UNIDADE 3: XEOGRAFÍA FÍSICA DE ESPAÑA

Transcrição

1 UNIDADE 3: XEOGRAFÍA FÍSICA DE ESPAÑA O relevo Unha das características máis comúns no mundo mediterráneo é a abruptuosidade do seu relevo e a presenza de paisaxes naturais contrastadas, froito da súa situación e a zona de contacto das masas xeolóxicas que forman os continentes africano e europeo. Iso deu como resultado un conxunto de montañas elevadas e relevos novos que bordean este inmenso mar tanto polo norte (Europa) coma polo sur (África). A península Ibérica non pertence, dende o punto de vista orográfico, ao Mediterráneo agás na súa parte oriental e meridional, pois a situación peninsular lle confire características continentais propias, de acordo coa súa orixe xeolóxica. Tres grandes áreas -Béticas, Pireneos e Altiplano Central- marcan en boa medida a vertebración do conxunto do relevo ibérico que esquematicamente se poden definir en catro unidades morfoestructurales: A Meseta Central, macizo antigo, arrasado na súa maior parte e suavemente inclinado cara ao Atlántico. Queda dividido transversalmente polo Sistema Central e os Montes de Toledo, podendo identificarse unha submeseta norte e unha submeseta sur. Ocupa a maior parte das Comunidades Autónomas de Castela-León, Madrid, Castilla-La Mancha e Extremadura.

2 A Meseta está dividida polo Sistema Central, o cal se estende dende a Cordilleira Ibérica ata Portugal. Neste sistema destaca Gredos (2592 m). Ao sur do Sistema Central: Montes de Toledo que culminan na serra de Guadalupe (1603 m). Rebordos montañosos da Meseta, pregados e fracturados como repercusión dos pregamentos alpinos: sistemas Cantábrico, Ibérico e Serra Morena. Atópanse compartidas polas CCAA anteriores (agás Madrid) e as que as rodean: Asturias, Cantabria, A Rioxa, Aragón, Comunidade Valenciana e Andalucía. Cordilleira Cantábrica ao Norte, a cal culmina nos (Picos de Europa 2648 m). A Cordilleira Ibérica, que pecha a Meseta en dirección NON-SE separando a da depresión do Ebro. Neste sistema destaca o Moncayo (2313 m). Serra Morena ao Sur, na que destacan Serra Madrona (1323 m) e Despeñaperros. Depresións externas á Meseta, formadas polas cuncas triangulares do Ebro e Guadalquivir, enmarcadas polos rebordos montañosos da Meseta e as cordilleiras periféricas alpinas. Esténdense principalmente polos territorios das Comunidades Autónomas de Navarra, Rioxa, Aragón e Cataluña para a depresión do Ebro e Andalucía para a do Guadalquivir. Cordilleiras periféricas, constituídas polo Pireneo, os Montes Vascos, as Béticas e o Sistema Catalán e o Macizo Galaico. Atópanse nas CCAA de Euskadi, Navarra, Aragón, Cataluña, Galiza, Murcia, Comunidade Valenciana e Andalucía. 8 Macizo Galaico. O límite setentrional da Meseta. As súas serras máis destacadas Son Segundera, Cabeza de Manzaneda, Cabreira e Os Ancares. Pirineo no istmo que une a Península Ibérica co continente, presenta os cumes máis destacados: Aneto (3404 m),posets ou Llardana (3375 m),pica d'estats (3115 m). Cordilleira Costeiro-catalá. A causa das fracturas do territorio son moi abundantes as surxencias de augas termais, o que proporcionou un dos enclaves con maior presenza de balnearios e centros de saúde de toda España. Ao sur as aliñacións béticas divídense en dous grandes conxuntos: A Cordilleira Penibética e Cordilleras Subbéticas. Destacamos da Cordilleira Penibética: Sierra Nevada, coa máxima altitude da península, o Mulhacén (3478 m), Sierra de las Nieves Sierra de Grazalema. E nas Cordilleiras Subbéticas: Sierra de Cazorla e Sierra de Segura (1967 m). Relevo insular O relevo das Illes Balears é variado. Mallorca : Destacamos a Serra de Tramontana ao Norte; aquí atópanse os cumes máis altos de todas as illas. Menorca : É unha illa case plana, con outeiros de menos de 300 m. Só El Toro alcanza 355 m.

3 Ibiza : Ten un relevo de formas suaves. As máximas altitudes son: Sa Talaiassa (475 m), o Puig Gros (415 m) e o Puig Fornàs (410 m). Relevo das Illas Canarias O arquipélago é de orixe volcánica, existindo varias teorías inexactas que pretenden explicar a súa formación. As illas caracterízanse polas súas elevadas montañas comparado coa súa extensión superficial. Os principais picos son: Tenerife : El Teide (3718 m) La Palma: Roque de los Muchachos (2456 m) Gran Canaria: Pico del Pozo de las Nieves (1800 m) O litoral O litoral peninsular é, como todo o relevo ibérico, moi variado. En ocasións as vertentes montañosas acadan a costa, formando litorais abruptos e acantilados, mentras noutras zonas o contacto coas depresións exteriores dá lugar a costas anchas e chairas con depósitos areentos que forman as praias que se atopan tamén en costas altas en canto as formas do relevo crean pequenas enseadas no fondo das cales se depositan os materiais areentos. En conxunto o perímetro ibérico presenta poucas articulacións coa excepción do litoral galego, que coas súas rías ofrece os únicos accidentes orográficos verdadeiramente notables do litoral español. En conxunto cabe diferenciar tres grandes áreas de costa, que se corresponden cos mares ou océanos que as bañan e que son a cantábrica, a atlántica e a mediterránea, sendo esta última a máis extensa e importante dende a óptica turística. A estas grandes áreas débense engadir os conxuntos insulares de Baleares no Mediterráneo e de Canarias no Atlántico. Nas formas costeiras inflúe, ademais do relevo, o carácter do mar, a ondada, as mareas e as correntes mariñas. Nas costas atlántica e cantábrica, a forza erosiva do océano é moito maior que nos mares semipechados como o Mediterráneo. As mareas presentan ademais características paisaxísticas importantes, posto que as dimensións das áreas de praia poden variar moito, determinando a miúdo o posible uso turístico destas praias. Nas costas cantábrica e atlántica as praias e zonas de maior uso turístico sitúanse en espazos protexidos pola orografía, xa sexa en forma de baías ou de rías. As costas mediterráneas presentan grande variedade de paisaxes e contan con formas de relevo realmente singulares e únicas, entre as que destacan: 9 - Os deltas, espazos de sedimentación fluvial extraordinariamente chairos que penetran no mar ao resultar o balance achegas río- transporte mareas positivo. Os máis importantes de España son os do Ebro e o Llobregat. - As albufeiras, lagoas litorais e marismas, cunha orixe similar aos deltas, pero sen chegar a formar espazos de terra que penetren no mar. De entre estas formas destacan en España a albufeira de Valencia, o Mar Menor en Murcia, os Aiguamolls de L 'Empordá en Girona e as marismas do Guadalquivir.

4 Existen así mesmo, algunhas formas do relevo litoral que son comúns a todo tipo de mares, como as dunas, manifestacións das cales se atopan especialmente en Canarias, e puntualmente nas costas peninsulares, con moita menor extensión, como son en Galicia as dunas de Corrubedo. Os espazos litorais identifícanse cunha denominación coa que se recoñece e comercializa cada unha das súas áreas. Convén indicar que estas denominacións son cambiantes no tempo e algunhas delas atópanse en fase de desaparecer, mentres que outras son novas O clima A proximidade á costa das altas cordilleiras dificulta a penetración das brisas mariñas e a circulación das borrascas e as frontes asociadas a elas cara ao interior da Península. Por iso o clima do interior é continental con invernos rigorosos e veráns calorosos con escasas chuvias todo o ano. Diversos factores condicionan o clima de España: En España predomina o clima morno, ao estar situada na zona morna do hemisferio Norte da Terra. Pero este clima morno é variado, segundo a proximidade ou distancia ao mar e a altitude. En España hai catro tipos de clima: o oceánico, o mediterráneo, o de montaña e o subtropical árido das illas Canarias. Clima oceánico O clima oceánico ou clima morno chuvioso todo o ano. Localízase na costa atlántica, en Galicia, Asturias, Cantabria e País Vasco e nos Pireneos Occidentais. É a zona máis chuviosa de España.

5 Caracterízase por ter durante todo o ano temperaturas suaves, cun inverno suave e un verán pouco caluroso. As precipitacións abundantes, superiores a 800 milímetros anuais. O máximo de precipitacións recíbeos en inverno e o mínimo en verán, aínda que están ben repartidas durante todo o ano. Os ríos teñen un mínimo en verán e unha máximo en inverno, chegando a desbordarse con ocasión de chuvias catastróficas en outono ou en inverno. Os bosques son de árbores caducifolias, carballos, freixos, haxas. O bosque de frondosas favorece a formación de chans pardos de moi boa calidade, se non son excesivamente ácidos. Clima mediterráneo O clima mediterráneo ou clima morno con verán seco, atopámolo en toda España agás no norte e a Illas Canarias. As temperaturas son altas en verán e suaves en inverno. As precipitacións son escasas e desigualmente repartidas ao longo do ano, entre 400 e 600 mm. As chuvias alcanzan un máximo en outono e un mínimo en verán. As precipitacións marcan os diferentes tipos de clima mediterráneo, pois a medida que descendemos cara ao sur diminúen as chuvias e aumenta a aridez. O clima mediterráneo continental localízase na Meseta e a depresión do Ebro, son zonas illadas polos relevos periféricos das influencias mariñas. As chuvias recíbenas en primavera e inverno e os veráns son extremadamente secos. Os invernos, típicos do interior de España, con temperaturas moi baixas. 11 Os principais tipos son: O clima mediterráneo continental suave localízase na zona que limita coa cordilleira Cantábrica e que baixa pola costa atlántica ata a cunca do Guadalquivir. Por influencia da altitude ou a proximidade ao océano Atlántico recibe máis precipitacións cun máximo en inverno. As temperaturas van aumentando cara ao sur. Os trazos continentais áchanse suavizados. O clima mediterráneo continental típico con veráns secos e precipitacións en primavera e inverno. As temperaturas son frías en inverno e calorosas en verán. O clima mediterráneo continental extremo localízase na cunca do Duero con verán curto e pouco caloroso e inverno longo e moi frío; en Castela-A Mancha e a Depresión do Ebro, as temperaturas son frías en inverno con néboas e xeadas frecuentes, e calorosas en verán. As precipitacións son escasas con máximos en primavera e outono. O clima mediterráneo marítimo localízase nas zonas costeiras do mar Mediterráneo e do val do Guadalquivir. As precipitacións son escasas cun mínimo en verán e un máximo en outono.

6 Clima de montaña O clima de montaña localízase nas zonas de máis de metros de altitude, na Cordilleira Cantábrica no límite entre as provincias de Asturias e Cantabria. Na parte central da cordilleira Pirenaica, nas zonas de montaña do Sistema Ibérico, como a serra da Demanda, a serra de Urbión e o Moncayo; no Sistema central nas serras de Guadarrama, en Gredos e Gata; nas cordilleiras Béticas, na Subbética, na serra de Cazorla, na Penibética, en Serra Nevada. As precipitacións son abundantes, superiores a mm. anuais, en forma de neve en inverno. As temperaturas dependen da altitude, a orientación das montañas e a exposición ao sol, pero son moi baixas en inverno e suaves en verán. Clima subtropical árido a laurisilva. O clima subtropical árido localízase nas illas Canarias. As súas características climáticas veñen determinadas pola súa latitude, entre 26 e 29 de latitude norte. Polos efectos do anticiclón das Azores e polos ventos alisios durante todo o ano as temperaturas son suaves e as precipitacións escasas, con máximos en inverno, a estación seca é de oito meses. As zonas ao norte dos relevos reciben máis humidade que as zonas ao sur. Os chans son de orixe volcánica. A flora e a fauna son autóctonas, con formacións típicas como A rede hidrográfica A estrutura e evolución xeolóxica da Península fixo que todo o bloque da Meseta basculara cara ao oeste, mentres que os bordos orientais da Meseta se pregasen para formar o Sistema Ibérico. Esta elevación do sistema Ibérico convérteo na divisoria de augas da península, por iso a partir deste sistema as augas deslízanse cara ao Atlántico seguindo o plano inclinado da Meseta e pola cunca do Ebro, cara ao Mediterráneo. A Península Ibérica é un territorio semiárido con grandes montañas e rodeada de mar. O Relevo marca as divisorias de augas e polo tanto as cuncas.

7 O relevo e o clima peninsular permiten a representación de bastantes réximes fluviais. 13 O réxime fluvial dos ríos vén dado pola combinación do caudal, a irregularidade, as enchentes e as estiaxes. Pode ser pluvial ou nival, segundo as precipitacións de que se nutre o río. Os ríos de réxime nival localízanse na zona central da Cordilleira Pirenaica, caracterízanse por un máximo de caudal a principios de verán producido polo desxeo. Nos ríos pirenaicos situados a menor altitude dáse o réxime nivopluvial, son ríos que reciben chuvias en outono ademais da achega de neve do desxeo en primavera. O réxime pluvionival recibe máis chuvias en primavera e en outono cunha estiaxe entre ambas as dúas. Os ríos de réxime pluvial poden ser oceánico, mediterráneo e subtropical. No oceánico as precipitacións son abundantes e os ríos son moi caudalosos e de escasa irregularidade anual, propio dos ríos das rexións do norte da península. No réxime pluvial mediterráneo os ríos levan pouca auga e teñen unha forte irregularidade, reciben a auga en primavera e en outono cunha estiaxe moi acusada en verán, son os das rexións mediterráneas. O réxime pluvial subtropical ten un verán moi seco de tres ou catro meses, máis acusado, que o anterior, o máximo de precipitacións é en outono. VERTENTE ATLÁNTICA Pertencen á vertente atlántica o Duero, o Tajo, o Guadiana, o Guadalquivir que son ríos longos e con cuncas extensas, tamén pertencen os ríos do norte, no que destaca o Miño, que son curtos con caudal abundante e regular, alimentados por abundantes precipitacións.

8 Cunca Norte Os ríos da cunca norte divídense entre os ríos propiamente atlánticos ou galegos que corren dende o Macizo Galaico cara ao océano Atlántico e os ríos da vertente cantábrica que corren dende a Cordilleira Cantábrica ou Macizo Galaico cara ao mar Cantábrico, son os dunha parte de Galiza, Asturias, Cantabria e País Vasco. Todos pertencen ao réxime pluvial oceánico isto fai que os ríos que desembocan no Cantábrico sexan torrenciais, curtos e con abundante auga. Pero presentan unha diferenza na estiaxe, os ríos galegos sofren máis que os cantábricos a estiaxe. Os ríos cantábricos máis importantes son: Bidasoa, Nervión que pasa por Bilbao, Sela, Nalón, e Narcea, Eo, Navia Os Galegos: Eume, Mandeo, Tambre, Ulla, Umia, Verdugo e o Miño que pasa por Lugo e Orense, co Sil. 14

9 Cunca do Duero O Río Duero leva dirección este- oeste seguindo o plano inclinado da Meseta. Localízase na submeseta Norte entre a Cordilleira Cantábrica ao norte, o Sistema Ibérico ao leste e o Sistema Central ao sur. Ten a cunca máis extensa da Península. Nace a máis de metros nos Picos de Urbión, pasa por Soria e Zamora, recibe os seus afluentes máis importantes por a marxe dereita. Teñen un réxime pluvionival. Os ríos da marxe dereita achegan o dobre de auga que os da esquerda. Ao penetrar en Portugal as augas duplícanse debido ao incremento de chuvias. Desemboca xunto a Oporto en Portugal. Cunca do Tajo O río Tajo leva dirección este-oeste seguindo o plano inclinado da Meseta, Se localiza na submeseta sur entre o Sistema Central ao norte, os Montes de Toledo ao sur e o Sistema Ibérico ao leste. É o río máis longo dos ríos peninsulares (1.100 Quilómetros), dende o seu nacemento ata a desembocadura en Lisboa. Nace na serra de Albarracín en La moa de San Juan, cun réxime pluvionival. Pasa por Toledo. Cunca do Guadiana O río Guadiana leva dirección este -oeste ao principio para despois tomar dirección norte-sur cando chega á fronteira con Portugal. A súa cunca está na submeseta Sur, entre os Montes de Toledo ao norte e Serra Morena ao sur, recollendo as augas de toda a rexión de La Mancha. Nace no Campo de Montiel se remansa nas lagoas de Ruidera para desaparecer por evaporación e infiltración, e reaparece nos Ollos do Guadiana. Pasa por Badajoz. As escasas precipitacións que a súa cunca recibe, a rigorosidade do clima, a forte evaporación a que se acha sometido e as débiles augas dos seus afluentes, determinan a pobreza do seu caudal. O seu réxime é pluvial mediterráneo, próximo ao subtropical, cunha estiaxe moi acusada dende xullo a outubro. 15 Cunca do Guadalquivir O río Guadalquivir é o máis meridional dos grandes ríos. Leva dirección nordéssudoeste e a súa cunca esténdese entre Serra Morena ao norte e as Cordilleiras Béticas ao sur. Nace entre as Serras de Cazorla e do Pozo na Cordilleira Subbética, pasa por Córdoba e Sevilla e desemboca en Sanlúcar de Barrameda, constituíndo un amplo esteiro. VERTENTE MEDITERRÁNEA Pertencen á vertente mediterránea o Ebro cunha extensa cunca, tamén pertencen os ríos que desembocan no mar Mediterráneo, ao leste e ao sur da península. Son ríos curtos, de caudal irregular e cunha estiaxe moi acusada. Cunca do Ebro O río Ebro corre en dirección noroeste-sueste, entre a Cordilleira Pirenaica, o Sistema Ibérico e as Cordilleiras Costeira Catalas. Nace en Reinosa, Cantabria, na Cordilleira Cantábrica, pasa por Miranda de Ebro, por Logroño e por Zaragoza e desemboca en

10 Tortosa. É o segundo río da Península en lonxitude, extensión e caudal. Na cabeceira ten réxime pluvial oceánico, pero os afluentes que nacen nos Pireneos teñen réxime nival, nivopluvial e pluvionival. Os da marxe dereita nacen no Sistema Ibérico e son máis pobres de caudal. Cunca Catalá Os ríos da Cunca Catalá corren en dirección noroeste- sueste dende a cordilleira Pirenaica pero sobre todo das Cordilleiras Costeira Catalás cara ao mar Mediterráneo. Reciben precipitacións débiles e teñen forte evaporación converténdoos en cursos de augas intermitentes, con longos e acusadas estiaxes, cun réxime pluvial mediterráneo. Os ríos máis importantes son o Ter, que pasa por Xirona e o Llobregat que pasa por Barcelona. Cunca Levantina Os ríos da cunca levantina corren en dirección oeste- este, dende o Sistema Ibérico e a cordilleira Subbética ata o mar Mediterráneo. Reciben precipitacións débiles e forte evaporación converténdoos en cursos de augas intermitentes, con longos e moi acusadas estiaxes, rexistran tres máximos de precipitacións anuais, un en febreiro, outro a finais da primavera e o terceiro en outono. Rexistran dous mínimos moi acusados, un en abril e outro en agosto, teñen un réxime pluvial mediterráneo. Os ríos máis importantes son o Turia, que pasa por Valencia e o Jucar. Cunca Murciana Os ríos da Cunca Murciana corren en dirección oeste-este, dende a Cordilleira Subbética ata o mar Mediterráneo. Reciben escasas precipitacións, cun réxime pluvial mediterráneo próximo ao subtropical. O río mais importante é o Segura que pasa por Murcia. Cunca Andaluza Os ríos da Cunca Andaluza corren en dirección norte-sur, dende a Cordilleira Penibética ata o mar Mediterráneo. Agudízase as escasas precipitacións converténdoos en ríos subtropicais que rexistran dous máximos anuais, un en primavera e outro en verán, separados por unha estiaxe moi acusada durante os meses de verán A flora O relevo e a configuración da Península inflúen nos trazos climáticos e por conseguinte na vexetación. A Península posúe tres rexións florísticas ou florais: A rexión atlántica situada ao norte da península, con temperaturas moderadas e abundantes precipitacións. A rexión mediterránea situada no resto da península, con veráns secos e elevadas temperaturas. As rexións montañosas situadas nas zonas de montaña, a altitude modifica as temperaturas. Ademais débese destacar a vexetación da Illas Canarias. Rexión atlántica A rexión atlántica localizada no norte e noroeste da Península, coincide coa España húmida de abundantes precipitacións e ocupa grande parte de Galicia, Asturias, Cantabria e País Vasco.

11 Caracterízase por abundantes prados e bosques densos de folla caduca. Nos bosques de frondosas caducifolias destacan os carballos e nas zonas montañosas as faias; acompañados doutras especies como os castiñeiros, os olmos, os freixos, e os tileiros. Dentro de esta rexión distínguense dous sectores: o sector cantábrico e o sector galaico. Rexión Mediterránea O paso da rexión húmida á rexión mediterránea non se dá de forma brusca, senón paulatina pero coa característica mediterránea de seca estival aínda que teña abundantes precipitacións. Esta área de transición está ao sur do Macizo Galaico, da Codillera Cantábrica e da Cordilleira Pirenaica, tamén nos sistemas montañosos. A vexetación asociada a estas zonas é o quejigo e algúns coníferos como o pinsapo no sur. Dentro da rexión mediterránea distínguense dous tipos de vexetación: As frondosas e as matogueiras ou maquias. As matogueiras son o resultado da degradación do bosque climático. Tamén se lle denomina maquia. A maquia é unha matogueira máis alta e espesa na que se mesturan pequenas árbores, arbustos e plantas herbáceas: aciñeiras, albedros, breixos, lentiscos, carrasco, palmito. A súa composición depende da aridez e das temperaturas extremas. As frondosas mediterráneas máis desenvolvidas son a aciñeira e a sobreira. A aciñeira carrasca soporta mellor a seca e as temperaturas extremas. A sobreira prefire unhas condicións climáticas máis moderadas, localizándose en zonas próximas á costa. Tamén se achan moi estendidas algunhas variedades de coníferos pola súa resistencia á calor. 17 Rexións montañosas As rexións montañosas caracterízanse polas súas baixas temperaturas, pola pluviosidade máis elevada que a da terra baixa, polas precipitacións en forma de neve e pola permanencia desta sobre a superficie da terra nas zonas elevadas. Todo isto fai que a vexetación sexa unha asociación de piñeiro silvestre, boj e quejigales. A montaña Alpina localizada na Cordilleira Pirenaica, con baixas temperaturas e abundantes chuvias que en inverno son de neve. Comprende a vexetación de piñeiro silvestre, de abetos, piñeiro negro, arandos e xenebreiros. As montañas de transición como a Cordillera Cantábrica, o Sistema Central e o Sistema Ibérico caracterízanse por unha vexetación no que se atopan o carballo e o marojo; canto máis ao sur está a montaña, máis escasa é a chuvia e máis importancia ten o marojo. Illas Canarias A Illas Canarias pola súa situación latitudinal, condicións climáticas e polo seu carácter volcánico, teñen unha paisaxe vexetal diferente ao peninsular. Nas abas norte das montañas, con abundantes precipitacións e altas temperaturas, aparece a Laurisilva con loureiro, til e acebiño propia de latitudes tropicais. Por enriba da laurisilva, a humidade diminúe e dá paso ao piñeiro de Canarias. A 2000 metros de altura, a sequidade evita a posibilidade de calquera especie arbórea e xorde unha vexetación arbustiva degradada. Nas zonas baixas aparecen as plantas típicas Drago e Cardón. Ao sur das montañas ou nas illas con pouca elevación a vexetación adáptase á seca e os seus talos poden almacenar auga.

12 3.6. A fauna 18 É sen dúbida o recurso natural máis alterado pola acción humana, ata o punto de que a fauna actual, especialmente polo que respecta a grandes mamíferos, practicamente desapareceu. A competencia polo espazo da especie humana e a preeminencia da súa seguridade fixeron que aqueles mamíferos especialmente daniños ou perigosos fosen exterminados. Non obstante, en España aínda sobreviven exemplares de especies tan significativas como o oso, o lobo, a cabra montés ou o lince. A baixa densidade dalgunhas áreas de montaña permitiu a conservación destas especies, que en calquera caso, corren un claro perigo de extinción polo contínuo impacto da acción do home, impacto ao que o turismo non é alleo. En xeral, pódese afirmar que unha especie animal se destrúe no momento que se destrúe o seu hábitat natural, polo que a presenza de animais de gran tamaño é sinónimo de calidade ambiental. Dous son as formas máis correntes de aproveitamento turístico da fauna en España: o máis tradicional e máis importante polo negocio turístico que xera é a caza, e o máis recente e harmónico coas tendencias actuais do turismo é a contemplación de animais en liberdade, especialmente nos espazos acondicionados para tal efecto como son os parques naturais e nacionais. Ambas as dúas formas de aproveitamento están en clara expansión en número de usuarios, sempre tendo en conta a capacidade de carga das especies animais, que adoita ser moi baixa.

13 UNIDADE 4: XEOGRAFÍA FÍSICA DE GALICIA O relevo galego O relevo galego é froito dun marco xeográfico extraordinariamente complicado, onde se suceden os vales de orixe tectónica e as serras de relevos pouco abruptos. Todo o territorio galego forma parte do chamado macizo galaico-duriense, que non é outra cousa que o extremo noroccidental da meseta española, un territorio moi fracturado que deste a oeste cabe dividir en cinco grandes zonas: 1. As serras orientais Forman o conxunto de montañas máis elevadas da comunidade, incluíndo as zonas menos poboadas e máis salvaxes, coa presenza escasa de hábitat humano e, como consecuencia, a permanencia de mamíferos que denotan un elevado valor ecolóxico, sendo o lobo o exemplo máis característico. O conxunto de serras de relevos vellos está truncado na súa zona central pola foxa tectónica do Sil, que permite a comunicación coa veciña bisbarra leonesa do Bierzo e diferencia dúas zonas, unha ao norte e outra ao sur. Ao norte deste corredor atópanse as serras de Ancares e Courel, con presenza de valores etnográficos moi relevantes e atravesadas por unha das principais vías de penetración a Galicia, a autovía A6. Ao sur do corredor do Sil localízase o conxunto de serras de Queixa e Eixe, que constitúen as serras máis elevadas e permiten o desenvolvemento de deportes de neve na estación de esquí de Manzaneda.

14 2. As chairas interiores As chairas interiores non comparten entre si outro valor que non sexa o orográfico, na metade setentrional atopa a meseta de Lugo, un territorio de paisaxes agrarias con predominio dos campos de cereais, onde se sitúa a famosa Terra Cha. 3. Serras occidentais Pechando estes espazos humanizados polo oeste atopa o conxunto de serras occidentais, que dende Estaca de Bares ata os confíns en fronteira con Portugal constitúe unha sucesión de montañas de tamaño medio, fortemente humanizadas e cun notable potencial forestal, por ben que aos autóctonos bosques de carballos e castiñeiros incorporárase o voraz eucalipto, principal causante dos numerosos incendios que cada verán asolan o chan galego. Entre as serras máis coñecidas cabe mencionar as de Xistral, Cova dá Serpe, Faro e Suido, que debidamente illadas unhas doutras non representan un grande impedimento para as comunicacións entre as zonas litorais e os chairos interiores. Os usos turísticos destas zonas son escasos e as súas posibilidades tan só recentemente empezan a explotarse. 4. Vales Dende as serras occidentais á costa queda un extenso territorio formado por unha sucesión de vales con ríos caudalosos, tan só interrompido pola depresión prelitoral, unha unidade menor orográficamente, pero que alcanza valores funcionais de primeira orde, pois é o corredor de comunicación máis importante para os fluxos internos do país, co eixe de autoestrada A Coruña-Santiago-Vigo O litoral galego As costas galegas presentan unha paisaxe singular e de grande recoñecemento turístico, formado polas rías que vertebran unha costa extraordinariamente articulada con extensos brazos de mar que rompen unhas costas xeralmente acantiladas e que permiten a instalación de núcleos de poboación protexidos dun sempre intempestivo océano. Na costa cabe destacar ao sur as chamadas Rías Baixas, as máis importantes en extensión e usos turísticos. Máis ao norte, atopamos a Costa dá Morte, con pequenas rías e pequenos núcleos de poboación. As Rías Altas, compartidas polo océano Atlántico e o Mar Cantábrico, que inclúen as rías de A Coruña, Ares, Betanzos, coñecido como Golfo Ártabro e a ría de Ferrol. Finalmente na costa da provincia de Lugo, atopamos a Mariña Luguesa (incluída nalgunhas ocasións dentro das Rías Altas), moito menor en tamaño que as anteriores e tamén menos humanizadas.

15 21

16 4.3. A rede hidrográfica galega Os ríos máis importantes de Galicia en relación á súa lonxitude son: Nº Orde Río Lonxitude Nacemento Desembocadura 1 Miño 310 km. Fonte Miña ( Neira) A Guarda. 2 Sil 225 Km. Cueto Albo (León) 3 Ulla 135 km. 4 Tambre 134 km. 5 Arnoia 87 km. 6 Eo 79 km. 7 Eume 77 km. 8 Anllóns 70 km. Fonte Ulloa (Taboada) Montes de Bocelo (Sobrado) Serra de San Mamede ( Vilar de Barrio) Montes de Cábado (Baleira) Montes de Xistral (Muras) Serra de Montemaior ( Laracha) 9 Bibei 60 km. Serra de Porto. 10 Lérez 60 km Monte Coco (Forcarei) Río Miño. Os Peares. Ría de Arousa. Ponte Nafonso (Noia). Río Miño por Arnoia. Ría de Ribadeo. Ría de Ares. Ría de Corme (Ponteceso) Río Sil por Montefurado. Pontevedra 11 Umia 55 km. Fillois ( Forcarei) Cambados. 12 Lor 55 Km Piedrafita do Cebreiro Río Sil A flora e fauna Galicia conserva unha importante masa forestal que alcanza entre o 40 e o 50% do seu territorio. Orixinariamente o bosque galego foi un bosque caducifolio, con predominio de dous tipos de carballo en función do maior ou menor grao de humidade. O carballo é o carballo propio das avesedas e as terras máis altas, mentres que o meloxo o atopamos nas vertentes soleadas e nas zonas baixas. Nos enclaves montañosos orientais localízanse faiais, e no sector litoral piñeirais de piñeiro rodeno e piñeiro insigne. Hoxe, as plantacións de eucaliptos e de piñeiros reduciron notablemente a presenza dos robledos. Entre as especies que constitúen os bosques da ribeira destaca o ameneiro. Breixos, toxos e xestas son as especies dominantes da matogueira galega, onde tamén podemos atopar outra frondosa especie estendida polo home: o castiñeiro. Nos bosques galegos viven unha variada fauna de mamíferos e aves, entre os que cabe destacar o cervo, o gamo, o lobo e a pita do monte. A píntega rabilarga é un endemismo galego que se atopa en perigo de extinción.