INTRODUCIÓN GUÍA DIDÁCTICA XESTIÓN DE RESIDUOS URBANOS NO MODELO SOGAMA

Transcrição

1

2 INTRODUCIÓN Os residuos urbanos constitúen unha das principais ameazas medioambientais ás que debemos facer fronte. Todos, sen excepción, producimos desperdicios e, ademais, facémolo a diario, sen ser conscientes do dano que estamos a ocasionar ao planeta no que vivimos. Non podemos permitir que o lixo perxudique o noso contorno natural e que acabe afectando á nosa saúde, ao noso benestar e á nosa economía. É hora de poñerse ao choio. Conseguiremos minimizar este problema se todos aportamos algo. Trátase de asumir a nosa responsabilidade e levar á práctica pequenos xestos, hábitos e comportamentos cos que contribuír a unha xestión sostible dos refugallos. 2

3 INTRODUCIÓN Co obxecto de facilitar que a veciñanza en xeral poida interiorizar a famosa estratexia dos tres erres (Redución, Reutilización e Reciclaxe), o traballo dos concellos a través da educación ambiental resulta esencial. Así, a pretensión desta guía, dirixida fundamentalmente aos técnicos de medio ambiente e representantes dos distintos municipios galegos, non é outra que a de subministrar a información básica relativa á axeitada xestión dos residuos domiciliarios a fin de que sexa trasladada á cidadanía con suficientes garantías. 3

4 INTRODUCIÓN Ademais dos beneficios ambientais, a redución da produción de refugallos e a correcta clasificación dos mesmos en orixe, traerá consigo importantes vantaxes para as arcas locais, conseguindo diminuír as cantidades desviadas a Sogama e, polo tanto, o importe da factura que deben pagar a esta entidade pública, ao tempo que recibirán máis ingresos por parte dos Sistemas Integrados de Xestión (SIG). 4

5 OS TRES ERRES Reducir, Reutilizar e Reciclar ou, o que é o mesmo, a estratexia comunitaria dos tres erres, constitúe o soporte de todo sistema de xestión de residuos, con independencia do tratamento finalista polo que se teña optado. No caso de Sogama, esta Sociedade engade un cuarto R, o da Recuperación enerxética da fracción non reciclable, que transforma en electricidade. Así, logra poñer en valor, desde o máximo respecto ao medio ambiente e á saúde pública, aquela parte dos residuos que, doutro xeito, acabarían nun vertedoiro, última opción na xestión xerarquizada que promulga a Unión Europea. 5

6 REDUCIR Non é máis que producir menos residuos. O lixo que acumulamos nas nosas casas ao final do día ten que ser tratado e isto supón un gran custe, tanto ambiental como económico. Se logramos diminuír a cantidade de desperdicios xerados, axudaremos a protexer o medio ambiente e a aforrar cartos. Porque a súa recollida e axeitado tratamento constitúen servizos esenciais que, ao igual que a auga, a luz, a gasolina, etc, debemos pagar. Cantos menos refugallos xeremos, menos refugallos a tratar. CLAVES PARA REDUCIR Consumir de forma responsable. O mellor é elaborar unha lista do que realmente se necesite. Evitar a adquisición de produtos sobreenvasados e sobreempaquetados. Dar preferencia aos envases grandes e de tamaño familiar, e rexeitar os envoltorios individuais. Evitar os artigos de usar e tirar. Poñer freo ao consumo desmesurado de bolsas plásticas. Reutilizar as de tea e rafia e recuperar o tradicional carriño da compra. É moito máis cómodo e ecolóxico. 6

7 REDUCIR Aproveitar os restos de alimentos para a elaboración de novos menús, evitando que acaben no caldeiro do lixo. Sogama editou no seu momento unha publicación, bautizada co nome Para repañar o prato!, na que dá conta de distintas receitas de cociña a partir de sobras de comida. O contido da mesma está a disposición dos interesados a través da nosa páxina web, na seguinte ligazón: 7

8 REUTILIZAR Significa alongar a vida útil dos produtos antes de que acaben sendo convertidos en residuos. CLAVES PARA REUTILIZAR Usar o papel polas dúas caras e optar polo papel reciclado. Utilizar pratos e vasos de louza, cerámica e cristal e rexeitar a súa versión en plástico. Dar preferencia aos panos de mesa e panos de man de tea en lugar de panos de mesa e panos de man de papel. Os botes de vidro pódense utilizar de novo para envasar distintos produtos e gardar determinados utensilios. Tamén se poden empregar como elementos decorativos. As latas de bebidas pódense converter en lapiceiros e pequenas macetas para plantas. Coas argolas ata se poden fabricar pulseiras. 8

9 SEPARAR PARA RECICLAR Clasificando axeitadamente os residuos en orixe e depositando cada tipoloxía no contedor correspondente a fin de propiciar o seu posterior recilado. Á hora de separar, os envases pódennos dar pistas. A través deste símbolo, coñecido como Punto Verde, indícase que o fabricante que puxo un determinado envase no mercado pagou unha cantidade de diñeiro para facer posible a súa reciclaxe. Deste xeito teremos a certeza que ese envase, unha vez convertido en refugallo, poderase depositar nun dos tres contedores de recollida selectiva que hai nas rúas: o iglú verde, se é de vidro, no azul, se é de papel ou cartón, ou no amarelo, se é un envase de plástico, de metal ou un brik. 9

10 SEPARAR PARA RECICLAR Botellas de plástico que contiveran líquidos (aceites Contedor Amarelo destinado a acoller envases de plástico, latas e briks, ou, o que é o mesmo, a denominada bolsa amarela. vexetais, refrescos, augas minerais, leite). Botes de plástico groso que contiveran produtos de aseo ou limpeza (xel de baño, xampú, lavalouza, suavizante, etc). Latas de bebidas e de conservas. Briks de leite, viño ou zumes de froitas. Bandexas de porexpán ou corcho blanco. Redes de envoltorios de froitas ou verduras. Plásticos filme: bolsas finas, plástico para envolver. Envases mixtos distintos aos briks tales como bolsas de aperitivos, envases de bolería industrial... 10

11 SEPARAR PARA RECICLAR Non se debe depositar nestes recipientes residuos de plástico que non sexan envases (por exemplo, xoguetes, cepillos de dentes, rotuladores, películas de vídeo, carretes de fotos, cables eléctricos, enchufes, etc) e, por suposto, non introducir neste contedor cueiros, restos de alimentos, papel, vidro, pilas, etc. Recorda que o plástico elabórase cun dos recursos naturais máis valiosos e non renovables da terra: o petróleo. Cada hora os españois tiramos ao lixo miles de botellas de plástico coas que se podería cubrir toda a superficie da Península ao cabo dun ano. Ten en conta que: Para unha manipulación máis hixiénica e unha mellor reciclaxe, aconséllase que os envases estean baleiros antes de depositalos no contedor amarelo. Non se deben introducir uns envases dentro doutros, xa que isto dificulta o labor das plantas de clasificación. É conveniente pregar todos os envases que o permitan, xa que deste xeito ocuparán menos espazo, tanto no fogar como no contedor. Contedor Amarelo 11

12 SEPARAR PARA RECICLAR Xornais e revistas. Contedor Azul no que debemos depositar papel e cartón. Por exemplo... Cadernos (sen argolas, grampas nin arames). Papel de envolver, de embalar. Caixas de cartón. Cartóns de ovos. Non se debe depositar papeis de calco, briks de leite, zume e viño, así como papel ou cartón sucios de graxa. Acolchado de embalaxes (cando sexa de papel ou cartón). Recorda que cada ano tiramos ao caldeiro do lixo uns 3 millóns de quilos de papel e cartón. Con eles poderíase levantar un muro dunha punta a outra do país. Libros. Contedor Azul 12

13 SEPARAR PARA RECICLAR Iglú Verde destinado á recollida de botellas, frascos e tarros de vidro. Non se deben depositar tapas, tapóns e cortizas, así como vidros especiais (parabrisas, pantallas de televisión e ordenador, lámpadas, espellos, etc.). Recorda cada semana tiramos ao lixo entre 20 e 25 toneladas de envases de vidro. Con eles poderías encher un rañacaeos desde o sótano ata o último piso. 13

14 SEPARAR PARA RECICLAR Minicontedor de pilas: pódese atopar en centros escolares, concellos, asociacións, establecementos comerciais, etc. As pilas botón, utilizadas especialmente en audífonos, calculadoras e algúns reloxios, son máis contaminantes. Unha soa pila de botón pode chegar a contaminar ata litros de auga, e unha alcalina, litros. Recorda que é necesario dar preferencia ao uso de pilas recargables ou verdes, que non conteñen metais tales como mercurio e cadmio. Aínda que, en principio, poden resultar máis caras, a longo prazo saen máis económicas (recárganse miles de veces) e son máis ecolóxicas. 14

15 SEPARAR PARA RECICLAR Contedor Xenérico neste debemos depositar os residuos que non entran no circuíto da recollida selectiva: orgánicos (restos de alimentos) e non reciclables (cueiros, compresas, panos de mesa de papel, roupa deteriorada, etc ). Recorda que naqueles lugares nos que sexa factible, a compostaxe doméstica pode representar unha magnífica opción para reducir a produción de residuos e contribuír á reciclaxe da materia orgánica, incorporándoa de novo ao solo en forma de fertilizante natural co que mellorar a súa estrutura.. 15

16 SEPARAR PARA RECICLAR Os habitantes do rural poden avaliar a posibilidade de facerse cun composteiro, no que deben depositar restos orgánicos, vixiando que a humidade e temperatura do mesmo sexa a axeitada. Con isto terán a oportunidade de fabricar un abono de calidade para utilizar nas hortas e xardíns das súas casas, diminuíndo as cantidades de residuos destinadas ao contedor xenérico. Sogama dispón dun manual de autocompostaxe para axudar aos interesados a fabrica un bo compost. Pódese descargar a través da seguinte ligazón: 16

17 SEPARAR PARA RECICLAR Así mesmo, podes poñer a proba os teus coñecementos en materia de recollida selectiva co xogo interactivo de Sogama Separar para reciclar, accesible dende o seu sitio web 17

18 Puntos limpos A súa función é recoller os residuos perigosos xerados no fogar (fluorescentes, vernices, envases de insecticidas e fitosanitarios, aceites vexetais usados, ); voluminosos (mobles, colchóns, ), residuos de liña branca (lavadoras, frigoríficos, ) e de liña marrón (televisores, equipos de música, ordenadores), así como restos de pequenas obras en domicilios. Os puntos limpos son recintos pechados que contan con contedores específicos para cada tipo de material. Recorda que cada residuo destínase ao seu correspondente reciclador, onde recibe un axeitado tratamento conforme as súas características e grao de toxicidade. 18

19 RECICLAXE E TRATAMENTO FINAL DO LIXO Das distintas fraccións de residuos anteriormente sinaladas, Sogama asume a xestión de dúas: o contedor amarelo (envases lixeiros) e o contedor xenérico (orgánicos e non reciclables). Do resto encárganse directamente os concellos, entregándoos a xestores autorizados. PROCESO DE RECICLADO DA BOLSA AMARELA Os envases depositados no recipiente de cor amarela seguen este percorrido: A B A B C Selección no fogar e correcto depósito no contedor amarelo. Recollida diferenciada polos servizos municipais. Traslado á estación de transferencia máis próxima (en Galicia hai 37), onde os envases lixeiros se trasvasan a contedores de maior capacidade (20 toneladas cada un). C 19

20 RECICLAXE E TRATAMENTO FINAL DO LIXO D Transporte destes contedores á Planta del Clasificación de Sogama, situada no Complexo Medioambiental de Cerceda, na provincia da Coruña. E F Selección mecánica das distintas tipoloxías de material e prensado e embalado das mesmas. Remisión do material clasificado aos centros recicladores e reincorporación ao circuíto comercial como novos produtos. D E F 20

21 RECICLAXE E TRATAMENTO FINAL DO LIXO As técnicas de reciclado varían en función do tipo de material. No caso dos envases de plástico, hai dúas opcións: o reciclado mecánico, quizás o máis utilizado para os obxectos de maior tamaño, e o reciclado químico. Respecto ao primeiro, a secuencia de tratamento consiste en triturar os envases e fundir as escamas resultantes, obtendo uns gránulos, denominados granza, materia prima que se utiliza para a fabricación de novos obxectos de plástico reciclado. O reciclado químico considérase máis apropiado para os envases que conteñen unha mestura de plásticos difíciles de separar, descompoñendo o material nas súas unidades máis pequenas (polímeros). En realidade é coma se se dese marcha atrás ao momento da súa fabricación, conseguindo así a materia prima básica. Maceteiros, caldeiros, tubaxes de desaugadoiro, cadeiras, bancos, sinais de tráfico, baldosas, paneis, etc, constitúen, entre outros, obxectos procedentes da reciclaxe de plástico duro. A partir do plástico fino pódense obter sacos industriais, bolsas plásticas para o lixo, E, a partir do Pet (Polietileno Tereftalato as típicas botellas plásticas de auga e refrescos-) podemos confeccionar traxes de poliéster, recheo sintético, alfombras, felpudos, 21

22 RECICLAXE E TRATAMENTO FINAL DO LIXO Os envases metálicos son sometidos a un proceso de refundición para fabricar novos envases e outro tipo de pezas. Pódense reciclar de 30 a 40 veces. Pola súa parte, os briks, que, como ben sabemos, permiten unha óptima conservación dos produtos, entrañan quizás maiores dificultades á hora de ser reciclados. A razón reside no seu carácter mixto, xa que están compostos por unha capa de papel de alta calidade, que lles proporciona rixidez; outra de aluminio, que preserva os alimentos da luz e do osíxeno; e outra máis de polietileno (plástico), que lles confire estanquidade. Na actualidade, existen dúas alternativas de aproveitamento: o repulpado ou hidropulpado, sistema tradicionalmente utilizado en Europa, mediante o cal se separan, nun tambor de auga, as fibras de cartón do resto de materiais. Mentres que estas se utilizan para fabricar novos produtos de papel reciclado tales como bolsas, sacos de papel, oveiras, etc, o polietileno e o aluminio valorízanse enerxeticamente. Outra posibilidade, máis estendida en Asia, é triturar os briks na súa totalidade, converténdoos nunha masa que se quenta e prensa a uns 170ºC co obxectivo de fundir o plástico, que actúa como pegamento entre os distintos compoñentes. O resultado é unha plancha de aglomerado, resistente e impermeable, que sirva para fabricar mobles, chans, paneis, maletas, etc. 22

23 RECICLAXE E TRATAMENTO FINAL DO LIXO As posibilidades da reciclaxe son moitas e as súas vantaxes ambientais, a nivel de aforro de enerxía e materias primas, incuestionables, pero non deben perderse de vista os beneficios económicos para as arcas locais. E é que canto mellor se faga a recollida selectiva, maior cantidade e calidade dos materiais desviados a reciclaxe, recibindo os concellos máis ingresos por parte dos Sistemas Integrados de Xestión, coa particularidade de que, ao depositar menos refugallos nos contedores convencionais, reducirán o importe da factura que deben pagar a Sogama pola xestión e tratamento da bolsa negra. Reciclar non é máis que poñer en valor os residuos, ampliando o seu ciclo de vida, pero a viabilidade de todo isto está condicionada polo labor máis importante, a que está nas nosas mans: a separación. 23

24 RECICLAXE E TRATAMENTO FINAL DO LIXO PROCESO DE RECUPERACIÓN DA BOLSA NEGRA A Selección no fogar e correcto depósito dos residuos orgánicos e non reciclables no contedor xenérico. B C Recollida diferenciada polos servizos municipais. Traslado á estación de transferencia máis próxima (o territorio galego dispón de 37), onde se trasvasa a contedores de gran capacidade (20 toneladas cada un). 24

25 Esquema funcionamiento dunha planta de transferencia tipo FASE I O camión de recollida domiciliaria accede ao recinto e, despois de ser pesado, sube ata unha plataforma superior. FASE II Unha vez situado en posición, realiza a descarga sobre a moega. FASE III Un sinxelo émbolo introduce os RU nun contedor, sen empacamento nin apertura de bolsas ou cualquera outra manipulación. FASE IV Finalizada a descarga, a instalación queda pechada esperando a chegada do seguinte camión de recollida. 25

26 RECICLAXE E TRATAMENTO FINAL DO LIXO D Transporte destes contedores, por tren ou estrada, ao Complexo Medioambiental de Sogama en Cerceda (A Coruña). Mentres que por estrada se pode desprazar un só contedor por viaxe, a través do ferrocarril pódense mover ata 30 unidades á vez, cos conseguintes beneficios ambientais e sociais. acondicionando un combustible derivado de residuos (CDR) que se queima de forma controlada na Planta Termoeléctrica para producir enerxía eléctrica suficiente coa que abastecer vivendas. Deste xeito a entidade logra engadir aos tres erres, un cuarto, o da Recuperación enerxética. E Depósito do lixo na Planta de Elaboración de Combustible, onde se separan elementos reciclables tales como o aceiro, o aluminio, o aceiro residual (aquel que pola súa composición, tamaño ou estar mesturado con outros residuos non é captado polos sistemas electromagnéticos) e o vidro, que son remitidos á industria recicladora. Os non reciclables son clasificados por tamaños (superior e inferior a 12 centímetros), triturando a parte grosa e secando a parte fina. Ambas as dúas fraccións mestúranse a posteriori 26

27 RECICLAXE E TRATAMENTO FINAL DO LIXO F Sogama utiliza modernas tecnoloxías de depuración de gases coas que garante que as emisións á atmosfera estean moi por baixo dos límites fixados pola lei, levando a cabo unha actividade industrial respectuosa co medio ambiente e a saúde das persoas. 27

28 RECICLAXE E TRATAMENTO FINAL DO LIXO G Deste proceso queda un residuo final: as escouras e as cinzas, que son dispostas de forma controlada en depósitos independentes habilitados para tal fin. H Dado que o Complexo Medioambiental se atopa sobresaturado (ten capacidade para procesar un máximo de toneladas anuais e a Sociedade recibe máis de ), este apóiase nun vertedoiro controlado (o Respecto ás primeiras, catalogadas como residuos non perigosos, estase estudando a súa aplicación na construción civil, substuíndo aos áridos convencionais. vertedoiro de Areosa) no que se deposita o excedente de lixo e se aproveita o biogás producido pola descomposición da materia orgánica para transformalo en enerxía eléctrica. Con isto evítase, ademais, a emisión directa de gas metano á atmosfera e, polo tanto, a súa contribución ao efecto invernadoiro e ao cambio climático. As segundas, calificadas como perigosos, son almacenadas en sacos big bags e dispostas nun recinto específico en condicións axeitadas, tanto ambientais como de seguridade. 28

29 RECICLAXE E TRATAMENTO FINAL DO LIXO I O Plan de Xestión de Residuos Urbanos da Xunta de Galicia para o período comprendido entre os anos 2010 e 2020 virá a solventar esta situación coa creación de novas infraestruturas de tratamento, ademais de materializar unha serie de iniciativas coas que persegue reducir a produción de residuos nun 10%, incrementar a reutilización e a reciclaxe ata o 32% (fronte ao 12% actual) e minimizar o vertido final (pasando do 44% actual ao 24%). Para coñecer os pormenores do plan, pincha aquí 29

30 MAPA SITUACIÓN DA XESTIÓN DOS RESIDUOS URBANOS EN GALICIA 297 dos 315 concellos existentes en Galicia utilizan os servizos de Sogama para a xestión do lixo convencional. Isto quere dicir que máis de habitantes entregan a esta empresa pública os refugallos depositados nos contedores xenéricos (habitualmente de cor verde). 279 dos 315 municipios envían a Sogama os residuos introducidos pola poboación nos contedores amarelos, o que implica que en torno a habitantes entregan a esta entidade os envases de plásticos, as latas e os briks xerados nos seus fogares. SOGAMA PENDENTE NOSTIÁN BARBANZA 20 Plantas de Transferencia de SOGAMA Complexo Medioambiental de SOGAMA 11 Microplantas da Diputación de Ourense 5 Plantas de Transferencia construidas pola Xunta 1 Planta da Mancomunidade do Morrazo 30

31 MAPA SITUACIÓN DA XESTIÓN DOS RESIDUOS URBANOS EN GALICIA Xunto con Sogama, existen outras dúas plantas de tratamento de residuos na nosa comunidade: a de Nostián, que dá servizo á cidade de A Coruña e área metropolitana (coreados en amarelo) e a de Lousame (coreados en marrón), que dá servizo aos concellos que forman parta da Mancomunidade do Barbanza. As tres plantas levan a cabo un proceso de recollida selectiva. A diferenza está no tratamento dos restos orgánicos. Nostián e Lousame elaboran compost, depositando en vertedoiro o que non se pode compostar nin reciclar, mentres que Sogama transforma en enerxía eléctrica a parte non reciclable, apoiándose nun vertedoiro controlado, ao que desvía aos residuos que o Complexo de Cerceda non pode valorizar por falta de capacidade. 31

32 SABÍAS QUE Coa reciclaxe de 1 quilo de latas de aceiro, afórrase a enerxía suficiente para manter acendida unha lámpada de 60 W durante dous días, mentres que tirar unha lata de aluminio equivalería a desperdiciar a enerxía de media lata de gasolina. Cada seis meses tiramos aluminio en cantidade suficiente para volver construír todos os avións das nosas liñas aéreas. A enerxía que se aforra reciclando unha soa lata de aluminio pode facer funcionar un televisor durante tres horas. Coa reciclaxe de 2 toneladas de briks afórrase o equivalente a unha tonelada de petróleo. Non existe límite ao número de veces que se pode fundir e reutilizar o aluminio. A lata que estás bebendo hoxe pode ser parte doutro envase de hai 20 anos. E se a reciclas, poida que alguén beba dela dentro doutros vinte. No contorno natural, unha lata férrica de refresco tarda 8 anos en degradarse, e 100 anos se é de aluminio. Unha botella de plástico seguirá intacta 10 anos despois e, se non lle dá a luz, permanecerá inalterable durante séculos. As bolsas plásticas non biodegradables tardan 4 séculos en descompoñerse. Cunha tonelada de papel recuperado evitamos a tala dunhas 24 árbores adultas, así como o consumo de 24 metros cúbicos de auga e Kw de electricidade. 32

33 SABÍAS QUE O papel variado (que inclúe caixas de ovos, de zapatos, de cereais, de galletas, papel de regalo, sobres, propaganda, tubos de papel hixiénico, ) non se pode reciclar para converterse en papel de escribir de gran calidade, pero pódese transformar en cartolina (como a utilizada na caixas de cereais) e en papel para impermeabilizar tellados. De cada quilos de cartón que se recollen, obtéñense 850 quilos de cartón reciclado. PARA MÁIS INFORMACIÓN Reciclar unha soa botella de vidro pode aforrar enerxía suficiente para ter acendida unha lámpada de 100 W durante catro horas ou un televisor durante tres horas. 33

34