxe global do cooperativismo agrario en Galicia, tamén se teñen en conta os aspectos máis relevantes do grandes grupos cooperativos galegos: Grupo Coren e Feiraco AS COOPERATIVAS AGRARIAS NA ECONOMÍA AGRARIA DE GALICIA A economía galega no bienio En 2003 a economía mundial benefíciase dunha certa recuperación, fundamentalmente propiciada polo comportamento norteamericano, e que afecta tanto aos países desenvolvidos como aos demais. Así, en 2003, Estados Unidos mantén unha mellor traxectoria que en 2002, xa que experimenta un crecemento do 3,1%, 9 décimas máis có ano anterior. Pola súa banda, Xapón experimenta unha aceleración económica do 2,5%, despois da caída do 0,3% do ano anterior. 1 Ver cadro Cooperativas Agrarias CONSELLERÍA DE ASUNTOS SOCIAIS, EMPREGO E RELACIÓNS LABORAIS, Libro Branco do cooperativismo en Galicia, Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 2003, capítulo 3. 3 MEIXIDE VECINO, A. (Dir.), A Economía Galega 2003, CIEF. Fundación Caixa Galicia, 2004; VARIOS AUTORES, 2003 Informe sobre a Situación sociolaboral da Comunidade Autónoma Galega, Santiago de Compostela: Consello Galego de Relacións Laborais,

12 capítulo 1. introdución A Unión Europea, pola súa banda, rexistra un crecemento de só un 0,7%, 2,4 puntos porcentuais menos que Estados Unidos e 1,8 puntos porcentuais menos que Xapón. Nin Alemaña nin Francia, os grandes motores da zona euro e da Unión Europea (15), atravesan por unha fase de recesión durante 2003: no primeiro caso, dáse unha caída do 0,1% e, no segundo, un incremento de tan só o 0,6%. Cara á finais de 2003 iniciase unha recuperación progresiva. A economía española, pola súa banda, inicia a mediados de 2002 un proceso de recuperación que prosegue durante 2003, cunha taxa de variación anual do 2,4%, o que supón a maior diferenza interanual da última década. Galicia, partindo en 2002 dun Produto Interior Bruto a prezos de mercado (PIB pm) do 1,9%, aumenta o seu crecemento en 0,5 puntos porcentuais, unha décima máis que a economía española. No gráfico 1 ilústrase o crecemento do PIB pm por sectores, para España e para Galicia en 2003, en porcentaxes de crecemento sobre o ano anterior. Gráfico 1 CRECEMENTO DO PIB pm 2003 (taxa de variación anual en %) -3,9 0,7 1,4 2,0 1,3 2,1 1,8 2,4 2,4 3,5 4,1 3,6 3,9 3,3 Agricultura Pesca Enerxía Industria Construción Servizos de mercado Servizos non de mercado TOTAL Galicia España Fonte: elaboración propia a partires de datos do INE e do IGE. Segundo o gráfico anterior, volve ser o da construción, e en menor medida o dos servizos, o sector que máis riqueza xera, tanto en España (3,6%) como en Galicia (4,1%). Só se obteñen taxas negativas na economía galega, en concreto na agricultura/pesca, 3,9%, xa que hai que lembrar que a principios de 2003 faise patente a incidencia do afundimento do Prestige Crecemento económico e emprego O cadro 1 mostra o número de persoas ocupadas en Galicia no bienio segundo as distintas ramas de actividade. Obsérvase que o sector agrario destrúe no seu conxunto algo máis de empregos. Sen embargo, en 2003 a industria tamén experimenta un decremento de máis de persoas 4. 4 Esta serie de datos está tomada do IGE, seguindo a metodoloxía EPA 2002 que introduce tres cambios fundamentais con respecto ao sistema anterior: utilización das novas proxeccións de poboación do INE, uso dunha mellora técnica no cálculo de totais e a aplicación, a partir do primeiro trimestre de 2001, da nova definición de paro establecida no Regulamento 1897/200 da CE. 12

13 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Cadro 1. Poboación ocupada por sectores económicos. Galicia Diferenza Agricultura e pesca Industria Construción Servizos TOTAL Fonte: 4º trimestre IGE (EPA). No resto dos sectores lévase a cabo unha xeración de emprego, de xeito que no seu conxunto e, grazas ao sector de construción, o total de poboación ocupada aumenta, con respecto a 2002, nun 1,57%. Polo tanto, vese que o mercado de traballo en Galicia en 2003 xera poboación ocupada, en termos absolutos. Porén, se observamos o sector industrial, compróbase que a creación de emprego non vai parella ás taxas de variación do PIB: a pesar de que este se incrementa con respecto a 2002, Galicia non é capaz de crear emprego na industria. O gráfico 2 permítenos ver a evolución do PIB e do emprego en ambas economías a longo prazo. Gráfico 2 VARIACIÓN DO PIB E DO EMPREGO GALICIA-ESPAÑA ,0 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6, % Var. PIB Galicia % Var. Emprego Galicia % Var. PIB España % Var. Emprego España Fonte: IGE e INE A economía agraria de Galicia Non se dispoñen de datos sobre a renda agraria en Galicia no ano 2003, debido ao desfase temporal dos datos emitidos polos organismos estatísticos, sen embargo, segundo estimacións 5 de expertos, despois do aumento de 2001 volvería darse outra caída na renda percibida polos agricultores galegos. 5 MEIXIDE VECINO, A. (Dir.), Op. cit., 2004, páx

14 capítulo 1. introdución O cadro 2 indica cál é a renda agraria en Acada o valor de millóns de euros, o que significa unha diminución do 4% con respecto a A produción da rama agraria, en termos monetarios, é de 2048 millóns de euros, cun crecemento do 3% sobre o ano anterior. Cadro 2. Renda agraria galega 2002 Produción da rama agraria Consumos intermedios Valor Engadido Bruto a Prezos Básicos Consumo de Capital fixo Valor Engadido Neto a Prezos Básicos Outros Impostos sobre a produción Outras Subvencións á produción Renda agraria Fonte: Consellería de Política Agraria e Desenvolvemento Rural (Mill. ) 2002 (Mill. ) variación (%) 1.998, ,24 3% 715,47 801,54 12% 1.282, ,70 3% 272,99 285,51 5% 1.009,77 961,19 5% 10,50 3,55-66% 92,92 92,03-1% 1.092, ,67-4% O cadro 3 reflicte o valor da produción da rama agraria en 2002, desagregado por partidas. A produción agraria medra case un 3%, con respecto a O subsector gandeiro é quen achega o maior valor, 1,25 millóns de euros, o que implica un peso sobre o total de case o 61%, o que supón 3 puntos porcentuais menos que en Destaca a rama do leite, cun 47% do total do subsector, con case 588 mil euros. Pola súa banda, o subsector agrícola ten un peso do 35% sobre o total. O máis destacado é a uva, con 122 millóns de euros. 6 Último ano do que se dispón de información estatística pública. Para o cálculo das macromagnitudes do sector agrario en 2001 adoptouse a metodoloxía da axencia Eurostat como consecuencia da aplicación do Regulamento (CE) 2223/96 do Consello, relativo ao Sistema Europeo de Contas Económicas Integradas (SEC). Este difire do sistema FAO, usado ata o de agora, polo que os resultados obtidos por ambas metodoloxías non poden ser comparadas. Unha desas diferenzas é que o SEC non inclúe na contabilidade agraria a achega económica do sector forestal. Os datos do cadro 2 están calculados co SEC para ámbolos dous anos. 7 Non se describen neste Informe as variacións que se producen entre as distintas partidas e subsectores porque se carecen de datos desagregados elaborados coa metodoloxía SEC. 14

15 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Cadro 3. Valor da produción da Rama Agraria Cereais Froitas Hortalizas Patacas Pastos accidentais e prados naturais Uvas Viños e subprodutos Flor Outros SECTOR AGRÍCOLA Leite Vacún: carne e gando Porcino: carne e gando Aves: carne e gando Outras carnes e gandos Outras: producións animais SECTOR GANDEIRO SERVIZOS E ACTIVIDADES SECUNDARIAS NON AGRARIAS TOTAL DO SECTOR AGRARIO Fonte: Anuario de Estatística Agraria, Millóns Estrutura porcentual ,70 2,70% ,90 4,23% ,60 5,88% ,10 4,23% ,10 4,29% ,50 5,97% ,90 3,61% ,50 2,62% ,40 1,14% ,70 34,67% ,60 28,70% ,30 14,34% ,70 8,48% ,30 5,08% ,20 1,39% ,40 3,01% ,50 61,00% ,98 4,33% ,18 100,00% O gráfico 3 ilustra a distribución da produción da rama agraria en 2002 en función das distintas partidas produtivas. Ao igual que en 2002, inclúense no gandeiro a produción bovina, a de gandería sen terra e outras producións. No primeiro conxunto atópase o leite, que supón o 29%, e a carne de vacún que achega o 14% da produción total. Porcino e aves sitúanse en conxunto no 14 % do total. Finalmente, outras producións contribúen co 3% do total en No subsector agrícola, a partida máis destacable son as uvas (6% do total). A continuación sitúase a produción das hortalizas (5,9%), pastos accidentais e prados (4%) e as froitas ou patacas ( 4 %). Percíbese certa baixada nas unidades monetarias deste subsector en 2002, con respecto ao ano anterior, sobre todo na froita, viños e subprodutos; se ben, non repercute na suma total, porque se ve compensada co incremento en hortalizas e uvas. 15

16 capítulo 1. introdución Gráfico 3 ESTRUTURA VALOR DA PRODUCIÓN RAMA AGRARIA. GALICIA 2002 Outras: producións animais 3% Outras: carnes e gandos 1% Aves: carne e gando 5% Porcino: carne e gando 8% Servizos e actividades Cereais 3% secundarias non agrarias 4% Froitas 4% Hortalizas 6% Patacas 4% Pastos accidentais e prados naturais 4% Uvas 6% Viños e subprodutos 4% Vacún: carne e gando Leite 30% Flor 3% Outros: sector agrícola 1% Con respecto á cuantificación das diferentes producións en unidades físicas en 2003, no sector gandeiro, a produción de leite de vaca sufriu un descenso do 4%, con respecto a 2002, situándose nos 2,22 millóns de litros, a carne de vacún producida acada as toneladas (aumento de case o 8%, con respecto ao ano anterior) e os ovos chegan aos 60,58 millóns de ducias (que significan unha subida do 1,5%). Polo que respecta ao subsector agrícola en 2003, a produción da pataca é de case 514 mil toneladas, un 11% menos que o ano anterior, a pesar de que nos últimos anos mostraba unha certa estabilización; a produción hortícola acada case as 240 mil toneladas (un 44% máis que en 2002). Por outro lado, a produción de uva reduciuse ata as 259 mil toneladas, un 24% menos que en A poboación agraria de Galicia A caída da poboación ocupada no sector agrario en Galicia neste quinquenio estudado é a consecuencia da saída dun elevado número de agricultores: por un lado debido ás xubilacións por idade e, por outro, motivado polos diversos plans de abandono da actividade promovidos polas distintas administracións. A isto hai que unirlle a falta de relevo xeracional: os novos non queren permanecer no sector e prefiren buscar outras actividades máis atraentes en termos de renda percibida. Frear este proceso é unha tarefa ardua e que precisa dun tempo que se presenta como un factor moi limitador. 16

17 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 4 120% EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN OCUPADA NO SECTOR AGRARIO (Índice base 1985=100) 90% 60% 49,5% 30% 26,7% 0% Galicia España Os datos do gráfico 4 indican que o gran descenso da poboación ocupada agraria vense dando desde 1985, ano que coincide coa integración de España na Unión Europea. Nos primeiros anos a evolución foi practicamente a mesma tanto en Galicia como en España. Porén, nos últimos tempos obsérvase que en Galicia a perda de poboación agraria é maior que no estado español (tal vez porque en España se ve amortecida coa man de obra asalariada do sur). En 2003, a poboación ocupada no sector agrario en Galicia aumenta nun 1,9%, dato curioso, segundo expertos na materia 8, porque, por unha banda, prosegue o envellecemento da man de obra agraria, e polo tanto segue habendo xubilacións e defuncións, mentres que a incorporación de xente nova nas explotacións non compensa esta situación. E, por outro lado, continúa a afluencia de traballadores agrarios cara a outros sectores económicos. Gráfico 5 EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN AGRARIA OCUPADA SEGUNDO INTERVALO DE IDADES. GALICIA 11,3 8,3 7,0 6,3 5,7 6,4 59,9 48,2 56,1 48,9 45,1 42,5 106,7 113,0 111,1 87,6 88,3 87,9 142,8 139,1 136,8 177,9 169,5 174,2 < 25 anos anos > 55 anos Total MEIXIDE VECINO, A. (Dir.), Op. cit., 2004, páx

18 capítulo 1. introdución Precisamente, un problema grave que sofre o medio rural é a falta de rexuvenecemento da man de obra. Por intervalos de idade, en 2003 prodúcese un pequeno aumento no tramo dos menores de 25 anos (0,7 puntos porcentuais), e redúcese un pouco a porcentaxe de traballadores con máis de 55 anos, pero este cambio apenas é significativo. Porén, facendo unha comparanza entre os datos de 2003 e os de 1998, obsérvase unha diminución do 43% nos traballadores que teñen menos de 25 anos A dimensión do cooperativismo agrario galego As seguintes cifras axudan a determinar a importancia que o movemento cooperativo posúe en todo o territorio español e galego. Trátase dun grupo de empresas perfectamente estruturadas que acadan cotas de competitividade e rendibilidade semellantes e incluso maiores que as demais entidades do mercado. En 2003, contabilízase en España un total de cooperativas agrarias activas, con socios dedicados á agricultura e/ou á gandería 9. Entre todas crean postos de traballo directo 10, o que implica un aumento de case o 52% no emprego xerado, con respecto a En Galicia, hai constancia de 272 cooperativas agrarias activas 11 que agrupan a socios e dan emprego directo a máis de traballadores. Diminúe o número de empregados con respecto ao ano 2002, pero hai que ter en conta dúas circunstancias: por un lado diminúe o número de cooperativas, inda que moitas das desaparicións destas sociedades activas corresponden á actualización de datos, xa comentada, e polo outro, que non se considera como emprego cooperativo o correspondente a sociedades mercantís onde as cooperativas non posúen a maioría do capital social. Cadro 4. Cooperativas Agrarias 2003 Nº Cooperativas Nº Socios Nº Traballadores España Galicia > Destas cifras extráese unha información a destacar: Galicia posúe en torno ao 5% do emprego directo xerado polas cooperativas en España. Para facer unha análise máis pormenorizada dos datos dispoñibles, faise unha división en tres grupos no número total de cooperativas agrarias activas en Galicia (cadro 5). Por un lado, achégase a información das 57 sociedades da mostra estudada. Por outra banda, móstranse os datos dos grandes grupos cooperativos agrarios galegos: Coren e Feiraco 12. E, finalmente, faise unha valoración do resto das entidades cooperativas de Galicia: 213 sociedades de pequena e mediana dimensión, sen incluír aquelas de segundo grao cuxo labor se limita á re dos produtos das de primeiro grao, evitando así unha posible dobre contabilización da produción. 9 Datos proporcionados pola Confederación Española de Cooperativas Agrarias de España CCAE. 10 Dato extraído da páxina web do Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales: 11 CONSELLERÍA DE ASUNTOS SOCIAIS, EMPREGO E RELACIÓNS LABORAIS, Op. cit., Datos proporcionados por Coren e Feiraco. 18

19 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Cadro 5. Evolución das grandes magnitudes das cooperativas agrarias Facturación* Nº socios Nº traball. directos cooperativas enquisadas Grandes grupos cooperativos agrarios Resto de sociedades cooperativas agrarias TOTAL *En millóns de euros. 263,40 269, ,47 857, ,13 106, , , Con respecto o 2003, non se producen cambios significativos: tanto a coma os socios ou o número de traballadores directos, presentan unha cantidade similar á de O importe total facturado experimenta un incremento, neste caso, do 1%, ao superar os millóns de euros 13. Case o 70% dese total é achegado polos grandes grupos de cooperativas de capital galego. Polo que respecta ao número de socios, en 2003 o incremento non é tan substancial coma no ano anterior, quedando nun 0,13%. O número de traballadores directos, en 2003 sobe un 1%. Pero xunto con isto, tamén hai que ter en conta o emprego que xeran as cooperativas de forma indirecta, tales como transportistas autónomos, veterinarios, asesorías, avogados, etc.). Unha estimación sobre este volume de emprego indirecto sitúase arredor dos postos de traballo que, sumados á cantidade de traballadores directos, aproxímanse á cifra total de empregados. 13 Cóntase con datos actualizados das cooperativas da mostra e dos grades grupos cooperativos. Como non se dispoñen de datos actuais das cooperativas restantes, mantense o dato de

20

21 2. plan estratéxico para o cooperativismo agroalimentario español

22

23 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia PLAN ESTRATÉXICO DO COOPERATIVISMO AGROALIMENTARIO ESPAÑOL No contorno actual, prepararse para o futuro é unha necesidade. Afortunadamente, cada vez saen á luz máis reflexións, como as que se fixeron durante o V Congreso do cooperativismo agrario, organizado pola Confederación de Cooperativas Agrarias de España, CCAE, en Santiago no mes de marzo de 2003, e deséñanse plans sectoriais nas distintas comunidades autónomas (Galicia, entre elas). Neste marco facíase necesario un esforzo de síntese de todos os elementos comúns, para, en definitiva, xuntar esforzos e ir en busca da modernización e da mellora da competitividade das cooperativas agrarias españolas. Así nace o PLAN ESTRATÉXICO DO COOPERATIVISMO AGRARIO ESPAÑOL, cuxa fase de definición das súas liñas clave foi recentemente aprobada polo Consello Reitor da CCAE, froito do traballo levado a cabo por un Grupo creado ao efecto. O Plan aprobado quere ser un proxecto estratéxico de alcance estatal, resultante das propostas estratéxicas das comunidades autónomas e que sirva de conexión e guía, válido para todas as iniciativas estratéxicas. A continuación reflectimos un resumo total do mesmo, mentres se segue traballando para realizar, en breve, a súa presentación ante o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación. PLAN ESTRATÉXICO DO COOPERATIVISMO AGROALIMENTARIO ESPAÑOL Resumo total Seminarios I, II e III CONTIDO PARTE PRIMEIRA PARTE SEGUNDA ANTECEDENTES METODOLOXÍA ESTRUTURA DO PLAN BREVE REFERENCIA SOBRE A ANÁLISE DO CONTORNO Definición de Misión, Valores, Imaxe Proposta de Obxectivos Estratéxicos Proposta de Eixes Estratéxicos Básicos Proposta de Liñas Estratéxicas de Actuación de interese prioritario Posibles Plans de Acción Posibles Medidas de Acompañamento 23

24 capítulo 2. plan estratéxico para o cooperativismo: área de cooperativas agrarias e de explotación común PARTE PRIMEIRA ANTECEDENTES Necesidade e Xustificación Características diferenzadoras e múltiples niveis ou opcións de planificación METODOLOXÍA DE ELABORACIÓN Recompilación e análise de propostas estratéxicas rexionais xa existentes Hai moitas coincidencias nas propostas de distinto tipo Esixencia de participación e dun Plan de Implantación ESTRUTURA DO PLAN ESTRATÉXICO Proponse elaborar un auténtico Plan Estratéxico do Cooperativismo Agroalimentario Español (que reúna todos os elementos normais nun plan estratéxico) BREVE REFERENCIA Á ANÁLISE DO CONTORNO Hai infinidade de estudos, diagnósticos e análises, tanto do contorno externo como do contorno interno do Sistema Cooperativo Agrario É NECESARIO E ESTÁ XUSTIFICADO IMPLANTAR UN PLAN ESTRATÉXICO DO COOPERATIVISMO AGROALIMENTARIO ESPAÑOL? Hai numerosos traballos de análise E reflexión estratéxica sobre o Cooperativismo Agrario español; pero aínda non existe un Plan Estratéxico do Sistema Cooperativo Agrario español Hai que pasar da fase de estudo e reflexión estratéxica a outra fase de actuación e resultados na que se aborde en firme a adaptación do modelo cooperativo agroalimentario español. Nun contexto de globalización crecente, parece necesaria unha estratexia de ámbito estatal que reforce e complemente os plans autonómicos. É indubidable, por tanto, que se necesita un DESEÑO ESTRATÉXICO de alcance estatal e interese común, resultante de todas as propostas estratéxicas autonómicas, e que sirva de conexión e MARCO OU GUÍA ESTRATÉXICA para as diferentes iniciativas estratéxicas autonómicas, así como para as iniciativas de carácter estatal. CARACTERÍSTICAS DIFERENZADORAS do PLAN ESTRATÉXICO PROPOSTO O PECAE ten como ámbito e alcance o Sistema Cooperativo Agrario Español, entendido este como un gran conxunto de iniciativas e actuacións produtivas, comercializadoras e empresariais interdependentes O PECAE non é o Plan Estratéxico de CCAE nin o dunha organización ou corporación determinada 24

25 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia O PECAE non debe interferir nos procesos de planificación estratéxica das FUT s nin das distintas comunidades autónomas, nin das cooperativas individuais Pero o PECAE si debe ser marco de referencia, no que deben inscribirse as iniciativas de carácter supra-autonómico. Por tanto, o PECAE debe ser o resultado dun proceso participativo de análise, valoración e agregación ou incorporación desas outras iniciativas de planificación estratéxica Pero en ningún caso cabe confundir ou solapar obxectivos, propostas ou proxectos de planificación correspondentes a niveis ou competencias de planificación diferentes. DIFERENTES NIVEIS POSIBLES DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉXICA NO SISTEMA COOPERATIVO AGRARIO ESPAÑOL PLANS ESTRATÉXICOS DAS COOPERATIVAS DE PRIMEIRO GRAO P. ESTRATÉXICO DO SISTEMA COOPERATIVO AGRARIO AUTONÓMICO PLANS ESTRATÉXICOS DAS COOPERATIVAS DE 2º OU ULTERIOR GRAO POLÍTICAS E PLANS DE CCAA SOBRE COOP. AGRARIAS P. ESTRATÉXICO DO COOPERATIVISMO AGROALIMENTARIO ESPAÑOL PLANS ESTRATÉXICOS DAS FUT s COMO ORGANIZACIÓNS POLÍTICAS E PLANS DO MAPA SOBRE COOP. AGRARIAS PLAN ESTRATÉXICO DE CCAE COMO ORGANIZACIÓN 25

26 capítulo 2. plan estratéxico para o cooperativismo: área de cooperativas agrarias e de explotación común CÓMO SE ELABOROU O PLAN ESTRATÉXICO DO COOPERATIVISMO AGROALIMENTARIO ESPAÑOL Para conseguir a validez universal do Plan Estratéxico, é imprescindible que este recolla e integre, na medida do posible, as distintas propostas ou formulacións de carácter estratéxico existentes nos distintos ámbitos do Sistema Cooperativo Agrario Español: UCAMAN (C. La Mancha) AGACA (Galicia) UCABAL (Baleares) FCAE (Euskadi) UCAN (Navarra) FACA (Aragón) FCAC (Cataluña) FECOAV / UTECO (C. Valenciana) Tamén se analizou o Plan Estratéxico de CCAE como organización autónoma E as análises e proxectos estratéxicos de COGECA (UE) E tamén diferentes estudos, proxectos sectoriais e propostas do propio MAPA, e/ou CCAA, Organismos, Institucións, etc. 26

27 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia EN XERAL, CASE TODAS AS PROPOSTAS DE PLANS ESTRATÉXICOS ANALIZADAS PROPOÑEN PRACTICA- MENTE O MESMO, PERO SÓ CONTEMPLAN UN ÁMBITO AUTONÓMICO COINCIDENCIAS ÁMBITO INTERCOOPERACIÓN VALORES CORPORATIVOS DIMENSIÓN REORDENACIÓN SECTORIAL ACCESO A MERCADOS INTERNACIONALIZACIÓN ESTRUTURAS DE APROVISIONAMIENTO E/OU COMERCIALIZACIÓN BÁSICAS DIVERSIFICACIÓN VALOR ENGADIDO DOS PRODUTOS COMPETITIVIDADE I+D+i FORMACIÓN CAMBIO DE MENTALIDADE EN SOCIOS E CONSELLO REITOR SOAMENTE NA RESPECTIVA CCAA AÍNDA QUE NON SE REFIRAN SOAMENTE A IMPACTOS ECONÓMICOS NA RESPECTIVA CCAA INFORMACIÓN VENDA DIRECTA XESTIÓN EMPRESARIAL COMUNICACIÓN MODELO DE EXCELENCIA LOBBY Etc. É IMPRESCINDIBLE UN MARCO GLOBAL INTEGRADOR 27

28 capítulo 2. plan estratéxico para o cooperativismo: área de cooperativas agrarias e de explotación común ESIXENCIA DE PARTICIPACIÓN E COORDINACIÓN NA DEFINICIÓN E IMPLANTACIÓN DO PLAN ESTRATÉXICO A definición e implantación dunha Estratexia sempre é un proceso Top-Down, inda que baseado na Participación dos implicados na mesma A implantación dun Plan Estratéxico esixe un compromiso total e sen reservas da alta dirección da organización que o vai asumir e desenvolver O anterior é máis complexo cando se trata de definir e implantar un Plan Estratéxico do Sistema Cooperativo Agrario Español, como conxunto Por conseguinte, necesítase un coidadoso proceso de revisión, aprobación e implantación do Plan Estratéxico, baseado nunha máxima participación de todos os axentes involucrados O Plan Estratéxico non será un documento ou feito illado, dun momento determinado; pola contra, debe ser un Proceso Continuo dotado dos necesarios Soportes Estruturais ELEMENTOS SOPORTE DO PLAN, IMPRESCINDIBLES PARA A SÚA POSTA EN MARCHA, VIABILIDADE E EFICACIA PROCESO PREVIO DE ANÁLISE, APROBACIÓN E IMPLANTACIÓN DO PLAN ESTRATÉXICO SISTEMA DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉXICA (PE/ POA/ PAI) SISTEMA DE AVALIACIÓN E XESTIÓN DO PLAN ESTRATÉXICO SOPORTES ESTRUCTURAIS E TÉCNICOS DO PLAN ESTRATÉXICO (Organización, recursos humanos, recursos informáticos, recursos técnicos, etc.) APOIOS INSTITUCIONAIS AO PLAN ESTRATÉXICO (Internos e externos; públicos e privados) COMUNICACIÓN E DIVULGACIÓN DO PLAN ESTRATÉXICO ESTRATEXIA XERAL DE FINANCIAMENTO, COBERTURA DO PLAN ESTRATÉXICO E MARCO DE ACTUACIÓN DOS INSTRUMENTOS DE FINANCIAMENTO A UTILIZAR. 28

29 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia ESTRUTURA E CONTIDO DO PLAN ESTRATÉXICO DO COOPERATIVISMO AGROALIMENTARIO ESPAÑOL MISIÓN, IMAXE, VALORES OBXECTIVOS E METAS CONCRETAS, CUANTITATIVOS E CUALITATIVOS FINS OU OBXECTIVOS ESTRATÉXICOS EIXES ESTRATÉXICOS BÁSICOS LIÑAS ESTRATÉXICAS DE ACTUACIÓN PRIORITARIA ANÁLISE DO CONTORNO PLANS DE ACCIÓN E PROGRAMAS, OPERATIVOS (P/F) AVALIACIÓN DE ACTUACIÓNS E RESULTADOS MEDIDAS DE ACOMPAÑAMENTO E DECISIÓNS CONEXAS (P/F) FEEDBACK 29

30 capítulo 2. plan estratéxico do cooperativismo agrario español A DEFINICIÓN DUNHA ESTRATEXIA PARA O SISTEMA COOPERATIVO AGRARIO ESPAÑOL DEBE BASE- ARSE NUNHA RIGOROSA ANÁLISE DO CONTORNO Dita Análise debe referirse tanto ao CONTORNO EXTERNO do sistema Cooperativo Agrario, como ao propio CONTORNO INTERNO do mesmo (e especialmente ao propio modelo cooperativo agrario existente) Tanto nun coma noutro tema, disponse de infinidade de Diagnósticos, Estudos, Informes, Valoracións, etc. Polo tanto, só hai que revisalos, recollelos e telos en conta (cando proceda) Porén, chama a atención o feito de que, a pesares desa sobreabundancia de Diagnósticos e Análises dos contornos interno e externo do Cooperativismo Agrario Español, aínda non se teña avanzado cara á implantación de plans e/ou medidas de Carácter estratéxico conducentes á adaptación e mellora dun modelo cooperativo considerado por todos como obsoleto e/ou pouco competitivo PARTE SEGUNDA ANÁLISE DO PLAN ESTRATÉXICO PROPIAMENTE DITO Definición de importantes principios básicos : MISIÓN VALORES PERCEPCIÓN/ IMAXE Definición dunha Estratexia do Sistema Cooperativo Agrario como conxunto: OBXECTIVOS ESTRATÉXICOS EIXES ETRATÉXICOS BÁSICOS LÍÑAS ESTRATÉXICAS DE ACTUACIÓN Aplicación e desenvolvemento do Plan Estratéxico PLANS DE ACCIÓN MEDIDAS DE ACOMPAÑAMENTO Proceso de Implantación do Plan Estratéxico MISIÓN DO COOPERATIVISMO AGROALIMENTARIO ESPAÑOL A satisfacción dos seus clientes coa fin de promover e potenciar a Xeración de Riqueza, a Calidade de Vida e a Actividade agroalimentaria dos integrantes do Sistema Cooperativo Agrario Español, asegurando a súa continuidade a largo prazo, así como o seu impacto positivo na sostibilidade e na mellora do territorio. 30

31 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia VALORES QUE DEBEN ASUMIRSE E DEFENDERSE EN TODO O ÁMBITO DO SISTEMA COOPERATIVO AGROALIMENTARIO ESPAÑOL Utilización e potenciación da unión e da asociación, como principal recurso e forza do Sistema Cooperativo Agrario, especialmente a través da colaboración e de alianzas entre as cooperativas. Forte compromiso das cooperativas cos seus socios e co seu contorno, co seu territorio e coa súa produción. Identificación, participación e compromiso dos socios cos obxectivos, estratexias e actuacións das cooperativas e do conxunto do Sistema Cooperativo. Aplicación de modelos de xestión de elevado contido social e ético, independente e compatible á súa vez cunha xestión eficaz, transparente e profesional. Capacidade de ofertar produtos de máxima calidade, garantindo ademais a seguridade alimentaria e o respecto polo medio ambiente. IMAXE OU PERCEPCIÓN QUE DEBE XERAR O COOPERATIVISMO AGRARIO De estruturas empresariais viables, rendibles, ben xestionadas, capaces de adaptarse aos cambios e retos dos mercados. De compromiso, arraigo e eficacia a favor do medio rural e do territorio no que se actúa e opera; e a favor dos produtores agrarios e da súa calidade de vida. De garantes da continuidade e viabilidade da actividade agraria e do emprego no medio rural. De corresponsables no sostemento rural e na defensa medioambiental. De referentes ante os demais axentes e especialmente ante a Administración. De estruturas produtivas, transformadoras e comercializadoras, capaces de ofrecer ao mercado produtos de calidade, sans e seguros, en condicións competitivas. De soportes imprescindibles para a viabilidade dos máis importantes sectores agroalimentarios. De colectivos unidos e fortes, ben vertebrados, que traballan en defensa dos produtos agrarios españois, que dispoñen dunha ampla e diversificada oferta e se basean nuns modelos de comercialización modernos, xustos e eficaces. FINS OU OBXECTIVOS ESTRATÉXICOS do COOPERATIVISMO AGROALIMENTARIO A. Potenciar a RENDIBILIDADE, COMPETITIVIDADE, eficacia investidora e autonomía e independencia financeira como medio de asegurar a xeración de riqueza e emprego e DE REVERSIÓN AO TERRI- TORIO da riqueza xerada, apoiando así a sostibilidade e viabilidade do MEDIO RURAL. 31

32 capítulo 2. plan estratéxico do cooperativismo agrario español B. Evolucionar desde a orientación produción cara a unha clara ORIENTACIÓN MERCADO baseada en capacidade real de competir e nunha máxima eficacia, autonomía comercializadora e máxima captación de valor engadido. C. Asegurar a viabilidade e continuidade do SISTEMA COOPERATIVO AGRARIO e do modelo social que representa, e promover a súa EXPANSIÓN, así como o seu PRESTIXIO, aceptación, valoración e recoñecemento social, económico e sectorial. Todas as liñas de actuación estratéxica e os plans de acción, programas operativos e medidas de acompañamento, derivados de aquelas, valoraranse e seleccionaranse en función da súa contribución ao logro dos fins ou obxectivos estratéxicos sinalados. EIXES ESTRATÉXICOS BÁSICOS Os Eixes Estratéxicos Básicos indican as grandes opcións ou alternativas estratéxicas seleccionadas para garantir o logro dos fins ou obxectivos estratéxicos que debe conseguir o Sistema Cooperativo agrario español. A definición destes Eixes Estratéxicos Básicos pode realizarse segundo diferentes enfoques: Cun enfoque de carácter xeral o transversal Cun enfoque sectorial (p.e.: apoio a determinados sectores) Cun enfoque xeográfico (p.e.: apoio a determinadas zonas) Cun enfoque estrutural (p.e.: apoio a certos tipos de cooperativas) Cun enfoque asociativo (p.e.: apoio a determinadas clases de socios) No presente Plan Estratéxico abórdase exclusivamente a definición de Eixes Básicos segundo un enfoque xeralista e transversal, deixando os demais posibles enfoques a novos desenvolvementos futuros do plan. 32

33 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia EIXES ESTRATÉXICOS BÁSICOS: (I) Consecución dunha DIMENSIÓN COMPETITIVA para os diferentes integrantes do sistema cooperativo agrario español. (II) Mellora continua da COMPETITIVIDADE das cooperativas e dos seus produtos e servizos. ORIENTACIÓN CARA OBXECTIVOS ESTRATÉXICOS A e B A e B (III) Mellora continua do acceso e posicionamento nos MERCADOS e do VALOR ENGADIDO dos produtos das cooperativas. A e B (IV) Potenciación sistemática da COMUNICACIÓN, IMAXE, REPRESENTACIÓN e PROMOCIÓN do cooperativismo. C (V) Potenciación do arraigo, conexión e liderado do sistema cooperativo no medio rural impulsando a diversificación das actividades. (VI) Impulso dun CAMBIO DE MENTALIDADE. Mellora da PROFESIONALIZACIÓN e da GESTIÓN da empresa cooperativa A e C A e B Todas as iniciativas estratéxicas de carácter global e todas as medidas lexislativas e de apoio, de alcance estatal ou suprarexional, ao sistema cooperativo, deberían condicionarse á súa inclusión nun ou varios destes eixes básicos. 33

34 capítulo 2. plan estratéxico do cooperativismo agrario español RELACIÓN DE PLANS DE ACCIÓN PRIORITARIA 1. FORMACIÓN, MENTALIZACIÓN EMPRESARIAL 2. APOIO AO REDIMENSIONAMIENTO ESTRUTURAL 3. APOIO Á MELLORA DA COMPETITIVIDADE 4. PROMOCIÓN, COMUNICACIÓN, INFORMACIÓN E IMAXE PLAN DE ACCIÓN 1º: MENTALIZACIÓN Os obxectivos principais deste plan son: Adaptar o enfoque ou visión de socios, consellos reitores de cooperativas, adecuándoo ás esixencias dos modelos de cooperativismo agrario viables no futuro. Mellorar a formación, cualificación e profesionalidade de todos os axentes responsables da xestión e decisión nas cooperativas. As actuacións prioritarias posibles están en proceso de elaboración. PLAN DE ACCIÓN 2º: REDIMENSIONAMENTO Os obxectivos principais deste plan son: Promover, facilitar e impulsar a mellora da dimensión empresarial promedio das cooperativas como medio de asegurar a súa viabilidade, competitividade e rendibilidade. Promover, facilitar o funcionamento en rede e/ou intercooperación, entre cooperativas agrarias. As actuacións prioritarias posibles están en proceso de elaboración. PLAN DE ACCIÓN 3º: COMPETITIVIDADE Os obxectivos principais deste plan son: Adecuar os produtos á realidade dos mercados e da demanda e avanzar na cadea de valor. Adecuar os sistemas e recursos da produción, comercialización e xestión á realidade dos mercados e da demanda. As actuacións prioritarias posibles están en proceso de elaboración. PLAN DE ACCIÓN 4º: IMAXE E RELACIÓNS Os obxectivos principais deste plan son: Promover a mellora da percepción, notoriedade e imaxe das cooperativas agrarias e da súa contribución á sociedade. 34

35 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Promover e potenciar as relacións institucionais das cooperativas e dos seus órganos vertebradores e, en concreto, impulsar o papel de CCAE como interlocutor, portavoz, lobby e xerador de opinión do colectivo de cooperativas en relación co sector agroalimentario español. As actuacións prioritarias posibles están en proceso de elaboración. PLAN DE ACCIÓN 5º: MEDIDAS DE ACOMPAÑAMENTO Os obxectivos principais deste plan son: Adecuar a actual lexislación sobre cooperativas, adaptándoa ás novs esixencias do contorno en que operan. Identificar, definir e propoñer novas ferramentas de apoio ás estruturas cooperativas que permitan o desenvolvemento dos seus plans e programas. As actuacións prioritarias posibles están en proceso de elaboración. 35

36

37 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia

38

39 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia INTRODUCIÓN A globalización da economía e a concentración dos mercados fan que as sociedades cooperativas se vexan obrigadas a perfeccionar as estruturas para mellorar a súa competitividade. Así mesmo, tamén deben ampliar cada vez máis a oferta de servizos e actividades ós seus socios e seguir traballando a prol da implantación das novas tecnoloxías para responder máis eficazmente ante as necesidades que xurdan. Para lograr estes obxectivos, as cooperativas precisan dunha dimensión óptima, que se pode conseguir a través dos procesos de concentración empresarial que se veñen levando nestes últimos anos. A redución de custes e as economías de escala permiten dar resposta a un mercado que esixe calidade, trazabilidade, seguridade alimentaria e diferenciación dos produtos. Todos estes aspectos iranse analizando no presente estudo. As cooperativas mostrexadas constitúen un fiel reflexo da traxectoria xeral do cooperativismo agrario en Galicia, habida conta dos criterios de selección das súas variables, comentadas no capítulo anterior. O cadro 6 contén unha primeira aproximación dos datos máis significativos da mostra: Cadro 6. Dimensión das cooperativas Variación (%) Nº de cooperativas Nº de socios Media Nº de traballadores Media Facturación (millóns ) Media (millóns ) , , , ,0 10,8 11,7 8,0 263,4 269,10 2,0 4,6 4,7 2,0 Non se producen variacións no número de empresas obxecto de estudo, xa que en 2003 non se levou a cabo ningún proceso de concentración. Así, pois, vólvese analizar un total de 57 sociedades cooperativas agrarias. O número de socios diminúe un 1%. Trátase da 2ª redución que se dá desde que se iniciou a elaboración da serie de informes. O promedio por empresa acada os 229 cooperativistas. O número de traballadores aumenta nun 7,0%. A media por cooperativa case acada os 12 empregados. Neste último quinquenio a cifra de asalariados vén aumentando cada ano 14. Polo que respecta á cifra de das empresas da mostra, acádanse os 269,10 millóns de euros, o que indica unha subida do 2,0%. O promedio facturado por cada unha destas sociedades é de 4,7 millóns de euros. 14 MOUGÁN BOUZÓN, H. (Dir.), VII Informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en Galicia, Santiago de Compostela: AGACA, Dirección Xeral de Relacións Laborais, 2003b, p

40 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia EVOLUCIÓN DA DIMENSIÓN NAS COOPERATIVAS AGRARIAS DA MOSTRA Estudar a evolución da dimensión das cooperativas agrarias da mostra é o obxecto deste apartado, facendo unha análise en función da cifra de socios, do importe da e do número de traballadores da sociedade. Gráfico 6 EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE SOCIOS Nº de cooperativas >300 Número de socios 13 Segundo amosa o gráfico 6, o volume de cooperativistas permanece case inalterado: tan só se produce o transvase dunha empresa entre o primeiro e último tramo. Ao comparar a situación de 1999 coa de 2003, hai que recordar a diminución que se produciu no número inicial de cooperativas estudadas. Foi xa en 2001 cando a mostra se reduciu de 59 a 57, debido ao proceso de fusión no que participaron 3 destas empresas. Gráfico 7 EVOLUCIÓN DA FACTURACIÓN Nº de cooperativas ,6 0,6-2,4 2,4-4,8 4,8-7,2 >7,2 Facturación (Millóns Euros)

41 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia En canto ao importe da por intervalos, non se experimentan cambios transcendentes con respecto ao ano anterior. Como indica o cadro 6, prodúcese un incremento do 2% no total facturado, provocando que se produza unha diminución no segundo e no terceiro intervalo de maior. O tramo con maior número de empresas é o de 0,6-2,4 millóns de euros, onde se sitúan 18 cooperativas (gráfico 7). Unha visión global do gráfico anterior ofrece unha perspectiva positiva: aumenta o número das empresas cooperativas que posúen un maior volume de durante o quinquenio analizado. Así, obsérvase que se dá unha redución de sociedades en todos os intervalos, excepto no tramo que factura máis de 7,2 millóns de euros. Gráfico 8 EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE TRABALLADORES Nº de cooperativas >14 Número de traballadores O gráfico 8 indica que, con respecto ao ano anterior, o maior aumento prodúcese no tramo constituído polas cooperativas que teñen entre 10 e14 traballadores no seu cadro de persoal, mentres que nos intervalos precedentes dáse unha diminución entre 1 e 3 empregados. Na evolución que mostra este gráfico durante os últimos cinco anos, obsérvase unha tendencia cara ao aumento de persoal contratado. Así, os tramos que conteñen unha menor cifra de traballadores redúcense e os de maior número gañan dimensión DISTRIBUCIÓN TERRITORIAL E IMPORTANCIA ECONÓMICA A distribución territorial das sociedades da mostra, entendendo como tal o número de cooperativas que teñen a sede social en cada concello, non experimenta cambios con respecto a 2002: no 80% dos concellos aséntase só 1 sociedade, en sete coexisten 2 entidades e en dous deles aséntanse ata 3. As cooperativas son a solución a moitos dos retos máis importantes que ten que afrontar o tecido empresarial do rural galego no futuro próximo. Son capaces de abrir portas alí onde o modelo capitalista convencional non se demostra axeitado para ofrecer certos servizos ao socio, en concreto, e á sociedade en xeral. 41

42 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia Segundo o directorio de empresas Ardán 15, onde figuran os datos de empresas galegas que tiveron uns ingresos superiores ós no exercicio 2003, e establecendo unha comparativa cos datos que proporcionan as sociedades da mostra, obtense a información do seguinte cadro: Cadro 7. Evolución do ranking de das cooperativas por concello Ranking Nº 1 Ranking Nº 2 Ranking Nº 3 Nº cooperativas Nº concellos A Coruña Lugo Ourense Pontevedra Total O 51% das cooperativas estudadas ocupa un dos tres primeiros postos na clasificación das empresas que posúen unha maior no concello onde se localizan. Isto supón certa diminución con respecto a 2002, pero pódese considerar como leve: tan só 1 sociedade menos. Deste xeito, as sociedades cooperativas da mostra son a primeira ou segunda empresa máis importante no ranking local no 48% dos concellos onde están situadas. En 2003 hai que destacar que as sociedades da mostra estudada sitúanse no primeiro lugar da clasificación local segundo o importe de en 16 concellos, dous dos cales contan ademais con outra cooperativa no segundo posto. Hai 6 concellos onde a cooperativa que está alí enclavada figura como a segunda entidade máis importante, e 7onde ocupan o terceiro posto ACTIVIDADES COOPERATIVIZADAS Tanto o xurdimento como o afianzamento das distintas actividades que desenvolven as sociedades cooperativas agrarias no medio rural é un aspecto positivo que se potencia desde o seo das propias entidades. Sempre constitúen un elemento de profesionalización porque deste xeito vense obrigadas a estar atentas ás necesidades dos seus socios, ás orientacións dos mercados e á traxectoria da competencia. A información recadada sobre as actividades cooperativizadas durante o ano 2003 resúmese no cadro 8. Tamén se apuntan as do ano anterior, a título comparativo, así como a cantidade de socios que as demandan e o número de empregados necesarios para o seu desenvolvemento. Utilízanse datos medios para axustar mellor as interpretacións á realidade. 15 ARDÁN: Galicia Directorio empresas, Vigo: IGAPE, Consorcio Zona Franca de Vigo,

43 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Cadro 8. Evolución do volume de actividades cooperativizadas ACTIVIDADES Nº coop Facturación media Promedio socios Prom. traballadores GDC Leite Fábrica de penso Carne Leite e servizos Carne e servizos Fábrica de penso e servizos Leite, fábrica penso e servizos Leite, carne e servizos Leite, carne, fáb. pensos e serv. Leite, carne, fáb. Pensos, serv. e horta Fábrica penso, servizos e carne Horta Flor Flor e servizos Horta e servizos Horta, flor e servizos Viño, horta e servizos Viño Viño e servizos Total , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,05 A situación descrita pódese considerar pouco variable con respecto ao ano anterior. Durante 2003 dáse un proceso de consolidación das actividades existentes nas sociedades cooperativas, que provocan, como xa se comentou, que a total aumente un 2% e que a cifra de empregados se eleve nun 8%, en relación a Se analizamos os datos medios que figuran na táboa, o conxunto de actividades que posúe a media máis importante volve ser o formado por fábrica de penso, servizos e carne con 19,97 millóns de euros, o que significa un aumento do 5% con respecto ao ano anterior. Tamén posúe o maior número medio de socios (961) e acada unha media de 49 traballadores. É de salientar que a actividade de leite, carne e servizos reduce a súa media nun 29%, con respecto a Por outro lado, a maior diminución no número promedio de socios e de traballadores dáse en viño, horta e servizos (ambos cun 20% menos). Por outra banda, estudando o volume global de por grupos de actividade, de novo leite e servizos é o binomio máis salientable, cun aumento do 5%, con respecto ao ano anterior. O segundo lugar está ocupado por leite, carne, fábrica de pensos e servizos, con algo máis de 55 millóns de, o que implica un aumento do 3%, en relación a Polo que se refire ao número de socios, o paquete de actividades que reúne ao maior número de socios é o de leite, fábrica de pensos e servizos. Xunta a socios, o que significa unha diminución do 5%, con respecto a Segundo o número de traballadores necesarios para cada actividade, en termos globais, o paquete leite, carne, fábrica de pensos e servizos é o conxunto que posúe o cadro de persoal máis amplo (137 empregados), o que supón un aumento do 10%, en comparación con

44 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia Os socios seguen a demandar das cooperativas novas actividades e servizos. Así, no sector gandeiro, o servizo máis solicitado é o de maquinaria (63%), seguido do servizo de substitución (19%) e do veterinario (135). Todas as sociedades están dispostas a levar a cabo as propostas dos socios, se ben, moitas veces o seu número fai inviable o proxecto no curto prazo. A última columna do cadro anterior contén datos sobre o que denominamos Grao de desenvolvemento cooperativo (GDC). Este ratio está formado polo número de traballadores entre o número de socios, é dicir, con cántos asalariados conta a cooperativa por cada socio. Este cociente constitúe, pois, un índice do compromiso económico e social da cooperativa, así como do grao de desenvolvemento do cooperativismo. A media das cooperativas analizadas no estudo sitúase en 0,05, mentres que o promedio de España 16 chega a 0,08. Hai que dicir que o dato español supón o noveno posto en Europa, onde a media chega a 0,10 traballadores por socio. Chegados a este punto tamén se pode falar do peso que ten cada actividade no total da (cadro seguinte). Así, no sector gandeiro, a actividade con maior importancia é o leite (36% do total facturado), seguido da fabricación de penso (24%) e da tenda agraria (22%). Cadro 9. Peso específico de cada actividade con respecto á global (promedios) Leite Carne Fábrica Tenda Serv. Viño Horta Flor Outras penso agraria Técnicos Gandería Horta Viño Media 36% 10% 24% 22% 7% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 11% 0% 2% 57% 23% 7% 0% 0% 0% 1% 0% 99% 0% 0% 0% 25% 7% 17% 18% 5% 11% 11% 5% 2% No sector de horta, onde se inclúen as cooperativas dedicadas á horta e tamén á flor, a o montante final de está moi repartido: o 57% do facturado corresponde a horta e o 23 % a flor, sendo o 22% correspondente á tenda agraria. No sector de viño, pola contra, o 99% da vén dado pola elaboración de caldos, e só o 1% se reserva para a tenda agraria ASPECTOS MÁIS RELEVANTES DA ESTRUTURA SOCIETARIA Baixo este título englóbanse tódolos aspectos relativos ao socio, ao presidente, ao consello reitor e ao xerente dunha cooperativa: xénero, idade, estudos, antigüidade no cargo e cómo se xestiona a asemblea xeral. En posteriores epígrafes, analízase o emprego, a formación e as relacións destas sociedades coas distintas administracións e organismos públicos. 16 Baamonde Noche, Eduardo, Presidente COGECA. Seminario El cooperativismo agrario en la Unión Europea, Madrid, noviembre

45 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia O socio Polo que respecta á media dos socios por cooperativa en 2003: cada empresa conta con 229 cooperativistas, un 1% menos que no ano anterior. O gráfico 9 indica que a evolución ao longo do período experimentou variacións: desde 1999 a 2003, o número medio de socios das sociedades vitivinícolas reduciuse nun 9,5%, nas hortoflorícolas non houbo variación e nas gandeiras aumentou en case un 3%. Con respecto a 2002, as sociedades dedicadas á gandería seguen reunindo ao 76% dos socios totais analizados, as de viño ao 19% e as hortoflorícolas ao 5% restante. Gráfico 9 EVOLUCIÓN DOS SOCIOS SEGUNDO ACTIVIDADE 5% 5% 5% 5% 5% 21% 21% 19% 19% 19% 74% 74% 76% 76% 76% Gandería Horta-Flor Viño É interesante facer un cruce destes datos coa información estatística que existe ao respecto sobre o total da poboación ocupada no agro galego 17. En 2003 prodúcese unha redución do 5,87%, con respecto ao ano anterior, no número de empregados na agricultura en Galicia (gráfico 10). Ao longo do período analizado o emprego agrícola gandeiro total vai diminuíndo, mentres que o número de socios do movemento cooperativo aumenta, coa única excepción deste último ano (1% menos). No gráfico 10 ilústrase a evolución do número de ocupados na agricultura xunto co número de socios das cooperativas da mostra ao longo do período Salvando as posibles, pero pequenas, distorsións metodolóxicas que se poidan dar nos datos de 2003, obsérvase que a marcada progresión descendente é moito máis marcada na evolución da poboación ocupada agraria en Galicia, que no número de cooperativistas. 17 Estimación feita para o sector agrario a partires do dato global de agricultura e pesca. IGE. 45

46 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 10 EVOLUCIÓN DA OCUPACIÓN AGRARIA EN GALICIA E Nº DE SOCIOS DAS COOPERATIVAS AGRARIAS Socios Coop. Mostra Ocupación Agraria en Galicia Dado que o número de socios total da mostra redúcese pouco en 2003, as variacións producidas en función da actividade da cooperativa son pouco significativas, inda que cabe salientar que as sociedades dedicadas á horta son as que máis diminuíron, case un 7%, con respecto ao ano anterior. Polo que respecta ao xénero dos socios (gráfico 11), seguen predominando os cooperativistas varóns, cun 55% do total. Gráfico 11 EVOLUCIÓN DOS SOCIOS POR XÉNERO 44% 44% 44% 46% 45% 56% 56% 56% 54% 55% Varón Muller O envellecemento da poboación rural faise presente un ano máis nos datos do presente Informe: a idade máis frecuente dos socios das cooperativas da mostra sitúase no tramo de anos (gráfico 12), e o tramo de máis de 55 anos acada o 27% do total (2 puntos máis que o ano anterior). O intervalo de menos de 40 anos diminúe 2 puntos porcentuais e os mozos seguen buscando alternativas ao campo. 46

47 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 12 EVOLUCIÓN DOS SOCIOS SEGUNDO IDADE 3% 3% 4% 3% 2% 25% 27% 30% 28% 26% 25% 24% 25% 24% 27% 47% 46% 41% 45% 45% <25 anos anos anos > 55 anos Así, pois, a radiografía do cooperativista agrario en 2003 non é diferente da dos outros anos: varón cunha idade media de 40 a 55 anos. Realizando un cruzamento de datos entre a actividade da entidade e o xénero dos seus socios, obtense aproximadamente a mesma información que en 2002: as mulleres teñen unha presenza maioritaria nas cooperativas de horta e flor (65%), mentres que en gandería e viño teñen menor representación (41 e 38%, respectivamente). O gráfico 13 mostra a evolución experimentada durante o último quinquenio polo xénero feminino en relación á actividade económica que desenvolven. Dáse un descenso de 2 puntos porcentuais na porcentaxe de horta flor. O resto continúa igual que no ano 2002: 41% en gandería e 38% nas vitivinícolas. Gráfico 13 EVOLUCIÓN DOS SOCIOS MULLERES SEGUNDO ACTIVIDADE 41% 40% 38% 41% 41% 34% 36% 39% 38% 38% 63% 64% 68% 67% 65% Gandería Horta-flor Viño 47

48 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia Ao poñer en relación o tamaño da cooperativa e o xénero dos socios (gráfico 14) obsérvase que as cooperativas que teñen entre 121 e 300 socios posúen a maior cantidade de mulleres (51%) fronte ás de máis de 300 socios, que quedan no 37%. A evolución ao longo dos anos permite ver que a porcentaxe feminina no último trienio é bastante oscilante e que neste último bienio o intervalo que aumenta é o de socios (5 puntos porcentuais). Sen embargo, as cooperativas máis grandes, de máis de 300 socios, diminúen a participación feminina, nun 4%: Por outro lado, as sociedades que teñen menos de 120 socios, tamén neste ano 2003 sofren un pequeno descenso quedando no 48% no primeiro intervalo e 45% no segundo intervalo. Gráfico 14 DISTRIBUCIÓN DOS SOCIOS MULLERES SEGUNDO NÚMERO DE SOCIOS 46% 47% 49% 54% 48% 44% 42% 39% 46% 45% 47% 46% 48% 46% 51% 39% 40% 42% 41% 37% 4-45 socios socios socios >300 socios Tamén resulta interesante analizar a relación que hai entre a actividade realizada pola cooperativa e a idade dos seus socios. A súa evolución ao longo do último quinquenio figura no seguinte cadro: Cadro 10. Distribución dos socios por idades (en %) Gandería Horta-flor Viño Gandería Horta-flor Viño Gandería Horta-flor Viño Gandería Horta-flor Viño Gandería Horta-flor Viño < 25 anos > 55 anos % 24% 50% 22% 1% 34% 45% 21% 1% 11% 35% 53% % 28% 49% 19% 2% 33% 40% 25% 1% 8% 36% 56% % 30% 43% 22% 2% 40% 39% 19% 1% 13% 32% 54% % 26% 48% 22% 2% 44% 38% 16% 1% 11% % 52% 3% 26% 49% 22% 1% 34% 33% 31% 1% 8% 40% 52% 48

49 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia As cooperativas vitivinícolas posúen a porcentaxe máis elevada de socios maiores de 40 anos, 92%, o que supón un incremento de 3 puntos porcentuais, en relación a Sen embargo, hai que dicir que o aumento corresponde ao tramo anos. A cantidade de xente nova nesta actividade é a máis baixa dos tres sectores: só o 9% ten menos de 40 anos. As sociedades gandeiras tamén soben a súa porcentaxe de socios maiores de 40 anos, concretamente en 1 punto porcentual, resultado do incremento do intervalo anos. O sector hortoflorícola continúa tendo a maior cantidade de socios por debaixo da corentena, se ben, diminúe 11 puntos porcentuais, con respecto a 2002, acadando o 35%. Segundo os resultados extraídos, estas cooperativas son as que contan con máis mulleres socias e tamén con máis xente nova. O cadro 11 proporciona información sobre a evolución da idade dos socios en función do tamaño da cooperativa. Obsérvase que as entidades máis pequenas son as que aumentan en maior medida a súa porcentaxe de socios maiores de 55 anos (11 puntos porcentuais desde 1999 a 2003). Cadro 11. Distribución dos socios por idades segundo rango de socios (promedios) Ano 1999 Ano 2000 Ano 2001 Ano 2002 Ano 2003 Ano 1999 Ano 2000 Ano 2001 Ano 2002 Ano 2003 Rango de socios 4-45 socios socios < 25 anos > 55 anos < 25 anos > 55 anos 1% 28% 48% 24% 3% 26% 50% 21% 1% 30% 43% 26% 4% 34% 46% 16% 1% 39% 29% 31% 3% 31% 48% 18% 1% 41% 32% 26% 2% 28% 53% 17% 0% 31% 33% 35% 1% 22% 56% 22% socios >300 socios < 25 anos > 55 anos < 25 anos > 55 anos 4% 26% 48% 23% 4% 18% 42% 36% 4% 26% 47% 23% 5% 16% 43% 37% 6% 28% 46% 20% 4% 27% 35% 34% 4% 26% 49% 21% 4% 24% 39% 33% 4% 26% 47% 23% 3% 27% 38% 32% Os órganos sociais Neste epígrafe descríbense as características máis salientables con respecto á celebración das asembleas, a composición do consello reitor e as figuras do xerente e o presidente. Diminúe a porcentaxe de asistencia ás asembleas A porcentaxe de asistencia ás asembleas celebradas nas sociedades cooperativas diminúe por terceiro ano consecutivo (cadro 12). En 2003 cae 3 puntos porcentuais, ata o 50%, con respecto a Se ben acode aproximadamente a metade dos socios, cada vez son menos os cooperativistas que participan nestes actos. A asistencia só aumenta no sector de horta - flor, 7 puntos porcentuais máis que no ano anterior. En 2002 tamén eran estas sociedades as que contaban coa maior asistencia. Por outra banda, en 2003 volve producirse un aumento no número de asembleas realizadas nas cooperativas da mostra, sen embargo, apenas se percibe como tal: soamente sobre 11 centésimas. Así, pois, pode dicirse que a cantidade de xuntas que se celebran anualmente non experimenta grandes variacións. 49

50 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia Cadro 12. Características da Asemblea Xeral (valores medios) Asemb/Coop %Asistencia Asemb/Coop %Asistencia Gandería Horta-flor Viño Total 2,20 51% 2,05 45% 2,18 63% 4,09 70% 3,67 48% 2,17 46% 2,35 53% 2,46 50% Analizando o último quinquenio (gráfico 15) obsérvase a seguinte evolución na asistencia asemblearia: en 1999 é do 58%, en 2000 acada o seu máximo (64%), en 2002 sitúase no 53% e no 2003 baixa ata o 50%. Polo que respecta ao número de xuntas celebradas, vénse percibindo certa tendencia á alza nos últimos anos. Gráfico 15 EVOLUCIÓN DAS CARACTERÍSTICAS DA ASEMBLEA 2,17 2,03 2,3 2,35 2,46 58% 64% 57% 53% 50% Asemblea/Cooperativa % Asistencia O gráfico 16 tamén achega información acerca destes parámetros, pero poñéndoos en relación co tamaño da cooperativa segundo o número de socios. Deste xeito, apréciase que o número de asembleas por cooperativa diminúe en todos os tramos, excepto no segundo intervalo, que duplica a súa cifra. No referente á porcentaxe de asistencia, tamén diminuíu en todas as situacións, agás no segundo tramo, onde aumenta en 6 puntos porcentuais. Nos últimos cinco anos non se pode falar de tendencia porque a evolución descrita por ambas variables presenta moitas oscilacións. 50

51 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 16 EVOLUCIÓN DAS CARACTERÍSTICAS DA ASEMBLEA XERAL SEGUNDO NÚMERO DE SOCIOS ,00 2,00 3,00 2,90 2,50 1,75 2,25 2,40 2,06 2,00 2,32 2,56 2,47 2,29 1,69 1,69 1,86 1,62 2,79 3,63 Asemb/Coop % Asist Asemb/Coop % Asist Asemb/Coop % Asist Asemb/Coop % Asist 4-45 Socios Socios Socios >300 Socios O gráfico 17 ilustra a información procedente de cruzar estas dúas variables co volume de anual das cooperativas estudadas. Así, o máis salientable, con respecto a 2002, é o incremento da cifra media de asembleas no primeiro tramo, que cuadriplica a súa porcentaxe. Tamén é de destacar que o resto dos intervalos sofren baixadas. Polo lado da asistencia, diminúen as porcentaxes en todas as situacións, excepto no tramo de 2,4-4,8 millóns, onde se incrementa en 10 puntos porcentuais. Gráfico 17 CARACTERÍSTICAS DA ASEMBLEA XERAL SEGUNDO INTERVALO DE FACTURACIÓN ,90 2,36 2,7 2,7 2,15 2,12 2,56 2,78 2, ,18 2,00 2,20 2,00 1,8 1,91 2,30 1, ,3 2,80 1,63 2,00 1,89 1, , ,6 Asemb/Coop % Asist Asemb/Coop % Asist Asemb/Coop % Asist Asemb/Coop % Asist Asemb/Coop % Asist 0-0,6 mill. 0,6-2,4 mill. 2,4-4,8 mill. 4,8-7,2 mill. 7,2 mill. 51

52 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia Estabilidade nas variables relativas ao consello reitor O cadro 13 indica que o número medio de conselleiros por sociedade ascende a 8. Onde máis hai é no sector vitivinícola (11 membros). No que respecta á idade, dáse unha media de 43 anos, sendo as cooperativas de viño as que posúen o consello reitor de maior idade (55 anos de media). As entidades que realizan máis reunións ao ano son tamén as de viño, xunto coas gandeiras, cun promedio de 13, sendo a media global de 12 xuntanzas anuais. Polo que se refire ao número de socios que representa cada conselleiro, as cooperativas hotoflorícolas acadan soamente a decena, mentres que a media se sitúa en 31. Cadro 13. Características do Consello Reitor (Valores medios) Nº Consell./coop. Idade Nº reunións/ano Nº socios/conselleiro Gandería Horta-Flor Viño Media Compróbase no gráfico 18 que non se advirten variacións significativas en relación cos aspectos analizados no consello reitor das cooperativas da mostra neste último bienio. Gráfico 18 EVOLUCIÓN DAS VARIABLES RELATIVAS AO CONSELLO REITOR Nº Conselleiros / Coop. Nº Reunións / Ano Nº Socios / Conselleiro 52

53 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia O gráfico 19 indica que tampouco se dan cambios en 2003 no que respecta ao nivel de estudos dos compoñentes da xunta reitora. Posúe estudos básicos o 72% do total, fronte a só o 7% de estudos superiores. Gráfico 19 EVOLUCIÓN DO NIVEL DE ESTUDOS DO CONSELLO REITOR 13% 11% 22% 22% 21% 6% 7% 6% 6% 7% 1% 3% 0% 0% 0% 80% 79% 73% 73% 72% Básico FP - Bacharelato Superior Outros Facendo esta análise por actividades, o gráfico 20 indica que a maioría dos membros reitores con estudos superiores forma parte de cooperativas dedicadas á produción e comercialización de viño (17%), fronte ás do sector hortoflorícola que só contan cun 6% de universitarios ou ás gandeiras (5%). En definitiva, son as vitivinícolas as que contan co consello reitor cuxos estudos son de maior nivel académico. Gráfico 20 NIVEL DE ESTUDOS DO CONSELLO REITOR SEGUNDO ACTIVIDADE % 5% 0% 18% 6% 0% 21% 17% 0% 73% 76% 62% Gandería Horta-Flor Viño Básico FP-Bacharelato Superior Outros 53

54 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia A renovación dos membros do consello reitor en 2003 non presenta cambios con respecto ao ano anterior. A información que proporciona o cadro 14 revela que o 29% das sociedades da mostra renovan a súa xunta reitora en O tipo de renovación máis utilizado é a parcial (64%) e resultan renovados unha media de 6,1 membros, dos cales 4,3 son conselleiros reelixidos. Cadro 14. Tipo de renovación do Consello Reitor (Valores medios) Renovación do CR Nº membros do CR Coop que renovan CR Total Parcial Renovados Reelixidos Gandería Horta-Flor Viño Media 32% 25% 75% 6,0 4,1 20% 40% 60% 5,1 3,0 17% 100% 0% 9,0 9,0 29% 36% 64% 6,1 4,3 Sen cambios na figura do presidente Os aspectos máis relevantes que rodean á figura do presidente indícanse nos seguintes cadros e gráficos. Non se observan grandes diferenzas coa información obtida en A idade media pasa a ser de 52 anos en 2003 e antigüidade sitúase en 7 anos. (gráfico 21). Gráfico 21 EVOLUCIÓN DAS VARIABLES RELATIVAS Ó PRESIDENTE Idade Antigüidade 54

55 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia O cadro 15 apunta que a idade máis elevada téñena tanto os presidentes das cooperativas vitivinícolas como os das gandeiras (2 anos máis que a media). Con respecto ao nivel de estudos só unha porcentaxe moi reducida posúe estudos universitarios (16%), cuxa presenza é altamente significativa nas sociedades do sector do viño. A maioría (54%) conta con estudos básicos. Cadro 15. O Presidente (Valores medios) Características Nivel de estudos Idade Antigüidade Básico FP-Bacharelato Superior Gandería Horta-Flor Viño Media % 38% 10% % 18% 18% % 0% 75% % 30% 16% Seguindo a evolución da variable estudos (gráfico 22), non parece que se vaian dar cambios nun futuro próximo: o nivel medio da formación básica é moi elevado, sempre a partires do 54%, mentres que a universitaria sitúase arredor do 15-16%. Gráfico 22 EVOLUCIÓN DO NIVEL DE ESTUDOS DO PRESIDENTE 22% 28% 25% 25% 30% 17% 16% 15% 15% 16% 61% 57% 60% 60% 54% Básico FP-Bacharelato Superior Continúa o estancamento na das cooperativas sen xerente Non tódalas cooperativas confían na necesidade de contar cun xerente para a administración da empresa. Sen embargo, os datos que ano a ano arrastran os sucesivos Informes indican que tal vez se poida establecer unha relación directa, inda que non exclusiva, entre a existencia dun xerente e o maior volume de. Así, o gráfico 23 indica que segue aumentando o importe facturado polas entidades con xerente (6,1 millóns de euros en 2003), fronte ao estancamento do último trienio daquelas que non dispoñen deste profesional específico. 55

56 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 23 EVOLUCIÓN DA FACTURACIÓN EN FUNCIÓN DA XERENCIA (Fact. media por coop. en mill. ) 4,5 4,9 5,7 5,8 6,1 1,2 1,3 1,3 1,3 1,3 Cooperativas con Xerente Cooperativas sen Xerente O 72% das sociedades da mostra teñen xerente. A súa idade media é de 40 anos e levan arredor de 9 anos no posto. Como indica o cadro 16, o nivel de estudos dos xerentes é xusto o inverso ao que acontecía no caso do presidente e demais membros do consello reitor: hai un 59% de profesionais con estudos universitarios (medios e superiores). As cooperativas vitivinícolas continúan sendo as de maior número de xerentes con cualificación académica (75%) Cadro 16. O Xerente (Valores medios) Gandería Horta-Flor Viño Media Características Nivel de estudos Idade Antigüidade Superior Medio FP-Bacharelato % 19% 39% % 0% 67% % 0% 25% % 15% 41% A evolución do nivel de estudos xerencial segue a ser positiva, a pesares de que en 2003 non hai cambios significativos, tan só pequenas variacións. 56

57 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 24 EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE TRABALLADORES Nº de cooperativas >14 Número de traballadores ASPECTOS LABORAIS Aumento da cifra de emprego global Neste último ano a cifra de emprego global das cooperativas estudadas pasa dos 619 traballadores directos de 2002 aos 664 de Isto supón un incremento do 7% e un promedio por cooperativa de case 12 empregados. A situación laboral que ofrecen as cooperativas da mostra é moi positiva: analizando o último quinquenio 18 obsérvase que o número de traballadores aumenta un 33%. É significativo que desde 1999 ata 2003 as cooperativas analizadas proporcionaron emprego directo a 166 persoas máis. O gráfico 25 ilustra a evolución do emprego medio acadado polas sociedades do Informe durante o período Presenta unha tendencia ascendente máis acentuada a partir do ano 2000, data que coincide cos procesos de concentración que afectaron a algunhas das cooperativas da mostra e que de cotío veñen acompañados de ampliación de servizos e actividades e tamén de incremento do cadro de persoal. 18 MOUGÁN BOUZÓN, H. (Dir.), Op. cit.,2004, p

58 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 25 EVOLUCIÓN DO EMPREGO MEDIO POR COOPERATIVA 12,0 11,5 11,0 10,5 10,0 9,5 9,0 8,5 8,0 7,5 7,0 11,7 10,8 9,98 8,8 8,4 O gráfico 26 reflicte a comparación entre as variacións acontecidas no emprego na economía galega e as experimentadas no das cooperativas estudadas durante o último quinquenio. O ano 2000 móstrase como un gran punto de inflexión para ambas series de datos: o emprego na economía galega 19 sofre un importante descenso ata acadar cotas negativas en 2001, que despois se ve algo recuperado no ano 2002 e no 2003 (1,6%). As entidades estudadas disparan a súa cifra de emprego en 2001, diminuíndo en 2002 e 2003 ata os 7,3%. Gráfico 26 % VARIACIÓN DO EMPREGO NAS COOPERATIVAS E NA ECONOMÍA GALEGA ,8 8,8 7,3 4,2 4,0 3,1 3,6 1,7 1,6-0,2 Galicia Cooperativas da mostra 19 Datos do INE EPA. 4º trimestre. Dado que os datos que se empregan son diferentes en canto ao tamaño da mostra, as comparacións establecidas deben tomarse con certa relatividade. 58

59 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Forte aumento do emprego medio na cooperativas de horta-flor O emprego medio xerado en función da actividade á que se dedica a cooperativa compórtase no ano 2003 da forma que se indica no gráfico 27: en as cooperativas que máis emprego xeran son as de horta e flor, pois pasan de 93 a 102 traballadores (variación de case o 10%), un incremento positivo, a pesar de que é menor que no bienio anterior. A continuación sitúanse aquelas cuxa actividade principal é a fabricación de penso 20, que contaban con 329 empregados en 2002 e acadan os 355 en 2003 (variación de case o 8%). É importante resaltar que as sociedades de produción e comercialización de viño experimentan unha variación positiva de algo máis do 5%, despois da diminución do bienio anterior. Gráfico 27 EVOLUCIÓN DO EMPREGO SEGUNDO ACTIVIDADE -15,46% -6,67% -5,00% 10,00% 13,06% 5,63% 3,52% 3,98% 0,00% 9,76% 13,03% 12,64% 11,11% 8,02% 11,90% 7,19% 7,90% 9,68% 5,26% 32,86% % Variación % Variación % Variación % Variación % Variación Gandería Só fábrica penso Horta-flor Viño Como xa se comentou, o emprego medio global aumenta con respecto ao ano anterior nun 8%, correspondéndolle arredor de 12 traballadores a cada cooperativa estudada. Poñendo isto en función do sector no que opera a sociedade (gráfico 28), obsérvase que o grupo das gandeiras que se dedican fundamentalmente á fabricación de penso son as que acadan a cifra de emprego medio máis elevada (19,7 empregados). Ademais, a súa evolución no último quinquenio segue unha tendencia á alza: contratouse unha media de 6,5 persoas desde 1999 a As cooperativas de viño tamén acadan en 2003 un promedio importante de man de obra (case 17 persoas). As entidades coa media laboral máis baixa son, de novo, as hortoflorícolas (9,2 traballadores). 20 Cando se fai referencia ao sector da gandería téñense en conta tódalas cooperativas deste sector, incluíndo as que teñen fábrica de pensos. 59

60 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 28 EVOLUCIÓN DO EMPREGO MEDIO POR COOPERATIVA 13,7 13,2 6,8 6, ,7 6,8 8,4 16,7 16,3 10,0 6,5 18,3 15,8 10,8 8,5 19,72 16,67 11,55 9,27 Gandería Só fábrica penso Horta-Flor Viño As cooperativas con máis traballadores son as que máis medran O gráfico 29 indica que cantos máis traballadores ten a cooperativa, maior aumento se produce na súa cifra media de emprego. Así, as sociedades con máis de 14 persoas no seu cadro de persoal acadan un promedio de case 38 asalariados, o que supón un incremento de 2 individuos en 2002, por termo medio, con respecto ao ano anterior. Analizando a evolución deste grupo ao longo do quinquenio, obsérvase que as variacións que experimentan son máis significativas cás dos outros intervalos. Gráfico 29 EVOLUCIÓN DO NÚMERO MEDIO DE TRABALLADORES POR COOPERATIVA ,2 1,9 1,9 1,9 2,0 7,2 7,2 6,9 6,8 6,6 11,8 12,0 12,0 12,1 11,9 28,5 29,3 33,8 35,7 38,4 De 0 a 4 trab. De 5 a 9 trab. De 10 a 14 trab. Máis de 14 trab. 60

61 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia As cooperativas con máis socios son as que máis crecen Segundo o gráfico 30, o máis significativo con respecto ao ano anterior atópase nas cooperativas con máis de 300 socios, que experimentan un novo incremento (do 9%). O resto dos intervalos non experimentan variacións significativas, agás o conxunto das sociedades de menor tamaño, que diminúe o seu cadro de persoal nun 3%. Observando a evolución ao longo dos cinco anos analizados, obsérvase que as empresas máis grandes son as que posúen a tendencia ao crecemento máis acentuada. Gráfico 30 EVOLUCIÓN DO EMPREGO MEDIO SEGUNDO NÚMERO DE SOCIOS (Trab./Coop.) 7,5 5,9 8,0 9,1 8,8 4,4 4,5 4,5 4,6 4,5 7,1 7,5 8,7 9,4 11,2 16,1 17,1 19,8 21,5 23, socios socios socios >300 socios Incremento do emprego medio en tódalas áreas Segundo as áreas de traballo comunmente existentes nunha sociedade cooperativa, obsérvase no gráfico 31 que en 2003 continúase coa tendencia ao aumento en todos os departamentos, excepto no de administración, que presenta unha diminución pouco significativa. 61

62 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 31 EVOLUCIÓN DOS TRABALLADORES SEGUNDO ACTIVIDADE PRODUTIVA 5,34 6,60 2,12 1,80 2,18 10,45 11,66 4,20 2,12 4,70 2,27 5,41 2,39 5,55 5,04 Administración Produción Comercialización O cadro de persoal máis amplo, o 50% do número total de traballadores, volve atoparse no departamento de produción que acada un promedio de 11,66 asalariados. O 22% do total pertence á área de administración, con 5 persoas de media, e o 28% restante englóbase na sección comercial, que dispón de 6,6 empregados por cooperativa. Emprego fixo: continúa sen medrar Por segundo ano consecutivo, o número de contratacións fixas efectuadas polas cooperativas da mostra volve diminuír, despois de vir medrando desde 1997 a A redución que se produce é do 8%, sen embargo, a porcentaxe de contratos fixos segue sendo superior á dos eventuais: 65% fronte ao 35%, respectivamente. Gráfico 32 EVOLUCIÓN DO TIPO DE CONTRATO DE TRABALLO 26,91% 26,83% 28,47% 28,76% 34,64% 73,09% 73,17% 71,53% 71,24% 65,36% Fixos Eventuais 62

63 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Segundo a actividade que desenvolve a cooperativa, son as gandeiras as sociedades que maior porcentaxe de emprego fixo xeran: un 71%, inda que isto supón un descenso con respecto ao ano anterior de 4 puntos porcentuais. As que presentan menor cantidade de emprego permanente son as que se dedican á produción e comercialización de viño (69%), cando nos dous anos anteriores eran as que contiñan o maior número de indefinidos. Maior volume de, máis contratos fixos En 2003, as cooperativas que máis volume de presentan son as que maior cantidade de contratos fixos realizan. Neste caso atópanse aquelas sociedades que facturan entre 4,8 e 7,2 millóns de euros, cuxa porcentaxe de emprego indefinido acada o 76% do total. Polo tanto, pódese dicir que as entidades que posúen o maior importe de 21 contratan ao 64% dos traballadores da mostra, e ademais, ese emprego contén unhas porcentaxes moi elevadas de traballo fixo (74%). Continúa o aumento na cifra media de emprego indirecto En 2003 volve producirse certo incremento no número medio de traballadores indirectos: pásase de 10,54 a 12,43 empregos. Isto significa que as cooperativas da mostra traballan cunha media de case dúas de empresas e/ou autónomos externos que no ano anterior. O gráfico 33 ilustra esta situación facendo grupos segundo a actividade económica máis importante desenvolvida na cooperativa. Así, obsérvase que o maior número de traballadores auxiliares vólvese atopar na fabricación de pensos (10,88 empregos por entidade) e a cifra máis reducida nas sociedades hortoflorícolas (3,67 postos de traballo). Gráfico 33 EVOLUCIÓN EMPREGO INDIRECTO XERADO POLAS COOPERATIVAS DA MOSTRA 3,3 3,1 2,7 2,7 3,67 5,0 5,5 6,3 6,1 6,8 4,5 4,5 6,8 6,0 6,2 8,2 8,8 9,7 9,2 10,8 Gandería Só fábrica pensos Horta-Flor Viño 21 Máis de 4,8 millóns de euros. 63

64 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia FORMACIÓN SOCIAL Aumento no número de cursos, diminución no de charlas En 2003, prodúcese a situación contraria á do ano anterior no que se refire aos aspectos formativos das cooperativas da mostra: dáse maior número de cursos, tanto de 250 horas coma de curta duración, e celébrase menor cantidade de charlas técnicas e conferencias. Unha explicación a estas variacións pode ser que remataron os cursos de 2002, iniciados en 2001, e deuse comezo a nova formación en O cadro 17 indica que aumenta tanto o número de cooperativas onde se imparten as accións formativas como a propia cantidade de cursos. En comparanza co ano anterior 22, no caso de cursos curtos 23, o incremento cífrase no 56 e 86%, respectivamente, mentres que nos de longa duración, aumenta no dobre en ambos casos. O signo contrario dáse no caso da organización de conferencias e charlas técnicas sobre temas sectoriais, onde a cifra de entidades aumenta nun 17% e a de accións formativas diminúe en torno a un 17%, en relación a Cadro 17. Desenvolvemento de actividades formativas (I) (valores absolutos) Cursos de 250 horas Cursos curta duración Conferencias e charlas Nº coop Nº cursos Nº coop Nº cursos Nº coop Nº charlas Gandería Horta-Flor Viño Media O cadro 16 tamén indica que as cooperativas vitivinícolas son as únicas que non organizan cursos longos neste ano, e tamén son as que menor presenza teñen na celebración de cursos de curta duración, por segundo ano consecutivo, inda que o máis probable é que esta situación derive de causas puramente conxunturais. O número de alumnos aumenta, tanto en nos cursos coma nas conferencias e charlas (gráfico 34). No caso dos cursos máis longos, dáse unha subida de máis do dobre, e nas accións formativas curtas aumenta un 28%, con respecto ao ano anterior. A cifra de alumnado aumenta un 8% nas conferencias e charlas técnicas. 22 MOUGÁN BOUZÓN, H. (Dir.), VIII Informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en Galicia, Santiago de Compostela: AGACA, Dirección Xeral de Relacións Laborais, 2003b, p A maioría deses cursos realizados en colaboración coa Unión de Cooperativas Asociación Galega de Cooperativas AGACA. 64

65 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 34 EVOLUCIÓN DO Nº DE ALUMNOS DAS ACTIVIDADES FORMATIVAS Cursos de 200 Horas Cursos de curta duración Conferencias e charlas Un aspecto importante que se desprende do cadro 18 é o que se refire á porcentaxe de participación, é dicir, do total de socios que conforman a sociedade cooperativa cántos acoden finalmente ao curso ou charla en calidade de alumnos. Cadro 18. Desenvolvemento de actividades formativas (II) (valores absolutos) Cursos de 250 horas Cursos curta duración Conferencias e charlas Nº socios Nº alumnos % Part. Nº socios Nº alumnos % Part. Nº socios Nº alumnos % Part. Gandería Horta-Flor Viño Media % % % % % % % % % % % As accións formativas de máis de 250 horas posúen a porcentaxe de asistencia máis baixa (2%). Os cursos de curta duración acadan o 14% e as conferencias e charlas chegan ao 13%. En ningún caso se pode falar de niveis participativos elevados, pero hai que ter en conta as circunstancias propias do sector agrario, cos agricultores e gandeiros sempre pendentes de factores que escapan ao seu control (por exemplo, a influencia das condicións meteorolóxicas no momento do ciclo produtivo) e que limitan moito a dispoñibilidade do seu propio tempo. Isto tamén explica que a relación duración da acción/asistencia case sempre camiñen en sentido inverso AS SOCIEDADES COOPERATIVAS E AS SUBVENCIÓNS O cadro 19 mostra a información máis relevante con respecto ás axudas procedentes das distintas administracións en 2003 destinadas ao movemento cooperativo, vinculadas á mostra. Con respecto ao ano anterior, a porcentaxe de cooperativas que solicitan subvencións en 2003 aumenta 7 puntos porcentuais, acadando o 67%. A cifra total demandada aproxímase aos 4,5 millóns de euros, o que supón o 15% menos que en O investimento realizado é de 6,69 millóns de euros, que significa un 18% menos que no ano anterior. Polo lado das concesións, o importe total ascende a 2,91 millóns de euros, un 13% 65

66 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia menos que no período anterior, cun promedio de 51 mil euros por empresa. A porcentaxe do concedido sobre o investimento que finalmente se realiza diminúe 16 puntos porcentuais, con respecto a 2002, o que implica que en 2003 se auxilia o 44% do investimento acometido. Este aspecto amplíase no último cadro deste apartado. Cadro 19. Axudas das administracións (Valores absolutos en miles de ) %Coop. Inves. realiz. Importe solicitado Importe concedido %Concedido s/invest Gandería Horta-Flor Viño Media 70% 6.126, , ,84 42% 64% 451,35 445,24 258,44 57% 50% 73,52 38,08 47,29 64% 67% 6.685, , ,20 44% A evolución destas magnitudes ilústrase no gráfico 35. En 2003 séguese dando a tendencia á alza que se iniciara en 1998 no importe investido polas cooperativas da mostra, se ben diminúen as cantidades solicitadas para este fin e tamén as axudas concedidas. Gráfico 35 EVOLUCIÓN DAS AXUDAS DAS ADMINISTRACIÓNS (Datos en millóns de ) 2,0 2,2 2,6 2,9 3,4 4,2 4,1 4,1 4,5 6,0 5,3 5,7 5,4 5,3 6,7 Investimento realizado Importe solicitado Importe concedido O cadro 20 contén as partidas máis importantes sobre as que se conceden as devanditas axudas. En 2003 destacan as destinadas ás Agrupacións de Produtores Agrarios (APAs), vinculadas á gandería, con algo máis de 75 mil de media. No sector gandeiro, o segundo concepto máis subsidiado corresponde a instalacións (case 47 mil de media). Polo que respecta ás sociedades de horta e flor, a cifra máis alta de concesión corresponde tamén ás instalacións (63 mil de promedio). E no caso das sociedades vitivinícolas, é salientable o importe concedido para persoal (10 mil euros). 66

67 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Cadro 20. Axudas concedidas polas administracións (Valores medios en ) TIPO SUBVENCIÓN Gandería Horta-flor Viño Media Instalacións Informática Formación Persoal Auditoría Prog. testaxes Prog. mellora Maquinaria Incorporación socios APAs Outras n.d.: non dispoñible , ,25 n.d ,44 532,00 n.d ,67 n.d. n.d ,75 n.d , ,01 n.d , , , ,53 n.d. n.d. 901, ,42 n.d ,07 n.d. n.d , , , , , , , , , , , , , ,55 O cadro 21 afonda un pouco máis na relación importe concedido/importe final investido. Así, compróbase que en 2003 a partida máis auxiliada é a de formación (59%), seguida das APAs (55%) e de informática (51%). Cadro 21. Concesión de subvención por tipo de investimento (en %) TIPO SUBVENCIÓN Gandería Horta-flor Viño Media Instalacións Informática Formación Persoal Auditoría Prog. testaxes Prog. mellora Maquinaria Incorporación socios APAs Outras n.d.: non dispoñible 42% 50% n.d. 50% 50% n.d. 59% n.d. n.d. 41% n.d. 58% 51% n.d. 42% 46% % % n.d. n.d. 6% 50% n.d. 55% n.d. n.d. 56% 69% 87% 44% 51% 59% 43% 49% 46% 39% 28% 34% 55% 60% OUTROS ASPECTOS Adaptación de estatutos A entrada en vigor da Lei 5/1998 de cooperativas de Galicia, de 18 de decembro, supuxo a obrigatoriedade da adaptación dos estatutos de todas as sociedades cooperativas á mesma, segundo as datas que se estableceron nun determinado calendario (Decreto 430/2001, do 18 de decembro). A importancia da solicitude no rexistro de cooperativas competente, da inscrición da adaptación dos seus estatutos sociais nos prazos indicados, foi tal que de non efectuarse, procederíase á disolución e posterior liquidación da cooperativa. No que se refire á mostra obxecto de estudo, o 88% das cooperativas afirma ter adaptados os seus estatutos sociais a 31 de decembro de 2003 ou, incluso, con anterioridade. 67

68 capítulo 3. análise xeral do cooperativismo agrario en galicia Con respecto ao tipo de socios que se contemplan nos estatutos, o 43% dos mesmos recolle a figura do socio a proba, o 57% establece a existencia do socio excedente e tan só o 40% dispón da figura do socio colaborador. No relativo aos órganos sociais, tan só o 18% dos estatutos recollen a existencia do comité de recursos e soamente o 34% dispoñen de suplente do consello reitor. Polo que se respecta ao tipo de renovación do consello reitor que aparece estipulado nos estatutos, o 68% das cooperativas estudadas aposta pola renovación parcial. Ante a pregunta sobre a cantidade de días fixados para o preaviso en caso de baixa do socio na cooperativa, a media establécese en 79 días, sendo o prazo máis elevado de 365 días e o menor de 15 días. O voto plural nas asembleas só é tido en conta polo 8% das sociedades estudadas; é utilizado tanto para cuestións económicas coma sociais, e non se apunta ningún outro tipo de finalidades. Desenvolvemento rural O obxectivo das actuais políticas de desenvolvemento rural é facer das zonas rurais un lugar máis atractivo onde vivir e traballar, dotándoas de medios para que xeren o seu propio desenvolvemento, de xeito que se poida levar a cabo a inversión do proceso de envellecemento e despoboamento das mesmas, se adapten ás novas circunstancias económicas e sexan valoradas como merecen polo conxunto da sociedade. Con respecto á mostra estudada, só o 9% das cooperativas afirman participar en 2003 nalgún programa de Desenvolvemento Rural. O tipo de programa máis escollido por esas mesmas entidades é o Leader (60%), seguido de Proder e Equal (20%, respectivamente). Os Grupos de Acción Local (G.A.L.) ou Grupos de Desenvolvemento Rural (G.D.R.) son entidades asociativas público-privadas, sen ánimo de lucro, cunhas funcións que abarcan desde a xestión das axudas, e a concesión e o pago aos beneficiarios, ata o control de execución dos proxectos e a obtención do reintegro das axudas en caso de irregularidade, ademais doutros cometidos fundamentais como son a información, animación, asesoramento e formación da poboación. Os grupos son, polo tanto, grandes impulsores do desenvolvemento do programa polo que xorden, en particular, e do desenvolvemento socioeconómico da comarca onde están constituídos, en xeral. Ante a pregunta Estivo a cooperativa integrada nalgún GAL durante 2003?, conclúese que só o 7% da mostra participa nalgún GAL ao longo dese ano. Investigación, desenvolvemento e innovación (I+D+i) As actividades de I+D+i no sector agrario teñen unha grande relevancia. Deben xurdir iniciativas que persigan metas como a diversificación e o aumento da eficiencia e da calidade dos sistemas da produción, mediante a incorporación de novas especies propias, mellorando as variedades e a calidade dos produtos vexetais e gandeiros, avanzando na organización produtiva ou aplicando as novas tecnoloxías, entre outros aspectos. Tan só o 9% das cooperativas estudadas realiza algún tipo de programa en I+D+i durante 2003, a maior parte das mesmas de xeito individualizado, sen colaborar con outras entidades, e para actividades que se desenvolven na actualidade e non con proxectos de futuro. 68

69 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia

70

71 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia INTRODUCIÓN O obxectivo das sociedades cooperativas é a mellora socio-económica dos seus socios, a través de obter unha mellora económica nas súas explotacións e por outra parte máis tempo libre e maior calidade de vida. Para obter este obxectivo é necesario realizar numerosas e variadas actividades que implican a aplicación de recursos, polo tanto estes recursos teñen que xestionalos seguindo técnicas de xestión económica, para poder minimizar custos de transformación e comercialización e deste xeito subministrar as explotacións dos socios con produtos, a un prezo inferior o mercado, e comercializar a súas produción a un prezo superior o de mercado. Analizamos as cooperativas agrarias, e dentro desta clasificación vamos estudar por separado as gandeiras, as de produción de viño e as de produción de horta e flor, tendo en conta as características de cada sector. Seguimos a metodoloxía dos Informes anteriores 24, polo que vamos realizar un estudo da estrutura económica e financeira das cooperativas, analizando a súa capacidade produtiva, as fontes de financiamentos, os ingresos obtidos da realización das actividades e os gastos en que incorren para obter ditos ingresos. Para a análise comparativa utilizamos a información proporcionada pola base de datos Ardán 25, comparando os valores das cooperativas cos valores medios do resto de empresas galegas e do norte de Portugal, tamén comparamos o datos obtidos dos diferentes subsectores, gandeiros, vitivinícola e horto-florícola. 24 MOUGÁN BOUZÓN, H. (Dir) Op. Cit., 1997, 1998, 4999, 2000, 2002, 2003a, 2003b e ARDÁN: Galicia Directorio empresas, Op.Cit. 71

72 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia Balance agregado das empresas 2001 Euros % 2002 Euros % 2003 Euros % Taxa de variación INVESTIMENTO TOTAL Investimento en fixo (neto) Gastos amortizables Inmobilizado inmaterial Inmobilizado material Outro inmobilizado Outro activo fixo Investimento en circulante (neto) Existencias Debedores Tesourería Outro activo circulante FONTES DE FINANCIAMENTO Financiamento permanente Fondos propios Financiamento alleo a longo prazo Ingresos a distribuír en varios exercicios Financiam. Alleo curto prazo Fondo de rotación ,86 100,00% ,86 100,00% ,09 100,00% 8,72% 8,54% ,32 41,15% 270,79 0,77% 1.190,91 3,39% 9.384,70 26,73% 3.585,64 10,21% 16,28 0,05% ,54 58,85% 6.790,58 19,34% ,22 30,92% 1.390,48 3,96% 1.629,26 4,64% ,86 100,00% ,65 50,71% ,91 30,00% 6.475,52 18,44% 795,22 2,26% ,21 49,29% 3.358,33 9,56% ,91 42,85% 299,50 0,78% 1.327,11 3,48% ,73 27,31% 4.285,34 11,23% 20,22 0,05% ,95 57,15% 6.745,34 17,67% ,78 29,36% 1.514,23 3,97% 2.349,60 6,15% ,86 100,00% ,18 51,50% ,44 31,27% 6.841,98 17,92% 877,75 2,30% ,69 48,50% 3.301,26 8,65% ,86 43,02% 338,09 0,79% 1.482,77 3,48% ,67 27,34% 4.828,59 11,34% 25,74 0,06% ,22 56,98% 7.798,60 18,32% ,27 29,19% 1.741,77 4,09% 2.285,59 5,37% ,09 100,00% ,50 52,47% ,00 31,92% 7.780,09 18,28% 968,42 2,28% ,59 47,53% 4.020,64 9,45% 13,22% 7,78% 10,60% 9,12% 11,44% 5,14% 11,09% 6,46% 19,51% 12,07% 24,25% -16,90% 5,57% 9,11% -0,67% 12,36% 3,25% 9,15% 8,90% 13,40% 44,21% -3,37% 8,72% 8,54% 10,40% 9,82% 13,32% 11,35% 5,66% 7,60% 10,38% 7,06% 6,98% 7,15% -1,70% 20,21% Fonte:ARDÁN: GALICIA Empresas. Directorio de empresas e Informe económico financeiro e da competividade. IGAPE Consorcio Zona Franca de Vigo. Vigo Conta de resultados agregada de empresas 2001 Euros % 2002 Euros % 2003 Euros % Taxa de variación Ingresos de explotación Consumos e outros gastos explotación Valor engadido bruto a custo de factores Gastos de persoal Resultado económico bruto explot. Amortizacións e provisións Resultado económico neto explot. Resultado financeiro Ingresos financeiros Gastos financeiros Resultado actividades ordinarias Resultado actividades extraordinarias Resultado antes de impostos Impostos Resultado neto do exercicio Cash Flow ,98 100,00% ,88 100,00% ,17 100,00% 8,39% 7,88% ,72 80,15% 8.678,96 19,85% 5.474,20 12,52% 3.205,07 7,33% 1.154,56 2,64% 2.050,51 4,69% -128,74-0,29% 552,07 1,26% 680,81 1,56% 1.921,77 4,39% -221,90-0,51% 1.699,87 3,89% 479,66 1,10% 1.220,21 2,79% 2.300,19 5,26% ,59 80,03% 9.466,29 19,97% 5.901,75 12,45% 3.564,54 7,52% 1.308,73 2,76% 2.255,81 4,76% -202,09-0,43% 548,91 1,16% 751,00 1,58% 2.053,72 4,33% -184,10-0,39% 1.869,61 3,94% 564,36 1,19% 1.305,25 2,75% 2.499,40 5,27% ,26 79,58% ,91 20,42% 6.490,95 12,62% 4.010,96 7,80% 1.537,32 2,99% 2.473,64 4,81% -103,39-0,20% 632,04 1,23% 735,43 1,14% 2.370,25 4,61% 116,54 0,23% 2.486,79 4,84% 725,52 1,41% 1.761,27 3,42% 3.178,61 6,18% 8,23% 7,65% 9,07% 8,80% 7,81% 8,04% 11,22% 10,04% 13,35% 14,11% 10,01% 7,66% -56,98% 50,95% -0,57% 14,20% 10,31% -3,77% 6,87% 13,58% -17,03% 162,11% 9,99% 30,94% 17,66% 26,98% 6,97% 32,64% 8,66% 23,65% Fonte:ARDÁN: GALICIA Empresas. Directorio de empresas e Informe económico financeiro e da competividade. IGAPE Consorcio Zona Franca de Vigo. Vigo ANÁLISE DA ESTRUTURA ECONÓMICO-FINANCEIRA 26 No conxunto de cooperativas que vamos analizar están incluídas cooperativas gandeiras, cooperativas de viño e cooperativas de horta. Ademais, as cooperativas gandeiras desenvolven moi diversas actividades, tales como comercialización de leite cru, comercialización de gando, fabricación de pensos, prestación de servizos, 26 A información utilizada na elaboración deste epígrafe recóllese no Anexo I e no Anexo II. 72

73 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia venda de insumos agrarios, etc. Tamén temos que indicar que a das cooperativas gandeiras representa o 85,43% do total das cooperativas da mostra e o 55,33% do total do balance, entón nos valores obtidos para as porcentaxes e ratios van ter un gran peso as cooperativas gandeiras Nos gráficos 36 e 37 observamos a estrutura global da capacidade económica e financeira das cooperativas, sendo moi semellante, e destacando: O activo circulante é moito maior có activo fixo. Os recursos alleos a longo prazo teñen unha participación pequena na estrutura financeira, diminuíndo no exercicio Existe un fondo de manobra positivo que se incrementa no exercicio Gráfico 36 Gráfico 37 ESTRUTURA DO BALANCE DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA 2002 (Mill. ) ESTRUTURA DO BALANCE DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA 2003 (Mill. ) R.A.C/P A.CIR R.A.L/P A.FIXO R.PROP. 1 2 ACTIVO PASIVO R.A.C/P A.CIR R.A.L/P A.FIXO R.PROP. 1 2 ACTIVO PASIVO Dentro das actividades realizadas polas cooperativas obxectivo desta análise teñen un peso moi importante as de comercialización e servizos, para as que os investimentos necesarios son menores que para a fabricación ou transformación, por elo a activo fixo representa en conxunto mais do dobre do circulante, e en casos concretos encontramos cooperativas que traballan sen activo fixo Análise da estrutura económica No exercicio 2003, a estrutura económica das cooperativas da mostra alcanza un volume de máis de 135,81 millóns de euros, dos que un 41,14% corresponden a activo fixo e o 58,86% a activo circulante. Incrementándose durante o exercicio 2003 nun 9,94%. Nas empresas galegas analizadas na base de datos Ardan, a estrutura da capacidade económica analizada en termos de porcentaxes, é semellante a das cooperativas, o 43,33% corresponde a activo fixo e un 56,98 a circulante e incrementouse nun 8,54% 73

74 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 38 PRINCIPAIS PARTIDAS DO INMOBILIZADO DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (Miles ) Gastos de establecemento Inmobilizacións inmateriais Inmobilizacións materiais Inmobilizacións financeiras O inmobilizado representa o 97,99% do activo fixo, polo que tanto a partida de socios por desembolsos non esixidos como a de gastos a distribuír en varios exercicios teñen un importe moi pouco significativo. A principal partida do inmobilizado son as inmobilizacións materiais que representan un 84,75%, seguida das financeiras cun 78,06%, das inmateriais cun 7,01% e, por último, dos gastos de establecemento cun 0,17%. Nas empresas analizadas polo Ardan, as inmobilizacións materiais supoñen o 63,55% do inmobilizado, o resto das partidas mantéñense en termos semellantes os das cooperativas No gráfico 39 representamos as principias partidas do inmobilizado en termos absolutos para os exercicios 2002 e Gráfico 39 COMPOSICIÓN DO INMOBILIZADO MATERIAL DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (Miles ) Terreos Construcións Instalacións técnicas Maquinaria Outro inmobilizado Provisións Amortización acumulada 74

75 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia As construcións supoñen o 16,69% do activo total, e corresponden ás naves onde as cooperativas desenvolven a súa actividade. A maquinaria representa o 15,68% da estrutura económica e corresponde, entre outros, a maquinaria agrícola que as cooperativas mercan para alugar ou prestar servizos ós seus socios, incrementouse con respecto o exercicio anterior debido a que as cooperativas están implantando o servizo de maquinaria. As instalacións técnicas representan o 8,71% do activo total e corresponden principalmente ás cooperativas que posúen fábrica de pensos e ás cooperativas de viño. Os terreos cun 4,65% da estrutura económica, representan as fincas onde as cooperativas asentan as súas construcións. O 8,96% está composto por outras partidas do inmobilizado material, tales como mobiliario, elementos de transporte, equipos para procesos de información, etc. Segundo se observa no gráfico 38, tódalas partidas do inmobilizado material increméntanse no exercicio 2003, agás a instalacións técnicas, que diminuíron nun 20%. A amortización acumulada representa o 25,53% do total do activo, manténdose este dato no mesmo importe que no ano 2002, o que implica que houbo unha renovación de inmobilizado na mesma proporción que a súa amortización. As inmobilizacións inmateriais supoñen un 2,83% 27 do activo total, diminuíndo a súa participación no activo total con respecto o exercicio 2002, pero incrementándose nun 1,70% en importe. As inmobilizacións financeiras que están compostas na súa maior parte por participacións das cooperativas en sociedades de segundo ou ulterior, representa o 3,25% do activo total, incrementándose nun 62,19% durante o ano O importe do activo circulante é de 79,93 millóns de euros o que representa un 58,86% da estrutura económica, porción superior á media das empresas analizadas no Ardán, nas que representa un 56,98%. A súa evolución foi positiva 28, aumentando durante o exercicio 2002, ó mesmo que nas empresas analizadas no Ardán 29. A súa composición represéntase no gráfico 40, destacando como partida máis importante os debedores, seguidos das existencias. Diminuíu o importe de socios por desembolsos esixidos e axustes por periodificación, e incrementáronse o resto das partidas 27 Esta porcentaxe é inferior á das empresas analizadas no Ardán, nas que acada un 3,48%. 28 O activo circulante aumentou durante o 2003 nun 10,37%. 29 O activo circulante aumenta un 9,11% durante o

76 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 40 COMPOSICIÓN DO CIRCULANTE DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (Miles ) Socios desembolsos esixidos Existencias Debedores Investimentos financeiros temporais Tesourería Axustes periodificación As existencias nas cooperativas representan o 19,56%, e nas empresas galegas o 18,32% do activo, e incrementándose un 12,51% e un 12,36% respectivamente. Si temos en conta que unha parte moi importante dos ingresos son de actividades que non orixinan existencias (comercialización de leite, carne, e prestación de servicios) o volume de existencias poida que sexa suficiente para desenvolver as actividades das cooperativas, e nalgúns casos concretos existe un exceso, tendo en conta as actividades que realizan estas cooperativas. Os debedores 30 nas cooperativas supoñen o 27,91%, e nas empresas galegas o 29,19%, e a súa evolución foi dun incremento do 10,13% e dun 9,15% respectivamente. A tesourería supón o 5,62% do activo, porcentaxe superior á das empresas analizadas no Ardán, nas que o seu valor é do 4,09%. No exercicio 2003 experimenta un crecemento en valor absoluto do 7,98%, pero a súa participación no activo total da cooperativa diminuíu Análise da estrutura financeira A estrutura financeira das cooperativas é diferente a outras sociedades, posto que a propia lexislación das cooperativas 31 regula os fondos propios das mesmas, e ademais a estrutura do balance é regulada por un plan sectorial contable 32, pero estes condicionantes non impiden obter unha estrutura financeira adecuada as necesidades de cada cooperativa. Os recursos propios das cooperativas analizadas aumentan tódolos anos, acadando no 2003 un 53,77% do total do pasivo, mentres que nas empresas analizadas polo Ardán representan o 31,92%, polo tanto esta situación nas cooperativas pode xerar custes de oportunidades para os seus socios. 30 Nas cooperativas unha parte importante de clientes son socios 31 Lei 5/1998 de cooperativas de Galicia 32 Orde ECO/364/2003, de 16 de decembro, pola que se aproban as normas sobre aspectos contables das sociedades cooperativas 76

77 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 41 COMPOSICIÓN DOS RECURSOS PROPIOS DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (Miles ) Capital social Reservas Ingresos a dist.varios exercicios A estrutura dos recursos propios represéntase no gráfico 41, destacando as seguintes características: O capital social esta composto por achegas obrigatorias e voluntarias dos socios, e representa o 19,19% do total do pasivo, incrementándose no exercicio , como consecuencia da incorporación de resultados a capital social. As reservas é a partida mais importante dos fondos propios e mostran unha tendencia alcista durante moito tempo 34. Supoñen o 26,68% da estrutura financeira e a súa composición é a seguinte: Fondo de Reserva Obrigatorio, 46,90%, Fondo de Reserva Voluntario, 36,15%, e Outras Reservas, 16,95%, do total de reservas, respectivamente. Hai que destacar que o Fondo de Reserva Obrigatorio é irrepartible, así como unha parte das Reservas Voluntarias e Outras Reservas. Os ingresos a distribuír en varios exercicios están constituídos na súa maior parte por subvencións ó capital e representan o 5,89% do pasivo, diminuíndo a súa participación no mesmo, pero aumentando en termos absolutos nun 7,22% durante o exercicio A estrutura dos recursos alleos reflectímola no gráfico 42, onde se observa que a partida máis importante, e con moita diferenza, é a de recursos alleos a curto prazo. Os recursos alleos representan o 46,23% da estrutura financeira, importe inferior o das empresas analizadas no Ardan 35. Os recursos alleos a longo prazo representan o 8,03% da estrutura financeira, este importe é moi inferior o das empresas analizadas no Ardan 36, e as principais fontes de financiamento a longo prazo son: Débedas con entidades de crédito que supoñen o 6,87% do pasivo total, Fondo de Formación e Promoción Cooperativo que representa o 0,89%, e outras débedas cunha porcentaxe de representación da estrutura financeira de 1,16%. 33 O capital social incrementouse no exercicio 2003 nun 7,53% 34 As reservas aumentaron un 15,57% no exercicio O financiamento alleo nas empresas analizadas polo Ardán representa o 68,08% da estrutura financeira 36 O financiamento alleo a longo prazo nas empresas analizadas polo Ardán representa o 18,26% do pasivo 77

78 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia A partida do Fondo de Formación e Promoción Cooperativo destinada á formación dos socios e dos traballadores das sociedades, así como tamén para impulsar ou manter as relacións intercooperativas, ten un importe demasiado alto, e ademais o valor medio presenta unha gran dispersión, xa que hai cooperativas que non teñen ningún importe nesta partida, e outras teñen un importe moi alto. Gráfico 42 COMPOSICIÓN DOS FONDOS ALLEOS DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (Miles ) Provisións para riscos e gastos Fondo de Formación e Promoción coop. Acredores a longo prazo Acredores a curto prazo Axustes periodificación A fonte de financiamento alleo mais representativa son os recursos alleos a curto prazo, representan o 37,17% da estrutura financeira, incrementándose durante o exercicio 2003 nun 9,11%. A súa participación no financiamento é inferior ó das empresas analizadas no Ardán 37. A partida máis importante das débedas a curto prazo son os acredores comerciais que representan o 21,28% do total do pasivo. Séguenlle as débedas con empresas do grupo cun 7,58% e as débedas curto prazo con entidades de crédito que supoñen o 4,59%, e o resto de partidas que teñen un peso pouco significativo dentro dos recursos alleos a curto prazo. Coeficiente de endebedamento É o coeficiente que mide na cooperativa a parte de cada unidade monetaria de recursos da mesma que é obtida por vía de prestamos, medindo a capacidade de endebedamento da cooperativa: cun ratio de endebedamento inferior a 0,5 seralle fácil acudir a préstamos, sen embargo, cun moi alto seralle moi difícil ou, se os obtén, a carga financeira será alta. No cadro 22 observamos que os valores obtidos para este ratio nas cooperativas están moi dispersos, ademais existe un gran número de cooperativas con valores moi altos, polo que terán dificultades se teñen que buscar financiamento alleo. 37 Nas empresas analizadas no Ardán representan un 47,53%. 78

79 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Cadro 22. Coeficiente de endebedamento das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos >2.00 0,27 0,64 0,99 1,36 1,73 3,49 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , , , ,47 A súa evolución durante o período 1999 a 2003 para as cooperativas da mostra, reflíctese no gráfico 43, observando que presenta valores superiores a unidade, con máximos no 2001 e 2003 Gráfico 43 COEF. DE ENDEBEDAMENTO COOPERATIVAS DA MOSTRA 1,27 1,32 1,49 1,29 1,47 Coeficiente de endebedamento a longo e curto prazo Analizamos a composición da débeda, tendo en conta o seu prazo de devolución, para elo calculamos os coeficientes de endebedamento a longo e a curto prazo, sendo os valores obtidos os que figuran nos cadros 23 e 24. Con respecto ó longo prazo un 74% das cooperativas sitúanse no primeiro e un 21% no segundo, cunha media para este ratio de 0,12 no primeiro tramo, e de 0,59 para o segundo, valores que se ben confirman a seguridade do acredor, poden influír negativamente nas rendibilidades. Cadro 23. Coeficiente de endebedamento a longo prazo das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos >2.00 0,12 0,59 1,18 1,44 1,92 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , , , ,29 38 Coeficiente de endebedamento = Débedas totais / Neto. 39 Coeficiente de endebedamento a longo prazo = Débedas a longo prazo / Neto. 79

80 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia Cadro 24. Coeficiente de endebedamento a curto prazo das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos >2.00 0,24 0,60 0,91 1,35 1,72 4,01 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , , , ,18 Polo que respecta ó curto prazo, existe un gran esparexemento dos valores polos intervalos do cadro, con características semellantes o coeficiente de endebedamento xeral. A evolución durante o período 1999 a 2003 represéntase nos gráficos 44 e 45, e destaca: Gráfico 44 COEF. ENDEBEDAMENTO A L/P COOPERATIVAS DA MOSTRA 0,26 0,32 0,3 0,28 0,29 Gráfico 45 COEF. ENDEBEDAMENTO A L/P COOPERATIVAS DA MOSTRA 1,01 0,99 1,19 1,01 1,18 O coeficiente de endebedamento a longo prazo mantense nun intervalo curto, diminuíndo desde o ano 2000 ata o 2002, e volvendo a subir no No gráfico 44, observamos a evolución do coeficiente de endebedamento a curto prazo durante o período de 1999 a 2003, mostrando mínimos ó redor da unidade, en 1999 (1,01), en 2000 (0,99) e en 2002 (1,01) e máximos en 2001 (1,19) e 2003 (1,18). 40 Coeficiente de endebedamento a curto prazo = Débedas a curto prazo / Neto. 80

81 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Análise da conta de resultados As sociedades cooperativas teñen como fin primordial a mellora da situación socio-económica dos seus socios, incrementando as súas rendas e o tempo dispoñible para o ocio, polo que non coincide co das empresas capitalistas tradicionais, entón as comparacións ratios obtidos do resultados débense facer con certa reserva, sen embargo si son totalmente validas nos conceptos de gastos As cooperativas da mostra obteñen un excedente despois de impostos, que representa un 1,91% 41 do valor de produción. Este resultado aumentou no exercicio 2003 nun 8,64%, debido o incremento que se produzo na partida de ingresos extraordinarios. O valor de produción aumentou nun 2,60%, alcanzando un valor de mais de 275 millóns de euros nas cooperativas da mostra, sendo a partida máis importante as vendas netas, que alcanzan un importe de preto de 269 millóns de euros e o 97,66% do valor de produción. Nas partidas de gastos cómpre destacar que as compras netas representan o 83,16% do valor de produción e os gastos externos da explotación o 7,70%. No gráfico 46 móstranse os gastos externos de explotación. Obsérvase que a partida máis importante é a de transporte, debido a que as cooperativas gandeiras non teñen cisternas para a recollida e transporte do leite e as que fabrican pensos tampouco teñen camións para transportar as materias primas as fabricas. O valor engadido nas cooperativas representa o 9,14% 42 8,64% durante o exercicio do valor de produción, e increméntase nun Gráfico 46 DISTRIBUCIÓN DOS GASTOS EXTERNOS Á EXPLOTACIÓN NAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (2003) Outros gtos externos da explotación 8% Outros servizos 17% Trab. Realizados outras empresas 8% Reparación e conservación 9% Serv. Profes. Indepen. 14% Subministros 9% Public., Propag. e R. Públ. 9% Transportes 26% 41 Porcentaxe inferior á media de empresas analizadas no Ardán (2,79%). 42 Nas empresas analizadas no Ardán representa o 20,42%. 81

82 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia Os gastos de persoal son do 5,02%, con respecto ó valor de produción, esta porcentaxe é inferior as empresas analizadas no Ardán 43, xa que nas cooperativas existen actividades que xeran una gran volume de con moi pouca man de obra, tal é o caso da comercialización de leite e de xatos. Estes gastos aumentaron no exercicio 2003 do 7,99% 44. Gráfico 47 DISTRIBUCIÓN DOS GASTOS DE PERSOAL DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (2003) Outros gtos sociais 0,77% SS cargo empresa 22,23% Soldos e salarios 76,51% Indemnizacións 0,49% A continuación facemos unha análise utilizando os principais ratios da conta de resultados no exercicio 2003 e a súa evolución durante o período 1999 a 2003 Índice de absorción de custes fixos Indica a participación dos custes fixos nas vendas da cooperativa e canto menor sexa, maior será a rendibilidade da cooperativa. Cadro 25. Índice de absorción de custes fixos das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos < >1.40-1,41 0,54 0,74 0,90 1,18 1,76 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , , , ,89 43 Porcentaxe moi inferior á das empresas analizadas no Ardán (12,62%). 44 Nas empresas analizadas no Ardán increméntase nun 8,04%. 45 Índice de absorción de custes fixos = Punto morto (?) / Vendas 82

83 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia No primeiro intervalo do cadro 25 figura de media un valor negativo (-1,41). Isto débese a que existe unha cooperativa da mostra que ten uns custes variables da explotación maiores cós ingresos da explotación. Isto dá, polo tanto, unha marxe comercial sobre custes variables negativa. Nun 25% das cooperativas o valor deste ratio e superior a unidade, o que o importe obtido polas vendas non cubre os custes fixos, e un 52% das cooperativas situase no intervalo de (0,81-1,00), cunha media de 0,90, o que nos indica que necesitan unha parte moi grande das vendas para cubrir os custes fixos, por todo elo, as cooperativas deberían analizar as políticas de marxes A evolución deste ratio no período , expoñémola no gráfico 48, observando en tódolos exercicios un valor moi alto, se ben por debaixo da unidade, agás no ano Gráfico 48 ÍND. ABSORCIÓN CTES. FIXOS COOPERATIVAS MOSTRA 1,35 0,8 0,92 0,79 0,89 Índice de eficiencia económica Indícanos a porcentaxe de vendas que podería ser reducido sen entrar en perdas a cooperativa. Cadro 26. Índice de eficiencia comercial das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos < >0.80-0,35 0,10 0,26 0,51 4,14 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , , , ,11 No 25% das cooperativas xa están en perdas, entón habería que aumentar as vendas para saír de perdas, nun 53% delas terían unha marxe de manobra do 10%, e no último intervalo sería un valor atípico que non reflexa a realidade da cooperativa. 46 Índice de eficiencia comercial = (Vendas Punto morto) / Vendas 83

84 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 49 ÍND. EFICIENCIA COMERCIAL COOPERATIVAS MOSTRA 0,2 0,08 0,21 0,11-0,35 No gráfico 49 advertimos que o valor medio deste ratio para o período presenta unha tendencia a baixa hasta o ano 2001, alcanzando un valor mínimo moi baixo, recupérese no 2002 e volve a baixar no Índice de seguridade de custes variables Expresa a porcentaxe máxima na que poderían incrementarse os custos variables sen que as cooperativas entren en perdas. Cadro 27. Índice de seguridade de custes variables das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.30-0,45-0,02 0,02 0,16 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,00 Nos dous primeiros intervalos, nos que se sitúan 14 cooperativas cun valor negativo, teñen que diminuír os seus custes variables para saír das perdas, a maioría das cooperativas sitúanse no terceiro intervalo cunha capacidade para diminuír aumentar os cutes variables moi pequena, de media o 2%, e dicir que calquera acontecemento que elas non poidan controlar e que influía nos prezos dos produtos, pode facer entrar a este grupo de cooperativas en perdas. A evolución deste ratio no período é negativa, partindo dun valor moi baixo en 1999, diminuíu no 2000, volvéndose a recuperar no 2001 e diminuíndo no 2202 e 2003 para situarse en Índice de seguridade de custes variables = Bfº da explotación / Custes variables da explotación. 84

85 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 50 ÍND. SEGURIDADE CTES. VARIABLES COOP. MOSTRA 0,03 0,02 0,03 0,01 0 Índice de seguridade de custes fixos Indícanos a porcentaxe na que poden incrementarse os cutes fixos sen que a cooperativa se sitúe por debaixo do umbral de rendibilidade, permanecendo constantes os gastos variables. Segundo observamos no cadro 28, as cooperativas situadas nos dous primeiros intervalos obteñen valores negativos para este ratio, polo que deberían analizar os factores fixos de produción, ben incrementando a produción ou diminuíndo os cutes fixos. Cadro 28. Índice de seguridade de custes fixos das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos de ratios <-0,1-0, ,10 0,11-0,20 0,21-0,30 >0,30-0,33-0,05 0,06 0,16 0,25 0,82 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,12 Gráfico 51 ÍND. SEGURIDADE CTES. FIXOS COOP. MOSTRA 0,44 0,26 0,35 0,22 0,12 No gráfico 51 observamos unha tendencia a baixa deste ratio durante o período 1999 a 2003, situándose o final deste período no 0,12 48 Índice de seguridade de custes fixos = Bfº da explotación / Custes fixos da explotación. 85

86 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia Análise da liquidez, solvencia e rendibilidade Vamos analizar as relacións existentes entre as principais partidas do balance e, para saber a capacidade que posúen as cooperativas para facer fronte ás obrigas nos prazos acordados. Estas relacións descríbense cos seguintes ratios: Liquidez xeral Indica as unidades monetarias realizables a curto prazo por cada unidade monetaria esixible no mesmo prazo, podemos considerar que cando o seu valor encontrase entre 1 e 2, a cooperativa ten un liquidez adecuada, cando o seu valor é menor que 1, a cooperativa encontrase tecnicamente en suspensión de pagos e cando é maior que 2 ten activos circulantes ociosos. Cadro 29. Ratio de liquidez xeral das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >3.00 0,82 1,33 1,87 2,17 2,72 6,55 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,19 Observando o cadro 29, apreciamos un grupo de cooperativas con valores por debaixo da unidade, polo que tecnicamente están en suspensión de pagos. A maioría das cooperativas sitúanse no segundo e terceiro intervalo con valores que podemos considerar adecuados e por último hai un grupo delas con activos circulantes ociosos. Gráfico 52 LIQUIDEZ XERAL DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA 2,06 1,94 2,23 2,3 2,19 A evolución da media do ratio de liquidez xeral durante o período , situase no intervalo 1,94-2,19, que aínda que estes valores nos indican que existen activos circulantes ociosos, esta situación no exercicio 2003 só se da no 28% das cooperativas, segundo o cadro Liquidez xeral = Activo circulante / Pasivo circulante. 86

87 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Fondo de manobra Debe existir certa correspondencia entre a liquidez do activo e a esixibilidade do pasivo, para evitar o risco de que a empresa se vexa na necesidade de suspender pagamentos durante un prazo mais ou menos longo. O fondo de manobra defínese como a parte do activo circulante que non se financia con pasivo circulantes, senón con recursos a longo prazo procedentes do patrimonio neto e do pasivo a longo prazo. Un fondo de manobra negativo implica un desequilibrio financeiro, se ben poden darse situacións onde un valor negativo sexa adecuado, debido a que os cobros se fan o contado e os pagamentos a prazo, pero non é o caso das cooperativas agrarias. No cadro 30 están expostos os valores obtidos para as cooperativas no exercicio 2003, e observamos que un 17% das cooperativas obteñen valores negativos, polo que poden ter tensións de liquidez. Polo contrario, o número de cooperativas situadas nos dous últimos intervalos é excesivo, e polo tanto pode que non leven a cabo unha política eficiente de financiamento Cadro 30. Fondo de manobra das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.50-1,03-0,10 0,13 0,25 0,42 0,69 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,27 No gráfico 53, reflectimos a evolución das medias deste ratio das cooperativas da mostra durante o período , observamos que se manteñen en valores semellantes durante este período de tempo, cunha tendencia a baixa alcanzando o valor mínimo no ano Gráfico 53 FONDO MANOBRA COOPERATIVAS DA MOSTRA 0,35 0,32 0,3 0,33 0,27 50 Fondo de manobra en tanto por un do activo circulante = (Recursos permanentes Activo fixo)/activo circulante. 87

88 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia Liquidez inmediata Este ratio expresa as unidades monetarias de realizable e dispoñible por cada unidade de esixible a curto prazo, mide a capacidade da empresa para facer fronte ás débedas a curto prazo mediante os recursos a curto prazo, excluíndo as existencias que constituín a parte menos liquida. O seu valor ideal podemos considerar 1, se as cooperativas se colocan por debaixo encóntranse en perigo de suspensión de pagos e se é maior teñen activos circulantes ociosos. Os resultados do ratio de liquidez inmediata para as cooperativas figuran no cadro 31, observase que un 42% delas están por debaixo 1, que un 35% aproximadamente están o redor de 1 e que un 22% teñen activos circulantes ociosos. Cadro 31. Ratio de liquidez inmediata das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >2.30 0,37 0,69 0,91 1,30 2,01 4,44 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,60 A evolución da media dos valores obtidos para o período , reflectida no gráfico 54, presenta unha tendencia á alza durante hasta o exercicio 2002, baixando no 2003 hasta situarse no 1,60 Gráfico 54 LIQUIDEZ INMEDIATA COOPERATIVAS DA MOSTRA 1,63 1,73 1,6 1,3 1,37 51 Liquidez inmediata = (Activo circulante stocks )/Pasivo circulante 88

89 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Coeficiente de garantía Indícanos a garantía que ofrecen as cooperativas fronte ó financiamento alleo total, é dicir, establece as unidades monetarias de investimento con que conta a cooperativa, materializados en activos con valor de realización para responder a unha unidade monetaria de financiamento alleo, medindo a garantía que a cooperativa ofrece os seus acredores. Segundo observamos no cadro 32, un 47% das cooperativas obteñen valores para este ratio entre 1 e 2, o que significa que están demasiado vinculadas os seus acredores, e que deberían corrixir o valor deste ratio, o resto das cooperativas ofrecen unha garantía adecuada os seus acredores e incluso unha parte delas no se financia mediante créditos. Cadro 32. Coeficiente de garantía das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >3.00 1,20 1,49 1,74 2,21 2,56 6,00 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,74 No gráfico 55 reflíctese a evolución media dos valores obtidos para o coeficiente de garantía das cooperativas da mostra, do que podemos deducir que as cooperativas utilizan recursos propios para financiar partidas que poderían financiar con créditos. Gráfico 55 COEFICIENTE GARANTÍA COOPERATIVAS DA MOSTRA 2,74 2,49 2,53 2,31 2,32 52 Coeficiente de garantía = Activo real / Pasivo esixible 89

90 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia Rendibilidade económica Indica o rendemento medio que obteñen as cooperativas como consecuencia dos seus investimentos en activos Segundo os valores expostos no cadro 33, un 72% das cooperativas obteñen unha rendibilidade económica entre 0 e 10% e obteñen un valor negativo para este ratio un 19% das cooperativas. Cadro 33. Rendibilidade económica das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.20-0,09 0,03 0,07 0,12 0,27 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,03 O valor medio para as cooperativas sitúase no 3 % no ano 2003, mentres que nas empresas analizadas no Ardán sitúase no 5,58%. Gráfico 56 RENDIBILIDADE ECONÓMICA COOP. DA MOSTRA 0,06 0,05 0,07 0,05 0,03 No gráfico 56 obsérvase a tendencia dos promedios para o período , que resulta ser cíclica con variacións de 0,03 a 0,07, presentando o valor mínimo no exercicio A continuación analizamos a marxe comercial e a rotación de activos para afondar no estudo da rendibilidade económica 53 Rendibilidade económica = BAIT / Activos 90

91 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Marxe comercial A marxe comercial resulta da diferenza entre o prezo de venda e o seu prezo de compra expresado en termos de porcentaxe sobre vendas Cadro 34. Marxe comercial das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.20-0,10 0,02 0,08 0,13 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,01 Observamos no cadro 34 que o 19% das cooperativas teñen unha marxe comercial negativa, polo que non poden permanecer moito tempo nesta situación, xa que se teñen que soster ben en base a compensación de perdas mediante achegas dos socios, un 65% teñen unha marxe inferior o 5%, cunha media no intervalo segundo do 2%, que consideramos moi baixo, e o resto de cooperativas situase no cuarto intervalo cunha media do 13% Gráfico 57 MARXE COMERCIAL DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA 0,03 0,02 0,03 0,02 0,01 A evolución do valor medio da marxe comercial no período mantense en torno a un 2% con variacións dun punto mais no exercicio 1999 e 2001 e un punto menos no exercicio Marxe comercial = BAIT / Vendas 91

92 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia Rotación de activos No cadro 35 observamos que os valores das cooperativas encóntranse dispersos en tódolos intervalos, situación normal debido as diferentes actividades que realizan as cooperativas e as diferentes formas que teñen de financiar os seus investimentos, sobre todos na cooperativas de reducida dimensión. Cadro 35. Rotación de activos das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >5.00 0,68 1,55 2,48 3,51 4,43 6,46 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,69 Gráfico 58 ROTACIÓN DE ACTIVOS COOPERATIVAS DA MOSTRA 3,25 3,04 3,19 3,16 2,69 No gráfico 58 observamos a súa evolución para o período destacando unha forte baixada no exercicio Rotación de activos = Vendas / Activos 92

93 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Rendibilidade financeira Indica a taxa con que a cooperativa remunera as achegas realizadas polos socios. Cadro 36. Rendibilidade financeira das cooperativas da mostra Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.20-0,22 0,02 0,07 0,12 0,17 0,26 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,01 No cadro 36 reflíctense os valores obtidos para o exercicio 2003 para as cooperativas da mostra, observando un número importante de cooperativas con valores negativos, e por outra parte sociedades con valores que poden ser excesivos, e outras das que se pode dicir que están dentro dun intervalo aceptable. Gráfico 59 RENDIBILIDADE FINANCEIRA COOP. DA MOSTRA 0,13 0,1 0,1 0,07 0,01 A tendencia observada no gráfico 59 é a baixa dende o ano1999 hasta o 2003, situándose no exercicio 2003 nun 1%, situación que non debe seguir baixando. 56 Informe sobre a Xestión e o estado económico do Cooperativismo Agrario en Galicia 93

94 capítulo 4. análise económica xeral do cooperativismo agrario en galicia ANEXO I: Balance agregado das cooperativas da mostra ( ) TOTAL MEDIA %S/T. TOTAL MEDIA %S/T. % VAR. ACTIVO SOCIOS DESEMBOLSOS NON ESIXIDOS INMOBILIZADO Gastos de establecemento Inmobilizacións inmateriais Inmobilizacións materiais Inmobilizacións financeiras GASTOS A DISTRIBUÍR EN VARIOS EX. ACTIVO CIRCULANTE Socios desembolsos esixidos Existencias Debedores Investimentos financeiros temporais TESOURERIA AXUSTES PERIODIFICACIÓN TOTAL ACTIVO PASIVO Capital social Reservas Ingresos a distribuir en varios exer. TOTAL RECURSOS PROPIOS Provisións para riscos e gastos Fondo de Formación e Pro. cooperativo Acreedores a longo prazo TOTAL RECURSOS PERMANENTES Acreedores a curto prazo Axustes por periodificación TOTAL RECURSOS ALLEOS TOTAL PASIVO , , , , ,99 254, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,29 0,41% 40,82% 0,01% 3,06% 35,55% 2,20% 0,14% 58,63% 0,07% 18,82% 27,58% 6,33% 5,72% 0,12% 100,00% 19,62% 27,28% 6,04% 52,95% 0,08% 1,28% 8,15% 62,46% 37,45% 0,08% 47,05% 100,00% , , , , , , , , , , , , , , , , ,41 270, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,47 0,60% 40,32% 0,07% 2,83% 34,17% 3,25% 0,23% 58,86% 0,01% 19,56% 27,91% 5,67% 5,62% 0,09% 100,00% 19,19% 28,68% 5,89% 53,77% 0,07% 0,89% 8,03% 62,69% 37,17% 0,07% 46,23% 100,00% 60,42% 8,58% 561,76% 1,70% 5,67% 62,19% 75,33% 10,37% -81,15% 14,30% 11,27% -1,61% 7,98% -17,96% 9,94% 7,53% 15,57% 7,22% 11,64% -3,44% -24,00% 8,28% 10,33% 9,11% -1,93% 8,02% 9,94% ANEXO II: Conta de resultados agregada das cooperativas da mostra ( ) % s/v. TOTAL MEDIA Prod. TOTAL Vendas netas , ,67 Outros ingresos da explotación , ,38 Variación de existencias , ,77 Traballos real.pola empr. para o seu inm , ,54 Incorp.ó activo gtos for.débedas 0,00 0,00 Subvencións a explotación , ,55 VALOR DA PRODUCCIÓN , ,90 Compras netas , ,28 Gastos externos da explotación , ,97 VALOR ENGADIDO DA EMPRESA , ,66 Outros gastos , ,42 Outros ingresos 225,48 3,96 Gastos de persoal , ,00 RESULTADO BRUTO DA EXPLOTACIÓN , ,20 Dotacións para amortización inmobilizado , ,15 Dotacións para provisións e prov.aplic , ,73 RESULTADO NETO DA EXPLOTACIÓN , ,31 Ingresos financeiros , ,94 Gastos financeiros , ,14 RESULTADOS DE ACTI.ORDINARIAS , ,10 Ingresos extraordinarios , ,71 Gastos extraordinarios , ,60 BENEFICIO ANTES DE IMPOSTOS , ,21 Imposto de sociedades , ,60 BENEFICIO DESPOIS DE IMPOSTOS , ,61 97,70% 0,54% 0,46% 0,10% 0,00% 1,20% 100,00% 83,99% 7,23% 8,78% 0,10% 0,00% 4,77% 3,90% 1,60% 0,14% 2,17% 0,19% 0,67% 1,69% 0,52% 0,13% 2,08% 0,28% 1,80% MEDIA , , , , , , , ,56 0,00 0, , , , , , , , , , , , ,51 0,00 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,89 % s/v. Prod. 97,66% 0,48% 0,56% 0,08% 0,00% 1,21% 100,00% 83,16% 7,70% 9,14% 0,12% 0,00% 5,02% 4,00% 1,76% 0,08% 2,18% 0,16% 0,60% 1,74% 0,63% 0,17% 2,20% 0,29% 1,91% Variación 2,56% -9,54% 24,75% 0,00% 0,00% 3,85% 2,60% 1,58% 9,21% 6,84% 20,81% 0,00% 7,99% 5,06% 13,35% -38,84% 3,51% -15,01% -7,77% 5,89% 23,39% 36,01% 8,47% 7,32% 8,64% 94

95 5. análise económica sectorial das sociedades cooperativas galegas

96

97 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia INTRODUCIÓN Na análise global analizamos un conxunto de cooperativas distribuídas pola Comunidade Autónoma de Galicia e que desenvolven actividades moi diferentes, segundo o subsector agrario no que están inmersas. Deste xeito podemos distinguir cooperativas gandeiras, cooperativas de horta e cooperativas de viño. As actividades que realizan dentro de cada subsector son as seguintes: Cooperativas gandeiras: son o grupo máis numeroso das empresas da mostra, as de maior investimento e as de maior volume de. Comercializan a produción das explotacións dos seus socios e ofrécenlles un gran abano de servizos e insumos agrarios. Cooperativas de horta: realizan a comercialización dos produtos hortoflorícolas dos seus socios; proporciónanlles insumos e prestan diferentes servizos. Cooperativas de viño: adquiren a produción dos seus socios, transfórmana e comercialízana. Ademais prestan servizos relacionados coa produción. A estrutura económica e financeira será diferente segundo as actividades que desenvolvan, de igual modo, as partidas da conta de resultados serán distintas. Polo elo como vimos facendo nos informes anteriores, vamos analizar cada subsector por separado ANÁLISE ECONÓMICA DAS SOCIEDADES COOPERATIVAS GANDEIRAS Introdución A maioría das actividades que realizan as cooperativas gandeiras son de tipo comercial, de prestación de servizos e de fabrican penso composto, pero non todas realizan as mesmas actividades, polo elo existe unha gran dispersión tanto en como en investimentos en activos. Nos gráficos 60 e 61 obsérvanse unhas estruturas de balance semellantes nos exercicios 2002 e Tamén se pode apreciar un importe notable nos recursos propios que financian a totalidade do activo, incrementándose no exercicio Os recursos alleos a longo prazo teñen pouco peso en comparación cos recursos alleos a curto prazo, e o importe total do balance incrementouse no exercicio 2003 nun 9,62%. 57 A información empregada na elaboración deste epígrafe recóllese no Anexo III e no Anexo IV. 97

98 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 60 Gráfico 61 ESTRUTURA DO BALANCE DAS COOP. GANDEIRAS 2002 (Mill. ) ESTRUTURA DO BALANCE DAS COOP. GANDEIRAS 2003 (Mill. ) ,54 R.A.C/P A.CIR R.A.L/P A.FIXO R.PROP. 1 2 ACTIVO PASIVO R.A.C/P A.CIR R.A.L/P A.FIXO R.PROP. 1 2 ACTIVO PASIVO Análise da estrutura económica das cooperativas gandeiras O investimento total das cooperativas gandeiras da mostra alcanza un importe de máis de 75 millóns de euros, correspondendo un 44,75% ó activo fixo e un 55,25% ó activo circulante, incrementándose en maior proporción o activo circulante durante o ano 2003, estes datos son moi semellantes os das empresas analizadas no Ardan, onde o activo fixo representa o 43,02% do activo e o circulante o 56,98% e tamén aumentaron ambos no 2003 e en maior proporción o circulante O activo fixo, segundo reflectimos no gráfico 62, está composto principalmente por inmobilizacións materiais, seguido de inmobilizacións inmateriais e inmobilizacións financeiras; os gastos de establecemento representan un importe moi pouco significante con respecto as outras partidas. As principais características destas partidas son: Gráfico PRINCIPAIS PARTIDAS DO INMOBILIZADO DAS COOP. GANDEIRAS (Miles ) Gastos de establecemento Inmobilizacións inmateriais Inmobilizacións materiais Inmobilizacións financeiras

99 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia a) Os socios por desembolsos non esixidos representan o 0,14% do activo total, son importes pouco significativos, pero aumentaron considerablemente durante o exercicio 2003, nun 207,73%, debido a ampliación de capital facer algún tipo de investimento, como pode ser maquinaria agraria. b) Os gastos de establecemento representan o 0,12% do activo. Son importes moi pouco significativos, aínda que se incrementan significativamente no exercicio c) As inmobilizacións inmateriais representan o 4,37% do total do activo e diminuíron nun 3,82% durante o 2003, e están constituídas por dereitos de bens en arrendamento financeiro, un 24,70%; aplicacións informáticas, un 8,28%; e outro inmobilizado inmaterial, nun 61,98%. O conxunto deste elementos está amortizado nun 27%. d) O inmobilizado material é a partida cun maior importe da estrutura económica, representa un 37,20% da mesma e incrementase no 2003 un 6,93%. A súa composición expoñémola no gráfico 62, onde observamos que a partida mais importante é a maquinaria, que experimentou un forte crecemento, superando deste xeito en importe as construcións, e pola contra, as instalacións técnicas diminuíron significativamente. As principias características de cada partida son : Os terreos representan o 5,68% 58 do total da estrutura económica e están compostos fundamentalmente por solares onde as cooperativas teñen asentadas as súas naves, o seu importe incrementouse durante o exercicio 2003 nun 10,30%. As construcións supoñen o 28,27% 59 do total do activo. Está constituída polas naves construídas polas cooperativas para almacenaxe de produtos ou para albergar as instalacións de fabricación de penso, durante o ano 2003 o seu valor de adquisición incrementouse nun 3,7%. As instalacións técnicas representan o 14,72% 60 do activo total, e son fundamentalmente instalacións para a fabricación de penso, diminuíron dun xeito importante durante o 2003, pasando de case 15 millóns de euros a 12, o que supón unha diminución do 29,43%. A maquinaria supón o 30,12% 61 da estrutura económica das cooperativas. Esta partida está composta por elementos de transporte interno e maquinaria agrícola que a cooperativa aluga ou presta ós seus socios directamente, incrementouse durante o exercicio 2003 nun 55,30%, debido os fortes investimentos realizados polas cooperativas en maquinaria agrícola, para prestar servicios os seus socios. O resto das partidas das inmobilizacións materiais teñen un peso pouco importante e representan o 21,21% 62 do total da estrutura económica, e aumentaron no exercicio 2003 nun 14%. 58 Nas cooperativas da mostra representa o 7,79%. 59 Nas cooperativas da mostra representa o 27,94% 60 Nas cooperativas da mostra supón o 14,58%. 61 Nas cooperativas da mostra supón o 26,26 62 Nas cooperativas da mostra esta porcentaxe é do 23,42%. 99

100 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico COMPOSICIÓN DO INMOBILIZADO MATERIAL DAS COOPERATIVAS DA MOSTRA (Miles ) Terreos Construcións Instalacións técnicas Maquinaria Outro inmobilizado Provisións Amortización acumulada Os elementos das inmobilizacións materiais están amortizados nun 41,42%. f) As inmobilizacións financeiras representan o 2,75% da estrutura económica e corresponde a participación en cooperativas de segundo ou ulterior grao, para facilitar a comercialización dos produtos das explotacións dos socios e o abastecementos de insumos agrarios. Esta partido incrementouse nun 23,20% durante o ano O activo circulante das cooperativas gandeiras mostrámolo no gráfico 64, e destacamos que: Gráfico 64 COMPOSICIÓN DO CIRCULANTE DAS COOPERATIVAS (Miles ) Socios desembolsos esixidos Existencias Debedores Investimentos financeiros temporais Tesourería Axustes periodificación 100

101 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia a) Os debedores son a partida mais importante, e representan o 31,90% 63 do activo total, superior á porcentaxe do total das cooperativas. Ademais experimentaron un crecemento durante o exercicio 2003 do 10,13%. b) As existencias supoñen o 13,84% 64 da estrutura económica e están formadas principalmente por existencias comerciais nun 75,78%, materias primas nun 18,01% e produtos rematados nun 5,61%. c) A tesourería representa o 7,99% do total do activo, incrementándose nun 14,36% no exercicio Esta porcentaxe é superior á do total das cooperativas da mostra 65 e o das empresas analizadas polo Ardan 66. Existe unha gran variabilidade no importe da tesourería existente nas cooperativas Análise da estrutura financeira das cooperativas gandeiras A estrutura financeira das cooperativas gandeira esta compota nun 51,50% de recursos propios, nun 11,37% de recursos alleos a longo prazo en un 37,13% de recursos a curto prazo. No gráfico 65, representamos os recursos propios, observando que a partida máis importante son as reservas. Representan o 58,68% dos recursos propios, incrementándose nun 15,35% durante o exercicio 2003, este valor ven xustificado porque os investimentos foron feitos en base a beneficios e tamén porque existe unha porcentaxe do 20% como mínimo dos beneficios que se destinan obrigatoriamente o Fondo de Reserva Obrigatorio. Gráfico 65 COMPOSICIÓN DOS RECURSOS PROPIOS DAS COOP. GANDEIRAS (Miles ) Capital social Reservas Ingresos a distribuir en varios exercicios No total das cooperativas da mostra representan o 27,91% 64 No total das cooperativas da mostra representan o 19,52%. 65 No total das cooperativas da mostra representa o 5,62% 66 Nas empresas analizadas no Ardan representa o 4,09% 101

102 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia As reservas están compostas polo fondo de reserva obrigatorio nun 47,85%, por reservas voluntarias, repartibles e irrepartibles, nun 34,75% e por outras reservas nun 17,39%, observamos con respecto o exercicio anterior que se incrementou o fondo de reserva obrigatorio e diminuíron as reservas voluntarias e outras reservas, xa que en algunhas cooperativas decidiron destinar o retorno cooperativo a ampliar o capital social dos socios. O capital social está constituído polas achegas obrigatorias e voluntarias dos socios. Representa o 14,75% 67 das fontes da estrutura financeira e aumentou nun 6,32% no 2003, como consecuencia da incorporación de beneficios a capital social procedentes da distribución. Os ingresos a distribuír en varios exercicios están compostos na súa totalidade por subvención ó capital e representa un 4,97% do total do pasivo, incrementándose nun 13,47% durante o exercicio O financiamento alleo que representamos no gráfico 65, supón o 483,50% da estrutura financeira e está composto nun 23,44% de recursos alleos a largo prazo e nun 76,56% de recursos alleos a curto prazo. As débedas a longo prazo están constituídas principalmente por débedas con entidades financeiras, que representan o 80,24% das mesmas, seguidas polo fondo de formación e promoción cooperativo cunha participación do 6,24% e outras débedas que supoñen o 13,52%. Os recursos alleos a curto prazo representan o 37,00% da estrutura financeira. Está formado por acredores comerciais nun 78,87%, por débedas a curto prazo con entidades de crédito nun 3,04%, por débedas con empresas do grupo nun 8,56% e por débedas non comerciais nun 15,30%. Gráfico 66 COMPOSICIÓN DOS FONDOS ALLEOS DAS COOP. GANDEIRAS (Miles ) Provisións para riscos e gastos Fondo de Formación e Promoción coop. Acredores a longo prazo Acredores a curto prazo Axustes periodificación 67 No total das cooperativas da mostra representa o 19,19%. 102

103 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Coeficiente de endebedamento das cooperativas gandeiras Os valores obtidos no calculo do coeficiente de endebedamento das cooperativas gandeiras mostrámolos no cadro 37, observando que existe unha gran dispersión, posto que se reparten por tódolos intervalos do cadro. Mais do 60% das cooperativas obteñen valores altos, e un 37% valores superiores a unidade, polo que poden crear tensións de liquidez e terían moi difícil obter financiamento alleo no caso de que fose necesario. Cadro 37. Coeficiente de endebedamento das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos >2.00 0,26 0,63 0,99 1,39 1,73 3,47 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , , , ,37 No gráfico 67 mostramos a evolución do coeficiente de endebedamento no período observando que se sitúa nun intervalo entre 1,27 e 1,43 con tendencia cíclica, obtendo máximos no 2001 e no 2003 con valores de 1,43 e 1,37 respectivamente. Gráfico 67 COEF. ENDEBEDAMENTO COOP. GANDEIRAS 1,27 1,29 1,43 1,21 1,37 68 Coeficiente de endebedamento = Débedas totais / Neto 103

104 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Coeficiente de endebedamento a longo e curto prazo das cooperativas gandeiras Nos cadros 38 e 39 expoñemos os valores obtidos das cooperativas gandeiras no ano 2003, dos que destacamos o seguinte: Cadro 38. Coeficiente de endebedamento a longo prazo das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >2.00 0,12 0,53 1,18 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,22 Cadro 39. Coeficiente de endebedamento a curto prazo das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >2.00 0,25 0,58 0,91 1,35 1,77 3,64 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,15 No cadro 38 observamos que os valores se sitúan nos 3 primeiros intervalos, e o 80% deles no primeiro, elo é debido a que as cooperativas non utilizan de forma habitual recursos alleos a longo prazo para financiar investimentos. No cadro 39 que corresponde os valores do coeficiente de endebedamento a curto prazo, observamos as mesmas características que para o coeficiente de endebedamento xeral, e dicir unha gran dispersión e un número importante de cooperativas con valores altos. 69 Coeficiente de endebedamento a longo prazo = Débedas a longo prazo / Neto. 70 Coeficiente de endebedamento a curto prazo = Débedas a curto prazo / Neto. 104

105 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia A evolución destes rateos durante o período , mostrámola nos gráficos 68 e 69: Gráfico 68 COEF. ENDEBEDAMENTO A L/P COOP. GANDEIRAS 0,22 0,3 0,23 0,2 0,22 Gráfico 69 COEF. ENDEBEDAMENTO A C/P COOP. GANDEIRAS 1,05 1 1,2 1,01 1,15 No longo prazo marcouse unha tendencia á baixa desde o exercicio 2000 hasta o 2002, recuperándose lixeiramente no 2003, segundo observamos no gráfico 68. Durante este período mantívose no intervalo 0,20-0,30. O gráfico 69 describe unha tendencia cíclica do coeficiente de endebedamento a curto prazo para o período , pero durante todo o período con valores altos, posto que son superiores a unidade Análise da conta de resultados das cooperativas gandeiras 71 Nas cooperativas gandeiras analizadas, o excedente despois de impostos supón o 1,21% do valor da produción, este grao de participación é inferior media total das cooperativas da mostra (1,91%) 72, ademais este concepto diminuíu no exercicio 2003 un 26,17%, mais dun millón de euros nas 40 cooperativas gandeiras. A venda de produtos e a prestación de servizos os socios representan o 98,34% do valor da produción, seguíndolle a longa distancia as subvencións a explotación que supoñen o 1,06%, o resto das partidas teñen un peso moi pouco significativo. 71 Ademais da información dos Anexos III e IV, tamén se emprega neste epígrafe os datos produtivos falicitados polas cooperativas da mostra a través das enquisas realizadas. Para unha análise máis fonda, véxase Aspectos produtivos das cooperativas gandeiras. 72 Porcentaxe inferior á media das empresas analizadas no Ardán (3,42%). 105

106 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Tamén o custo neto total se reduce, pero só nun 0,93%, acadando a cifra de 1,57 millóns de euros. Polo tanto, a marxe segue a ser negativa, se ben o seu importe é menor ca no ano anterior. A porcentaxe restante (aproximadamente, 6%) corresponde a outras actividades levadas a cabo pola entidade, tales como servizo de maquinaria, servizo de substitución, etc. Do total dos gastos de explotación, as compras netas representan o 85,82% do valor da produción, mentres que os gastos externos á explotación supoñen o 6,73% e os gastos de persoal o 4,32%. O importe deste gastos incrementouse con respecto o exercicio 2002, mais que os ingresos da explotación, o que deu como resultado unha diminución importante no beneficio. No gráfico 70 mostramos a composición dos gatos externos de explotación para as cooperativas gandeiras, observando unha participación diferente o resto das cooperativa agrarias, debido as que as actividades que realizan son diferente, e a estrutura produtiva e financeira é diferente, tanto na súa composición, como na dimensión. Gráfico 70 DISTRIBUCIÓN DOS GASTOS EXTERNOS Á EXPLOTACIÓN NAS COOP. GANDEIRAS (2003) Outros servizos 17% Outros gtos externos da explotación 5% Trab. Realizados outras empresas 10% Reparación e conservación 10% Subministros 10% Serv. Profes. Indepen. 16% Public., Propag. e R. Públ.2% Transportes 30% Os gastos de persoal representan o 4,32% do valor da produción, no resto das cooperativas este gastos alcanzan o 5,02%, esta diferenza é debida a que no caso de comercialización de leite e carne, pódense alcanzar grandes volumes de con pouco persoal. A súa distribución reflíctese no gráfico

107 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 71 DISTRIBUCIÓN DOS GASTOS DE PERSOAL DAS COOP. GANDEIRAS (2003) Outros gtos sociais 0,52% SS cargo empresa 22,34% Soldos e salarios 76,51% Indemnizacións 0,63% Índice de absorción de custes fixos das cooperativas gandeiras O valores obtidos no calculo do índice de absorción de custes fixos das cooperativas gandeiras para o exercicio 2003, mostrámolos no cadro 40, no que observamos que presentan unha gran dispersión, e ademais, mais dun 40% das cooperativas necesitan un 80% das vendas para cubrir os custes fixos e un 32% non cobren os custes fixos coas vendas, polo que deberían analizar esta situación, xa que non poderán permanecer moito tempo nela. Cadro 40. Índice de absorción de custes fixos das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >1.40 0,32 0,53 0,74 0,89 1,17 1,90 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,92 A evolución deste rateo mostrámola no gráfico 72, observando que se sitúa nun intervalo 0,76 a 0,95, cunha tendencia cíclica con valores altos nos máximos. 73 Índice de absorción de custes fixos = Punto morto (?) / Vendas 107

108 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 72 ÍNDICE ABSORCIÓN CUSTES FIXOS COOP. GANDEIRAS 0,76 0,9 0,78 0,95 0,92 Índice de eficiencia económica das cooperativas gandeiras Os valores obtidos para o índice de eficiencia económica no exercicio 2003 figuran no cadro 41. É de salientar que no 75% das cooperativas non poden diminuír as vendas por encima do 20% sen entrar en perdas, e que o 22% destas cooperativas terían que incrementar as súas vendas nunha porcentaxe significativo para poder saír de perdas. Cadro 41. Índice de eficiencia comercial das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.80-0,26 0,11 0,26 0,54 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,08 O índice de eficiencia comercial sigue unha tendencia cíclica durante os período , segundo observamos no gráfico 73, sendo os seus máximos nos exercicios 1999 e 2001con valores de 0,24 e 0,22 respectivamente e os mínimos nos exercicios 2000, 2002 e 2003 con valores 0,10, 0,05 e 0,08. Gráfico 73 ÍNDICE DE EFICIENCIA COMERCIAL COOP. GANDEIRAS 0,24 0,1 0,22 0,05 0,08 74 Índice de eficiencia comercial = (Vendas Punto morto) / Vendas 108

109 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Índice de seguridade de custes variables das cooperativas gandeiras No cadro 42, figuran os valores do índice de seguridade de custes variables das cooperativas gandeiras, observamos que hai cooperativas que terían que diminuír de xeito importantes os cutes variables para saír de perdas, que na maioría delas o intervalo de variabilidade dos cutes variables para non entrar en perdas é moi pequeno, son as 29 cooperativas situadas no terceiro intervalo, onde este índice acada un valor de 0,01. Cadro 42. Índice de seguridade de custes variables das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.30-0,23-0,01 0,01 0,14 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,01 No gráfico 74 obsérvase que os valores medios deste ratio no caso das cooperativas gandeiras varían moi pouco no período analizado. Sen embargo, hai que ter en conta que nos exercicios 2002 e 2003 presenta un mínimo cun valor de 0,01, que é un valor moi próximo a cero, polo que deberían analizar esta situación. Gráfico 74 ÍNDICE SEGURIDADE CUSTES VBLES COOP. GANDEIRAS 0,02 0,02 0,03 0,01 0,01 75 Índice de seguridade de custes variables = Bfº da explotación / Custes variables da explotación 109

110 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Índice de seguridade de custes fixos das cooperativas gandeiras As cooperativas gandeiras no exercicio 2003 acadaron os valores, para este índice, que mostramos no cadro 43. Obsérvase que a capacidade das cooperativas gandeiras para incrementar os custes fixos sen entrar en perdas é maior cá que posúen á hora de aumentar os custes variables, se ben un 22,50% de cooperativas tería que diminuír os custes fixos para saír de perdas, un 22,50% podería incrementalos moi pouco, outro 22,50% tería valores que podemos considerar razoables e o resto das cooperativas presenta valores altos. Cadro 43. Índice de seguridade de custes fixos das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.30-0,21-0,05 0,05 0,16 0,25 0,82 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,19 No gráfico 75 observamos unha tendencia a baixa do índice de seguridade de custos fixos durante o período , chegando a situarse no 0,19 no Gráfico 75 ÍNDICE SEGURIDADE CUSTES FIXOS COOP. GANDEIRAS 0,48 0,35 0,45 0,33 0,19 76 Índice de seguridade de custes fixos = Bfº da explotación / Custes fixos da explotación. 110

111 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Análise da liquidez, solvencia e rendibilidade das cooperativas gandeiras Liquidez xeral das cooperativas gandeiras No cadro 44 reflectimos os valores de liquidez xeral das cooperativas gandeiras. Os valores de liquidez xeral das cooperativas gandeiras en 2002 reflíctense no cadro 43. Un 17% das cooperativas analizadas ten un valor inferior a unidade, un 52% obteñen valores situados no intervalo 1-2, e o resto presenta valores superiores a 2, que consideramos altos. Cadro 44. Índice de liquidez xeral das cooperativas gandeiras Intervalos >3.00 Media dos intervalos de ratios 0,87 1,34 1,89 2,20 2,72 6,46 Intervalos de (euros) Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,19 No gráfico 76, observamos unha tendencia alcista deste rateo durante o período , situándose nun máximo de 2,19 no exercicio Gráfico 76 LIQUIDEZ XERAL COOP. GANDEIRAS 1,96 1,91 1,84 2,13 2,19 Fondo de manobra das cooperativas gandeiras No cadro 45, observamos que a maioría das cooperativas gandeiras teñen un fondo de manobra positivo, e incluso un 30% das cooperativas pode que sexa alto; tamén hai 6 cooperativas con valores negativos, das que as 2 situadas no primeiro intervalo, deberían analizar a estrutura financeira. 77 Liquidez xeral = Activo circulante / Pasivo circulante 111

112 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Cadro 45. Fondo de manobra das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos < >0.50-0,52-0,08 0,14 0,25 0,42 0,67 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , , , ,34 A media dos valores do fondo de manobra das cooperativas gandeiras durante o período , son moi semellantes, xa que se sitúan nun intervalo de valores de 0,32-0,35, segundo observamos no gráfico 77, representa unha tendencia plana. Gráfico 77 FONDO DE MANOBRA COOP. GANDEIRAS 0,33 0,33 0,32 0,35 0,34 No caso da tenda agraria, a diferenza entre o prazo de pago a provedores e o de cobro a clientes en 2003 é de 12 días, isto é, por termo medio, retrasan 38 días o pago da mercancía ós subministradores e cobran a súa venda ós 26 días. Como se observa nos seguintes gráficos, isto supón que a maior parte dos pagos e dos cobros se efectúan a menos de 60 días. 78 Fondo de manobra en tanto por un do activo circulante = (Recursos permanentes Activo fixo)/activo circulante. 112

113 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 78 EVOLUCIÓN PAGAMENTO INSUMOS AGRARIOS 1999/ % 15% 10% 9% 13% 10% 10% 14% 14% 13% 74% 75% 76% 76% 69% % contado %<60 días %>60 días Gráfico 79 EVOLUCIÓN COBRO INSUMOS AGRARIOS 1999/2003 5% 5% 5% 2% 2% 28% 27% 29% 29% 26% 67% 68% 66% 68% 70% % contado% %<60 días %>60 días Tamén é importante mencionar que o 27% dos cobros da tenda rexistrados en 2002 se fan ao contado, mentres que só o 13% dos pagos a provedores se debe efectuar ao contado. Para o caso da comercialización de leite, o prazo medio de cobro á industria á industria é de 19 días, e tárdase unha media de 21 días en pagarlle o leite ao socio. 113

114 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Liquidez inmediata das cooperativas gandeiras Os valores da liquidez inmediata das cooperativas gandeiras para o ano 2003 reflectímolos no cadro 46, e observamos que os valores dun 20% das cooperativas sitúanse por debaixo de 0,8, o que significa que poden ter dificultades para facer fronte o pagamentos a curto prazo, os valores obtidos dun 55% das cooperativas podemos consideralos razoables, e o resto altos. Cadro 46. Índice de liquidez inmediata das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >2.30 0,48 0,71 0,94 1,30 2,01 3,97 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,59 O gráfico 80 mostra unha tendencia alcista durante o quinquenio analizado, alcanzando un máximo de 1,59 no exercicio 2003, o que implica unha mellora na liquidez inmediata nas cooperativas gandeiras. Gráfico 80 LIQUIDEZ INMEDIATA COOP. GANDEIRAS 1,56 1,59 1,31 1,34 1,39 Coeficiente de garantía das cooperativas gandeiras Os valores obtidos do coeficiente de garantía no exercicio 2003 nas cooperativas gandeiras, e que mostramos no cadro 47, indícannos que en xeral a garantía que ofrecen estas cooperativas os seus acredores é boa, incluso os valores das cooperativas situados nos dous últimos intervalos os podemos considerar altos. 79 Liquidez inmediata = (Activo circulante stocks )/Pasivo circulante. 114

115 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Cadro 47. Coeficiente de garantía das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos >3.00 1,20 1,48 1,77 2,22 2,58 5,99 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , , , ,73 No gráfico 81, observamos unha tendencia alcista durante o período , situándose cun valor alto en Gráfico 81 COEFICIENTE DE GARANTÍA COOP. GANDEIRAS 2,16 2,36 2,35 2,56 2,73 Rendibilidade económica das cooperativas gandeiras Os valores de rendibilidade económica das cooperativas gandeiras no 2003, observámolos no cadro 48, no que hai valores negativos, e mais da metade das cooperativas teñen valores inferiores o 10%. Cadro 48. Rendibilidade económica das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos < >0.20-0,07 0,03 0,07 0,12 0,27 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , , , ,04 80 Coeficiente de garantía = Activo real / Pasivo esixible. 81 Rendibilidade económica = BAIT / Activos. 115

116 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia No gráfico 82, vemos que a rendibilidade económica durante o período mantense no exercicio 1999 e 2000 no 0,06, sube no 200 hasta 0,08, volvendo a baixar no exercicio 2002 e 2003 onde alcanza os valores de 0,03 e 0,04 respectivamente. Gráfico 82 RENDIBILIDADE ECONÓMICA COOP. GANDEIRAS 0,08 0,06 0,06 0,06 0,04 Marxe comercial das cooperativas gandeiras Con respecto a marxe comercial das cooperativas gandeiras durante o exercicio 2003, destacar que un 20% das cooperativas traballan con marxes negativos, nesta situación non poden permanecer moito tempo, polo que teñen que establecer unha política de marxes positivos; o resto traballan con marxes moi pequenos, agás unha cooperativa que obtén un valor do 0,15. Cadro 49. Marxe comercial das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.20-0,03 0,02 0,08 0,15 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,02 Segundo observamos no gráfico 83, os valores medios da marxe comercial das cooperativas gandeiras durante o período , sitúanse todos nun intervalo curto (0,02-0,03) e con valores baixos. 82 Marxe comercial = BAIT / Vendas. 116

117 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 83 MARXE COMERCIAL COOP. GANDEIRAS 0,02 0,02 0,03 0,02 0,02 Rotación de activos das cooperativas gandeiras Os valores deste rateo para o exercicio 2003, presentan unha gran dispersión, con valores semellantes os de exercicios anteriores. Cadro 50. Rotación de activos das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >5.00 0,74 1,68 2,50 3,51 4,43 6,46 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,45 O gráfico 84 reflicte a súa evolución ó longo do período Os valores medios dos diferentes anos presentan un tendencia cíclica con máximos no 2001 cun valor de 4,11 e mínimos en 2000 cun valor de 3,78 e en 2003 cun valor de 3,45. Gráfico 84 ROTACIÓN DE ACTIVOS COOP. GANDEIRAS 3,99 3,78 4,11 4,1 3,45 83 Rotación de activos = Vendas / Activos. 117

118 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Rendibilidade financeira das cooperativas gandeiras No cadro 51 observamos que un 20% das cooperativas gandeiras da mostra obtén valores negativos en O resto obtén valores positivos e mesmo hai un grupo importante que acada cifras que poden ser excesivas, xa que a finalidade das cooperativas non é a retribución dos capitais invertidos en forma de retornos, senón a mellora socio-económica dos socios. Cadro 51. Rendibilidade financeira das cooperativas gandeiras Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.20-0,20 0,03 0,07 0,12 0,17 0,26 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , ,02 A evolución deste rateo durante o período , figura no gráfico 85, mostrando unha tendencia a baixa desde o exercicio 2001, para situarse nun valor do 0,02 no exercicio Gráfico 85 RENDIBILIDADE FINANCEIRA COOP. GANDEIRAS 0,14 0,12 0,14 0,09 0,02 84 Informe sobre a Xestión e o estado económico do Cooperativismo Agrario en Galicia 118

119 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Aspectos produtivos das cooperativas gandeiras Neste epígrafe vanse estudar en profundidade os datos produtivos das sociedades cooperativas da mostra que teñen como actividade principal aspectos relacionados coa gandería. Coma en anos anteriores, distinguiremos entre tenda agraria, servizo veterinario e comercialización de leite. As sociedades que dispoñen de fábrica de pensos serán tratadas no seguinte apartado, así como as que se dedican á comercialización de viño, produtos de horta e flor cortada. Diminución da da tenda agraria O 83% das entidades analizadas dispoñen de tenda agraria. En comparación co ano anterior, a desta sección experimenta unha baixa do 2%, ao acadar un volume de case 37 millóns de euros. Cada cooperativa factura, polo tanto, unha media de 1,12 millóns de euros. Cadro 52. Tipoloxía da tenda agraria Total ( ) % s/total Var. 03/02 Supermercado Alimentación gandeira Adubos Sanidade Ferraxería Sementes Aceites e gasóleos Material gandeiro Seme Outros produtos Total vendas ,76 17,60% -9,48% ,25 1,90% 9,94% ,52 34,60% -13,91% ,50 9,30% -0,38% ,97 4,70% 20,26% ,33 13,90% 17,69% ,05 4,80% 2,47% ,04 1,10% -7,00% ,14 9,90% 24,71% ,19 2,30% -4,61% ,75 100,00% -2,00% Con respecto a 2002, o maior aumento dáse nas vendas de seme 85, case un 25%, ferraxería 20% e sementes 17%, mentres que as vendas de adubos diminuíron case un 14%, tal e como amosa o cadro 52. Por outra banda, son os adubos os produtos que maior porcentaxe representan con respecto ao total (34,60%,), seguidas do supermercado (17,60%) e das sementes (13,9 0%). Con respecto ao ano anterior, prodúcese unha baixada nas vendas de supermercado do 9%, sendo a máis notable a correspondente aos adubos, case un 14%. 85 No presente Informe continúase coa mesma agrupación dos produtos da tenda agraria que en anteriores estudos. Véxase MOUGÁN BOUZÓN, H. (Dir.), Op. Cit., 2003a, p

120 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 85 TIPOLOXÍA TENDA AGRARIA ,8% 1,1% 9,9% 2,3% 17,6% 1,9% 13,9% 4,7% 9,3% Supermercado Alimentación Gandeira Adubos Sanidade Ferraxería Sementes Aceites e Gasóleos Material Gandeiro Seme Outros 34,6% O número de traballadores destinados ás tarefas da tenda agraria ascende a algo máis de 2 por cooperativa, o que supón unha por empregado de ,98, un 8% menos que no 2002, e un custo, tamén por traballador, de ,08, un 5% menos que no ano anterior. Como xa se apuntou, isto implica que o promedio do custe laboral total acada o 3,07% da media das vendas. Con respecto a 2002, as vendas medias por traballador diminuíron un 8%, mentres que por cooperativa aumentaron nun 3%. O espazo físico destinado á situación da tenda é de 567m 2 de superficie media, polo que as vendas por m 2 aproxímanse ós Leve descenso dos ingresos e dos custos por servizos veterinarios. Máis da metade das cooperativas gandeiras analizadas ofrecen un servizo de atención veterinaria ós seus socios. Para iso contan con 73 profesionais. Tendo en conta que case todas contan con máis dun veterinario, isto supón para cada sociedade un custo bruto medio de , do cal case o 19% está subvencionado por organismo público. Dese total, 43 están en nómina e 30 traballan cun contrato de servizos. Cadro 53. Custo do servizo veterinario (Valores medios en ) Custo bruto Subvención Custo neto Nómina Contrato serv. Nómina Contrato serv. Nómina Contrato serv , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,91 120

121 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia No cadro 53 obsérvase que o custe bruto dos veterinarios en nómina por termo medio ascende a e o dos que traballan cun contrato de servizos achégase aos A subvención para o primeiro caso é do 24% do custo e para o segundo, do 10%. As actividades desenvolvidas (cadro 54) neste servizo varían ano tras ano en función das necesidades dos socios, da lexislación aplicable, etc. En 2003, a máis empregada segue a ser clínica (76%), seguida este ano por inseminación (70%) e dos controis e atención da mamite (59%). Cadro 54. Utilización e custo medio dos servizos % Utilización Nº vacas /Vaca Inseminación Clínica Reprodución Desparasitación Mamite Podoloxía 70% ,50 76% ,48 43% ,96 37% ,26 59% ,75 31% ,54 A súa evolución é controvertida, como vemos no gráfico 87. En 2002, tanto os ingresos medios como os custes diminúen levemente (9% e 13%, respectivamente). A marxe volve ser negativa. Gráfico 86 EVOLUCIÓN SERVIZO VETERINARIO (Promedios- ) , , , , , , , , , , , , , , ,98 Ingresos Custes Marxes Cooperativas primeiro compradoras: mellores prezos Case o 44% das sociedades da mostra teñen como actividade estrela a comercialización de leite. Isto tradúcese, en 2003, nun total de 328,6 millóns de quilos de leite comercializados, cun importe monetario de 90,97 millóns de euros, e cun prezo medio de 0,299 /l (cadro 55). Facendo distinción entre primeiro e non primeiro compradoras, obsérvase que o 93% dos quilos e o 92% dos euros vendidos corresponde ás 22 cooperativas con licenza de primeiro comprador. 121

122 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia O número total de explotacións que producen as cantidades de leite antes apuntadas ascende a 3.121, que representan o 51% dos socios totais. Posúen un volume de cota de 323 millóns de quilos (aproximadamente, o 17% da cota asignada a Galicia), o que supón un nivel de cobertura aproximado do 98% do leite vendido. Cadro 55. Evolución das cooperativas de leite Nº de Cooperativas Nº Socios Nº Socios leite Kg. vendidos Cota (Kg) Venda ( ) Prezo ( /l) Nº Socios leite/cooperativa Cota/Explotación (Kg) Kg. vendidos/explotación Kg. de Cota/Cooperativa Kg. vendidos/cooperativa Venda ( )/Cooperativa ,303 0,306 0,307 0,302 0, , , , , ,21 O gráfico 87 representa a evolución das cooperativas de leite non período Pódese observar no último bienio que diminúe o total de quilos vendidos en case un 4%. Tamén diminúe o volume de cota un 3%, aproximadamente. Esta proporción na que se reducen ambos importes, fai que o nivel de cobertura do leite vendido aumente nun punto porcentual, con respecto ao ano anterior (98%). Gráfico 87 NIVEL DE COBERTURA DO LEITE VENDIDO 359,5 348,2 334,1 341,3 328,6 330,3 324,3 321,2 332,4 322,8 Leite prod. (Mill. kg) Cota de leite (Mill. kg) Seguindo coa diferenciación de tódolos anos, no cadro 56 esquematízanse os datos máis relevantes das cooperativas non primeiro compradoras e, a continuación no cadro 56, a información máis significativa das que son primeiro compradoras. 122

123 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia En 2003, os quilos vendidos por cada cooperativa non primeiro compradora ascenden a 7,83 millóns, o que significa case quilos por explotación. O valor monetario desta comercialización acada os 2,3 millóns de euros por sociedade, a un prezo medio de 0,291 /l. Cadro 56. Evolución das cooperativas non primeiro compradoras Nº de Cooperativas Nº Socios leite Kg. vendidos Cota (Kg) Venda ( ) Prezo ( /l) Nº Socios leite/cooperativa Cota/Explotación (Kg) Kg. vendidos/explotación Kg. de Cota/Cooperativa Kg. vendidos/cooperativa Venda ( )/Cooperativa ,289 0,292 0,289 0,296 0, , , , , ,64 Atendendo á evolución destes datos, obsérvase que a cota media por explotación vai medrando progresivamente desde 1999 ata No 2003 prodúcese unha leve recaída do 0,35%, con respecto ao ano anterior. Por outro lado, os quilos vendidos por cada cooperativa primeiro compradora acadan os 13,87 millóns, o que redunda en kg por explotación (cadro 57). As vendas medias por cada sociedade deste grupo en 2003 é de 3,82 millóns de euros, a un prezo medio de 0,300 /l, o que supón 0,009 por litro máis que as non primeiro compradoras. Cadro 57. Evolución das cooperativas primeiro compradoras Nº de Cooperativas Nº Socios leite Kg. vendidos Cota (Kg) Venda ( ) Prezo ( /l) Nº Socios leite/cooperativa Cota/Explotación (Kg) Kg. vendidos/explotación Kg. de Cota/Cooperativa Kg. vendidos/cooperativa Venda ( )/Cooperativa ,307 0,310 0,309 0,303 0, , , , , ,56 86 Coa excepción do ano

124 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Mellora na calidade do leite 87 En 2003 séguese coa tendencia na mellora da calidade do leite comercializado, como se pode observar no seguinte cadro. Cadro 58. Evolución da calidade do leite Calidade A Calidade B Calidade C Calidade bacteriolóxica Reconto células somáticas Nº explotacións L vendidos %Expl. %Litros %Expl. %Litros %Expl. %Litros En canto á bacterioloxía, a porcentaxe de explotacións da mostra cualificadas con calidade A mantense igual que no ano anterior, o que indica que o 88% das granxas teñen menos de cen mil xermes. En termos de litros vendidos isto equivale a dicir que o 89% do leite comercializado atópase catalogado coa calidade máis elevada. Na comparanza deste intervalo cos datos do Ligal 88 para o mesmo período de tempo obsérvase que as explotacións socias das cooperativas da mostra acadan uns niveis relativamente superiores aos do conxunto de granxas en control leiteiro (88% fronte ao 75%, respectivamente) (cadro 59). No relativo ao reconto de células somáticas (cadro 58), a situación é similar á anterior: en 2003 a porcentaxe de explotacións con calidade A segue igual có ano anterior (80%). A porcentaxe de litros de leite que se comercializan con esta categoría é tamén moi elevada (80%). Tamén neste caso, como se observa no cadro 58, a porcentaxe de granxas da mostra con menos de catrocentas mil células somáticas é relativamente superior á das sometidas a control leiteiro (80% vs. 69%). Cadro 59. Calidade do leite Calidade A Calidade B Calidade C Calidade bacteriolóxica Cooperativas mostra LIGAL* Reconto células somáticas Cooperativas mostra LIGAL* Nº explotacións L vendidos %Expl. %litros %Expl. %litros %Expl. %litros % 89% 8% 9% 4% 2% % - 15% - 10% % 80% 8% 9% 12% 11% % - 17% - 14% - 87 Seguindo a traxectoria de anos anteriores, para a explicación deste apartado só se teñen en conta os datos de calidade subministrados polas cooperativas primeiro compradoras pola maior verosimilitude que ostentan. 88 LIGAL: Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite. Datos correspondentes a 2002, últimos datos dispoñibles. 124

125 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia No que respecta á cantidade de materia graxa e de proteína do leite comercializado, as porcentaxes obtidas non sofren alteracións con respecto a A media acadada pola mostra en canto a materia graxa é do 3,86%, e en canto a proteína é do 3,15%. 125

126 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia ANEXO III: Balance agregado das cooperativas gandeiras ( ) ACTIVO SOCIOS DESEMBOLSOS NON ESIXIDOS INMOBILIZADO Gastos de establecemento Inmobilizacións inmateriais Inmobilizacións materiais Inmobilizacións financeiras GASTOS A DISTRIBUÍR EN VARIOS EX. ACTIVO CIRCULANTE Socios desembolsos esixidos Existencias Debedores Investimentos financeiros temporais TESOURERÍA AXUSTES PERIODIFICACIÓN TOTAL ACTIVO PASIVO Capital social Reservas Ingresos a distribuír en varios exer. TOTAL RECURSOS PROPIOS Provisións para riscos e gastos Fondo de Formación e Pro. cooperativo Acredores a longo prazo TOTAL RECURSOS PERMANENTES Acredores a curto prazo Axustes por periodificación TOTAL RECURSOS ALLEOS TOTAL PASIVO 2002 TOTAL MEDIA ,67 851, , , ,64 189, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,16 526, , , , , , , , , , , , , , ,00 % S/ TOTAIS 0,05% 45,57% 0,01% 4,98% 38,14% 2,44% 0,12% 54,25% 0,10% 13,91% 31,75% 0,67% 7,66% 0,16% 100,00% 15,20% 30,20% 4,80% 50,21% 0,03% 1,28% 10,34% 61,87% 37,98% 0,15% 49,79% 100,00% 2003 TOTAL MEDIA , , , , , , , , , , , , , , , , ,75 114, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,36 513, , , , , , , , , , , , , , ,91 % S/ TOTAIS 0,14% 44,44% 0,12% 4,37% 37,20% 2,75% 0,17% 55,25% 0,01% 13,84% 31,90% 1,37% 7,99% 0,14% 100,00% 14,75% 31,78% 4,97% 51,50% 0,03% 0,72% 10,61% 62,86% 37,00% 0,13% 48,50% 100,00% % VAR. 207,73% 6,89% 1075,75% -3,82% 6,93% 23,20% 53,76% 11,63% -93,52% 9,13% 10,13% 123,38% 14,36% -6,69% 9,62% 6,32% 15,35% 13,47% 12,44% -2,44% -38,72% 12,50% 11,38% 6,79% -1,93% 6,77% 9,62% ANEXO IV: Conta de resultados agregada das cooperativas gandeiras ( ) TOTAL 2002 MEDIA % s/v. Prod. 98,24% 0,49% 0,10% 0,12% 0,00% 1,06% 100,00% 86,04% 6,49% 7,47% 0,08% 0,00% 4,12% 3,28% 1,24% 0,09% 1,95% 0,09% 0,56% 1,49% 0,37% 0,06% 1,80% 0,13% 1,66% 2003 TOTAL MEDIA , , , , , , , ,00 0,00 0, , , , , , , , , , , , ,65 0,00 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,81 % s/v. Prod. 98,34% 0,46% 0,04% 0,10% 0,00% 1,06% 100,00% 85,82% 6,73% 7,45% 0,09% 0,00% 4,32% 3,04% 1,42% 0,04% 1,58% 0,08% 0,54% 1,12% 0,43% 0,15% 1,41% 0,20% 1,21% Variación 1,53% -4,71% -53,26% 0,00% 0,00% 1,54% 1,42% 1,16% 5,21% 1,17% 21,44% 0,00% 6,53% -6,05% 16,56% -47,04% -17,99% -7,32% -1,21% -23,65% 18,40% 153,98% -20,70% 46,87% -26,17% Vendas netas Outros ingresos da explotación Variación de existencias Traballos real.pola empr. para o seu inm. Incorp.ó activo gtos for.débedas Subvencións á explotación VALOR DA PRODUCIÓN Compras netas Gastos externos da explotación VALOR ENGADIDO DA EMPRESA Outros gastos Outros ingresos Gastos de persoal RESULTADO BRUTO DA EXPLOTACIÓN Dotacións para amortización inmobilizado Dotacións para provisións e prov.aplic. RESULTADO NETO DA EXPLOTACIÓN Ingresos financeiros Gastos financeiros RESULTADOS DE ACTI.ORDINARIAS Ingresos extraordinarios Gastos extraordinarios BENEFICIO ANTES DE IMPOSTOS Imposto de sociedades BENEFICIO DESPOIS DE IMPOSTOS , , , ,62 0, , , , , , ,54 225, , , , , , , , , , , , , , , , , ,62 0, , , , , , ,96 5, , , , , , , , , , , , , ,17 126

127 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia 5.3.-ANÁLISE ECONÓMICA DAS SOCIEDADES COOPERATIVAS GANDEIRAS CON FÁBRICA DE PENSO 89 Un grupo de 18 cooperativas gandeiras analizadas, fabrica pensos para a alimentación do gando das explotacións dos seus socios. Esta actividade precisa dunha estrutura produtiva diferente, con instalacións e maquinas necesarias para desenvolver a actividade de fabricación de pensos. Estas cooperativas non só fabrican pensos, senón que realizan outra serie de actividades como poden ser a comercialización de leite, carne, e outros produtos das explotacións dos socios, e por outra parte adquiren adubos, material de tenda agraria, etc., para subministrar as explotacións dos socios Análise da estrutura económica e financeira das cooperativas con fábrica de penso Os investimento total das cooperativas gandeiras con fabrica de pensos é de preto de 55 millóns de euros que se distribuín do seguinte xeito: Un 47,13% en activo fixo e un 52,87% en activo circulante. A porcentaxe de activo fixo é maior que no conxunto de cooperativas gandeiras 90. Gráfico 88 Gráfico 89 ESTRUTURA BALANCE COOP. GAND. CON FÁBRICA PENSO 2002 (Mill. ) ESTRUTURA BALANCE COOP. GAND. CON FÁBRICA PENSO 2003 (Mill. ) A.CIR R.A.C/P R.A.L/P A.CIR R.A.C/P R.A.L/P A.FIXO R.PROP A.FIXO R.PROP ACTIVO PASIVO 1 2 ACTIVO PASIVO A estrutura do balance das cooperativas gandeiras con fabrica de pensos expoñémola nos gráficos 88 e 89, e vemos que presenta as mesmas características na súa composición, e con respecto a súa dimensión, incrementouse durante o exercicio 2003 nun 7,69%. 89 A información empregada na elaboración deste epígrafe recóllese no Anexo V e no Anexo VI. 90 No total das cooperativas gandeiras, o activo fixo representa o 44,75%. 127

128 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 90 PRINCIPAIS PARTIDAS DO INMOBILIZADO DAS COOP. GANDEIRAS CON FÁBRICA DE PENSO (Miles ) Gastos de establecemento Inmobilizacións inmateriais Inmobilizacións materiais Inmobilizacións financeiras A partida mais importante do activo fico é o inmobilizado, que representa o 99,17% do mesmo, e a súa composición figura no gráficos 90, e do que destacamos as seguintes características: a) Os gastos de establecemento representan unha cantidade insignificante, ca que se amortizaron case na súa totalidade durante o exercicio b) As inmobilizacións inmateriais representan o 5,73% da estrutura económica 91, diminuíndo esta participación nun 5,65%. O seu importe distribuíse do seguinte xeito: gastos en I+D, 9,79%; patentes, 3,38%; aplicacións informáticas,5,64%; outro inmobilizado inmaterial; 57,55% e dereitos de arrendamento financeiro, 23,64%. Todos estes elementos están amortizados nun 25,91%. c) As inmobilizacións materiais, cun 38,49% da estrutura económica 92, é a partida máis importante do inmobilizado e o se importe durante o exercicio 2003 experimentou un crecemento do 6,85%. A súa composición expoñémola no gráfico 91, observando que a partida máis importante é a maquinaria que sufriu un forte incremento durante o exercicio 2003 e que tódalas partidas experimentaron un aumento, agás as instalación técnicas que diminuíron considerablemente. Os terreos representan o 1,70% da estrutura económica, e corresponden a solares onde as cooperativas teñen asentados os almacéns e as fábricas de penso, e nalgún caso a solares urbanizabas. Construcións supoñen o 10,73% da estrutura económica. Esta partida agrupa as naves onde se asenta a maquinaria e as instalacións técnicas para o proceso produtivo, os almacéns tanto de produtos terminados como do resto de produtos que se compran e venden sen transformación. 91 No total das cooperativas gandeiras, as inmobilizacións inmateriais supoñen o 4,37%. 92 No total das cooperativas gandeiras as inmoblizacións materiais representan o 37,20%. 128

129 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 91 COMPOSICIÓN DO INMOBILIZADO MATERIAL DAS COOP. GANDEIRAS CON FÁBRICA DE PENSO (Miles ) Terreos Construcións Instalacións técnicas Maquinaria Outro inmobilizado Provisións Amortización acumulada As instalacións técnicas supoñen o 6,74% do activo total. A maior parte está constituída por aparellos e equipos para a produción de penso e mesturas, así como para seu ensacado, sufriron unha diminución no exercicio 2003 do 26,32%. A maquinaria representa o 11,64% da estrutura económica. Esta maquinaria pódese dividir en dous grupos: a empregada no proceso produtivo de fabricación de penso e a empregada na prestación de servizos ós socios nas súas explotacións, na que se emprega para prestar servizos os socios experimentou un forte crecemento debido a posta en marcha do servizo de maquinaria. Durante o exercicio 2003, experimentou un crecemento do 115,06%. O resto do inmobilizado material representa o 7,72% do activo total e está constituído por elementos de transporte, mobiliario, equipos para o proceso da información, etc. O inmobilizado material das cooperativas gandeiras con fábrica de penso está amortizado nun 44,14% do seu custe de adquisición ou produción. d) As inmobilizacións financeiras representan o 2,51% do total do activo, e supoñen unha participación menor cá das cooperativas gandeiras, onde alcanzan o 2,75%. Están formadas por participacións en cooperativas de segundo ou ulterior grao. Durante o exercicio 2003 experimentaron un crecemento do 36,99%. O activo circulante que representa o 55,25% da estrutura económica, e aumentou no exercicio 2003 nun 11,63%, a súa composición reflectímola no gráfico 92. I. As existencias representan o 14,04% da estrutura económica, mentres que nas cooperativas gandeiras 93 supoñen o 13,84%. Durante o exercicio 2003 increméntanse nun 5,95%, e están compostas por: o 68,36% son existencias comerciais, o 23,59% son materias primas, un 7,52%, produtos rematados e o resto son outras partidas cun importe moi pouco significativo. 93 Este dato é do 18,23% nas empresas analizadas no Ardán. 129

130 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia II. Os debedores cun 28,69% do activo total, é a partida mais importante do activo circulante, aínda que a súa participación na estrutura económica é menor que no total das cooperativas gandeiras, onde acada un valor de 31,90%, e tamén á que figura nas empresas analizadas polo Ardán (29,19%). A súa evolución durante o exercicio 2003 foi dun incremento do 5,95%. Gráfico COMPOSICIÓN DO CIRCULANTE DAS COOP. GANDEIRAS CON FÁBRICA DE PENSO (Miles ) Socios desembolsos esixidos Existencias Debedores Investimentos financeiros temporais Tesourería Axustes periodificación III. A tesourería participa na composición do activo nunha porcentaxe do 8,39%, importe superior o conxunto das cooperativas gandeiras, onde a súa participación é do 7,99% e moi superior o das empresas analizadas no Ardan onde dito valor situase no 4,09%, polo tanto as cooperativas gandeiras con fabrica de pensos terían que analizar as súas necesidades de tesourería e axustar o volume de tesourería as necesidades para evitar ter recursos financeiros ociosos na cooperativa.. A estrutura financeira das cooperativas gandeiras con fábrica de penso é semellante á do conxunto das gandeiras coas seguintes características en canto a súa composición: Os recursos propios representan o 53,03% da estrutura financeira e aumentaron no exercicio 2003 nun 10,85%, estes datos para o conxunto das cooperativas gandeiras é de unha representación do 51,51% e un incremento do 12,44% e nas empresas analizadas polo Ardan supoñen o 31,92% do pasivo e aumentaron no 2003 nun11,35%. a) O capital social que esta composto polas achegas obrigatorias e voluntarias dos socios, representa o 15,18%, valor superior ó das cooperativas gandeiras (14,75%). Durante o ano 2003, incrementouse nun 4,77%, debido principalmente á incorporación de excedentes netos a capital social. 130

131 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 93 COMPOSICIÓN DOS RECURSOS PROPIOS DAS COOP. GANDEIRAS CON FÁBRICA DE PENSO (Miles ) Capital social Reservas Ingresos a distribuir en varios exercicios b) As reservas son a partida máis importante dos fondos propios, representan o 33,69% do pasivo total, mentres que nas cooperativas gandeiras supoñen o 31,78%. Durante o exercicio 2003 incrementáronse nun 13,52%, como consecuencia da distribución de resultados. A súa distribución e a seguinte: fondo de reserva obrigatorio un 51,82%, reservas voluntarias nun 32,14% e outras reservas nun 16,05%. c) Os ingresos a distribuír en varios exercicios, están constituídos na súa totalidade por subvención de capital e representan o 4,16% das fontes de financiamento e experimentaron un crecemento durante o exercicio 2003 do 13,31%, isto débese a subvención pola adquisición de maquinaria agrícola. Os fondos alleos representan o 46,97% das fontes de financiamento nas cooperativas gandeiras con fábrica de penso, mentres que no conxunto das cooperativas gandeiras supón o 48,50%. A súa distribución reflíctese no gráfico 94, sendo a partida con maior importe os acredores a curto prazo. Gráfico 94 COMPOSICIÓN DOS FONDOS ALLEOS DAS COOP. GANDEIRAS CON FÁBRICA DE PENSOS (MILES ) Provisións para riscos e gastos Fondo de Formación e Promoción coop. Acredores a longo prazo Acredores a curto prazo Axustes periodificación 131

132 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia O financiamento a longo prazo representa o 12,17% da do total do pasivo, mentres que na totalidade das cooperativas gandeiras supón o 11,33%. Está constituído por préstamos a longo prazo con entidades de crédito,93,56%; por fondo de formación e promoción cooperativa, 6,22% e o resto, provisións para riscos e gastos a longo prazo, nun 0,23%. O financiamento a curto prazo supón o 34,80% da estrutura financeira, participación inferior á das cooperativas gandeiras, onde acada un valor do 34,80%. Está constituído por débedas comerciais a curto prazo (86,99%), préstamos a curto prazo con entidades de crédito (5,43%), débedas coas administracións públicas (7,59%).As débedas coas administración publicas son principalmente por retencións as retencións practicadas os socios pola adquisición de produtos os mesmos para posteriormente transformas ou comercializar Coeficiente de endebedamento No cadro 60 expoñemos os valores do coeficiente de endebedamento, obtidos para as cooperativas gandeiras con fabrica de pensos no exercicio 2003, observando unha gran dispersión, se ben un 61,10% de cooperativas obteñen valores razoables situados nos dous primeiros intervalos, o resto das cooperativas teñen valores altos ou moi altos, no caso das que teñen valores situados nos dous últimos intervalos. Cadro 60. Coeficiente de endebedamento das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >2.00 0,31 0,60 1,12 1,49 1,73 2,52 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios NV , , , , ,03 No gráfico 95 observamos a súa evolución para o período , manténdose estable, sobre todo nos últimos 4 anos en torno a un valor igual a 1, que aínda que consideramos alto, non existe unha tendencia a subir Gráfico 95 COEF. ENDEBEDAM. COOP. GAND. FÁBRICA PENSO 0,87 0,99 1,12 1,01 1,03 94 Coeficiente de endebedamento = Débedas totais / Neto. 132

133 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Coeficiente de endebedamento a longo prazo e curto prazo Os valores para estes ratios son os que figuran nos cadros 61 e 62 para o exercicio Debido o déficit de financiamento alleo a longo prazo que presentan as cooperativas en relación coas empresas analizadas co Ardan, os valores do coeficiente de endebedamento a longo prazo presentan valores baixos, así o 72,22% das cooperativas sitúanse no primeiro intervalo cun media do 0,11, no segundo o 22,22% cunha media de 0,52 e soamente unha cooperativa obtén un valor superior a unidade (1,18) Cadro 61. Coeficiente de endebedamento a longo prazo das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos >2.00 0,11 0,52 1,18 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos NV , , , , ,26 Cadro 62. Coeficiente de endebedamento a curto prazo das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos >2.00 0,11 0,52 1,18 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos NV , , , , ,26 Polo que respecta o curto prazo, a situación e a inversa do longo prazo, sen embargo un 33,33% das cooperativas teñen valores baixos, outro 33,33% valores que podemos considerar razoables, e o resto valores altos e nalgúns casos moi altos como o 27,70% das cooperativas que se sitúan nos 3 últimos intervalos, que se o necesitaran terían dificultades para obter financiamento alleo No gráfico 96 obsérvase que o coeficiente de endebedamento a longo prazo, aínda que se mantén en valores baixos, mostra unha tendencia alcista ata o ano 2001, que se rompe no 2002, o situarse nun valor de 0,25 que se mantén no Coeficiente de endebedamento a longo prazo = Débedas a longo prazo / Neto. 96 Coeficiente de endebedamento a curto prazo = Débedas a curto prazo / Neto. 133

134 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 96 COEF. ENDEBEDM. A L/P COOP. GAND. FÁBRICA PENSO 0,18 0,24 0,28 0,26 0,26 Gráfico 97 COEF. ENDEBEDM. A C/P COOP. GAND. FÁBRICA PENSO 0,18 0,24 0,28 0,26 0,26 A evolución do coeficiente de endebedamento a curto prazo para o período , que represéntanmos no gráfico 97, mostra unha tendencia cíclica con pequenas variacións, sobre todo nos últimos dous exercicios Análise da conta de resultados das cooperativas con fábrica de penso 97 O excedente despois de impostos obtido polas cooperativas gandeiras con fabrica de pensos, representa o 1,45% do valor da produción, mentres que no conxunto das cooperativas gandeiras, este valor é de 1,21%. As vendas netas representan o 98,93% do valor de produción e durante do exercicio 2003 experimentaron un crecemento do 2,18%, séguenlle a moita distancia as subvención a explotación cunha participación no valor da produción do 0,67%, o resto dos ingresos teñen importes moi pequenos. As compras netas e a partida de gastos mais importante, representan o 84,26% do valor de produción, experimentando un leve crecemento durante o exercicio 2003, do 1,85%. 97 Ademais da información dos Anexos V e VI, tamén se emprega neste epígrafe os datos produtivos falicitados polas cooperativas da mostra a través das enquisas realizadas. Para unha análise máis fonda, véxase Aspectos produtivos das cooperativas con fábrica de penso. 134

135 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 98 DISTRIBUCIÓN DOS GASTOS EXTERNOS Á EXPLOTACIÓN NAS COOP. GANDEIRAS CON FÁBRICA DE PENSO (2003) Outros gtos externos da explotación 5% Trab. Realizados outras empresas 10% Outros servizos 14% Reparación e conservación 12% Subministros 12% Serv. Profes. Indepen. 13% Public., Propag e R. Públ.2% Transportes 32% Os gastos externos de explotación representan o 7,24% do valor de produción. A súa evolución no exercicio 2003 foi a alza, experimentando un crecemento do 7,15% e a súa distribución figura no gráfico 98. Gráfico 99 DISTRIBUCIÓN DOS GASTOS DE PERSOAL DAS COOP. GANDEIRAS CON FÁBRICA DE PENSO (2003) Outros gtos sociais 0,67% SS cargo empresa 22,95% Soldos e salarios 76,11% Indemnizacións 0,27% Os gastos de persoal representan o 4,78% do valor de produción e increméntanse no 2003 nun 5,02%. No gráfico 99 figura a súa distribución para dito exercicio. 135

136 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Índice de absorción de custes fixos No cadro 63, representamos os valores do índice de absorción de custos fixos, observando que un 44% das cooperativas con fabrica de penso necesitan un 89% das vendas para cubrir os custos fixos, que si ben estas cooperativas teñen moitos investimentos e polo tanto un gasto importante en amortización, son valores altos. Hai un 11,11% de cooperativas nas que a totalidade das vendas non cubrín os custos fixos Cadro 63. Índice de absorción de custes fixos das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >1.40 0,32 0,60 0,73 0,89 1,12 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios NV , , , , ,82 No gráfico 100 figura a tendencia deste ratio para o período , observando unha tendencia a alza, para situarse no 2003 cun valor de 0,82 Gráfico 100 ÍND. ABSORC. CTS. FIXOS COOP. GAND. FÁBRICA PENSO 0,73 0,76 0,77 0,76 0,82 Índice de eficiencia económica Os valores obtidos do índice de eficiencia comercial no exercicio 2003, para as cooperativas gandeiras con fabrica de penso, expoñémolos no cadro 64, observando que hai cooperativas que terían que aumentar as súas vendas para saír de perdas, e na maioría delas as vendas poden descender moi pouco para que a cooperativa siga obtendo un resultado positivo. 98 Índice de absorción de custes fixos = Punto morto (?) / Vendas. 136

137 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Cadro 64. Índice de eficiencia comercial das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos < >0.80-0,12 0,11 0,27 0,54 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos NV , , , , ,18 No período , o valor medio do índice de eficiencia comercial, que figura no gráfico 101, presenta unha tendencia a baixa, acadando un valor mínimo no 2003 de 0,18, que implica que as cooperativas teñen que analizar esta situación, xa están traballando cun intervalo moi pequeno no que poden reducir as vendas Gráfico 101 ÍND. EFICIENCIA CIAL. COOP. GAND. FÁBRICA PENSO 0,27 0,23 0,23 0,24 0,18 Índice de seguridade de custes variables No cadro 65 están os valores obtidos do índice de seguridade de cutes variables das cooperativas gandeiras, observamos que un 11,11% das cooperativas teñen que diminuír os custes variables para saír de perdas; un 83,33% a mínima variación a alza nos custes variables, supoñería perdidas para este grupo de cooperativas, e soamente 1 cooperativa soportaría un aumento dos custes variables nun 11%, que se ben non é unha porcentaxe alta, é a que maior marxe de variabilidade de custes variables ten. 99 Índice de eficiencia comercial = (Vendas Punto morto) / Vendas. 137

138 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Cadro 65. Índice de seguridade de custes variables das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.30-0,01 0,02 0,11 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios NV , , , , ,02 A evolución que presenta este índice, exposta no gráfico 102, é cíclica, se ben o intervalo de variación e moi curto, (0,03-0,02), e estes valores baixos, polo que un pequeno aumentos dos custes variables farían entrar as cooperativas nunha situación critica. Gráfico 102 ÍND. SEGURID. CTES. VBLES. COOP. GAND. FCA. PENSO 0,03 0,03 0,02 0,03 0,02 Índice de seguridade de custes fixos O que poden aumentar os custes fixos sen que as cooperativas entren en perdas, reflectímolo no cadro 66, e destacamos que un 11,11% teñen que reducir os custes fixos para saír de perdas, que un 38,89% teñen unha marxe pequena para incrementar os custes fixos, e que o 50% delas obtén valores razoables. Cadro 66. Índice de seguridade de custes fixos das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.30-0,11 0,05 0,15 0,26 0,77 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios NV , , , , , Índice de seguridade de custes variables = Bfº da explotación / Custes variables da explotación. 101 Índice de seguridade de custes fixos = Bfº da explotación / Custes fixos da explotación. 138

139 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia No gráfico 103 figura a evolución dos valores medios do índice de seguridade de custos fixos durante o período , observando que se mantivo semellantes desde e sufriu unha forte caída no 2003, acadando un valor de 0,33 Gráfico 103 ÍND. SEGURID. CTES FIXOS COOP. GAND. FCA. PENSO 0,48 0,43 0,44 0,51 0, Análise da liquidez, solvencia e rendibilidade das cooperativas con fábrica de penso Liquidez xeral Os valores obtidos para este ratio, que expoñemos no cadro 67, mostran unha gran dispersión, o mostrar valores en tódolos intervalos, e polo tanto que os valores situados nos primeiros intervalos que corresponden a mais da metade das cooperativas son valores baixos. Cadro 67. Ratio liquidez xeral das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >3.00 0,88 1,32 1,89 2,14 2,75 4,54 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , ,14 A evolución do ratio de liquidez xeral durante o quinquenio figura no gráfico 104, e presenta unha tendencia a alza durante os dous primeiros anos (1999 e2000), que se rompe no 2001, volvéndose a recuperar no 2002 e manténdose no 2003, onde alcanza un valor de 2, Liquidez xeral = Activo circulante / Pasivo circulante. 139

140 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 104 LIQUIDEZ XERAL COOP. GAND. FCA. PENSO 1,82 1,96 1,79 2,01 2,14 Fondo de manobra No cadro 68, figuran os valores do fondo de manobra, no que observamos que existe unha gran dispersión, que vai desde cooperativas con valores negativos, hasta cooperativas que financian mais do 50% do circulante con fondos permanentes, se ben poden existir empresas cunha adecuada estrutura financeira e un fondo de manobra negativos, no caso de realicen a maior parte das súas vendas o contado, este non é o caso das cooperativas, polo que deberían analizar as estrutura financeira para adecuar os prazos de reembolso da débeda cos prazos de realización do activo. Cadro 68. Fondo de manobra das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.50-0,52-0,11 0,07 0,24 0,47 0,67 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , ,36 Gráfico 105 FONDO DE MANOBRA COOP. GAND. FCA. PENSO 0,36 0,36 0,33 0,37 0, Fondo de manobra do activo circulante en tanto por un = (Recursos permanentes Activo fixo)/activo circulante. 140

141 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Durante o período comprendido entre o ano , a evolución do fondo de manobra expoñémola no gráfico 105, apreciando, que se ben a súa tendencia é cíclica, o intervalo no que se move, e pequeno, e tamén que en 1999, 2000 e 2003, ten un valor de 0,36. O gráfico 106 reflicte a evolución do sistema de pagos das materias primas durante o período Analizando o último bienio, obsérvase que non existen grandes diferenzas. As compras ao contado diminúen nun 12%, mentres que os pagos que se efectúan a menos de 45 días aumentan un 10%. Estes son os dous cambios máis importantes. O prazo medio de pago é de 27 días (3 máis que en 2002). Gráfico 106 EVOLUCIÓN PAGAMENTO MATERIAS PRIMAS 1999/2003 5,5% 5,5% 8,3% 9,5% 9,5% 0,3% 0,3% 1,4% 1,3% 1,7% 42,5% 61,7% 65,3% 39,6% 34,7% 32,2% 28,9% 47,9% 49,6% 54,4% % contado %<45 días %>45-90 días %>90 días O prazo medio de cobro dos produtos vendidos en 2003 é de 28 días. O gráfico 107 indica cómo van evolucionando ao longo do quinquenio O 37% cóbrase ao contado, fronte ao 61% que se recupera a menos de 45 días. Só o 3% se cobra entre 45 e 90 días e un escaso 1% a máis de 3 meses. Pódese dicir que apenas hai variacións con respecto aos anos anteriores, se ben, parece que se vén de iniciar unha tendencia á baixa no cobro a menos de 45 días. 141

142 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 107 EVOLUCIÓN PAGAMENTO MATERIAS PRIMAS 1999/ % 4% 3% 3% 3% 5% 1% 1% 1% 33% 34% 37% 62% 62% 61% 70% % contado %<45 días %>45-90 días %>90 días Liquidez inmediata Os valores do cadro 69, que corresponde o ratio de liquidez inmediata das cooperativas gandeiras con fábrica de penso, mostra nunha gran dispersión o mesmo que os de liquidez xeral, cómpre sinalar que 27,77% dos valores son baixos, que un 16,67% están dentro do intervalo ideal, e o 55,56% son valores altos. Cadro 69. Ratio de liquidez inmediata das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >2.30 0,48 0,73 0,94 1,24 1,98 2,87 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , ,57 Para o quinquenio , no gráfico 108, observamos que estes valores mostran unha tendencia cíclica, con máximos no 200 e 2003 e mínimos en 1999 e 2001, de tódolos xeitos, todos son valores medios altos. 104 Liquidez inmediata = (Activo circulante stocks )/Pasivo circulante. 142

143 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 108 LIQUIDEZ INMEDIATA COOP. GAND. FCA. PENSO 1,39 1,48 1,31 1,45 1,57 Coeficiente de garantía A garantía que ofrecen as cooperativas con fábrica de penso ós seus acredores pódese considerar como boa, segundo podemos observar no cadro 70, aínda que hai 4 cooperativas con valores inferiores a 1,5. Cadro 70. Coeficiente de garantía das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >3.00 1,44 1,82 2,38 2,54 3,93 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , ,63 No gráfico 109, representamos a evolución deste ratio no período , observando unha tendencia a alza durante os dous primeiros anos, que se rompe no 2001, volvendo a recuperarse no 2002, e manténdose no Gráfico 109 COEF. GARANTÍA COOP. GAND. FCA. PENSO 2,51 2,62 2,36 2,55 2, Coeficiente de garantía = Activo real / Pasivo esixible. 143

144 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Rendibilidade económica No cadro 71 expoñemos os valores da rendibilidade económica correspondentes o exercicio 2003, observando que a maioría das cooperativas obteñen un valor inferior o 10% e destas, 3 un valor negativo, polo que aínda tendo en conta cal é o obxectivo das cooperativas, estes valores son baixos. Cadro 71. Rendibilidade económica das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos < >0.20-0,01 0,03 0,07 0,11 0,27 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , , ,06 A tendencia deste ratio durante o quinquenio , figura no gráfico 110, observando que se mantivo constante, nun 0,08 durante os 3 primeiros anos, subiu a 0,09 no exercicio 2002, e caeu significativamente no en 2003, acadando un valor de 0,06. Gráfico 110 RENDIBILIDADE ECONÓM. COOP. GAND. FCA. PENSO 0,08 0,08 0,08 0,09 0,06 Marxe comercial A marxe comercial nas cooperativas gandeiras con fabrica de penso, cuxos valores figuran no cadro 72, móstrannos que este tipo de cooperativas opera con marxes moi baixos, e incluso algunhas con marxes negativos. 106 Rendibilidade económica = BAIT / Activos. 144

145 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Cadro 72. Marxe comercial das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.20-0,01 0,02 0,09 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , ,03 No gráfico 111, observamos unha tendencia constante durante o período , agás no exercicio 2001, que se sitúa por debaixo dela, pero cun valor moi próximo (0,02) Gráfico 111 MARXE COMERCIAL COOP. GAND. FCA. PENSO 0,03 0,03 0,02 0,03 0,03 Rotación de activos A rotación de activos neste tipo de cooperativas, expoñémola para o ano 2003 no cadro 73, e observamos que existe unha gran dispersión, sobre todo, se consideramos que son cooperativas coas mesmas actividades ou semellantes. Cadro 73. Rotación de activos das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >5.00 1,93 2,61 3,42 4,38 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , , Marxe comercial = BAIT / Vendas. 108 Rotación de activos = Vendas / Activos. 145

146 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 112 RENDIBILID. FINANCEIRA COOP. GAND. FCA. PENSO 0,15 0,14 0,11 0,11 0,06 A evolución do ratio de rotación de activos destas sociedades, reflectímolo no gráfico 112, marca una tendencia cíclica con máximos en 1999 e 2001 e cun mínimo en 2000 e no 2003, onde acada un valor de 3,12. Rendibilidade financeira Os valores obtidos para o exercicio 2003, que figuran no cadro 74, poden resultar altos para o 27,78% das cooperativas, tendo en conta o obxectivo das sociedades cooperativas non é maximizar o beneficio. Cadro 74. Rendibilidade financeira das cooperativas gandeiras con fábrica de penso Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.20-0,07 0,03 0,07 0,12 0,16 0,26 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , , ,06 A evolución dos valores medios deste ratio durante o período , figura no gráfico 113, e mostra unha tendencia a baixa, acadando un valor de 0,06 no exercicio 2003 Gráfico 113 RENDIBILID. FINANCEIRA COOP. GAND. FCA. PENSO 0,15 0,14 0,11 0,11 0, Rendibilidade financeira = BDT / Recursos propios. 146

147 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Aspectos produtivos das cooperativas con fábrica de penso Aumento na produción de penso As 18 cooperativas da mostra que teñen fábrica de penso produciron en 2003 un total de t, un 6% máis que en Como se observa no seguinte cadro, as mesturas sofren unha baixada de case o 12% con respecto ao 2002 e acadan case t; a cantidade de pensos compostos increméntase nun 19%, acadando case as t. Cadro 75. Produción (valores absolutos en t) TOTAL Pensos compostos Mesturas t Var. ano ant. t Var. ano ant. t Var. ano ant ,76% ,24% ,14% ,53% ,50% ,21% ,93% ,79% ,42% ,96% ,71% ,21% ,28% ,11% ,83% A media por cooperativa é de t, correspondendo un 66% a pensos compostos e a parte restante a mesturas. O gráfico 114 ilustra cál é a porcentaxe de fabricación en función da alimentación animal á que se destina. Compróbase que do total producido as mesturas supoñen case o 34%. Á súa vez, dentro do penso composto, a comida para bovinos significa o 52%, a de porcino case o 5% e as fariñas case o 7%. O penso para coellos e aves non chega ao 1%. Pódese concluír, polo tanto, que non se observan cambios significativos con respecto a Gráfico 114 Fariñas 7,4% TIPOLOXÍA PRODUCIÓN 2003 (t) Outros 0,8% Mesturas 34,4% Vacas leite 40,8% Coellos 0,2% Aves 0,9% Porcino 4,7% Vacas carne 10,8% 147

148 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Analizando a produción desde 1999 ata 2003 (gráfico 115), obsérvase que a cantidade de mesturas sofre un gran cambio: neste ano descenden un 12%, mentres que no ano anterior tiveran un aumento moi notable. Tamén o penso para vacas leiteiras aumenta o seu volume nun 17%. Por outra banda, a comida para porcino segue co retroceso que xa comezara en 1999, no 2003 diminúe un 6%. A fabricación para coellos e aves continúa coa súa evolución oscilante, incrementan entre un 1% e un 3%, respectivamente. Gráfico 115 PRODUCIÓN PENSOS Vacas leite Vacas carne Porcino Aves Coellos Mesturas Fariñas Outros O cadro 76 indica, ademais, cáles son os custes medios de fabricación de cada tipo de penso. O custe medio de produción global é de 0,152 /kg, o que supón unha diminución con respecto a 2002 de 0,010 /kg. Experiméntase unha redución en tódolos tipos de alimentación. As maiores baixadas prodúcense no penso para vacún de leite que baixou 0,015 /kg, nas mesturas 0,013 /kg e no das vacas de carne e aves (0,003 e 0,008 /kg, respectivamente). En termos absolutos, a produción dos pensos e mesturas ten uns custos totais de 62,86 millóns de euros, o que supón un custo medio de 3,31 millóns de euros por cooperativa. Cadro 76. Tipoloxía da produción e custes t Var. /kg Vacas leite Vacas carne Porcino Aves Coellos Mesturas Fariñas Outros TOTAL ,56% 0, ,00% 0, ,34% 0, ,63% 0, ,08% 0, ,83% 0, ,41% 0, ,13% 0, ,28% 0,152 No que respecta ós custes de enerxía eléctrica en 2003, o consumo é de algo máis de 6,7 millóns de kw, que supón unha media de 478 mil kw por fábrica, aproximadamente, cun custo medio de case 36 mil. A súa repercusión nos quilos é de 0,0189 kw por cada un que se produce. 148

149 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia As cooperativas con fábrica de penso caracterízanse por posuír en 2003 unha media de case 5 traballadores dedicados á fabricación. A produción media por traballador ascende a t, o que supón ,69 por traballador, cun custo de ,49 Compra de materias primas: incremento en volume, diminución en prezo A adquisición media de materias primas por cooperativa neste ano 2003 ascende a t, acadando un importe de 3,66 millóns de euros. A cantidade total de materias primas ascende a t, o que significa un aumento de case o 3%, con respecto a A súa valoración en euros supera os 69 millóns, o que implica un incremento do 8%, con respecto ao ano anterior. O custo medio redúcese nun 2,61%, con respecto a 2002, ao situarse en 0,167 /kg. Estes datos resúmense no cadro 77. Cadro 77. Compras de materias primas Cantidades Importe ( ) Prezo unitario ( /kg) 2003 Var. 03/ Var. 03/ Var. 03/ ,69% ,94 8,46% 0,1671-2,61% O millo volve ser en 2003 a materia prima que conta co maior volume de compra, que aumenta, con respecto ao ano anterior, un 0,69%. Así, como se observa no cadro 78, adquírense máis de t de millo, cun valor monetario de 15 millóns de euros, importe que supón unha redución de algo máis do 1%. A soia 44 é, de novo, a segunda partida máis demandada, con t e 16 millóns de euros, é dicir, case un 3% e un 2% máis que en A cebada tamén ten moita importancia na fabricación de pensos, con t adquiridas e un importe de case 10 millóns de euros, sen embargo, experimenta unha diminución con respecto ao ano anterior do 4,75% e 3,82%, respectivamente. 149

150 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Cadro 78. Tipoloxía das materias primas Toneladas Euros /kg MATERIAS PRIMAS 2003 Var. 03/ Var. 03/ Var. 03/02 Millo Cebada Soia 44 Soia Integral Glute Graxa 4/5 Graxa By-pass Melaza Terceriñas Altramuz Cascariña Fosfato Carbonato Sal Polpa remolacha Polpa citricos Semente algodón Alfalfa pellets Correctores Alfalfa pacas Trigo Fatty Palla Salvado Outros Total Tm ,69% ,25% 0,141-1,94% ,75% ,82% 0,137 5,10% ,81% ,15% 0,202-17,03% ,45% ,04% 0,264-52,83% ,55% ,62% 0,109-15,52% ,39% ,20% 0,402 3,14% ,79% ,17% 0,359-36,95% ,59% ,62% 0,083-14,35% ,28% ,45% 0,121-6,84% ,27% ,08% 0, ,09% ,09% ,82% 0,115-36,79% ,30% ,64% 0,218-24,96% ,03% ,09% 0,023-11,91% ,97% ,11% 0,035-28,79% ,03% ,04% 0,113-13,04% ,58% ,92% 0,131-29,41% ,22% ,22% 0,176-19,25% ,56% ,76% 0,081-27,51% ,56% ,23% 0,596-38,81% ,79% ,81% 0,132 31,23% ,19% ,50% 0,134-74,21% ,52% ,96% 0,133-36,35% ,86% ,30% 0,065-16,07% ,34% ,42% 0,130 8,94% ,17% ,00% 0,166-45,92% ,69% ,46% 0,167-2,61% O prezo de adquisición unitario medio destas materias primas, como xa se apuntou, diminúe nun 2,61%, con respecto ao ano anterior. As reducións máis importantes experiméntanse no trigo (74%), soia integral (52%) e correctores (39%). A continuación exprésase graficamente o devandito, coas porcentaxes de cada unha das materias primas empregadas na fabricación de pensos compostos e mesturas. 150

151 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 116 0,5% 1,0% 0,7% 2,1% 0,5% 0,0% 1,5% 0,4% 0,4% 7,0% 8,4% 1,8% 1,2% 0,9% 0,8% 1,1% 1,1% 0,5% 0,3% 4,9% 0,5% 19,1% COMPRA MATERIAS PRIMAS ,1% 25,6% 17,3% Millo Cebada Soia 44 Soia Integral Glute Graxa 4/5 Graxa By-pass Melaza Terceriñas Altramuz Cascariña Fosfato Carbonato Sal Polpa remolacha Polpa citricos Semente algodón Alfalfa pallets Correctores Alfalfa pacas Trigo Fatty Palla Salvado Outros O lugar de procedencia das materias primas segue sen experimentar variacións significativas en relación aos anos anteriores. O gráfico 117 indica que o 72% entra en Galicia polo porto de A Coruña, o que supón unha diminución de 3 puntos porcentuais, con respecto a Paralelo a isto, increméntase a porcentaxe con orixe en Castela acadando o 17%, así como o volume das materias primas procedentes do porto de Marín (3 puntos porcentuais máis), e daquelas que chegan desde outros portos e outras orixes non especificadas (5 puntos en ambos casos). Gráfico 117 ORIXE MATERIAS PRIMAS 2003 Castela 17% Outras orixes 9% Porto A Coruña 72% Outros portos 9% Porto Marín 8% 151

152 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Con respecto ós custes, en 2003 o máis salientable é a diminución no caso do transporte desde A Coruña, que acada os 0,0061 /kg (aproximadamente, un 4% menos). O custe de descarga é de 0,43 /kg, o que quere dicir que diminúe en 0,055 /t, con respecto a A estancia en porto supón 0,05 /t. O transporte de materias primas desde A Coruña ten un custo medio de 0,0061 /kg. Vendas de penso: aumento de toneladas, diminución de valor monetario O importe monetario total das vendas en 2003 é de 68 millóns de euros, o que supón unha baixada de case o 6% con respecto a 2002 (cadro 79). Dentro desta, corresponden a pensos compostos 39,24 millóns de euros (é dicir, case o 58% das vendas), a mesturas 26 millóns (o 38% das vendas) e a fariñas e outras producións 2,74 millóns de euros (4%). A de pensos e mesturas (sen ter en conta as fariñas e outras producións) supón un total de 65,27 millóns de euros, cunha media de 3,63 millóns de euros por cooperativa. Increméntase o volume de toneladas vendido. Deste xeito, en 2003 factúrase un total de t, que implica unha diminución de case un 5%, con respecto ao ano anterior. O 41% destas vendas corresponde a pensos para vacas de aptitude leiteira ( t), o 39% a mesturas ( t), e o 11% é alimentación para vacún de carne ( t). Cadro 79. Tipoloxía da venda de pensos Vendas ( ) Vendas (t) Total Var. 03/02 Total Var. 03/02 Prezo medio ( /kg) Vacas leite Vacas carne Porcino Aves Coellos Mesturas Fariñas Outros Total ,71 15,51% ,41% 0, ,93-4,20% ,54% 0, ,46-6,93% ,98% 0, ,99 3,35% ,49% 0, ,35 4,93% ,16% 0, ,81-0,71% ,98% 0, ,00-9,30% ,55% 0, ,44 106,96% ,79% 0, ,69 4,87% ,93% 0,166 O importe en euros diminúe e o volume en toneladas aumenta no O prezo medio de venda dos produtos terminados redúcese a 0,166 /kg, o que supón 0,019 /kg menos que en O prezo medio dos pensos compostos atópase arredor dos 0,167 /kg, mentres que as mesturas acadan os 0,163 /kg e as fariñas e outras producións os 0,207 /kg. O gráfico 118 ilustra a evolución dos prezos medios de venda en función do tipo de penso para o intervalo de Obsérvase que o prezo medio global de 2003 é o máis baixo de todo o período (0,166 /kg). Tódalas partidas sofren un descenso no último ano considerado, excepto a alimentación para aves e as fariñas. 152

153 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 118 EVOLUCIÓN PREZO MEDIO DE VENDA DE PENSOS 1999/2003( /kg) 0,216 0,197 0,191 0,185 0,234 0,175 0,167 0,208 0,167 0,191 0,159 0,184 0,166 0,183 0,193 0,177 0,221 0,195 0,210 0,217 0,220 0,242 0,258 0,233 0,210 0,217 0,229 0,219 0,212 0,216 0,214 0,200 0,191 0,202 0,212 0,182 Vacas leite Vacas carne Porcino Aves Coellos Mesturas Fariñas Outros PREZO MEDIO 0,166 0,255 0,188 0,162 0,216 0,238 0,214 0,196 0,151 Outro aspecto a ter en conta é que en 2003 acádase unha marxe total que supera o 8%. Como indica o cadro 80, a variación con respecto a 2002 é de case o 43% menos. A marxe máis importante corresponde ao penso para coellos (43%), seguido das fariñas (21%). Cadro 80. Marxes de venda Var. 03/02 Vacas leite Vacas carne Porcino Aves Coellos Mesturas Fariñas Outros Marxe Total 7,20% -59,64% 8,85% -39,18% 11,83% -16,69% 18,03% -9,03% 43,68% 12,64% 6,28% -42,54% 21,03% 64,30% 36,11% 117,27% 8,19% -42,73% O gráfico 119 fai alusión ao modo en que se comercializa a fabricación de compostos. A maior parte (68%) véndese a granel, modalidade que descende en 4 puntos porcentuais, con respecto a O 26% dos pensos vai en sacos de papel de 40 kg (4 puntos porcentuais menos) e o 7% en big-bag Saco de tea de 500 kg. 153

154 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 119 EVOLUCIÓN FORMA DE VENDA DE PENSOS 1999/ ,45% 31,31% 30,66% 29,75% 25,75% 9,27% 9,88% 6,56% 6,66% 7,03% 56,27% 58,79 62,77% 63,59% 67,62% Granel Ensacado Big-Bag O custe do ensacado é de 0,0050 /kg, e o de big-bag de 0,0061 /kg. O transporte da produción ás explotacións posúe un custe medio de 0,017 /kg en pensos ensacados e de 0,0093 /kg en pensos a granel. 154

155 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Anexo V: Balance agregado das cooperativas gandeiras con fábrica de penso ( ) % S/ ACTIVO TOTAL MEDIA TOTAIS TOTAL MEDIA SOCIOS DESEMBOLSOS NON ESIXIDOS INMOBILIZADO Gastos de establecemento Inmobilizacións inmateriais Inmobilizacións materiais Inmobilizacións financeiras GASTOS A DISTRIBUÍR EN VARIOS EX. ACTIVO CIRCULANTE Socios desembolsos esixidos Existencias Debedores Investimentos financeiros temporais TESOURERÍA AXUSTES PERIODIFICACIÓN TOTAL ACTIVO PASIVO Capital social Reservas Ingresos a distribuír en varios exer. TOTAL RECURSOS PROPIOS Provisións para riscos e gastos Fondo de Formación e Pro. cooperativo Acredores a longo prazo TOTAL RECURSOS PERMANENTES Acredores a curto prazo Axustes por periodificación TOTAL RECURSOS ALLEOS TOTAL PASIVO , , , , ,31 313, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,90 0, , , , , , , , , ,80 863, , , , , , , , , , , , , , ,90 0,04% 47,32% 0,01% 6,54% 38,80% 1,97% 0,16% 52,48% 0,14% 14,27% 29,33% 0,87% 7,67% 0,21% 100,00% 15,60% 31,96% 3,96% 51,52% 0,03% 1,39% 11,17% 64,11% 35,69% 0,20% 48,48% 100,00% , , , ,08 435,72 24, , , , , , , , , , , ,84 225, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,00 834, , , , , , , , , , , , , , ,67 % S/ TOTAIS 0,18% 46,74% 0,00% 5,73% 38,49% 2,51% 0,22% 52,87% 0,01% 14,04% 28,69% 1,56% 8,39% 0,18% 100,00% 15,18% 33,69% 4,16% 53,03% 0,03% 0,76% 11,38% 65,20% 34,62% 0,18% 46,97% 100,00% % VAR. 408,87% 6,35% -92,29% -5,65% 6,85% 36,99% 45,80% 8,49% -94,24% 5,95% 5,34% 94,32% 17,84% -7,99% 7,69% 4,77% 13,52% 13,31% 10,85% -3,31% -41,34% 9,71% 9,52% 4,48% -5,75% 4,32% 7,69% Anexo VI: Conta de resultados agregada das cooperativas gandeiras con fábrica de penso ( ) TOTAL 2002 MEDIA % s/v. Prod TOTAL MEDIA , , , , , , , ,17 0,00 0, , , , , , , , , , , , ,52 0,00 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,48 % s/v. Prod. 98,93% 0,28% 0,05% 0,07% 0,00% 0,67% 100,00% 84,26% 7,24% 8,50% 0,12% 0,00% 4,78% 3,60% 1,54% 0,04% 2,04% 0,06% 0,69% 1,41% 0,39% 0,10% 1,70% 0,25% 1,45% Variación 2,18% 1,64% -42,89% 0,00% 0,00% -8,74% 1,96% 1,85% 7,15% -1,02% 29,20% 0,00% 5,02% -8,70% 7,95% -65,36% -15,58% -25,94% 2,68% -22,81% 23,78% 78,63% -18,52% 53,02% -24,53% Vendas netas Outros ingresos da explotación Variación de existencias Traballos real.pola empr. para o seu inm. Incorp.ó activo gtos for.débedas Subvencións á explotación VALOR DA PRODUCIÓN Compras netas Gastos externos da explotación VALOR ENGADIDO DA EMPRESA Outros gastos Outros ingresos Gastos de persoal RESULTADO BRUTO DA EXPLOTACIÓN Dotacións para amortización inmobilizado Dotacións para provisións e prov.aplic. RESULTADO NETO DA EXPLOTACIÓN Ingresos financeiros Gastos financeiros RESULTADOS DE ACTI.ORDINARIAS Ingresos extraordinarios Gastos extraordinarios BENEFICIO ANTES DE IMPOSTOS Imposto de sociedades BENEFICIO DESPOIS DE IMPOSTOS , , , ,62 0, , , , , , ,81-0, , , , , , , , , , , , , , , , , ,03 0, , , , , , ,71 0, , , , , , , , , , , , , ,67 98,72% 0,28% 0,09% 0,17% 0,00% 0,75% 100,00% 84,35% 6,89% 8,76% 0,09% 0,00% 4,64% 4,02% 1,45% 0,11% 2,46% 0,09% 0,69% 1,86% 0,32% 0,06% 2,12% 0,16% 1,96% 155

156 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia 5.4. ANÁLISE ECONÓMICA DAS SOCIEDADES COOPERATIVAS VITIVINÍCOLAS 111 Neste apartado vamos analizar o cooperativas cuxa actividade principal e a elaboración e comercialización de viño Análise da estrutura económico-financeira das cooperativas vitivinícolas Nos gráficos 120 e 121, representamos a estrutura económico-financeira das cooperativas vitivinícolas no exercicio 2002 e Gráfico 120 Gráfico 121 ESTRUTURA DO BALANCE DAS COOPERATIVAS DE VIÑO 2002 (Mill. ) ESTRUTURA DO BALANCE DAS COOPERATIVAS DE VIÑO 2003 (Mill. ) A.CIR R.A.C/P R.A.L/P A.CIR R.A.C/P R.A.L/P 10 0 A.FIXO R.PROP A.FIXO R.PROP. 1 2 ACTIVO PASIVO 1 2 ACTIVO PASIVO A estrutura económica das cooperativas vitivinícolas, alcánzase un importe de mais de 50 millóns de euros, que están distribuídos do seguinte xeito: un 32,85% corresponde a activo fixo e un 67,15% corresponde a circulante, a súa evolución durante o exercicio 2003 foi dun incremento do 11,84%. A participación da parte fixa no activo total é menor que no conxunto das cooperativas da mostra e mesmo que nas empresas analizadas no Ardán información empregada na elaboración deste epígrafe recóllese no Anexo VII e no Anexo VIII. 112 Onde alcanza un valor do 41,14% e un 43,02%, respectivamente. 156

157 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia As partidas mais importantes do inmobilizado as mostramos no gráfico 122, observando que as partidas mais importantes son as inmobilizacións materiais. Gráfico PRINCIPAIS PARTIDAS DO INMOBILIZADO DAS COOP. VIÑO (Miles ) Gastos de establecemento Inmobilizacións inmateriais Inmobilizacións materiais Inmobilizacións financeiras a) As inmobilizacións inmateriais supoñen o 0,89% da estrutura económica, incrementándose no 2003 un 57,24%. Esta porcentaxe é menor que o conxunto das cooperativas da mostra e que o das empresas analizadas polo Ardán 113, están compostas por: un 2,44% de gastos de I+D, un 7,92% por patentes, un 26,09% por aplicacións informáticas e un 63,55% por outro inmobilizado inmaterial. Todos estes elementos están amortizados nun 26,97%. b) As inmobilizacións materiais supoñen o 26,54% do total do activo, evolucionando positivamente durante o exercicio 2003 nun 5,57%. No conxunto das cooperativas da mostra representan o 34,17% 114 da estrutura económica. Están amortizadas nun 48,40%. A composición das inmobilizacións materiais figura no gráfico 123, e a continuación analízase cada unha das partidas que as compoñen. Os terreos supoñen o 10,56% do total do activo, mentres que nas cooperativas da mostra esta porcentaxe situase no 7,79%. As construcións representan un 23,71% da estrutura económica, esta participación é menor que no conxunto das cooperativas analizadas, onde acada un valor de 27,94%. 113 Porcentaxes do 2,38% e 3,48%, respectivamente. 114 Porcentaxe que diminúe ata 27,34% no caso das empresas estudadas no Ardán. 157

158 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 123 COMPOSICIÓN DO INMOBILIZADO MATERIAL DAS COOP. DE VIÑO (Miles ) Terreos Construcións Instalacións técnicas Maquinaria Outro inmobilizado Provisións Amortización acumulada As instalacións técnicas alcanzan unha participación na estrutura económica do 17,30%, superior á das cooperativas da mostra (14,58%). A maquinaria experimentou un forte crecemento, pasando a representar no exercicio 2003 un 21,92% do activo total, fronte o 26,26% do conxunto de cooperativas da mostra. O resto das partidas acadan unha participación do 26,50 da estrutura económica, mentres que no conxunto das cooperativas da mostra esta participación é do 23,42%. c) As inmobilizacións financeiras supoñen o 4,56% do activo total, mentres que no conxunto de cooperativas da mostra supón o 3,25% Esta partida experimentou un forte crecemento no exercicio 2003 (128,91%). O activo circulante das cooperativas de viño participa na estrutura económica nun 67,15%. Esta participación no conxunto da mostra supón o 58,86% 115. A súa composición reflectímola no gráfico 124, destacando as seguintes características de cada unha delas. a) As existencias supoñen o 30,90% da estrutura económica, e sufriron un incremento durante o exercicio 2003 do 19,14%. Están compostas do seguinte xeito: un 5,23% corresponde a existencias comerciais, un 1,64% a materias primas, un 84,91% a produtos semiterminados, un 5,76% a produtos terminados e un 2,45% a outros aprovisionamentos. b) Os debedores representan o 21,30% do total do activo, incrementándose no 2003 nun 14,49%. 115 Nas empresas analizadas no Ardán representa o 56,98 %. 158

159 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 124 COMPOSICIÓN DO CIRCULANTE DAS COOP. GANDEIRAS DE VIÑO (Miles ) Socios desembolsos esixidos Existencias Debedores Investimentos financeiros temporais Tesourería Axustes periodificación c) Os investimentos financeiros temporais supoñen o 12,51% da estrutura económica, e diminuíron durante o exercicio 2003 nun 9,13%. d) A tesourería alcanza unha participación no activo total do 2,41, mentres que no conxunto de cooperativas da mostra, esta participación é do 5,62%, ademais durante o exercicio 2003 experimentou unha diminución do 54,56%. Dentro da análise financeira das cooperativas vitivinícolas, podemos destacar as seguintes características. En primeiro lugar, a estrutura financeira está constituída nun 58,17% por recursos propios, nun 3,75% por recursos alleos a longo prazo e nun 38,08 por recursos alleos a curto prazo. No conxunto das cooperativas analizadas estes valores son 53,77%, 8,99% e 37,24% respectivamente 116 A composición dos recursos propios a expoñemos no gráfico Nas empresas analizadas polo Ardán a distribución é do 31,92%, 18,28 e do 47,53%, respectivamente. 159

160 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 125 COMPOSICIÓN DOS RECURSOS PROPIOS DAS COOP. DE VIÑO (Miles ) Capital social Reservas Ingresos a distribuir en varios exercicios a) O capital social das cooperativas vitivinícolas supón o 24,77% da estrutura financeira, fronte o 19,19% que supón no conxunto das cooperativas da mostra. Durante o exercicio 2003 experimentou un crecemento do 7,64%. b) As reservas representan o 27,23% do total do activo, e experimentan un crecemento durante o 2003 do 16,75%. Están constituídas polo fondo de reserva obrigatorio (43,45%), polo fondo de reservas voluntarias (39,49%) e por outras reservas (17,06%). c) Os ingresos a distribuír en varios exercicios supoñen o 6,17 da estrutura financeira, fronte o 5,89% que representan no conxunto das cooperativas da mostra. Experimentaron un crecemento do 16,75% durante o ano A composición do financiamento alleo reflíctese no gráfico 126, observando que a partida mais importante son os acredores a curto prazo, que ademais experimentaron un forte crecemento no exercicio Gráfico 126 COMPOSICIÓN DOS FONDOS ALLEOS DAS COOP. DE VIÑO (MILES ) Provisións para riscos e gastos Fondo de Formación e Promoción coop. Acredores a longo prazo Acredores a curto prazo Axustes periodificación 160

161 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia a) Os recursos alleos a longo prazo supoñen o 3,75% da estrutura financeira, no conxunto de cooperativas da mostra esta porcentaxe alcanza o 8,99%. A súa composición é a seguinte: un 34,55% de fondo de formación e promoción cooperativo, un 49,19% de débedas con entidades de crédito, e un 16,26% de débedas a longo prazo coas Administracións Públicas. b) O financiamento a curto prazo representa o 38,08% do pasivo total, porcentaxe superior ó do conxunto das cooperativas da mostra, onde alcanza un valor do 37,24%. No 2003 experimentou un crecemento do 12,48%. A súa composición é a seguinte: un 91,45% por débedas comerciais e nun 8,55% por débedas a curto prazo coa administración. Coeficiente de endebedamento 117 Nos valores obtidos para o coeficiente de endebedamento a curto prazo nas cooperativas vitivinícolas, observamos unha gran dispersión, e que un 66,67% das cooperativas obteñen valores moi altos. Durante o período , a evolución do ratio de coeficiente de endebedamento expoñémola no gráfico 127, indicándonos que segue unha tendencia cíclica, pero con valores moi altos, incluso os mínimos. Gráfico 127 COEF. ENDEBEDAM. VIÑO 2,12 1,29 1,75 1,7 1,67 Coeficiente de endebedamento a longo e curto prazo A longo prazo o 83,33% das cooperativas analizadas sitúanse cun valor medio do 0,09 e o resto cun valor superior a unidade. A súa evolución no período figura no gráfico 128, se ben o valor medio acadado no 2003, esta condicionado polo un valor moi alto. 117 Nótese que na análise das sociedades cooperativas vitivinícolas non se van expoñer os cadros coma nos restantes casos, debido a que, ó seren só 6 entidades, os valores que se obteñen están situados en distintos intervalos de, podendo darse o risco de a anonimicidade do estudo se vexa quebrantada. 161

162 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 128 COEF. ENDEBEDAMENTO A L/P COOP. VIÑO 0,44 0,35 0,28 0,15 0,16 No endebedamento a curto prazo as cooperativas de viño presentan valores moi dispersos, e algunhas valores moi altos. Os valores medios para o período 1999 a 2003 figuran no gráfico 129, observando unha tendencia á alza ata 2001, que se rompe no exercicio 2002, e volve a subir no 2003, pero sempre con valores moi altos. Gráfico 129 COEF. ENDEBEDAMENTO A C/P COOP. VIÑO 1,84 1,15 1,31 1,35 1, Análise da conta de resultados das cooperativas vitivinícolas 118 As cooperativas de viño obteñen en 2003 un beneficio despois de impostos de mais de 400 mil euros, que supón o 8,13% do valor de produción. Esta porcentaxe é máis alta que no caso do conxunto das cooperativas da mostra, onde alcanza un valor de 1,91%. O valor de produción alcanza un importe de máis de 30 millóns de euros e esta distribuído do seguinte xeito: por vendas netas un 93,68%, por outros ingresos da explotación e nun 0,20%, por variación de existencias nun 4,50% e por subvencións á explotación nun 1,62%. As compras netas representan o 65,19% do valor de produción, fronte o 83,16% que representan no conxunto das cooperativas da mostra. 118 Ademais da información dos Anexos VII e VIII, tamén se emprega neste epígrafe os datos produtivos falicitados polas cooperativas da mostra a través das enquisas realizadas. Para unha análise máis fonda, véxase Aspectos produtivos das cooperativas vitivinícolas. 162

163 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 130 DISTRIBUCIÓN DOS GASTOS EXTERNOS Á EXPLOTACIÓN NAS COOP. DE VIÑO Outros gtos externos da explotación 16% Outros servizos 16% Trab. Realizados outras empresas 3% Reparación e conservación 5% Serv. Profes. Indepen. 7% Transportes 14% Subministros 4% Public., Propag. e R. Públ. 35% Os gastos externos á explotación supoñen o 14,43% do valor de produción, mentres que no total das cooperativas da mostra supoñen o 7,70%. A súa composición reflíctese no gráfico 130, onde observamos que a partida máis importante é a de publicidade e propaganda cun 35% do total, seguida de outros gastos co 16%, e transportes co 14%, o resto dos gastos acadan participacións pequenas. Os gastos de persoal que representamos no gráfico 131, representan o 8,41% do valor da produción, mais que no conxunto das cooperativas da mostra, onde dito valor é do 5,02%. Gráfico 131 DISTRIBUCIÓN DOS GASTOS DE PERSOAL DAS COOP. DE VIÑO (2003) Outros gtos sociais 2,08% SS cargo empresa 21,25% Soldos e salarios 76,49% Indemnizacións 0,18% 163

164 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Índice de absorción de custes fixos Un 83,33% das cooperativas do sector vitivinícola obtén valores aceptables neste ratio, é dicir, ó redor do 80%, por outra parte hai unha cooperativa que tería que incrementar as súas vendas para saír de perdas. Gráfico 132 ÍNDICE ABSORCIÓN CUSTES FIXOS COOP. VIÑO 5,99 0,73 1,36 0,99 0,95 A evolución do índice de absorción de custes fixos para as cooperativas de viño, durante o período , figura no gráfico 132, observando que se mantén en valores próximos a unidade, agás no exercicio 2001, que presenta un valor totalmente atípico, se de desbota a cooperativa que provoca este resultado, a media sería de 1,48. Índice de eficiencia comercial No exercicio 2003, a metade das cooperativas poderían reducir as súas vendas nunha media do 11%, sen entrar en perdas, dúas poderían reducilas mais, un 22% e un 43% respectivamente, e por último existe unha que obtén un valor negativo, polo que tería que incrementar as vendas para saír desta situación. Gráfico 133 ÍNDICE EFICIENCIA COMERCIAL COOP. VIÑO 0,27-0,36 0,01 0,05-4,99 A evolución para o período , observámola no gráfico 133, que nos mostra uns valores próximos a cero, agás no exercicio 2001, que nos aparece un valor atípico. 164

165 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Índice de seguridade de custes variables Os custes variables das cooperativas vitivinícolas poden incrementarse moi pouco sen que se produza unha entrada en situación de perdas: hai un 66,67% que pode aumentalos nunha media do 5%; e incluso hai un 16,66% que tería diminuílos para saír de perdas. No gráfico 134 observamos a evolución para o período do índice de seguridade de custes variables das cooperativas vitivinícolas, observando unha tendencia a baixa para situarse no 2001, no 0%, e a partir desta data unha recuperación pasando no 2002 o 0,04 e no 2003 o 0,06. Gráfico 134 ÍNDICE SEGURIDADE CUSTES VBLES. COOP. VIÑO 0,13 0,03 0,04 0,06 0 Índice de seguridade de custes fixos Os valores obtidos para o índice de seguridade de custes fixos nas cooperativas vitivinícolas presentan unha gran dispersión, existen cooperativas con valores negativos e cooperativas que alcanzan valores do 0,77%. A tendencia deste ratio que figura no gráfico 135, mostra unha diminución constante hasta o exercicio 2001, onde alcanza un valor de -0,02, e unha recuperación a partir desta data, para acadar no exercicio 2003 un valor do 0,23. Gráfico 135 ÍNDICE SEGURIDADE CUSTES FIXOS COOP. VIÑO 0,59 0,13-0,02 0,16 0,23 165

166 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Análise da liquidez, solvencia e rendibilidade das cooperativas vitivinícolas Liquidez xeral Os valores do ratio de liquidez xeral que presentan as cooperativas de vino, no exercicio 2003, observamos que un 66,67% das cooperativas teñen un valor razoable, unha ten un valor baixo, e outra dúas teñen valores altos. Se observamos o gráfico 136, onde figura a evolución das medias dos valores de liquidez xeral para o quinquenio , vemos que figuran valores que están dentro do intervalo ideal (1-2), pero existen cooperativas fora de intervalo. Gráfico 136 LIQUIDEZ XERAL COOP. VIÑO 1,68 1,83 1,78 1,78 1,68 Fondo de manobra No exercicio 2003, hai unha cooperativa que realizou a súa actividade cun fondo de manobra negativo, o resto e positivo e algunhas poden ter un valor alto. A evolución do valor medio do fondo de manobra para o período , expoñémola no gráfico 137, observando que se mantén durante todo o período en valores próximos o 30%. Gráfico 137 FONDO DE MANOBRA COOP. DE VIÑO 0,34 0,35 0,31 0,26 0,27 166

167 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Liquidez inmediata O 66,67% das cooperativas de vino, obteñen valores para este ratio inferiores o 80%, e dicir que se sitúan por debaixo do que consideramos valor ideal, e pola contra hai unha cun valor moi alto (2,78%) No gráfico 138 exponse a súa evolución durante o período Os valores medios superan a unidade en tódolos exercicios, se ben a súa tendencia é a baixa, e ademais, se analizamos este índice ano a ano, obsérvase que gran parte das cooperativas sitúanse en tramos inferiores a 0,8. Gráfico 138 LIQUIDEZ INMEDIATA COOP. VIÑO 1,07 1,1 1,02 1,03 0,93 Coeficiente de garantía A metade das cooperativas de viño acada valores que superan inferiores a 2, e dentro das que superan este valor, existe unha cun valor moi alto. A tendencia deste ratio mostrámola no gráfico 139, onde observamos unha melloría constante hasta o exercicio 2002, e que empeora no 2003, se ben o valor medio aínda e razoable. Gráfico 139 COEFICIENTE DE GARANTIA COOP. VIÑO 1,77 1,9 2,07 2,36 2,27 167

168 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Rendibilidade económica A maioría das cooperativas obtén valores moi baixos de rendibilidade económica no exercicio 2003, valores que non superan o 3%, agás unha cooperativa que alcanza o 9% No gráfico 140 reflectimos a evolución dos valores medio da rendibilidade económica durante o período , observando uns valores que oscilan entre 0,06 e a,02, valores que podemos considerar baixos. Gráfico 140 RENDIBILIDADE ECONÓMICA COOP. VIÑO 0,06 0,03 0,02 0,03 0,04 Marxe comercial A marxe comercial das cooperativas vitivinícolas no exercicio 2003 situase en valores inferiores o 14%, incluso hai unha cooperativa con valor 0. A súa evolución durante o quinquenio , presenta a tendencia cíclica que figura no gráfico 141, se ben movese en intervalos pequenos (0,11-0,03). Gráfico 141 MARXE COMERCIAL COOP. VIÑO 0,11 0,03 0,06 0,04 0,06 168

169 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Rotación de activos A rotación de activos nas cooperativas de viño para o exercicio 2003, é homoxénea, tódalas cooperativas sitúanse moi próximas a media (0,64), ademais esta situación tamén se produzo no período , obtendo medias tamén semellantes o exercicio 2003, segundo podemos observar no gráfico 142. Gráfico 142 ROTACIÓN DE ACTIVOS COOP. VIÑO 0,55 0,7 0,62 0,74 0,64 Rendibilidade financeira Dos valores obtidos para o exercicio 2003, observamos unha cooperativa con valor negativo, unha con valor alto, e o resto con valores razoables. A evolución de rendibilidade financeira das cooperativas de vino durante o período , figura no gráfico 143, observando unha recuperación desde o exercicio 2001 que se mantén nos exercicio 2002 e 2003 con valores de 0,05 e 0,04 respectivamente. Gráfico 143 RENDIBILIDADE FINANCEIRA COOP. VIÑO 0,13 0,01-0,03 0,05 0, Aspectos produtivos das cooperativas vitivinícolas O número das cooperativas vitivinícolas enquisadas acada a media ducia. ao igual que en períodos precedentes, en 2003 as súas producións abarcan tres denominacións de Orixe de Galicia: D.O. Rías Baixas, D.O. Ribeiro e D.O. Valdeorras. A compra de uva ós socios, a súa posterior transformación en viño e a comercialización dos caldos, non son as únicas actividades desenvolvidas por estas entidades. Os cooperativistas poden atopar nelas os distintos produtos que empregan nas súas viñas, así como os servizos técnicos e de asesoramento, en xeral, que poidan precisar. 169

170 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Leve incremento do número de socios Non se aprecian grandes cambios na estrutura das sociedades vitivinícolas en Prodúcese un descenso no número total de socios, con respecto a 2002, acadando deste xeito os cooperativistas. A superficie total de viñedo aumenta lixeiramente con respecto a 2002 nun 1%, como se observa no cadro 81, disponse de 1.528,22 ha de viña. Se, por un lado, aumenta a superficie total e, por outro, o número de entidades permanece constante, é obvio que a superficie por cooperativa vaise incrementar, acadando as 254,7 ha. Tendo en conta a primeira destas afirmacións, e sabendo que o número de socios diminúe na devandita porcentaxe, a superficie media por cooperativista en 2003 é de ha, pouco máis có ano anterior. Cadro 81. Evolución da superficie de viñedo (m 2 ) Superficie total Superf. media por coop. Superf. media por socio O gráfico 144 ilustra cómo veu evolucionando o tamaño das viñas desde 1999 ata Este último ano apenas se producen variacións con respecto a 2002, signo do carácter permanente polo que se caracteriza a variable do dimensionamento. Sen embargo, observando o decorrer do tempo, parece claro que as maiores variacións prodúcense nas parcelas máis grandes: vai diminuíndo a porcentaxe das que teñen entre m 2, e aumentando aquelas que contan con máis de 0,5 ha. Gráfico 144 EVOLUCIÓN DO TAMAÑO DAS PARCELAS 5% 5% 4% 4% 4% 12% 11% 15% 16% 16% 14% 16% 25% 25% 25% 22% 22% 22% 28% 30% 28% 36% 32% 33% 33% <500 m m m m 2 >5.000m 2 Tampouco se detectan diferenzas significativas no que se refire á situación orográfica das viñas. O reparto entre ladeira, media ladeira e val atópase bastante equilibrado. O 33% sitúase en ladeira, o 36% atópase en media ladeira, e o 31% está colocado en terras de val (gráfico 145). 170

171 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 145 EVOLUCIÓN DA SITUACIÓN DAS PARCELAS 20% 22% 32% 33% 33% 26% 30% 36% 36% 36% 31% 31% 32% 52% 46% Ladeira Media Ladeira Val Polo que respecta á idade das parcelas, non se rexistran cambios salientables en 2003, a diferenza do acontecido no ano precedente, tal e como se observa no gráfico 146. Gráfico 146 EVOLUCIÓN DA IDADE DAS PARCELAS 6% 9% 10% 12% 12% 17% 19% 18% 18% 18% 30% 29% 35% 34% 34% 35% 36% 36% 44% 43% <3 anos 3-7 anos 7-20 anos >20 anos En canto á meteoroloxía en 2003, pódese dicir que o nivel de incidencia tanto de sarabia como de choiva ou xeada, foi baixo ou medio-baixo. As cooperativas vitivinícolas incrementan ano tras ano os métodos de detección e control na colleita para penalizar as partidas que presenten uvas danadas por enfermidades ou pragas. Deste xeito, segundo os datos das enquisas, en 2003 a aldica non estivo presente en practicamente ningunha uva, o grao de incidencia do oidio foi dun 6%, o da araña 23%, o da botrite 10% e o do mildiu dun 43%. 171

172 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Variación positiva na colleita da uva e no prezo do quilo Os quilos de uva recollidos polos cooperativistas aumenta ata os 13,27 millóns, case un 15% máis que en 2002 (cadro 82). Así, o valor unitario ascende a 1,06 /kg, é dicir, un 3% máis que en O importe monetario global acada os 14,03 millóns de euros. Cadro 82. Características da produción de uva Produción (kg) Importe ( ) Prezo /kg 2003 Var. 03/ Var. 03/02 Uva autóctona tinta - Caíño - Menciña Uva autóctona branca - Albariño - Godello - Torrontés - Treixadura Outras variedades - Alacante ou garnacha - Palomino ou xerez TOTAL ,00-44,98% ,86 1,04-7% ,00-82,58% ,00 1,35 0% ,00-29,31% ,86 1,00 0% ,00 34,89% ,27 1,59-7,6% ,00 26,47% ,70 1,99-8% ,00 55,37% ,62 0,58-5% ,00 12,70% ,41 1,11 0% ,00 76,28% ,54 1,35 0% ,00 7,98% ,74 0,54 12% ,00 10,10% ,15 0,32-5,2% ,00 7,11% ,59 0,63 17% ,00 14,72% ,87 1,06 3% As repercusións que carrexan as condicións meteorolóxicas son distintas segundo a variedade de uva da que se trate. Ao contrario que no ano 2002, a uva autóctona tinta é quen experimenta diminución na cantidade recadada, aínda que os prezos por kg se manteñen. Sen embargo, a uva autóctona branca e outras variedades aumentan a súa produción notablemente con respecto ao ano 2002 como, por exemplo, o godello cun 55% máis, ou a treixadura cun 76% a maiores. A pesares disto, nestes casos os prezos por kg tampouco presentan grandes cambios. Aumento na produción de viño A subida no volume da colleita de uva trae consigo un aumento no volume final de viño producido dun 23%, con respecto ao ano anterior. O seguinte cadro ilustra este feito. Cadro 83. Evolución da produción de viños Produción (litros) Var. 03/02 Total brancos Brancos extra Brancos 1ª Outros brancos Total tintos Tinto extra Tintos 1ª Outros tintos Total viños madeira Viños madeira brancos Viños madeira tintos TOTAL VIÑOS ,00 27% ,00 n.d ,00 n.d ,00 n.d ,00 10% ,00 n.d ,00 n.d ,00 n.d ,00-72% ,00-72% ,00 23% 172

173 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Existe un aumento tanto nos brancos coma nos tintos, excepto nos envellecidos en madeira cuxa produción baixa un 72% (100 hl). Por outra banda, o maior incremento dáse nos viños brancos (un 27% máis que en 2002), ata acadar os hl. De novo a produción de caldos brancos supera á de tintos. Comercialización vinícola: leve aumento do volume, crecemento do prezo medio de venda O volume total de litros de viño comercializado en 2003 sofre un suave ascenso do 7% con respecto ao ano anterior ata acadar os hl. Falando en termos monetarios, esta cantidade supón un importe de 28,54 millóns de euros. O prezo medio por litro elaborado ascende a 2,94, o que significa que o litro de viño se vende aproximadamente a 0,55 /l máis que en 2002 (cadro 84). O maior aumento no prezo medio do litro experiméntase nos viños de madeira, dada a enorme diminución da cantidade producida e comercializada. Pola súa banda, os augardentes experimentan un descenso en prezo medio de case o 15%. Cadro 84. Tipoloxía da comercialización de viños Cantidade Valor Prezo medio Litros Var. 03/02 Var. 03/02 /l Var. 03/02 Brancos xoves Brancos extra Brancos 1ª Outros brancos Tintos xoves Tinto extra Tintos 1ª Outros tintos Total viños xoves Total viños madeira Brancos madeira Tintos madeira Total augardentes Augardente branco Augardente herbas Outras augardentes TOTAL ,43 16,4% ,57 41,96% 3,22 21,95% , ,94 4, , ,63 2, , ,00 1, ,57-17,6% ,64-3,40% 1,78 17,16% , ,10 4, , ,53 1, , ,00 0, ,00 6,0% ,21 32,83% 2,88 25,25% ,00-45,3% ,00 12,91% 11,42 106,57% ,00-45,3% ,00 12,91% 11,42 106,57% ,00 10,1% ,00-6,16% 4,85-14,79% ,00-12,5% ,00-15,98% 5,30-4,03% ,00 33,3% ,00-12,89% 4,87-15,28% ,00 42,8% ,00-22,31% 3,42-45,60% ,00 7,0% ,21 30,49% 2,94 23,14% Por categorías, as vendas de caldos con calidade extra chegan ós hl. Os viños de primeira calidade acadan unha de hl e a comercialización dos outros viños acada os hl. Segundo a cor externa da uva, a cantidade de brancos xoves vendida en 2003 aumenta un 16% con respecto a 2002, mentres que a de tintos xoves redúcese en case un 18%. O volume de augardente facturado sobe nun 10%, con respecto ao ano anterior. A comercialización a granel continúa sen ser representativa e a modalidade de venda máis estendida son as botellas de 3/4 e 3/8 de litro, tipo burdeos, rhin ou borgoña. 119 Nótese que nesta táboa de comercialización de viño relativa a 2003 non están dispoñibles os datos das distintas categorías de caldos (extra, primeira ), dado que as cooperativas da mostra fixeron unha reestruturación da clasificación e xa non resulta comparable co resto dos anos. 173

174 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Continúa o predominio do mercado rexional A segmentación do mercado vinícola en 2003, tal e como ilustra o cadro 85 non sofre especiais variacións con respecto a O mercado rexional aglutina máis da metade dos destinos das vendas de tódolos tipos de caldos, sobre todo os tintos de calidade extra (78%) e primeira (75%), e os brancos primeira (71%) e extra (63%). En canto ás exportacións, mantéñense nos mesmos niveis que en 2002, salvo os brancos extra, que diminúen nun punto porcentual a súa exterior. Cadro 85. Segmentación do mercado (en %) Mercado de destino Local Rexional Nacional Exportación Brancos extra Brancos 1ª Brancos madeira Tintos Extra Tintos 1ª Tintos madeira Augardentes 6% 63% 25% 6% 5% 71% 22% 2% n.d. n.d. n.d. n.d. 15% 78% 5% 2% 6% 75% 18% 2% n.d. n.d. n.d. n.d. 0% 9% 85% 6% Por outra banda, o mercado máis importante para a augardente é o nacional, cunha porcentaxe de vendas do 85%, o que significa 1 punto porcentual máis que en

175 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia ANEXO VII. Balance agregado das cooperativas vitivinícolas ( ) ACTIVO SOCIOS DESEMBOLSOS NON ESIXIDOS INMOBILIZADO Gastos de establecemento Inmobilizacións inmateriais Inmobilizacións materiais Inmobilizacións financeiras GASTOS A DISTRIBUÍR EN VARIOS EX. ACTIVO CIRCULANTE Socios desembolsos esixidos Existencias Debedores Investimentos financeiros temporais TESOURERÍA AXUSTES PERIODIFICACIÓN TOTAL ACTIVO PASIVO Capital social Reservas Ingresos a distribuír en varios exer. TOTAL RECURSOS PROPIOS Provisións para riscos e gastos Fondo de Formación e Pro. cooperativo Acredores a longo prazo TOTAL RECURSOS PERMANENTES Acredores a curto prazo Axustes por periodificación TOTAL RECURSOS ALLEOS TOTAL PASIVO 2002 TOTAL MEDIA , , , ,07 0,00 0, , , , , , , , , , ,49 0,00 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,89 0,00 0, , , , ,64 % S/ TOTAIS 0,79% 30,97% 0,00% 0,63% 28,11% 2,23% 0,03% 68,21% 0,00% 29,01% 20,80% 15,40% 2,92% 0,08% 100,00% 25,74% 26,08% 6,66% 58,49% 0,16% 1,18% 2,30% 62,13% 37,87% 0,00% 41,51% 100,00% 2003 TOTAL MEDIA , , , ,70 0,00 0, , , , , , , , , , ,43 0,00 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,51 0,00 0, , , , ,81 % S/ TOTAIS 0,84% 31,98% 0,00% 0,89% 26,54% 4,56% 0,02% 67,15% 0,00% 30,90% 21,30% 12,51% 2,41% 0,03% 100,00% 24,77% 27,23% 6,17% 58,17% 0,14% 1,24% 2,35% 61,77% 38,08% 0,00% 41,83% 100,00% % VAR. 18,62% 15,49% 0,00% 57,24% 5,57% 128,91% 8,45% 10,10% 0,00% 19,14% 14,49% -9,13% -7,84% -54,46% 11,84% 7,64% 16,75% 3,55% 11,24% 0,00% 17,55% 14,31% 11,19% 12,48% 0,00% 12,68% 11,84% ANEXO VIII. Conta de resultados agregada das cooperativas vitivinícolas ( ) % s/v. TOTAL MEDIA Prod. TOTAL Vendas netas Outros ingresos da explotación Variación de existencias Traballos real.pola empr. para o seu inm. Incorp.ó activo gtos for.débedas Subvencións á explotación VALOR DA PRODUCIÓN Compras netas Gastos externos da explotación VALOR ENGADIDO DA EMPRESA Outros gastos Outros ingresos Gastos de persoal RESULTADO BRUTO DA EXPLOTACIÓN Dotacións para amortización inmobilizado Dotacións para provisións e prov.aplic. RESULTADO NETO DA EXPLOTACIÓN Ingresos financeiros Gastos financeiros RESULTADOS DE ACTI.ORDINARIAS Ingresos extraordinarios Gastos extraordinarios BENEFICIO ANTES DE IMPOSTOS Imposto de sociedades BENEFICIO DESPOIS DE IMPOSTOS , , , , , ,87 0,00 0,00 0,00 0, , , , , , , , , , , , ,77 0,00 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,44 93,98% 0,43% 3,87% 0,00% 0,00% 1,72% 100,00% 70,04% 12,72% 17,24% 0,34% 0,00% 8,42% 8,48% 3,92% 0,49% 4,07% 1,06% 1,19% 3,93% 1,46% 0,69% 4,70% 1,50% 3,20% MEDIA , , , , , ,61 0,00 0,00 0,00 0, , , , , , , , , , , , ,54 0,00 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,87 % s/v. Prod. 93,68% 0,20% 4,50% 0,00% 0,00% 1,62% 100,00% 65,19% 14,13% 20,67% 0,36% 0,00% 8,41% 11,90% 3,84% 0,40% 7,89% 0,77% 0,83% 7,83% 1,74% 0,36% 9,21% 1,08% 8,13% Variación 11,17% -48,93% 0,00% 0,00% 0,00% 4,95% 11,52% 3,80% 23,94% 33,72% 19,54% 0,00% 11,36% 56,51% 9,21% -8,04% 116,45% -18,48% -21,94% 122,01% 33,34% -41,37% 118,43% -20,04% 183,57% 175

176 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia 5.5.-ANÁLISE ECONÓMICA DAS SOCIEDADES COOPERATIVAS DE HORTA-FLOR 120 As cooperativas de horta-flor constitúen un grupo de 11 cooperativas da mostra, cun volume total de balance de 10,42 millóns de euros e cun valor de produción que alcanza un importe de 10,71 millóns de euros. A estrutura do balance é diferente ó resto das cooperativas analizadas segundo podemos observar nos gráficos 147 e 148. Observamos unha menor porcentaxe de recursos propios e de activo circulante, mentres que os recursos alleos a longo prazo e o activo fixo mantéñense en termos xerais en valores superiores ás cooperativas da mostra. Gráfico 147 Gráfico 148 ESTRUTURA DO BALANCE COOP. HORTA-FLOR 2002 (Mill. ) ESTRUTURA DO BALANCE COOP. HORTA-FLOR 2003 (Mill. ) A.CIR R.A.C/P R.A.L/P A.CIR R.A.C/P R.A.L/P 4 2 A.FIXO R.PROP. 4 2 A.FIXO R.PROP ACTIVO PASIVO 1 2 ACTIVO PASIVO Análise da estrutura económica das cooperativas de horta-flor A estrutura económica das cooperativas de horta-flor, acada un valor de 10,42 millóns de euros, e experimentou un crecemento do 3,61% durante o exercicio 2003, e está distribuída do seguinte xeito: activo fixo un 55,11% e activo circulante un 44,89%, mentres que no conxunto das cooperativa da mostra estes valores son dun 41,14% de activo fixo e dun 58,86% de circulante. 120 A información empregada na elaboración deste epígrafe recóllese no Anexo IX e no Anexo X. 176

177 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia A distribución do activo fixo das cooperativas do sector de horta-flor pódese figura no gráfico 149: Gráfico 149 PRINCIPAIS PARTIDAS DO INMOBILIZADO COOP. HORTA-FLOR (Miles ) Gastos de establecemento Inmobilizacións inmateriais Inmobilizacións materiais Inmobilizacións financeiras a) Os gastos de establecemento representan o 0,06% da estrutura económica, e diminuíron, debido a súa amortización nun 5,51% durante o exercicio b) As inmobilizacións inmateriais supoñen o 1,05% do total do activo, menos que no conxunto de cooperativas da mostra, onde acada un valor de 2,83% 121. A súa evolución durante o exercicio 2003 foi dun incremento do 41,98 e a súa composición é a seguinte: Os gastos de I+D, supoñen o 0,14%; as patentes, o 2,25%; as aplicacións informáticas, o 18,36%; outro inmobilizado inmaterial, o 44,83%; dereitos de bens en arrendamento financeiro, o 34,43%. Todos estes elementos están amortizados no 22,19% c) As inmobilización materias corresponde o 49,08% 122 do total da estrutura económica, producíndose unha diminución durante o exercicio 2003 do 0,52%, con respecto ó ano anterior. Están compostas do seguinte xeito: Os terreos representan supoñen o 5,96% da estrutura económica das cooperativas de horta-flor, valor superior ó do resto das cooperativas cuxo valor é 4,65%. As construcións representan o 20,76% da estrutura económica, mentres que no caso do total das cooperativas da mostra se sitúa en 16,69%, corresponde as naves onde almacén e preparan os produtos. As instalacións técnicas posúen unha participación no activo total dun 2,26% do total do activo, fronte o 8,71% que representan no conxunto das cooperativas da mostra. 121 Nas empresas analizadas no Ardán esta porcentaxe é do 3,48%. 122 No conxunto das cooperativas da mostra esta porcentaxe é do 34,17% e nas empresas analizadas no Ardán, do 27,34%. 177

178 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia A maquinaria representa o 8,67%% do activo total, cifra inferior á acadada polo conxunto da mostra (15,68%). Gráfico 150 COMPOSICIÓN DO INMOBILIZADO MATERIAL DAS COOP. HORTA-FLOR (Miles ) Terreos Construcións Instalacións técnicas Maquinaria Outro inmobilizado Provisións Amortización acumulada O resto das partidas representan o 13,44% do activo total, o que implica que teñen moi pouco peso no importe da capacidade produtiva deste tipo de cooperativas. d) As inmobilizacións financeiras representan o 0,57% do activo total, incrementándose no 2003 nun 31,27%. No conxunto de cooperativas da mostra representan o 3,25%. O activo circulante das cooperativas hortoflorícolas ten unha menor participación na estrutura económica que no total das cooperativas analizadas: un 44,89%, fronte a un 58,86%, e experimentou unha pequena variación a alza de 1,92% durante o exercicio A súa distribución reflíctese no gráfico 151, onde se pode apreciar que a partida máis importante son os debedores. a) As existencias representan o 6,11% da estrutura económica, fronte ó 19,56% que representan o conxunto das cooperativas da mostra, diminuíron un 6,16% no exercicio Están constituídas por existencias comerciais (49,79%), por materias primas (9,35%), por produtos semi-rematados (15,69%), produtos rematados (12,79%) e outros aprovisionamentos (12,39%). 178

179 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 151 COMPOSICIÓN DO CIRCULANTE DAS COOP. GANDEIRAS HORTA-FLOR (Miles ) Socios desembolsos esixidos Existencias Debedores Investimentos financeiros temporais Tesourería Axustes periodificación b) Os debedores supoñen o 30,08% do activo total, mentres que no conxunto das cooperativas da mostra, esta porcentaxe situase no 27,91%. O seu importe distribuírse nas seguintes partidas: clientes (87,17%), Administracións Públicas (9,99%) e debedores (2,83%). c) Os investimentos financeiros temporais representan o 3,61% da estrutura económica. No conxunto das cooperativas analizadas supoñen o 5,67%. d) A tesourería supón o 3,99% do activo, porcentaxe inferior á das cooperativas da mostra (5,62%) 123. Durante o exercicio 2003 experimenta diminución do 17,39% Análise da estrutura financeira das cooperativas de horta-flor A estrutura financeira das cooperativas de horta-flor esta composta nun 48,83% de recursos propios, e nun 51,17 de recursos alleos. No caso das cooperativas da mostra esta distribución é do 52,95% para recursos propios e 47,05% para recursos alleos Nas empresas analizadas no Ardán representa o 4,09%. 124 Nas empresas analizadas no Ardán a proporción é do 31,92% en recursos propios e de 68,08% en recursos alleos. 179

180 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 152 COMPOSICIÓN DOS RECURSOS PROPIOS DAS COOP. HORTA-FLOR (Miles ) Capital social Reservas Ingresos a distribuir en varios exercicios No gráfico 152, mostramos a composición e evolución dos recursos propios, observando que a partida mais importe é o capital social. b) O capital social representa o 24,35% do pasivo total, é a partida mais importante dos fondos propios e incrementase no exercicio 2003 nun 12,48%. Está constituído polas achegas obrigatorias e voluntarias dos socios. c) As reservas supoñen o 13,30% da estrutura financeira, mentres que nas cooperativas o importe desta porcentaxe do 28,68%. Están constituídas polo fondo de reserva obrigatorio (63,89%), polo fondo de reservas voluntarias (26,37%) e por outras reservas (9,74%). Incrementáronse no exercicio 2003 nun 8,28%. d) Os ingresos a distribuír en varios exercicios están constituídos na súa totalidade por subvencións ó capital. Representan o 11,18% do pasivo total, mentres que no conxunto das cooperativas da mostra este valor é do 5,89%, a súa evolución durante o exercicio 2003, foi unha pequena diminución do 0,91 180

181 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia No gráfico 153, representamos a composición dos fondos alleos das cooperativas de horta-flor, observando que a partida mais importante son os acredores a curto prazo, que ademais incrementáronse no Gráfico 153 COMPOSICIÓN DOS FONDOS ALLEOS DAS COOP. HORTA-FLOR (MILES ) Provisións para riscos e gastos Fondo de Formación e Promoción coop. Acredores a longo prazo Acredores a curto prazo Axustes periodificación As débedas a longo prazo representan o 17,20% da estrutura financeira, diminuíron tódalas partidas con respecto o exercicio 2002, e a súa composición é a seguinte: fondo de formación e promoción cooperativo nun 2,33% e acredores a longo prazo nun 97,67%. As débedas a curto prazo supoñen o 33,98% do total do pasivo, experimentaron un crecemento durante o exercicio 2003 do 10,01%, e as súas partidas mais importantes son: débedas con entidades de crédito (1,10%), acredores comerciais (93,46%), administracións públicas (4,11%) e remuneracións pendentes de pago (1,33%). Coeficiente de endebedamento Os valores para o coeficiente de endebedamento das cooperativas de horta-flor figuran no cadro 86, e observamos unha gran dispersión, posto que en case tódolos intervalos existen valores, ademais un 45,45% de cooperativas obteñen valores moi altos e un 18,18% valores fora de toda lóxica, que son as cooperativas situadas no último intervalo, polo que deberían analizar a súa estrutura financeira. 181

182 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Cadro 86. Coeficiente de endebedamento das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >3.00 0,72 1,35 2,05 8,25 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , ,44 No gráfico 154, mostramos a evolución desta ratio durante o período , no que observamos unha tendencia a alza, que só se rompeu no exercicio 2002, cunha pequena baixa con respecto o 2001, pero que se volveu recuperar no 2003, onde acada un valor de 1,58. Gráfico 154 COEF. ENDEBEDAMENTO COOP. HORTA-FLOR 1 1,19 1, ,38 1, Coeficiente de endebedamento a longo prazo e curto prazo No cadro 87 expóñense os resultados obtidos para o coeficiente de endebedamento a longo prazo nas cooperativas de horta-flor no exercicio 2003, observando que a maioría das cooperativas obteñen valores razoables, agás unha cooperativa situada no penúltimo intervalo cun valor de 1,92, que é un valor moi alto. Cadro 87. Coeficiente de endebedamento a longo prazo das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >2.00 0,14 0,67 1,92 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , NV NV , Coeficiente de endebedamento = Débedas totais / Neto. 126 Coeficiente de endebedamento a longo prazo = Débedas a longo prazo / Neto. 182

183 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia O valores do coeficiente de endebedamento a curto prazo reflectímolos no cadro 88, indicándonos que un 36,36% son valores altos e un 18,18% moi altos. Cadro 88. Coeficiente de endebedamento a curto prazo das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >2.00 0,20 0,72 0,86 1,66 4,73 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , NV NV ,03 O coeficiente de endebedamento a longo prazo durante o período mostra unha tendencia alcista ata o exercicio 2002, onde alcanza un máximo de 0,67, que rompese no 2003 cun valor de 0,55, todo elo segundo figura no gráfico 155. Gráfico 155 COEF. ENDEBEDAMENTO A L/P COOP. HORTA-FLOR 0,33 0,42 0,58 0,67 0, O coeficiente de endebedamento a curto prazo, cuxa tendencia reflectimos no gráfico 156, mantense nun corto intervalo durante o período , presentando un forte incremento no 2003, que alcanza un valor de 1,03. Gráfico 156 COEF. ENDEBEDAMENTO A C/P COOP. HORTA-FLOR 0,67 0,77 0,82 0,72 1, Coeficiente de endebedamento a curto prazo = Débedas a curto prazo / Neto. 183

184 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Análise da conta de resultados das cooperativas de horta-flor 128 O total de excedentes despois de impostos das cooperativas de horta-flor é negativo, e representan un 0,26% do valor de produción. Sen embargo, soamente dúas cooperativas obteñen perdas, pero unha cun importe grande. O valor da produción acada un importe de 10,71 millóns de euros e está composto nun 94,31% por vendas netas, nun 1,61% por outros ingresos de explotación e nun 3,28% por subvencións á explotación. As compras netas representan un 76,14% do valor da produción e constitúen a maior parte dos gastos. En termos monetarios supoñen 8,64 millóns de euros, un 6,72% mais que no ano Os gastos externos á explotación nas cooperativas do sector horta-flor representan o 10,53% do valor de produción, e a súa distribución reflectímola no gráfico 157. Gráfico 157 DISTRIBUCIÓN GASTOS EXTERNOS Á EXPLOTACIÓN NAS COOP. HORTA-FLOR Outros gtos externos da explotación 17% Trab. Realizados outras empresas 0% Reparación e conservación 7% Serv. Profes. Indepen. 10% Outros servizos 17% Subministros 10% Public., Propag. e R. Públ.5% Transportes 34% 128 Ademais da información dos Anexos IX e X, tamén se emprega neste epígrafe os datos produtivos falicitados polas cooperativas da mostra a través das enquisas realizadas. Para unha análise máis fonda, véxase Aspectos produtivos das cooperativas de horta-flor. 184

185 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Os gastos de persoal supoñen o 10,40% do valor de produción, valor moi superior o do conxunto das cooperativas da mostra que se sitúa no 5,02 e están distribuídos segundo mostramos no gráfico 158. Gráfico 158 DISTRIBUCIÓN GASTOS DE PERSOAL COOP. HORTA-FLOR (2003) Outros gtos sociais 0,07% SS cargo empresa 23,40% Soldos e salarios 76,53% Indemnizacións 0,00% A continuación vanse analizar os índices de absorción de custos fixos, eficiencia económica, seguridade de custos variables e seguridade de custos fixos nas cooperativas de horta-flor para o exercicio Índice de absorción de custos fixos Os valores do índice de absorción de cutes fixos para as cooperativas de horta-flor, figuran expostos no cadro 89, é observamos, que o 54,54% dos valores sitúanse no intervalo 0,81-1, cun valor medio de 0,91, que aínda que é un valor alto, esta dentro dos limites razoables. No primeiro intervalo esta situada unha cooperativa cun valor totalmente atípico, resultado dunha marxe comercial sobre custes variables negativa, e as situadas nos dous últimos intervalos terían que incrementar as súas vendas. Cadro 89. Índice de absorción de custes fixos das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >1.40-3,14 0,91 1,21 1,72 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , NV NV , Índice de absorción de custes fixos = Punto morto (?) / Vendas. 185

186 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia A evolución dos valores medios do índice de absorción de custes fixos para o período , reflectímola no gráfico 159, observando que presenta unha tendencia cíclica, con máximos en 1999 e 2003, onde acada un valor de 0,74. Gráfico 159 ÍNDICE ABSORCIÓN CUSTES FIXOS COOP. HORTA-FLOR 0,99 0,72 0,9 0,74 0, Índice de eficiencia económica Expoñemos no cadro 90, os valores obtidos no calculo do índice de eficiencia comercial das cooperativas de horta-flor, indicándonos que un 36,36% de cooperativas terían que aumentar as vendas para non ter perdas, e que hai unha cooperativa cun valor moi alto, debido ó mesmo motivo que o exposto no índice de absorción de custes fixos. Cadro 90. Índice de eficiencia comercial das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.80-0,46 0,09 4,14 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , NV NV ,26 Gráfico 160 ÍNDICE EFICIENCIA COMERCIAL COOP. HORTA-FLOR 0,91 0,01 0,28 0,1 0, Índice de eficiencia comercial = (Vendas Punto morto) / Vendas. 186

187 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia No gráfico 160, reflectimos a tendencia do índice de eficiencia comercial para as cooperativas de hortaflor no quinquenio Índice de seguridade de custos variables No cadro 91, expoñemos os resultados obtidos no ano 2003, observando que no 45,45% das cooperativas os custes variables terían que diminuír para que a cooperativa saíse de perdas, e no resto poden incrementarse moi pouco. Cadro 91. Índice de seguridade de custes variables das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.30-0,68-0,03 0,02 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , NV NV ,06 No gráfico 161, vemos a evolución do índice de seguridade de custes variables, observando unha tendencia a baixa, situando en valores negativos no exercicio 2002 e 2003, onde acada un valor de -0,06, se ben esta media está condicionada por un valor moi alto dunha cooperativa, que presenta unha conta de resultados atípica. Gráfico 161 ÍND. SEGURIDADE CUSTES VBLES. COOP. HORTA-FLOR 0,02 0 0,02-0,03-0, Índice de seguridade de custes variables = Bfº da explotación / Custes variables da explotación. 187

188 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Índice de seguridade de custes fixos Observamos no cadro 92, os valores dos índices de seguridade de custes fixos das cooperativas de hortaflor para o ano 2003, no primeiro intervalo sitúanse o 45,45% das cooperativas con valores negativos, se ben o valor medio esta condicionado por un valor atípico dunha cooperativa, se non temos en conta o valor desa cooperativa, a media do primeiro intervalo seria -0,29, un valor aínda moi alto, que quere dicir que terían que reducir os custes fixos aproximadamente nun 30%. O resto das cooperativas situadas no segundo e terceiro intervalo, presentan valores positivos razoables. Cadro 92. Índice de seguridade de custes fixos das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.30-0,50 0,07 0,18 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , NV NV ,17 No gráfico 162, expoñemos os valores medios deste ratio para o quinquenio , e observamos, se ben por valores atípicos, que no exercicio 2002 e 2003 mantense en valores negativos. Gráfico 162 ÍND. SEGURIDADE CUSTES FIXOS COOP. HORTA-FLOR 0,14-0,02 0,2-0,13 0, Índice de seguridade de custes fixos = Bfº da explotación / Custes fixos da explotación. 188

189 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Análise da liquidez, solvencia e rendibilidade das cooperativas de horta-flor Liquidez xeral Os valores para o ratio de liquidez xeral das cooperativas de horta-flor, figuran no cadro 93, e observamos que un 45,45% presentan valores razoables, un 36,36% valores moi baixos, e un 18,18% valores moi altos. Cadro 93. Liquidez xeral das cooperativas de horta-flor Intervalos >3.00 Media dos intervalos de ratios -0,50 0,07 0,18 Intervalos de (euros) Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , NV NV ,17 Gráfico 163 ROTACIÓN DE ACTIVOS COOP. VIÑO 2,85 2,13 3,9 3,22 2,44 A evolución dos valores medios deste ratio durante o quinquenio , figura no gráfico 163, e observamos unha tendencia a baixa desde o exercicio 2001, acadando un valor de 2,44 no exercicio 2003, se ben este valor esta condicionado polos valores moi altos de 2 cooperativas. Fondo de manobra No cadro 94, están expostos os valores do fondo de manobra das cooperativas de horta-flor para o exercicio 2003, observamos un 27,27% de cooperativas con valores negativos, polo que deberían analizar a súa estrutura financeira, un 45,45% obtén valores razoables, e o resto, un 27,27%, obtén valores que se poden considerar altos. 133 Liquidez xeral = Activo circulante / Pasivo circulante. 189

190 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Cadro 94. Fondo de manobra das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos < >0.50-1,53-0,09 0,04 0,26 0,76 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , ,02 A evolución das medias deste ratio durante o período , figura no gráfico 164 e mostra unha tendencia á baixa, partindo dun valor de 0,45 en 1999 e rematando cun valor de 0,02 no Gráfico 164 FONDO DE MANOBRA COOP. HORTA-FLOR 0,45 0,37 0,2 0,28 0,2 Liquidez inmediata Os valores da liquidez inmediata para o exercicio 2003, expoñémolos no cadro 95, e observamos que un 63,63% das cooperativas obteñen valores razoables, e que un 18,18% presentan valores baixos e outro 18,18% valores altos. Cadro 95. Liquidez inmediata das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos < >2.30 0,13 0,61 0,88 1,31 6,69 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , , Fondo de manobra en tanto por un do activo circulante = (Recursos permanentes Activo fixo)/activo circulante. 135 Liquidez inmediata = (Activo circulante stocks )/Pasivo circulante. 190

191 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia No gráfico 165, mostramos a tendencia que marcan os valores do ratio de liquidez inmediata no quinquenio , observando que se ben as medias son valores altos nos 3 últimos exercicios, están condicionadas por valores moi altos de poucas cooperativas. Gráfico 165 LIQUIDEZ INMEDIATA COOP. HORTA-FLOR 1,41 1,66 2,87 2,71 2 Coeficiente de garantía No gráfico 96, observamos que hai 3 cooperativas con valores moi altos, e o resto presentan valores razoables. Cadro 96. Coeficiente de garantía das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos >3.00 1,22 1,67 2,06 2,42 6,52 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , ,01 A evolución deste ratio, durante o período , figura no gráfico 166, e temos que ter en conta, que os valores medio no exercicio 2003 están condicionados por valores moi altos de 3 cooperativas. Gráfico 166 COEF. GARANTÍA COOP. HORTA-FLOR 4,57 2,35 2,35 2,53 3, Coeficiente de garantía = Activo real / Pasivo esixible. 191

192 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Rendibilidade económica Cadro 97. Rendibilidade económica das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos < >0.20-0,26 0,03 0,06 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , ,02 A rendibilidade económica das cooperativas de horta-flor, reflectida no cadro 97, mostra que o 72,73% de cooperativas obtén unha rendibilidade económica positiva moi próxima a cero (0,03), que o 18,18% obteñen unha rendibilidade negativa, e que o 9,09%, obtén unha do 6%. Gráfico 167 RENDIBILIDADE ECONÓMICA COOP. HORTA-FLOR 0,05 0,04 0,05 0,01-0,02 No gráfico 167, figura o valor medio da rendibilidade económica para o período , e observamos unha tendencia a baixa desde o exercicio 2001, hasta chegar o 2003 cun valor negativo de -0,02, se ben soamente, no exercicio 2003, dúas cooperativas obteñen valores negativos. 137 Rendibilidade económica = BAIT / Activos. 192

193 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Marxe comercial A marxe comercial das cooperativas de horta-flor figura no cadro 98, observando 2 cooperativas con valores negativos altos, xa que a media situase en -0,40, despois o 63,63% acada un valor medio de 0,03, que se ben é positivo, é baixo, e resto teñen unha marxe mais razoable. Cadro 98. Marxe comercial das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos < >0.20-0,40 0,03 0,05 0,10 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , ,04 Os valores medios da marxe comercial para o quinquenio , figuran no gráfico 168, e observamos unha tendencia a baixa a partir do exercicio 2001, que leva a conseguir unha media de -0,04 no exercicio 2003, se ben este media esta condicionada por os valores negativos das cooperativas situadas no primeiro intervalo. Gráfico 168 MARXE COMERCIAL COOP. HORTA-FLOR 0,03 0,02 0,04 0-0, Marxe comercial = BAIT / Vendas. 193

194 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Rotación de activos Os valores do ratio de rotación de activos das cooperativas de horta-flor, expoñémolos no cadro 99, observando unha concentración deste valores nos dous primeiros intervalos, con valores baixos. Cadro 99. Rotación de activos das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) Intervalos >5.00 0,69 1,33 2,31 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios , , , ,07 Gráfico 169 ROTACIÓN DE ACTIVOS COOP. HORTA-FLOR 1,55 1,33 1,25 1,07 1,07 No gráfico 169, reflectimos a súa evolución durante o quinquenio , mostrando unha tendencia a baixa, acadando un valor de 1,07 no exercicio Rotación de activos = Vendas / Activos. 194

195 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Rendibilidade financeira A rendibilidade financeira das cooperativas de horta-flor que mostramos no cadro 100, presenta valores baixos, e se ben a finalidade das cooperativas non é obter unha alta rendibilidade financeira, observamos dúas cooperativas que obteñen valores negativos, polo que deberían analizar a súa política de marxes, posto que nesta situación no poden permanecer moito tempo. Cadro 100. Rendibilidade financeira das cooperativas de horta-flor Media dos intervalos de ratios Intervalos de (euros) 0-0,60 millóns 0,60-2,40 millóns 2,40-4,81 millóns 4,81-7,21 millóns > 7,21 millóns Nº cooperativas intervalos ratios Intervalos < >0.20-0,48 0,02 0,08 0,14 Número de cooperativas dentro dos intervalos Nº Coop. por intervalos de Media de ratios por intervalos , , , ,05 No gráfico 170 reflectimos a tendencia dos valores medios da rendibilidade financeira durante o período para as cooperativas de horta-flor, observando unha tendencia a baixa durante todo o período, acadando un valor de -0,05 o final do mesmo. Gráfico 170 0,1 RENDIBILIDADE FINANCEIRA COOP. HORTA-FLOR 0,07 0,05 0-0, Rendibilidade financeira = BDT / Recursos propios 195

196 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Aspectos produtivos das cooperativas de horta -flor No presente informe analízanse once sociedades cuxa actividade principal é a produción e a comercialización de hortalizas, froitas e flores. En conxunto facturan un total de 10,9 millóns de euros, o que supón un incremento do 4% con respecto ao ano anterior. O número de socios en 2003 ascende a 630 agricultores, de xeito que se produce unha diminución do 7% en comparación con Sen embargo, a cifra de emprego directo sitúase en 102 traballadores, que indica un aumento do 10%, con respecto a Aspectos produtivos das cooperativas de horta En 2003, están especializadas na actividade de horta 9 entidades cooperativas que asocian a 743 explotacións. Pequeno descenso da superficie total A superficie total da que dispoñen ditas explotacións acada as 165,29 ha (cadro 101), un 1% menos cá no ano anterior. A media por cooperativa en 2003 é de 18,37 ha, e por socio acada algo máis das 0,2 ha. Cadro 101. Evolución da superficie dedicada a horta (m2) Superficie total -Superf. ó aire libre -Superf. baixo plástico Superf. media por coop. Superf. media por socio , , , , , , , ,60 Continúa o predominio da superficie ao aire libre, representando un 77% fronte ao 23% do terreo que está a cuberto. Son 418 as explotacións con terra ao aire libre. Reúnen un total de 126,79 ha, cunha media de 14,09 ha por cooperativa e 0,30 ha por socio. As unidades produtivas con superficie baixo plástico ascende a 325. Entre todas suman 38,5 ha, cunha media por cooperativa de 4,81 ha e case 0,1 ha por socio. 196

197 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Polo que se refire ao tamaño das parcelas en 2003, parece que o descenso no total de hectáreas trae consigo unha maior homoxeneidade na distribución do tamaño (gráficos 171 e 172). Gráfico 171 EVOLUCIÓN EXPLOTACIÓNS HORTA AO AIRE LIBRE ,1% 20,0% 19,3% 19,0% 26,0% 13,5% 13,9% 15,2% 15,0% 24,0% 12,0% 12,0% 6,2% 6,0% 4,0% 0,2% 0,2% 8,9% 9,0% 14,0% 35,0% 53,1% 54,9% 50,3% 51,0% <1.000 m m m m 2 > m 2 Con respecto ás explotacións ao aire libre (gráfico 173), a dimensión predominante segue a ser a do intervalo m 2, pero só cun 35% do total, seguida daquelas fincas de menos de 0,1 ha (26%) e das de 0,25-0,5 ha (24%). O tamaño menos habitual volve ser o do tramo m 2, pero este ano acada o 14% do total. Gráfico 172 EVOLUCIÓN EXPLOTACIÓNS HORTA BAIXO PLÁSTICO ,8% 1,8% 11,8% 10,0% 17% 20% 20,5% 5,2% 5,0% 7% 41,8% 40,2% 37,5% 41,0% 34% 36,2% 37,6% 45,5% 44% 42% < 500 m m m 2 >2.000 m 2 As explotacións baixo plástico posúen un tamaño máis reducido cás anteriores. A maioría sitúase nos tramos intermedios (gráfico 172), posto que entre ambos suman o 76% do total estudado. Como se pode observar, só un 7% das explotacións a cuberto ten máis de 0,2 ha. 197

198 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Pequena redución na superficie cultivada Centrándonos da superficie cultivada, en 2003 prodúcese unha redución do 0,9%, con respecto a 2002, acadando as 188 ha. Como ilustra o cadro 102, o 58% é superficie ao aire libre e o resto, é dicir, 78,4 ha, atópase baixo plástico. Quen sofre a maior diminución son as parcelas ao aire libre, que se reducen nun 13%. En función do tipo de cultivo ao que se destina a terra en 2003, hai que dicir que volve haber uns produtos que ocupan máis espazo que outros, en concreto, o 71% do terreo cultivado dedícase a feixón verde, leituga, repolo e tomate. Cadro 102. Evolución da superficie de cultivo m 2 aire libre m 2 baixo plástico m 2 total superficie 2003 Var.03/ Var.03/ Var.03/02 % s/total superficie Tomate Leituga Feixón Verde Pemento Pemento Padrón Cogombro Repolo Coliflor Acelga Espinaca Berenxena Cabaciña Porro Kiwi Pataca Cebola Castaña Brócoli Outros Total ,1% ,7% ,4% 11,15% ,8% ,6% ,7% 17,10% ,4% ,2% ,4% 35,72% ,6% ,0% ,5% 7,36% ,3% ,2% ,0% 7,31% ,6% ,1% ,2% 0,50% ,8% ,7% ,6% 7,38% ,0% ,2% 0,34% ,1% ,7% 1,27% ,0% ,0% 0,77% ,3% ,3% 0,11% ,7% ,7% 2,10% ,9% ,9% 0,69% ,4% ,4% 0,53% ,3% ,3% 0,90% ,2% ,2% 0,80% ,3% ,3% 4,25% ,6% 0-100,0% ,5% 0,13% ,1% ,1% 1,59% ,0% ,1% ,9% 100,00% O feixón verde é un dos produtos máis cultivado e en 2003 a súa superficie aumenta un 25%, con respecto ao ano anterior. Por outro lado, a pesar de que o repolo tamén é un cultivo moi frecuente, hai que dicir que a súa superficie redúcese en case un 28%, con respecto a Outra diminución salientable é a da cebola (89% menos), a da pataca 64%, ou a do kiwi (71% menos). Pola contra, hai que mencionar o importante aumento nos m 2 dedicados a plantar tomate (o 46%) ou a berenxenas (33%). 198

199 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Crecen os quilos producidos, diminúe o valor monetario A produción hortícola das cooperativas analizadas ascende en 2003 a 4,88 millóns de quilos. Isto significa unha subida do 3,1%, con respecto ao ano anterior. Sen embargo, dáse un pequeno descenso no seu importe monetario do 0,25%, ascendendo a 3,8 millóns de euros. Cadro 103. Evolución da tipoloxía da produción kg Custo 2003 Var. 03/ Var. 03/02 /kg Tomate Leituga (duc.) Feixón Verde Pemento Pemento Padrón Cogombro Repolo Coliflor Acelga (duc.) Espinaca (duc.) Berenxena Cabaciña Porro (duc.) Kiwi Pataca Cebola Castañas Brócoli Outros Totais n.d.: valor non dispoñible ,7% ,59 22,81% 0, ,7% ,70 14,93% 2, ,9% ,30-14,37% 1, ,2% ,09-12,66% 0, ,0% ,10-15,16% 0, ,0% ,09 16,50% 0, ,4% ,38-16,98% 0, ,5 n.d. 2221,09 n.d. 0, ,5% ,17 9,73% 0, ,6% ,12 20,36% 1, n.d ,3 n.d. 0, ,5% ,76 5,57% 0, ,5% ,90-60,64% 0, ,8% ,41 31,02% 0, ,2% ,81 28,88% 0, ,6% ,39 4,8422 0, ,3% ,00 21,51% 0, ,8% 1.801,00-60,15% 0, ,3% 8.419,27-95,15% 0, ,1% ,47-0,25% - Como ilustra o cadro 103, os produtos estrela da produción de hortalizas son os seguintes: tomate con máis dun millón de quilos, feixón verde, 795 mil kg, pemento de Padrón con 646 mil kg e pemento con 420 mil kg. Sen embargo, a colleita do repolo diminúe nun 74%, con respecto a 2002, e a de brócoli redúcese en case o 68%. Por outra banda, aumenta a de tomate (case un 11%) e a de pemento, se ben a súa subida é só dun 0,2%. Outras producións que experimentan diminucións significativas son a de porro (case 34%) e a de espinaca (9%), mentres que a de castaña e a de acelga, cun crecemento superior ao 100%, e a de pataca (86% máis) constitúen os ascensos máis importantes. A última columna do cadro 102 fai alusión ós custes. Obsérvase que as hortalizas que posúen un menor custe unitario son a pataca (0,24 /kg), o cogombro (0,36 /kg) e a cabaciña (0,38). Pola contra, os cultivos cun custe máis elevado son a leituga (2,61 /kg), a espinaca (1,53 /kg) e o feixón verde (1 /kg). 199

200 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Crece o volume comercializado, aumenta o valor monetario A cantidade total comercializada polas cooperativas de horta en 2003 ascende a 4,99 millóns de quilos, o que supón un 17% máis con respecto ao ano anterior (cadro 104). O maior descenso dáse nas vendas de repolo, porro e brócoli (44, 39 e 38%, respectivamente). O importe monetario da acada os 5,03 millóns de euros, é dicir, un incremento do 3%, con respecto a O maior aumento corresponde á cebola, que cuadriplica o seu importe, seguida do tomate e a pataca, que medran nun 26 e nun 30%, respectivamente. Cadro 104. Evolución da comercialización kg Prezo 2003 Var. 03/ Var. 03/02 /kg Tomate Leituga (duc.) Feixón Verde Pemento Pemento Padrón Cogombro Repolo Coliflor Acelga (duc.) Espinaca (duc.) Berenxena Cabaciña Porro (duc.) Kiwi Pataca Cebola Castañas Brócoli Outros Totais n.d.:non dispoñible % ,22 30% 0, % ,58 22% 3, % ,12-18% 1, % ,45-6% 0, % ,78 1% 1, % ,97 17% 0, % ,64-28% 0, n.d n.d. 1, % ,70-1% 1, % ,07 6% 2, ,5 n.d ,5 n.d. 0, % ,38 9% 0, % ,74-50% 1, % ,20 9% 0, % ,08 26% 0, % ,76 461% 0, % ,30 16% 0, % 2.299,20-41% 0, % ,26-94% 0, % ,67 3% 0,98 A partida hortícola que representa o maior peso dentro do conxunto da é, ao igual que no ano anterior, o tomate cun 19% do total, seguido do pemento de Padrón, o feixón verde e a leituga cun 19, 18 e 17%, respectivamente. Polo que respecta á marxes brutas unitarias (gráfico 173), en 2003 a media baixa 11 puntos porcentuais con respecto á do ano anterior, acadando o 26%. As partidas que non chegan a este parámetro son as de cebola, castaña e feixón verde, cunhas marxes de vendas do 9, 11 e 14%, respectivamente. 200

201 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 173 MARXES BRUTAS UNITARIAS DE VENDA 2003 Tomate Leituga Feixón Verde Pemento Pemento Padrón Cogombro Repolo Coliflor Acelga Espinaca Berenxena Cabaciña Porro Kiwi Pataca Cebola Castaña Brocoli 29,0% 38,0% 14,0% 30,0% 36,0% 50,0% 27,0% 44,0% 50,0% 51,0% 43,0% 24,0% 51,0% 46,0% 38,0% 9,0% 11,0% 19,0% Incremento do rendemento económico medio por ha Con respecto ao ano anterior, o rendemento económico medio por ha medra nun 0,70%. O maior aumento rexístrano o kiwi, a pataca e o cogombro, que soben por encima do cen por cen (cadro 105). O produto que posúe o rendemento máis elevado é a cebola, que acada aproximadamente os 150 mil euros por ha, esta cifra supón un aumento de case o 245%. O kiwi tamén xera unha boa rendibilidade (máis de 89 mil /ha), que triplica o seu valor con respecto a Cadro 105. Rendementos económicos Superficie cultivada (m 2 ) Valor produción ( ) Rendemento ( /ha) Var. 02/01 Tomate Leituga Feixón Verde Pemento Pemento Padrón Cogombro Repolo Coliflor Acelga Espinaca Berenxena Cabaciña Porro Kiwi Pataca Cebola Castaña Brócoli Outros Total , ,49-16,10% , ,46 9,80% , ,59-31,70% , ,26-18,80% , ,50-24,20% , ,89 244,50% , ,86 14,70% , , , ,24 10,50% , ,72 52,40% , , , ,48-1,00% , ,08-10,70% , ,41 358,60% , ,54 260,90% , , , ,75-8,90% , ,00 3,60% , , , ,57 0,70% 201

202 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Como xa se comentou, o grao de concentración observado no cultivo de certos produtos segue sendo moi elevado en O 86% da superficie total está ocupada por só 6 hortalizas, as mesmas có ano anterior: tomate, leituga feixón verde, pemento, pemento de Padrón e repolo. Esta porcentaxe supón un 15% máis do que representaban en Os devanditos produtos achegan o 80% do importe monetario da produción (un 3% menos que no período anterior). Na mesma liña, os seis cultivos con maior rendemento económico (tomate, pemento de Padrón, cogombro, berenxena, kiwi e cebola) representan o 20% da superficie total traballada e o 35% do valor en euros da produción total. Destinos: mercado rexional e grandes superficies Detéctanse poucas variacións no destino de venda das hortalizas e froitas, con respecto aos anos anteriores (gráfico 174). O mercado nacional equipárase co rexional (34%), seguidos do provincial (31%). Gráfico 174 HORTA:EVOLUCIÓN DO MERCADO DE DESTINO 22% 26% 30% 30% 31% 44% 41% 38% 38% 34% 34% 32% 32% 32% 33% Provincial Rexional Nacional Con respecto ao tipo de tenda onde se venden os produtos hortícolas, volven ser as grandes superficies as que ostentan a maior porcentaxe (54%), seguidas dos mercados centrais (40%). Pódese dicir que apenas se aprecian, polo tanto, diferenzas importantes na súa evolución (gráfico 175). 202

203 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 175 HORTA: EVOLUCIÓN DA SEGMENTACIÓN DO MERCADO 6% 6% 6% 4% 3% 43% 43% 41% 41% 40% 53% 53% 52% 53% 54% Froiterías Mercados centrais Grandes Superficies Diminución das vendas medias de insumos A media das cooperativas hortícolas da mostra en 2003 cífrase case en 163 mil, é dicir, un 47% menos que no ano anterior. As partidas máis vendidas son as mallas ( ), os fitosanitarios ( ,89 ) e os adubos ( ). Gráfico 176 TIPOLOXÍA DA TENDA AGRARIA ,0% 0,0% 6,0% 7,5% 4,1% 0,4% 0,1% 6,2% 12,5% 1,9% 9,1% 4,8% Adubos Emendas Mallas Plásticos Fitosanitarios Sementes Plántula trasprante Gasóleo B Envases Turba Herbicidas Otros 203

204 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia No eido laboral, o emprego medio por cooperativa sitúase arredor dun traballador, pero moitas veces non existe unha persoa dedicada en exclusiva ás tarefas da tenda. No que respecta ás instalacións, non se observan cambios significativos. Soamente dicir que a superficie total diminúe ata os m 2, é dicir, un 17% menos que en Aspectos produtivos das cooperativas de flor Predominio e aumento da superficie baixo plástico Volven ser tres as cooperativas deste sector estudadas no presente informe, se ben, só dúas teñen como actividade única a produción e venda de flor cortada. En conxunto suman un total de 292 explotacións en A superficie total, con respecto ao ano anterior, diminúe un 3% ata acadar os m 2. Como se observa no cadro 106, fréase a tendencia cara ao aumento presente en todo o período analizado. A superficie media por cooperativa é de 17,95 ha e a cada socio correspóndenlle de media 0,184 ha. De xeito inverso ao que sucedía no sector hortícola, a porcentaxe de terreo baixo plástico é superior á que está ao aire libre. En 2003, prodúcese un incremento de 13% da superficie en invernadoiro (85%), con respecto a 2002, e unha diminución do 46% nos metros cadrados ao aire libre. Cadro 106. Evolución da superficie dedicada á flor (m 2 ) Superficie total -Superf. ó aire libre -Superf. baixo plástico Superf. media por coop. Superf. media por socio Así, as fincas cubertas suman un total de 45,7 ha (incremento do 13%, en relación con 2002) e o número de explotacións é de 188. A media por cooperativa ascende a 15,23 ha e por socio a 0,24 ha. 204

205 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Con respecto á dimensión destas parcelas, o gráfico 177 indica que o tamaño predominante sitúase no tramo m 2. Con respecto a 2002, prodúcese un forte aumento deste tramo, xunto co das fincas máis grandes, mentres que diminúe o intervalo de m 2 ata o 22% Gráfico 177 EVOLUCIÓN EXPLOTACIÓNS BAIXO PLÁSTICO 3,0% 5,5% 6,3% 6,0% 11,6% 24,3% 33,0% 30,6% 30,6% 48,3% 63,6% 50,9% 53,6% 53,3% 21,6% 9,0% 10,0% 6,0% 6,6% 18,3% <500 m m m 2 >2.000 m 2 O resto das explotacións, 104 en 2003, cultivan a súa produción ao aire libre. Con respecto a 2002, baixa a cifra de superficie total (8,15 ha). Sen embargo, non se modifica o que se refire ao tamaño de cada unha delas, gráfico 178, pois seguen predominando as do intervalo m 2, se ben se dá un incremento importante no seguinte tramo. Gráfico 178 EVOLUCIÓN EXPLOTACIÓNS AO AIRE LIBRE 12,0% 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% 87,5% 90,0% 85,0% 85,0% 67,55% 0 5,0% 10,0% 10,0% 27,0% <1.000 m m m m 2 > m 2 205

206 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Incremento da superficie cultivada Polo que respecta á extensión traballada, en 2003 prodúcese un aumento do 4,20% da superficie total cultivada (cadro 107). Tal variación conduce a un total de m 2, dos que m 2 son invernadoiros e a parte restante sitúase ao aire libre. P maior incremento prodúcese nos terreos baixo plástico (6%). Cadro 107. Superficie de cultivo m 2 aire libre m 2 baixo plástico m 2 total superficie 2003 Var. 03/02 % s/total superf. Caravel Caravel Mini Crisantemo Xerbera Gladíolo Iris Lilium Paniculata Rosa Esparragueira Verdes Outros Totais ,00% 52,40% ,10% 8,70% ,10% 3,30% ,30% 2,90% ,90% 11,10% ,00% 0,20% ,10% 10,60% ,80% 1,10% ,10% 4,90% ,90% 0,30% ,50% ,70% 2,00% ,20% 100,00% Neste ano, igual que no período anterior, o caravel é a flor máis plantada, co 52% da superficie total, seguido do gladíolo (11,1%) e do lilium (10,6%). Redución da produción Por terceiro ano consecutivo, tanto o volume de produción de flor como o seu valor monetario sofren un descenso. As cooperativas analizadas producen en 2003 case un 26% menos que en 2002 (21,22 millóns de unidades) por un importe de 2,71 millóns de euros (case dun 17% menos). Segundo a cantidade, o caravel e o caravel mini son os cultivos máis importantes, supoñen o 79% da produción total, con 16,83 millóns de unidades. Como se indica na primeira columna do cadro 108, outras partidas como o gladíolo, o lílium e a rosa non posúen unha tirada tan notable: 6, 7 e 3%, respectivamente. 206

207 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Cadro 108. Evolución da tipoloxía da produción Unidades Custe 2003 Var. 03/ Var. 03/02 /Ud. Caravel Caravel Mini Crisantemo Xerbera Gladíolo Iris Lilium Paniculata Rosa Melaleuca Esparragueira Verdes Outros Totais ,82% ,78 3,32% 0, ,82% ,00-6,01% 0, ,00% ,11 115,41% 0, ,90% ,40 97,60% 0, ,99% ,98 30,76% 0, ,30% 914,86 37,94% 0, ,00% ,68 41,44% 0, ,12% ,21 15,03% 0, ,37% ,04 71,89% 0, ,18% 2.475,00 17,51% 0, ,35% 8.711,39 81,97% 1, ,89% ,50 34,28% 0, ,35% 7.604,02 2,39% 1, ,66% ,97 16,87% 0,128 Neste período destaca o incremento na produción de iris (86%) e de rosa (85%). En 2003 diminúe o número de unidades de caravel (33%) e de caravel mini (39%). O custe medio por unidade en 2003 é de 0,128, o que indica que se incrementou, con respecto a 2002 en algo máis da metade. Diminución nas unidades comercializadas O mesmo que sucede na produción, este é o terceiro ano consecutivo en que se reducen as vendas de flor cortada, cunha baixada maior cá de Dita diminución chega case ao 38% e sitúa a total en 2,96 millóns de euros. O 63% do total facturado corresponde a caravel e caravel mini: 1,86 millóns de euros, que, á súa vez, supoñen un aumento con respecto a 2002 do 1%. Outros cultivos importantes son o lílium, o gladíolo e a xerbera, co 13, 9 e 3% sobre o importe total, respectivamente. O peso que teñen as diferentes partidas dentro do total segue, pois, a mesma estrutura que en

208 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Cadro 109. Evolución da comercialización de flor Uds Var. 03/ Var. 03/02 Prezo /Ud Caravel Caravel Mini Crisantemo Xerbera Gladíolo Iris Lilium Paniculata Rosa Melaleuca Esparragueira Verdes Outros Totais ,66% ,73% 0, ,60% ,37% 0, ,66% ,36% 0, ,98% ,60% 0, ,46% ,22% 0, ,80% ,95% 0, ,42% ,60% 0, ,56% ,00% 0, ,77% ,45-15,60% 0, ,84% 1.930,00-23,30% 0, ,21% ,13 67,32% 2, ,72% ,88 30,14% 0, ,98% ,87 4,93% 1, ,68% ,62 10,63% 0,182 O prezo unitario medio en 2003 é de 0,182, o que supón un ascenso de case o 78%, con respecto a 2002, provocado sobre todo pola subida no prezo da caravel (85%), o caravel-mini (57%) e a esparragueira (54%). Por outro lado, son interesantes os incrementos na xerbera (case un 29%) e no crisantemo (14%). Polo que respecta ás marxes brutas unitarias, a media sitúase en torno ao 48%. No gráfico 179 obsérvase que o produto que obtén a porcentaxe máis elevada é a esparragueira (93%), o iris (88%) e a paniculata (82%), mentres que a rosa só acada un 19%, cando no período anterior era un dos cultivos con máis marxe. Gráfico 179 FLOR: MARXES BRUTAS DE VENDA UNITARIAS 2003 Caravel Caravel-mini Crisantemo Xerbera Gladiolo Iris Lilium Paniculata Rosa Melaleuca esparragueira Verdes Outros 51,37% 21,42% 78,70% 28,73% 29,93% 87,95% 51,43% 81,76% 18,70% 44,86% 93,33% 16,93% 12,75% 208

209 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia Aumento do rendemento económico medio por hectárea Con respecto a 2002, prodúcese un aumento do 12% no rendemento económico medio por hectárea de flor, despois das diminucións de anos anteriores. En 2003 acada os 44 mil euros (cadro 110). O produto con máis rendibilidade por superficie é o crisantemo (con case 71 mil /ha) e o que ostenta a menor cifra volve ser o iris (con pouco máis de 6 mil /ha). Cadro 110. Rendementos económicos Superficie cultivada (m 2 ) Valor produción ( ) Rendemento ( /ha) Var. 03/02 Caravel Caravel Mini Crisantemo Xerbera Gladíolo Iris Lilium Paniculata Rosa Melaleuca Esparragueira Verdes Outros Total , ,4% , ,6% , ,9% , ,6% , ,1% , ,9% , ,6% , ,0% , ,5% ,00 n.d. n.d. n.d ,3% ,1% ,1% ,1% O cadro 110 reflicte tamén que o 61% do terreo traballado en 2003 está ocupado por caravel, que constitúe o 59% do valor monetario da produción. Os cultivos cun maior rendemento (crisantemo, paniculata e lílium) supoñen o 15% do devandito terreo e o 10% da produción total. Destinos: mercado nacional e florerías No que respecta ao destino das vendas de flor cortada, non se perciben diferenzas con respecto ao período anterior (gráfico 180). O mercado nacional concentra o 45% das operacións, fronte a só o 3% do mercado internacional. As florerías constitúen os puntos de venda que as que máis flor adquiren, máis da metade, fronte ós mercados centrais e as grandes superficies (en torno ao 3 e 25%, respectivamente). 209

210 capítulo 5. análise económica sectorial do cooperativismo agrario en galicia Gráfico 180 FLOR: EVOLUCIÓN DO MERCADO DE DESTINO 23% 21% 18% 18% 22% 6% 11% 25% 25% 30% 1% 3% 3% 3% 3% 44% 53% 53% 66% 61% Provincial Rexional Nacional Exportación Leve incremento das vendas medias de insumos En 2003 as vendas medias da tenda agraria das cooperativa de flor acadan os , o que supón un pequeno incremento do 1%. Non hai cambios en canto ós produtos máis vendidos, que seguen sendo as mallas ( ) e os bulbos ( ). Gráfico 181 FLOR: TIPOLOXÍA DA TENDA AGRARIA ,17% 0,09 10,26% 0% 30,47% 26,94% 5,65% 1,39% Adubos Enmendas Mallas Plásticos Fitosanitarios Bulbos Gallos Outros Tampouco se produce unha gran variación no referente á superficie que ocupa a tenda agraria (cunha media duns m 2 ), nin ás súas instalacións (cámaras frigoríficas, cunha media de 300 m 2 ). 210

211 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia ANEXO IX: Balance agregado das cooperativas de horta-flor ( ) 2002 % S/ ACTIVO TOTAL MEDIA TOTAIS SOCIOS DESEMBOLSOS NON ESIXIDOS INMOBILIZADO Gastos de establecemento Inmobilizacións inmateriais Inmobilizacións materiais Inmobilizacións financeiras GASTOS A DISTRIBUÍR EN VARIOS EX. ACTIVO CIRCULANTE Socios desembolsos esixidos Existencias Debedores Investimentos financeiros temporais TESOURERÍA AXUSTES PERIODIFICACIÓN TOTAL ACTIVO PASIVO Capital social Reservas Ingresos a distribuír en varios exer. TOTAL RECURSOS PROPIOS Provisións para riscos e gastos Fondo de Formación e Pro. cooperativo Acredores a longo prazo TOTAL RECURSOS PERMANENTES Acredores a curto prazo Axustes por periodificación TOTAL RECURSOS ALLEOS TOTAL PASIVO , , , , ,35 625, , , , , , , , , , , ,66 983, , , , , , , , ,65 0,00 0, , , , , , , , , , , ,57 253, , , , , , , , ,26 3,85 0, , , , ,53 1,15% 52,40% 0,07% 0,76% 51,12% 0,45% 0,81% 45,64% 0,11% 6,74% 29,42% 4,36% 5,00% 0,00% 100,00% 22,43% 12,73% 11,69% 46,85% 0,03% 1,73% 19,39% 68,00% 32,00% 0,00% 53,15% 100,00% 2003 TOTAL MEDIA , , , , ,37 591, , , , , , , , , , , ,66 983, , , , , , , , ,80 0,00 0, , , , , , , , , , ,77 0,00 0, , , , , , , , ,62 0,00 0, , , , ,80 % S/ TOTAIS 2,73% 50,76% 0,06% 1,05% 49,08% 0,57% 1,62% 44,89% 0,10% 6,11% 31,08% 3,61% 3,99% 0,00% 100,00% 24,35% 13,30% 11,18% 48,83% 0,00% 0,40% 16,80% 66,02% 33,98% 0,00% 51,17% 100,00% % VAR. 146,09% 0,36% -5,51% 41,98% -0,52% 31,27% 107,06% 1,92% 0,00% -6,16% 9,45% -14,30% -17,32% 0,00% 3,61% 12,48% 8,28% -0,91% 8,00% -100,00% -76,35% -10,26% 0,60% 10,01% -100,00% -0,25% 3,61% ANEXO X: Conta de resultados agregada das cooperativas de horta-flor ( ) TOTAL 2002 MEDIA % s/v. Prod. 95,40% 1,96% -0,23% 0,00% 0,00% 2,87% 100,00% 75,09% 9,37% 15,54% 0,09% 0,00% 9,61% 5,84% 3,45% 0,48% 1,91% 0,28% 1,82% 0,37% 1,42% 0,15% 1,63% 0,36% 1,27% 2003 TOTAL MEDIA , , , , , ,12 0,00 0,00 0,00 0, , , , , , , , , , , , ,50 0,00 0, , , , , , , ,07 628, , , , , , , , , , , ,63 819,60-201,26-18, , , , ,09 % s/v. Prod. 94,31% 1,61% 0,81% 0,00% 0,00% 3,28% 100,00% 76,14% 10,53% 13,33% 0,10% 0,00% 10,40% 2,83% 3,30% 0,06% -0,54% 0,18% 1,26% -1,61% 1,69% 0,08% 0,00% 0,26% -0,26% Variación 4,04% -13,66% -471,87% 0,00% 0,00% 20,37% 5,25% 6,72% 18,27% -9,71% 21,15% 0,00% 13,87% -49,03% 0,64% -86,58% -129,52% -32,80% -27,32% -564,26% 25,61% -46,00% -100,11% -22,44% -121,78% Vendas netas Outros ingresos da explotación Variación de existencias Traballos real.pola empr. para o seu inm. Incorp.ó activo gtos for.débedas Subvencións á explotación VALOR DA PRODUCIÓN Compras netas Gastos externos da explotación VALOR ENGADIDO DA EMPRESA Outros gastos Outros ingresos Gastos de persoal RESULTADO BRUTO DA EXPLOTACIÓN Dotacións para amortización inmobilizado Dotacións para provisións e prov.aplic. RESULTADO NETO DA EXPLOTACIÓN Ingresos financeiros Gastos financeiros RESULTADOS DE ACTI.ORDINARIAS Ingresos extraordinarios Gastos extraordinarios BENEFICIO ANTES DE IMPOSTOS Imposto de sociedades BENEFICIO DESPOIS DE IMPOSTOS , , , , , ,03 0,00 0,00 0,00 0, , , , , , , , , , , ,70 890,25 0,00 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,15 211

212

213 6. conclusións finais

214

215 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia 6.1.-ANÁLISE XERAL DO COOPERATIVISMO AGRARIO EN GALICIA: CONCLUSIÓNS Da primeira parte do Informe extráense datos moi interesantes en canto á magnitude do cooperativismo agrario en Galicia durante o ano 2003: Con respecto ao ano anterior, o importe total facturado experimenta un incremento, neste caso, do 1%, ao superar os millóns de euros. Case o 70% dese total é achegado polos grandes grupos de cooperativas de capital galego. Polo que respecta ao número de socios, en 2003 o incremento non é tan substancial coma no ano anterior, quedando nun 0,13%. O número de traballadores directos, en 2003 sobe un 1%. Vinculado a isto, atópase o emprego que xeran as cooperativas de forma indirecta, tales como transportistas autónomos, veterinarios, asesorías, avogados, etc.). Unha estimación sobre este volume de emprego indirecto sitúase arredor dos postos de traballo, que sumados á cantidade de traballadores directos, aproxímanse á cifra de empregados. O contexto no que se desenvolve o cooperativismo agrario en Galicia en 2003 caracterízase pola continuación do gran descenso da poboación ocupada agraria que se vén dando desde Nos primeiros anos a evolución foi practicamente a mesma tanto en Galicia como en España. Porén, nos últimos tempos obsérvase que en Galicia a perda de poboación agraria é maior que no estado español (tal vez porque en España se ve amortecida coa man de obra asalariada do sur). En 2003, a poboación ocupada no sector agrario en Galicia aumenta nun 1,9%, dato curioso, segundo expertos na materia, porque, por unha banda, prosegue o envellecemento da man de obra agraria, e polo tanto segue habendo xubilacións e defuncións, mentres que a incorporación de xente nova nas explotacións non compensa esta situación. E, por outro lado, continúa a afluencia de traballadores agrarios cara a outros sectores económicos. Falando da mostra obxecto de estudo, o primeiro que hai que dicir é que non se producen variacións no número de empresas analizadas, xa que en 2003 non se levou a cabo ningún proceso de concentración. Así, pois, vólvese analizar un total de 57 sociedades cooperativas agrarias. Por outra banda, a cifra de socios, traballadores e apenas modifican o seu volume con respecto ao ano anterior. O número de socios diminúe un 1%, despois do leve aumento experimentado no ano anterior. O promedio por empresa acada os 229 cooperativistas. O número de traballadores aumenta nun 7%. A media por cooperativa case acada os 12 empregados. Neste último quinquenio a cifra de asalariados vén aumentando cada ano. Polo que respecta á cifra de das empresas da mostra, acádanse os 269,1 millóns de euros, o que indica unha subida do 2%. O promedio facturado por cada unha destas sociedades é de 4,7 millóns de euros. Unha consecuencia destes importes é que no 48% dos concellos onde están situadas estas sociedades agrarias, ocupan o 1º ou 2º posto no ranking empresarial do mesmo. O perfil de cooperativista que se deita do estudo é, como en anos anteriores, un varón cunha idade comprendida entre 40 e 55 anos. Este tramo non sofre variacións con respecto a 2002, porén o intervalo de máis de 55 anos aumenta en 2 puntos e o de menos de 40 anos diminúe 2 puntos porcentuais. Os mozos seguen bus- 215

216 capítulo 6. conclusións finais cando alternativas ao campo. O sector máis avellentado segue a ser o vitivinícola: posúe a porcentaxe máis elevada de socios maiores de 40 anos, 92%, o que supón un incremento de 3 puntos porcentuais, en relación a O sector hortoflorícola continúa tendo a maior cantidade de socios por debaixo da corentena, se ben, diminúe 11 puntos porcentuais, con respecto a Segundo os resultados extraídos, estas cooperativas son as que contan con máis mulleres socias e tamén con máis xente nova Neste último ano a cifra de emprego global das cooperativas estudadas pasa dos 619 traballadores directos de 2002 ós 664 de Isto supón un incremento do 7% e un promedio por cooperativa de case 12 empregados. A situación laboral é moi positiva: no último quinquenio o número de traballadores aumenta un 33%. É significativo que desde 1999 ata 2003 as cooperativas analizadas proporcionaron emprego directo a 166 persoas máis. Por segundo ano consecutivo, o número de contratacións fixas efectuadas polas cooperativas da mostra volve diminuír, despois de vir medrando desde 1997 a A redución que se produce é do 8%, sen embargo, a porcentaxe de contratos fixos segue sendo superior á dos eventuais: 65% fronte ao 35%, respectivamente No que respecta ós órganos sociais, a porcentaxe de asistencia ás asembleas celebradas nas sociedades cooperativas diminúe por terceiro ano consecutivo. En 2003 cae 3 puntos porcentuais, ata o 50%. Se ben acode aproximadamente a metade dos socios, cada vez son menos os cooperativistas que participan nestes actos. A asistencia só aumenta no sector de horta - flor, 7 puntos porcentuais máis que no ano anterior. En 2002 tamén eran estas sociedades as que contaban coa maior asistencia. Por outra banda, en 2003 volve producirse un aumento no número de asembleas realizadas nas cooperativas da mostra, sen embargo, apenas se percibe como tal: soamente sobre 11 centésimas. Así, pois, pode dicirse que a cantidade de xuntas que se celebran anualmente non experimenta grandes variacións. Poñendo en relación estes aspectos co número de socios, apréciase que o número de asembleas por cooperativa diminúe en todos os tramos establecidos, excepto no intervalo socios, que duplica a súa cifra. No referente á porcentaxe de asistencia, tamén diminuíu en todas as situacións, agás nese mesmo tramo, onde aumenta en 6 puntos porcentuais. Nos últimos cinco anos non se pode falar de tendencia porque a evolución descrita por ambas variables presenta moitas oscilacións As empresas cooperativas estudadas contan en 2003 cunha media de 8 membros no consello reitor. A renovación dos membros do consello reitor en 2003 non presenta cambios con respecto ao ano anterior. O 29% das sociedades renovan a súa xunta reitora en O tipo de renovación máis utilizado é a parcial (64%) e resultan renovados unha media de 6,1 membros, dos cales 4,3 son conselleiros reelixidos A presidencia das sociedades cooperativas está ocupada por un varón cunha media de 52 anos de idade e unha antigüidade media de sete anos no posto. Só un 16% conta con estudos universitarios. Pola súa banda, o xerente ten unha idade media de 40 anos e a súa antigüidade no posto acada os 9 anos. Segue aumentando o importe facturado polas entidades con xerente (6,1 millóns en 2003), fronte ao estancamento do último trienio daquelas que non dispoñen deste profesional específico. O 72% das empresas cooperativas da mostra contan coa figura do xerente, un profesional especializado que posúe estudos universitarios no 59% dos casos estudados. 216

217 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia En 2003, prodúcese a situación contraria á do ano anterior no que se refire aos aspectos formativos das cooperativas da mostra: dáse maior número de cursos, tanto de 250 horas coma de curta duración, e celébrase menor cantidade de charlas técnicas e conferencias. Unha explicación a estas variacións pode ser que remataron os cursos de 2002, iniciados en 2001, e deuse comezo a nova formación en Con respecto ao ano anterior, a porcentaxe de cooperativas que solicitan subvencións en 2003 aumenta 7 puntos porcentuais, acadando o 67%. A cifra total demandada aproxímase aos 4,5 millóns de euros, o que supón o 15% menos que en O investimento realizado é de 6,69 millóns de euros, que significa un 18% menos que no ano anterior. Polo lado das concesións, o importe total ascende a 2,91 millóns de euros, un 13% menos que no período anterior, cun promedio de 51 mil euros por empresa. A porcentaxe do concedido sobre o investimento que finalmente se realiza diminúe 16 puntos porcentuais, con respecto a 2002, o que implica que en 2003 se auxilia o 44% do investimento acometido. Este aspecto amplíase no último cadro deste apartado. Con respecto ao ano anterior, a porcentaxe de cooperativas que solicitan subvencións en 2003 aumenta 7 puntos porcentuais, acadando o 67%. Polo lado das concesións, o importe total ascende a 2,91 millóns de euros, un 13% menos que no período anterior, cun promedio de 51 mil euros por empresa. A porcentaxe do concedido sobre o investimento que finalmente se realiza diminúe 16 puntos porcentuais, con respecto a 2002, o que implica que en 2003 se auxilia o 44% do investimento acometido En 2003 destacan as destinadas ás Agrupacións de Produtores Agrarios (APAs), vinculadas á gandería, con algo máis de 75 mil? de media. No sector gandeiro, o segundo concepto máis subsidiado corresponde a instalacións (case 47 mil? de media). Polo que respecta ás sociedades de horta e flor, a cifra máis alta de concesión corresponde tamén ás instalacións (63 mil de promedio). E no caso das sociedades vitivinícolas, é salientable o importe concedido para persoal (10 mil euros) ANÁLISE ECONÓMICA XERAL DO COOPERATIVISMO AGRARIO EN GALICIA: CONCLUSIÓNS A estrutura económica e financeira das cooperativas agrarias permitiulles acadar unha boa parte dos obxectivos propostos, sen embargo para que esta estrutura siga sendo útil, e permita acadar outros obxectivos é necesario unha análise constante da mesma, para ir mellorando todos aqueles aspectos que resulten críticos da análise. O primeiro que observamos é non se producen grandes cambios na estrutura económica e financeira, deste xeito, se observamos os gráficos de balances, son moi semellantes os do exercicio 2002 e A estrutura económica das cooperativas da mostra alcanza un volume de máis de 135,81 millóns de euros, dos que un 41,14% corresponden a activo fixo e o 58,86% a activo circulante. Incrementándose durante o exercicio 2003 nun 9,94%. Nas cooperativas de pequena dimensión, o mesmo que nos exercicios anteriores, a composición da estrutura económica é moi heteroxénea, pero segundo se vai incrementado a dimensión das cooperativas van presentando estruturas máis semellantes. A principal partida do activo fixo son as inmobilizacións materiais que representan o 34,17% do activo total, cun incremento no ano 2003 do 5,67%, no conxunto de empresas analizadas na base de datos Ardán representan o 27,34%, o que implica un aumento do 6,46%. 217

218 capítulo 6. conclusións finais As inmobilizacións inmateriais representan o 2,83% da estrutura económica, e experimentan un crecemento durante o exercicio 2003 do 62,19%, mentres que nas empresas analizadas polo Ardán no exercicio 2003 increméntanse nun 5,14%. O activo circulante das cooperativas da mostra alcanza un importe de preto de 80 millóns de euros, que representan o 58,86% da estrutura económica, porcentaxe superior á da media das empresas analizadas no Ardán, nas que representa un 56,98%. A partida máis importante é a de debedores que representan o 27,91% da estrutura económica, síguelle as existencias cun 19,56%, os investimentos financeiros temporais cun 5,67% e a tesourería cun 5,62%. Todas estas partidas aumentaron no 2003, agás os investimentos financeiros temporais A estrutura financeira das sociedades cooperativas é diferente á das empresas galegas, e esta diferenza non é xustificable pola diferente normativa que regula a estes tipos de sociedades, as principais diferenzas son: - un maior valor dos fondos propios - un maior financiamento permanente - un menor financiamento alleo a longo prazo - un menor financiamento alleo a curto prazo Os fondos propios das cooperativas da mostra alcanza un importe de 73 millóns de euros, o que representa un 53,77% das fontes de financiamento, nas empresas analizadas polo Ardan esta participación é do 31,92%. Polo que respecta o financiamento alleo, un 8,99% do pasivo total corresponde a financiamento alleo a longo prazo e un 37,24% a curto prazo, nas empresas analizadas polo Ardan, estes valores son dun 18,28% e dun 47,53%. O excedente despois de impostos que obteñen as cooperativas da mostra representa un 1,91% do valor da produción, porcentaxe inferior á das empresas analizadas polo Ardán, nas que alcanza un valor do 3,42% dos ingresos da explotación. O volume total da produción é mais de 275 millóns de euros, e experimentou un crecemento durante o exercicio 2003 do 2,60% ANÁLISE ECONÓMICA SECTORIAL DO COOPERATIVISMO AGRARIO EN GALICIA: CONCLUSIÓNS As sociedades cooperativas da mostra desenvolven actividades moi diferentes, segundo o sector agrario no que están inmersas: gandería, horta e viño. A estrutura do balance das cooperativas gandeiras é semellante para os exercicios 2002 e 2003, e alcanza un importe de máis de 75 millóns de euros, correspondendo un 44,75% a activo fixo e un 55,25% a activo circulante. A partida mais importante do activo fixo son as inmobilizacións materiais, que representan un 37,20% da estrutura económica e experimentaron un crecemento durante o exercicio 2003 do 6,93%. Os debedores son a partida mais importante do circulante, e supoñen un 31,90% do activo total, seguidos das existencias cun 13,84% e a tesourería cun 7,99% e que ademais incrementouse nun 14,36%. 218

219 IX informe sobre a xestión e o estado económico do cooperativismo agrario en galicia A distribución que presenta a estrutura financeira das cooperativas gandeiras é a seguinte: un 51,50%, recursos propios e un 48,50%, recursos alleos. Estes atópanse constituídos nun 23,44% a longo prazo e nun 76,56% a curto prazo. As cooperativas gandeiras obteñen un excedente neto despois de impostos de máis de 2,8 millóns de euros, o que supón un 1,21% do valor da produción. As cooperativas gandeiras con fábrica de penso posuen un investimento de preto de 55 millóns de euros, que corresponde nun 47,13% a activo fixo e nun 52,87% a activo circulante. As inmobilizacións materiais representan o 38,49% da estrutura económica, e son partida máis importante do inmobilizado, experimentando un crecemento durante o ano 2003 nun 6,85%. Os debedores cun 29,3%%, son a partida mais importante do activo circulante, seguidos das existencias cun 14,04% e a tesourería cun 8,59%, todas estas partidas experimentaron un crecemento do 5,34%, do 5,95% e do 17,84% respectivamente durante o exercici 2003 A estrutura financeira das cooperativas gandeiras con fábrica de pensos é semellante á do conxunto das cooperativas gandeiras. Os recursos propios representan o 53,03% do pasivo total e os recursos alleos o 46.97%, dos cales corresponde a longo prazo un 25,91% e un 74,09% a curto prazo. O valor da produción no 2003 alcanzou un importe de máis de 163 millóns de euros, de onde se obtén que o beneficio despois de impostos representa o 1,45%. A estrutura económica das cooperativas vitivinícolas alcanza un importe de mais de 50 millóns de euros, dos cales, un 32,85% corresponde ó activo fixo e un 67,15% corresponde ó activo circulante. Durante o exercicio 2003 experimentou un crecemento do 11,84%. A estrutura financeira está constituída nun 58,17% por recursos propios e nun 41,83% por recursos alleos, dos cales un 8,96% é a longo prazo e un 91,04% é a curto prazo. Todas estas partidas incrementáronse no exercicio 2003 de maneira semellante. O valor da produción alcanza un importe de máis de 30 millóns euros e o beneficio despois de impostos supón o 8,13% do mesmo, sendo esta a porcentaxe mais alta do conxunto das cooperativas da mostra. A estrutura económica das cooperativas de horta-flor alcanza un volume mais de 10 millóns de euros, dos cales un 55,11% corresponde a activo fixo e un 44,89% a activo circulante. A estrutura financeira está constituída nun 48,83% por recursos propios e nun 51,17% por recursos alleos, dos cales un 33,60% son a longo prazo e un 66,40% son a curto prazo. O valor da produción sitúase en mais de 11 millóns euros dos que as perdas despois de impostos supón o 0,26% do mesmo. 219

220 capítulo 6. conclusións finais As recomendacións que apuntamos nos informes anteriores, seguen sendo válidas para o exercicio Mellorar o sistema de información interno para poder obter datos precisos e oportunos para a toma de decisións. Facer unha análise da capacidade de produción, intentando conseguir a plena produción. Analizar as distintas fontes de financiamento existentes e o seu custe. Estudar a utilidade da cada proxecto de investimento e de cada actividade, así como a súa viabilidade técnica e económica, e a forma máis axeitada de financiala. Fomentar o compromiso dos socios co cooperativismo. Determinar unha marxe axeitada que permita á cooperativa realizar a súa actividade con garantía. Todas estas actuacións deben ir acompañadas de fomento e axudas ó cooperativismo por parte das Administracións Públicas. 220