Informe Sobre o Turismo no Pacto Territorial de Emprego Barbanza-Noia ASOCIACIÓN IMPULSORA DO PACTO TERRITORIAL DE EMPREGO DO BARBANZA-NOIA

Transcrição

1 ASOCIACIÓN IMPULSORA DO PACTO TERRITORIAL DE EMPREGO DO BARBANZA-NOIA UNIDADES DE PROMOCIÓN E DESENVOLVEMENTO Informe Sobre o Turismo no Pacto Territorial de Emprego Barbanza-Noia

2 ÍNDICE 1. Datos Xeográficos e Poboacionais Situación Actual do Sector Servizos Recursos para o Turismo Oferta Turística do Pacto Perfil Turista Índices do Sector Turismo Desestacionalización Visitantes Distribución de viaxeiros Viaxeiros e Pernotacións nas Rías Baixas Estancia Media Clima Outros Factores Importantes Calendario Promoción Turística da área Pacto dende Turgalicia Síntese das Conclusións e DAFO dos principais estudos sobre o Sector Turístico no territorio do Pacto Conclusións

3 INFORME DO TURISMO NA ÁREA PACTO O obxecto de este estudo é analizar tanto a oferta coma a demanda turística na área de influencia do Pacto Territorial de Emprego Barbanza-Noia, así como o perfil do visitante, co obxectivo de servir de base para unha mellor promoción do territorio. Para a realización deste estudo recorremos a fontes como o IGE, INE, Instituto de Estudos Turísticos, Aena, Anuario Socioeconómico de Caixanova e a estudos xa realizados coma o Análise da Situación Inicial realizado pola UPD do Pacto Territorial de Emprego Barbanza-Noia (2009), Diagnose do Potencial Turístico realizado pola Mancomunidade de Municipios Arousa-Norte (2005), Estudio sobre la situación del sector turístico en Boiro y resto del Barbanza (2007) realizado pola Antena Local de Boiro da Cámara de Comercio. 1. Datos Xeográficos e Poboacionais Primeiramente e antes de meternos en materia, propiamente dita, imos facer mención a unha serie de datos sobre o Pacto que cómpre ter en conta. O Pacto Territorial polo Emprego Barbanza-Noia ten como ámbito de influencia aos oito concellos pertencentes ás comarcas do Barbanza e Noia. A superficie total do Pacto son 571,9 km 2. Os concellos de A Pobra do Caramiñal, Rianxo e Riveira están declarados coma Municipios Turísticos. A poboación total era, en 2008, de habitantes, un 0,28% máis que no ano anterior. A idade media sitúase nos 43 anos, o que implica un progresivo envellecemento da poboación. O concello con menor idade media é Riveira con 40,9 anos de media e os concellos con poboación máis avellentada son Outes e Lousame con 49 e 47,9 anos respectivamente. Como cabe esperar non todos os concellos teñen a mesma densidade de habitantes, estas diferenzas fanse visibles no seguinte mapa: - 2 -

4 2. Situación Actual do Sector Servizos Dende estas liñas queremos arroxar unha rápida visual da situación máis ou menos actual e da evolución da situación referente ao mercado de traballo e ao tecido produtivo, nas actividades que máis relación poden ter co turismo. Cómpre aclarar que, de aquí en diante, cando nos refiramos a Comercio farémolo a comercio retallista, que é o que verdadeiramente nos importa en canto a promoción. AFILIADOS Os afiliados do sector servizos supoñían un peso do 45% do total de afiliados no Como vemos no seguinte cadro, os afiliados do sector servizos incrementáronse nun 19% no ano 2008 con respecto ao EVOLUCIÓN AFILIADOS SECTOR SERVIZOS VARIAC. % % Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Traballo. Conxuntamente os afiliados do comercio, da hostalería e das actividades recreativas, culturais e deportivas representan máis do 46% dos afiliados do sector servizos no 2008 (un 46,32%). Ambas actividades incrementaron o seu número de afiliados no 2008, en 533 afiliados no caso do comercio, en 235 na hostalería e en 110 nas actividades recreativas. EVOLUCIÓN AFILIADOS NO COMERCIO, NA HOSTALERÍA E NAS ACTIVIDADES RECREATIVAS VARIAC. % Comercio ,64% Hostalería ,38% Actividades Recreativas, Culturais e Deportivas ,58% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Traballo. Con todo, cómpre destacar que a tendencia nos dous primeiros sectores é a incrementarse, xa que, segundo datos do Informe de Afiliación no Pacto do primeiro semestre de 2009, o número de afiliados tamén foi incrementándose a media que avanzaba a semestre, pero no último sector o número de afiliados reduciuse nun 26,73%. Para obter unha visión máis detallada dividimos os afiliados segundo réxime: EVOLUCIÓN AFILIADOS NO RÉXIME XERAL VARIAC. % Comercio ,23% Hostalería ,40% Actividades Recreativas, Culturais e Deportivas ,23% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Traballo

5 No réxime Xeral vemos que os afiliados do comercio incrementáronse en 228, na hostalería fixérono en 95 e nas actividades recreativas en 77. EVOLUCIÓN AFILIADOS NO RÉXIME DE AUTÓNOMOS VARIAC. % Comercio ,62% Hostalería ,91% Actividades Recreativas, Culturais e Deportivas ,74% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Traballo. No réxime especial de Autónomos o número de afiliados incrementouse nas tres actividades, en 332 afiliados no comercio, en 139 na hostalería e en 33 nas actividades recreativas. EMPRESAS As empresas do sector servizos supoñían un peso do 76% do total de empresas na área do Pacto no ano 2007, e a súa tendencia era á suba, tal e como recolle o cadro seguinte: EVOLUCIÓN EMPRESAS SECTOR SERVIZOS VARIAC. % % Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Na seguinte táboa amosamos a evolución do número de empresas adicadas ao comercio polo miúdo, a hostalería e as actividades recreativas, e vemos que as tres actividades incrementaron o seu número de empresas no período EVOLUCIÓN EMPRESAS SEGUNDO ACTIVIDADE VARIAC. % Comercio ,40% Hostalería ,14% Actividades Recreativas, Culturais e Deportivas ,47% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. No primeiro semestre de 2009 o comercio retallista e as actividades recreativas experimentaron unha redución do número de empresas, mentres que tendencia da hostalería segue sendo a aumentalas. PARO O paro na área Pacto no sector do comercio aumentou dende xaneiro a decembro do pasado ano nun 18,63% (pasando de 789 parados a 936). O caso contrario aconteceu no sector hostaleiro no que o número de parados reduciuse en 71, cifra que supón un descenso do 13,52% no mes de decembro con respecto a xaneiro (pasouse de 525 parados a 454)

6 3. Recursos para o Turismo Como recursos para o turismo dispoñemos na área Pacto de recursos supramunicipais, Puntos de Información Turística e Oficinas de Turismo: Mancomunidade Arousa-Norte: nace no ano 1974 froito da necesidade de levar a cabo estratexias para o desenvolvemento sostible na comarca do Barbanza, a través dunha xestión coordinada e da dinamización turística do territorio. Dentro do Plan de Dinamización Turística desenvolvéronse proxectos para a diversificación e enriquecemento da oferta turística, o acondicionamento e creación de infraestruturas, a creación de novos recursos turísticos (museos, roteiros, ), formación a empresarios, así como accións de publicidade e comunicación. Tamén se levou a cabo un Programa Experimental de Emprego no período Na actualidade destacan as súas accións dirixidas á promoción turística con programas como: Menú Degustación, Bono Rural, Ruta do Mexillón e promoción de sendeiros. Fundación Comarcal de Noia: entidade de carácter comarcal dirixida á xestión de fondos europeos para o desenvolvemento do territorio. Con anterioridade xestionou os PRODER para a zona, o que deu lugar á creación de importantes infraestruturas. Segue tendo un labor relevante no apoio ao desenvolvemento turístico da comarca e actualmente colabora na xestión do GAC da zona 4 e o LEADER. Asociación de Desarrollo Local Deloa: entidade dirixida ao desenvolvemento rural nas comarcas de Barbanza, Muros, Noia e Sar. Para o período xestiona o programa Leader. Dende a súa fundación tamén ten incidido na realización de distintas iniciativas para o desenvolvemento turístico, entre as que destacan o programa Ruralover. Puntos de Información Turística: Existen dous puntos de Información Turística en toda a área Pacto, un en Outes e outro en Rianxo. Cabe destacar que só no de Rianxo posúen datos acerca do perfil do visitante tipo. PUNTO DE INFORMACIÓN TURÍSTICA CONCELLO ENDEREZO TELF OUTES Casa da Cultura. Avda San Campio, PERÍODO APERTURA Xullo-Agosto Setembro-Xuño Días Luns-Venres Sábados Luns-Venres Sábados HORARIO Horario h h h h h RIANXO Museo do Mar. Praza Castelao, aulaactiva@rianxo.com Xullo-Agosto e Semana Santa Luns-Domingo h h Oficinas de Turismo: Na área Pacto existen 8 Oficinas de Turismo. Todas son municipais a excepción dunha situada no concello de Riveira que pertence á Xunta (é a última que aparece reflectida no cadro). A excepción da Oficina de Turismo de Noia, o resto levan a cabo un rexistro de visitas e posúen datos do perfil do visitante

7 OFICINAS MUNICIPAIS DE TURISMO CONCELLO ENDEREZO TELF BOIRO Praza de Galicia, s/n PERÍODO APERTURA Xuño-Setembro Días Luns-Venres Sábados, Domingos e Festivos HORARIO Horario h h h h Novembro- Xaneiro Luns-Venres h NOIA Alameda, s/n Xuño-Setembro Luns-Sábados h h A POBRA DO CARAMIÑAL PORTO DO SON Parque do Castelo, s/n Xullo-Agosto Martes-Domingo Rúa da Igrexa, Xullo-Setembro Martes-Domingo h h h h RIANXO RIVEIRA Casa da Cultura. Cuartel Vello. Praza de Castelo Parque Periurbano de San Roque, s/n aulaactiva@rianxo.com Todo o ano Luns-Venres h turismo@riveira.com RIVEIRA Xarás Xuño-Setembro Outubro-Maio Xuño-Setembro e Semana Santa Martes-Sábado Luns-Venres Sábados Domingos e festivos Luns Mércores-Domingo RIVEIRA Malecón, s/n Xuño-Setembro Martes-Domingo h h h h h h h h h h h h h Centros de Interpretación: neste caso referímonos a aqueles nos que unha persoa-guía realiza unha labor de interpretación do patrimonio dun xeito máis coloquial que técnico que fai que sexa moito máis comprensible para as persoas que non son entendidas nesa materia. CENTRO DE INTERPRETACIÓN Centro Arqueolóxico do Barbanza Minas de San Finx Museo de Sta. María A Nova CONCELLO Boiro Lousame Noia Museo Valle Inclán Pobra do C. C.I. Castro de Baroña Aula Activa do Mar Museo do Mar e da Pesca CIELGA Centro de Visitantes do Parque de San Roque Museo Etnográfico de Artes Museo do Gravado e a Estampa Dixital Porto do Son Rianxo Rianxo Riveira Riveira Riveira Riveira - 6 -

8 4. Oferta Turística do Pacto O total dos establecementos hostaleiros do Pacto é de 785 (a datos do ano 2007), dos cales 495 pertencen á comarca do Barbanza e os restantes 290 á comarca de Noia. Vexamos un cadro que nos desglosa estes tipos de establecementos para poder ter unha visión máis ampla do sector: TIPO DE ESTABLECEMENTOS PACTO BARBANZA NOIA Hoteis Cámpings e outras hospedaxes de curta duración Restaurantes Establecementos de bebidas Comedores colectivos TOTAL Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Dentro da área do Pacto o concello que presenta maior número de establecementos hostaleiros é Riveira, cun total de 213, seguido de Boiro con 126 e de Noia con 117. Para poder ter unha visión máis ampla deste sector é conveniente coñecer a oferta que se pode atopar en canto ao aloxamento e a restauración. Comezaremos pola oferta en aloxamento: Observamos que o número total de aloxamentos na área Pacto é de 82 e que o número total de prazas das que se dispón é de 4.793, o que representa un 4% do total de prazas de Galicia. OFERTA DE ALOXAMENTO HOTEIS PENSIÓNS E HOSTAIS TURISMO RURAL CAMPAMENTOS PACTO Nº 18 PRAZAS 695 Nº 31 PRAZAS 588 Nº 22 PRAZAS 239 Nº 11 PRAZAS APARTAMENTOS Nº 2 TURÍSTICOS PRAZAS 28 Nº 84 PRAZAS OFERTA DE ALOXAMENTO TOTAL % Nº 3% s/galicia % PRAZAS 4% s/galicia Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos 2008 actualizados. Case o 60% da oferta total de aloxamento na área Pacto corresponden a hoteis, pensións e hostais, aínda que só representan un 26% das prazas totais desta área de estudo. A oferta non hoteleira representa, en canto ao número de establecementos un 41% do total, pero no referente a número de prazas supón un 74% da oferta total de aloxamento nesta área, polo que, neste - 7 -

9 sentido, convértese na tipoloxía máis relevante e con maior peso da estrutura da oferta de aloxamento; máis concretamente, son os campamentos os que supoñen un maior peso, ao contar cun 68% do número total de prazas. Oferta de aloxamento na área do Pacto (nº establecementos) Oferta de aloxamento na área do Pacto (nº prazas) 26% 13% 2% 21% 38% HOTEIS PENSIÓNS E HOSTAIS TURISMO RURAL CAMPAMENTOS 68% 1% 14% 12% 5% HOTEIS PENSIÓNS E HOSTAIS TURISMO RURAL CAMPAMENTOS APARTAMENTOS TURÍSTICOS APARTAMENTOS TURÍSTICOS Se profundizamos máis no tema do aloxamento obtemos unha clasificación de todos os establecementos hoteleiros e extrahoteleiros segundo rango; é dicir, no caso dos establecementos hoteleiros segundo o número de estrelas, no turismo rural segundo a clasificación A, B ou C á que faremos mención máis adiante, etc. HOTEIS 1 ESTRELA 2 ESTRELAS 3 ESTRELAS 4 ESTRELAS TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Turismo. Datos En toda a área do Pacto só atopamos un hotel de 4 estrelas situado na comarca do Barbanza, o cal representa unha porcentaxe demasiado pequena comparado co total de Galicia e da provincia. Mentres que A Coruña acolle un 35% do total de hoteis da nosa Comunidade Autónoma, a área Pacto representa un 1,3%. O mesmo sucede no caso de hoteis dunha estrela, que son os máis abundantes nesta área, pero que só representan o 3,9% do total de Galicia. Os hoteis dunha soa estrela repártense equitativamente entre o total as dúas comarcas, pero, se o analizamos máis fondamente vemos que esa repartición non é igual por concellos; os que máis posúen son Noia, Porto do Son e Riveira, cun total de 3 cada unha. PENSIÓNS E HOSTAIS 1 ESTRELA 2 ESTRELAS 3 ESTRELAS TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos

10 En canto ás pensións e hostais hai 14 establecementos dunha e de dúas estrelas pero só 3 que posúen 3 estrelas. No tocante ao número de prazas, teñen un peso maior as de 2 estrelas, cun total de 304, seguidas, pero de lonxe, polos establecementos dunha estrela. No caso do turismo rural a clasificación faise en relación a 4 grupos: - Grupo A: abrangue pazos, castelos, mosteiros, casas grandes e reitorais. - Grupo B: fai referencia ás casas de aldea. - Grupo C: inclúe as casas de labranza. - Grupo D: refírese ás aldeas de turismo rural. TURISMO RURAL A B C TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos O grupo con máis peso tanto a nivel de establecementos coma de prazas é o grupo B, as casas de aldea. Os campamentos clasifícanse nas categorías de luxo, primeira, segunda e terceira. Cómpre salientar que no total de Galicia non existe ningún campamento de luxo. En Porto do Son hai un campamentos de primeira que conta cun total de 390 prazas. En canto ós campamentos de segunda supoñen un total de prazas. CAMPAMENTOS 1ª 2ª 3ª TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos No caso dos apartamentos turísticos a clasificación tamén é de luxo, de primeira, segunda e terceira pero represéntanse por catro, tres, dúas ou unha chave respectivamente. Este tipo de establecementos non son moi representativos na nosa zona e tampouco supoñen unha gran oferta de aloxamento, xa que en toda a área do Pacto só atopamos dous, un en cada comarca; máis en concreto, nos concellos de Noia e A Pobra

11 APARTAMENTOS TURÍSTICOS 1 CHAVE 2 CHAVES 3 CHAVES TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos A continuación amosamos unhas gráficas cos principais servizos ofrecidos polos establecementos que levamos analizados neste apartado, clasificándoos segundo pertenzan á agrupación de hostaleiros e extrahoteleiros. PRINCIPAIS SERVIZOS PRESTADOS NOS ESTABLECEMENTOS HOTELEIROS Salón social Lavandería Bar / Cafetería Parque infantil Acceso minusválido Ascensor Admite cans Accesible a motos Accesible a autos PRINCIPAIS SERVIZOS PRESTADOS NOS CAMPINGS Pista de tenis Pesca de superficie Pesca submarina Supermercado Parque infantil Bar / Cafetería Restaurante Troco de moeda Socorrista Caixa de correos Accesible a bus No caso do turismo rural, a gráfica referirase ás actividades que se poden levar a cabo contando coa colaboración das empresas de turismo activo: PRINCIPAIS ACTIVIDADES QUE SE PODEN REALIZAR NOS ESTABLECEMENTOS DE TURISMO RURAL Piragüismo Agroturismo Praia marítima Pesca do mar Pesca fluvial Caza menor Montaña Surf Parapente Rafting Sendeirismo homologado Rutas de montaña Rutas dacabalo Tarefas agropecuarias

12 Por derradeiro lugar imos facer referencia aos restaurantes que podemos atopar na nosa área, distinguindo as dúas comarcas e facendo mención á clasificación á que pertencen. RESTAURANTES 1 GARFO 2 GARFOS 3 GARFOS TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos No total do Pacto temos 144 restaurantes nos que poden comer un total de comensais. Como podemos ver, a comarca do Barbanza é superior en calquera clasificación no número de restaurantes e, por suposto, de prazas, aglutinando o 58,3% dos restaurantes totais do Pacto e o 55,4% das prazas. Un sector importante a desenvolver para facer máis atractivo o destino, complementar a oferta hostaleira e optimizar a posta en valor dos recursos culturais e naturais públicos é o de empresas que ofrecen servizos de turismo activo. Na última década tense creado un importante número de empresas que ofrecen servizos relacionados co turismo náutico, turismo de natureza e turismo de aventura, contando cun total de 16 empresas deste tipo en funcionamento no Na táboa seguinte faise unha relación do número de empresas segundo o concello no que teñen a súa sede dentro do ámbito do Pacto. Así mesmo, achégase un listado do tipo de actividades principais que ofertan: CONCELLOS Nº EMPRESAS SERVIZOS CONCELLOS Nº EMPRESAS SERVIZOS Boiro 3 Noia 1 Outes 1 Pobra do C. 2 Porto do Son 3 Golf Actividades Turismo activo Actividades Tempo Libre Guías de natureza Actividades a cabalo Sendeirismo Rutas en bicicleta Mergullo Cruceiros a vela Mergullo Rutas a cabalo Surf Rianxo 2 Riveira 4 Fonte: Elaboración propia coa colaboración dos Técnicos de Xuventude dos Concellos. Descenso do Ulla Kitesurf Sendeirismo Paintball Rutas pola Ría en neumática Mergullo Pesca con cana Pesca submarina Rutas pola Ría Paintball Sendeirismo Bicicleta de montaña Outro aspecto a destacar é o funcionamento no período do Programa de Desenvolvemento e Diversificación Económica de Zonas Rurais (PRODER II), tanto na comarca de Noia, integrada dentro da A.R.D. Muros-Noia, coma na do Barbanza, formando parte neste caso da Asociación Deloa xunto coa comarca do Sar. Os proxectos cofinanciados con estes fondos e relativos a empresas do sector hostaleiro e para o turismo activo cítanse a continuación:

13 PROXECTOS COFINANCIADOS POLO PRODER II NA COMARCA DE BARBANZA BOIRO Creación da casa de turismo rural Casa do Patín Creación de hotel rústico en Abanqueiro Creación de restaurante en Boiro Servizos mariños RIANXO RIVEIRA Creación do Hotel Gastronómico Punta Couso Creación de empresa de rutas náuticas Creación de hotel rústico en Teixoeira Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do PRODER II Memoria Sar Barbanza (Facilitada pola Fundación Paideia Galiza) A nivel xeral tamén cabe subliñar outras accións xerais como: a creación dun vídeo de recursos patrimoniais ou a asistencia a distintas feiras de turismo: Fitur e BTL- Lisboa. PROXECTOS COFINANCIADOS POLO PRODER II NA COMARCA DE NOIA LOUSAME Casa de turismo rural Do Tarela Ampliación da casa de turismo rural Casa do Xan OUTES Mesón de produtos típicos Casa Amanda Casa de turismo rural Do Zuleiro Ampliación da casa de turismo rural Perfeuto María Empresa de servizos ecuestres PORTO DO SON Restaurante dous garfos A Cociña das Monadas" Hotel Rural Val de Nebra Hotel I estrela O Noso Construción de pensión de tres estrelas Áncora da Ría Equipamento do Hotel restaurante A Salgadeira de Portosín Escola de actividades náuticas Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de FDEZ. BARJA MARTÍNEZ, José Carlos e MONTEAGUDO ROMERO, Inés (2007): PRODER II ( ). A.R.D. Ría Muros-Noia (Cedido pola Fundación Comarcal Noia) Outras accións desenvolvidas e cofinanciadas polo PRODER II nesta comarca serían: o deseño, elaboración e mantemento da páxina web da A.R.D. Ría Muros-Noia, a asistencia a eventos de promoción turística (tres feiras e dous salóns de turismo), o deseño, execución e mantemento do Sistema de Información Xeográfica da ría Muros-Noia, o estudo para a creación dun produto turístico da zona, a organización do I Foro Turístico da ría Muros-Noia, a realización dunha campaña publicitaria televisiva, a sinalización de recursos turísticos ou a elaboración dun Plan de Calidade de establecementos turísticos da ría. O apoio ao desenvolvemento do tecido empresarial hostaleiro do Proder II foi importante e serve de referencia das novas oportunidades que supoñen o programa Leader e os GAC que no segundo semestre do 2009 estarán en funcionamento e que deben ser un importante estímulo á creación de empresas tanto do sector hostaleiro como de servizos de actividades náuticas no medio natural e posta en valor do patrimonio cultural. Salientar dentro da área do Pacto como entidades dinamizadoras do sector turístico a iniciativa Ruralover promovida dende Deloa e as distintas actividades e programas realizados co impulso da Mancomunidade Arousa Norte, dos que sobresaen o Menú Degustación, o Bono Rural e a Ruta do Mexillón. Tanto unha como outra centran as súas actuacións, no que se refire ao ámbito do Pacto, na comarca de Barbanza. No caso da Mancomunidade, xunto co desenvolvemento do Plan de Dinamización Turística que rematou no 2006, destacan iniciativas innovadoras como o proxecto CREAR Turismo dirixido ao apoio á creación de novas empresas, o MET (Mapa Emocional Turístico), o apoio para a creación do Consorcio de Turismo ou o Bono Gastronómico, así como un importante labor de mellora na sinalización de puntos de interese do patrimonio cultural e natural. No caso de Ruralover destaca a creación do Club Ruralover, a posibilidade de realizar reservas on-line e a oferta de paquetes onde se combinan distintos servizos. Na área Pacto existen 4 festas declaradas de Interese Turístico, todas elas realízanse en concellos da comarca do Barbanza: Festa de O Nazareno (A Pobra do C.), San Ramón de Bealo (Boiro), Festa da Dorna (Riveira) e a Festa da Virxe da Guadalupe (Rianxo)

14 AXENCIAS DE VIAXE Como podemos ver no cadro hai un total de 20 axencias de viaxe na área Pacto, das que a meirande parte pertencen á comarca do Barbanza. O concello no que podemos atopar un maior número destas axencias é Boiro, cun total de 6, seguido por Noia e Riveira, con 5 cada unha. AXENCIAS DE VIAXE BARBANZA 16 NOIA 7 PACTO 23 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos Perfil Turista Para perfilar un estereotipo de turista recorremos a diversas fontes, entre elas o IGE e ao Instituto de Estudos Turísticos de Galicia. Aproximadamente o 20% dos turistas que visitan Galicia fano por primeira vez, mentres que o 80% xa estivera antes na nosa comunidade. Os motivos principais da viaxe son a tranquilidade e descanso que atopan na nosa terra, o traballo, o medio natural e as paisaxes, cultura e costumes e os razóns familiares e de amizade. No cadro seguinte amosamos as razóns das visitas dos turistas segundo a porcentaxe que representan (datos referidos ao ano 2006): MOTIVO PRINCIPAL DA VIAXE Tranquilidade e Descanso 29,18% Traballo 26,02% Medio natural e paisaxes 12,77% Cultura e costumes 12,21% Razóns familiares ou de amizade 10,04% Outros motivos 7,35% Fidelidade ao lugar de destino 2,29% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Datos Segundo os datos do estudo realizado pola Cámara de Comercio ( Estudio sobre la Situación del Sector Turístico en Boiro y resto del Barbanza ) as vacacións e o ocio comprenden un 91,9%, ao que lle segue a visita a familiares e amigos cun 6,3%. De seguido imos amosar un cadro pertencente ao estudo anteriormente citado da Cámara de Comercio no que se recolle información sobre a valoración dos turistas dos elementos do destino:

15 VALORACIÓN ELEMENTOS DO DESTINO % NS/NC Valoración Media Calidade do entorno natural e paisaxístico 0,9 8,7 Calidade das praias 19,6 8,5 Oferta do aloxamento 73,2 -- Restauración e Gastronomía 30,1 8,3 Accesibilidade ao destino 1,8 6,6 Oferta lúdica/cultural Oferta actividades deportivas/ocio 79,2 -- Museos 85,9 -- Señalización turística 15,2 6,3 Oficinas de información 75,8 -- Oferta comercial 51,8 7,6 Dotación de aparcamentos públicos 44,0 6,9 Hospitalidade/Amabilidade 13,4 9 Valoración global 11,4 8,6 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Cámara de Comercio Ata o 2006, segundo datos do IGE, o medio de transporte máis utilizado era o coche propio en máis do 60% das ocasións. O avión é o segundo máis usado, superando o 25%. Segundo datos de Familitur para 2008 referidos só ao medio de transporte nas viaxes internas dos residentes en España, destaca que o 82,6% utilizou o coche (un 9% máis que no 2007), ao que habería que engadir un 6,8% realizados en autobús, o que supón que os desprazamentos por estradas acaparan case un 90% do total; e no 83,5% non se realizou ningunha reserva (cun incremento do 8,9% respecto ao 2007). Ditos rankings coinciden tamén co realizado pola Cámara de Comercio no que o 83,6% dos visitantes utilizaron coche propio e o 11,5% o avión. Se atendemos ao medio utilizado en destino, o 93,2% dos visitantes usan o seu propio coche e o 4,2% un vehículo de aluguer (datos da Cámara de Comercio). En canto ao perfil propiamente dito, concluímos que se trata de varóns (en case un 60% dos casos) de idades comprendidas entre os 26 e os 65 anos. Nun 68% das ocasións trátase de homes casados e nun 22% solteiros, cun nivel de estudos superiores (48%) e secundarios (35%), cun nivel de renda medio. En máis do 45% das ocasións traballan no sector privado, mentres que os traballadores do sector público e por conta allea apenas superan o 15% cada un. Por lugar de residencia predominan os residentes en Galicia, seguidos polos que viven na comunidade de Madrid, Andalucía, País Vasco, Castilla León e Asturias. Dos estranxeiros destacan os Franceses e Alemáns. Segundo datos do Estudo da Cámara de Comercio os datos serían os seguintes: DISTRIBUCIÓN DO VISITANTE Madrid 31,30% País Vasco 13,50% Cataluña 12,40% Castilla-León 12,40% Andalucía 6,60% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Cámara de Comercio

16 O tipo de aloxamento soen ser vivendas de familiares e amigos, hoteis de 1*, 2* e 3* e/ou cámpings e caravanas. Normalmente proceden, nun 63% dos casos de España, de Galicia nun 22% en un 15% trátase de turistas estranxeiros, dos que destacan os portugueses. TIPO DE ALOXAMENTO Vivenda de aluguer 22,40% Familiares / Amigos 21,80% Casa propia 21,60% Camping 10,70% Hostal / Pensión 7,70% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Cámara de Comercio 2007 Tamén segundos os datos reflectidos no mesmo estudo da Cámara de Comercio o 53,8% dos turistas utilizan Internet para a busca de información sobre o aloxamento, e o 19,6% deixase aconsellar por familiares e amigos. Vexamos agora a estancia media dos nosos visitantes segundo lugar de aloxamento: ESTANCIA MEDIA EN DESTINO (Nº Noites) En Hotel/Pensión/Casa Rural 4,1 En Camping/Apartamentos Turísticos 5,2 En casa de familiares/amigos 9,8 En vivenda de aluguer 17,4 En casa propia (2ª residencia) 28,1 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Cámara de Comercio 2007 Entre as actividades predominantes realizadas polos residentes en España no 2008 seguindo datos de Familitur. destacan: Ir de compras (68%), pasear polo campo (53,8%), visitar a familiares ou amigos (52,9%), visitas culturais (49%) e actividades gastronómicas (44,6%). O gasto medio diario dos turistas sitúase entre os 50 e 100. Segundo datos de Turgalicia o gasto medio dun turista na zona do Barbanza é de 56 e do estudo da Cámara de Comercio é de 25,4 sen aloxamento e de 45,7 con el. Para a planificación da viaxe por parte de turistas españois, segundo datos de Familitur 2008, utilízase Internet nun 12,5%, do que para a busca de información faise nun 96% das ocasións, para realizar reservas e efectuar o pagamento as porcentaxes redúcense considerablemente, pasando a ser dun 67% e un 31% respectivamente. Seguindo o estudo da Cámara de Comercio do ano 2007 para a nosa zona os datos serían os seguintes: ORGANIZACIÓN DA VIAXE Por mi cuenta 80,00% Por mi cuenta a través de Internet 18,70% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Cámara de Comercio No 25% das ocasións o medio publicitario máis consultado polos visitantes da nosa área, segundo datos do estudo sobre turismo da Cámara de Comercio, é Internet quedando as guías especializadas e os folletos turísticos relegadas a un 6,6% e a un 3% respectivamente. O 42,6% dos

17 turistas prefiren reservar o aloxamento directamente por teléfono e o 41,9% faino en persoa cando chega a destino. No estudo da Cámara de Comercio reflíctese un cadro sobre o grado de satisfacción do visitante na zona do Barbanza, e resumindo un pouco ditos datos, temos que o 97,9% dos visitantes recomendaría esta zona, o 76,6% volvería sen dúbida algunha e o 21,2% probablemente tamén. En canto á relación calidade-prezo o 40,7% considéraa boa e o 35,2% moi boa. 6. Índices do Sector Turismo Partindo dos índices turísticos e de poboación do Atlas Socioeconómico de Caixanova 2009 (datos referidos a 2007), podemos facer a estimación que se reflicte na seguinte táboa: ÁREA Nº Turistas segundo Índice Turístico Nº Turistas segundo o Índice de Poboación Diferenza BOIRO LOUSAME NOIA OUTES POBRA PORTO DO SON RIANXO RIVEIRA PACTO Na primeira columna ofrécese unha estimación do número de turistas en cifras absolutas a partir do índice Turístico do Atlas Socioeconómico de Caixanova citado o que se obtén multiplicando o índice turístico polo total de turistas nacionais e estranxeiros (datos sacados do estudo IDEGA) e dividindo o total por Na segunda columna o número de turistas obtívose a partir do índice de poboación do Atlas Socioeconómico de Caixanova o que se obtén multiplicando o índice poboación polo total de turistas nacionais e estranxeiros (datos sacados do estudo IDEGA) e dividindo o total por Na terceira columna amósase a Diferenza do número de turistas entre as dúas primeiras columnas, amosando o número de turistas necesarios para que se iguale o Índice Turístico co de poboación. Así pois, atopamos un déficit de case turistas para equiparar ambos índices

18 7. Desestacionalización Neste epígrafe imos aportar algúns datos importantes para establecer estratexias para a potenciación do turismo en datas aínda pouco atraíntes. Consideraremos os meses de Maio e Outubro como os de maior potencial, e máis en concreto, e na medida das posibilidades, centrarémonos nas pontes correspondentes a eses meses: a ponte do Día das Letras Galegas en Maio e a ponte do Pilar en Outubro. 7.1 Visitantes Nun primeiro punto analizaremos as visitas a Galicia realizadas mediante avión, xa que se trata do segundo medio de transporte máis utilizado polos nosos turistas, tal e como aclaramos no apartado referente ao perfil do turista. Na gráfica seguinte amosamos todas as entradas e saídas a Galicia. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE VISITANTES ANO MAIO OUTUBRO Maio EVOLUCIÓN DAS ENTRADAS E SAÍDAS DE GALICIA EN MAIO E OUTUBRO NO PERÍODO Outubro Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de AENA. Á vista dos datos concluímos que as persoas que visitan Galicia no mes de outubro foron habitualmente máis que as que o fan no mes de maio, aínda que neste dous últimos anos o mes de maio superou ao de outubro no número de visitantes. Con todo non aparece unha diferenza especialmente significativa, agás no Distribución de viaxeiros Segundo datos do Instituto Nacional de Estatística, os viaxeiros que máis visitan a provincia da Coruña pertencen a Galicia en máis do 37% das ocasións, seguidos polos viaxeiros madrileños en algo máis do 18%: DISTRIBUCIÓN DOS VIAXEIROS Galicia 37,46% Madrid 18,11% Cataluña 8,95% Andalucía 6,53% Castilla-León 5,83% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE. Datos

19 A orixe dos turistas dentro do ámbito do Pacto atendendo aos datos proporcionados polas oficinas de turismo de Riveira e Rianxo (segundo lugar de orixe das persoas que solicitaron información en ditas oficinas ata finais de setembro do 2009) son os residentes en Galicia, seguidos polos das comunidades de Madrid, Andalucía, Asturias, Pais Vasco, e Castilla-León. En canto aos turistas estranxeiros, destacan Francia e Alemania no Pacto, pero para Galicia destacan tamén os británicos e portugueses. En canto ás pernotacións na provincia seguen o mesmo ranking, aínda que con porcentaxes diferentes: PERNOTACIÓNS DOS VIAXEIROS Galicia 39,63% Madrid 16,71% Cataluña 7,94% Andalucía 6,74% Castilla-León 5,79% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE. Datos Vexamos agora os viaxeiros entrados na provincia da Coruña, así coma as pernotacións en datos absolutos: VIAXEIROS ENTRADOS NA PROVINCIA DA CORUÑA Maio Outubro TOTAL Españois Estranxeiros Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE. Datos PERNOTACIÓNS NA PROVINCIA DA CORUÑA Maio Outubro TOTAL Españois Estranxeiros Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE. Datos O número de viaxeiros entrados na provincia da Coruña foi superior no mes de maio, con respecto a outubro, pero cómpre ter en conta que as pernotacións foron maiores en outubro. 7.3 Viaxeiros e Pernotacións nas Rías Baixas Os datos anteriores refírense, como xa comentamos, a toda a provincia da Coruña, pero para achegarnos máis ao noso territorio, amosamos de seguido os datos numéricos correspondentes ás Rías Baixas (incluída tamén a comarca de Noia) para os meses de Maio e Outubro no ano Primeiramente reflectimos o número de visitantes entrados nas Rías Baixas: VIAXEIROS ENTRADOS NAS RÍAS BAIXAS Maio Outubro TOTAL Españois Estranxeiros Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE. Datos

20 meses: Amosamos agora o número de pernotacións acontecidas nas Rías Baixas para os mesmos PERNOTACIÓNS NAS RÍAS BAIXAS Maio Outubro TOTAL Españois Estranxeiros Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE. Datos Á vista dos datos anteriores podemos concluír que tanto o número de visitantes coma as pernotacións nas Rías Baixas son maiores no mes de outubro que no mes de maio nas Rías Baixas, a diferenza da provincia na que os visitantes foron menos en outubro pero as pernotacións foron maiores que en maio. 7.4 Estancia Media A estancia media é maior no mes de outubro, tanto para as Rías Baixas coma para a cidade de Santiago de Compostela, e é moi pouco inferior na provincia da Coruña, tal e como vemos reflectido no cadro seguinte: ESTANCIA MEDIA Maio Outubro Coruña 2,13 2,12 Rías Baixas 2,33 2,52 Santiago 2,01 2,02 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE. Datos A seguinte táboa amosa a estancia media da provincia da Coruña segundo se trate de hoteis de 3 ou menos estrelas ou de hostais de 3 ou menos estrelas. Así, vemos que dependendo o aloxamento de que se trate a estancia media será maior nun mes que noutro. Con todo, debemos ter en conta que na área Pacto predomina o aloxamento en hostais e casas de turismo rural ao aloxamento en hoteis. ESTANCIA MEDIA SEGUNDO ALOXAMENTO Maio Outubro Hoteis 2,20 2,15 Hostais 2,74 2,96 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Datos

21 7.5 Clima Outro factor moi importante a ter en conta á hora de elixir a data para viaxar é o clima, un factor totalmente impredicible a priori. Con todo, imos analizar os datos da temperatura, das precipitacións e horas de sol no marco temporal tanto para o mes de maio coma de outubro. Como observamos na táboa seguinte as temperaturas no mes de maio sitúanse entre os 11 e os 18,8ºC, mentres que no mes de outubro a temperatura mínima supera os 14ºC e a máxima os 20. No mes de maio, a temperatura máxima non se establece arredor dunha data tal e como ocorre en outubro no que se sitúa en torno ao día do Pilar. TEMPERATURAS REXISTRADAS ANO TEMPERATURA MEDIA DO AIRE (ºC) TEMPERATURA MÁXIMA DO AIRE (ºC) TEMPERATURA MÍNIMA DO AIRE (ºC) DATA TEMPERATURA MÁXIMA Maio Outubro Maio Outubro Maio Outubro Maio Outubro ,73 16,51 18,82 19,47 11,69 14,63 25,2ºC -> 3 Maio 25,7ºC -> 12 Out ,47 16,53 17,14 19,52 11,93 14,13 20,4ºC -> 3 Maio 26,1ºC -> 11 Out ,62 16,96 18,01 20,83 11,41 14,51 27,3ºC -> 17 Maio 24,7ºC -> 10 Out ,03 17,82 18,26 20,06 11,84 15,69 21,2ºC -> 13 Maio 24,0ºC -> 14 Out Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de Meteogalicia. Estes dous últimos as precipitacións foron máis abundantes na primeira quincena de outubro que en maio, con todo os días de choiva non foron moitos máis nun mes que noutro. Así, en outubro do 2009 só houbo un día de choiva máis que en maio, pero no ano 2008, os días de choiva de maio duplicaron aos de outubro. Houbo máis horas de sol en outubro tanto no 2007 coma no 2008, pero no 2009 as horas de sol reducíronse moito neste mes e aumentaron en maio con respecto ao ano anterior. PRECIPITACIÓNS E HORAS DE SOL ANO CHOIVA (L/m2) DÍAS DE CHOIVA HORAS DE SOL Maio Outubro Maio Outubro Maio Outubro ,14 4, ,01 5, ,47 2, ,18 7, ,53 0, ,07 9, , Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de Meteogalicia

22 7.6 Outros Factores Importantes As clases, os exames,, son elementos moi importantes, xa que consideramos aos estudantes como turistas e/ou viaxeiros potenciais suficientemente considerables como para telos en conta. No mes de maio os mozos teñen unhas posibilidades de mobilidade máis reducida ao ser datas nas que comezan a estudar para os exames de fin de curso. No mes de outubro non se da este hándicap. A Consellería do Mar ampliará en 2010 o Proxecto Mar Achega tralo éxito acadado polo programa piloto nos meses de outubro e novembro de Este programa naceu como iniciativa para amosar á poboación do interior de Galicia o sistema de extracción e primeira venda dos produtos da pesca artesanal capturados nas augas interiores de Galicia aos consumidores finais. (No ano 2009 as comarcas de Noia e Barbanza non participaron) 7.7 Calendario 2010 Neste derradeiro apartado amosamos as como coinciden as pontes do Día das Letras Galegas e a do Pilar no vindeiro ano 2010, que son as dúas datas clave nas pode xirar a realización dun proxecto de promoción e realización dun evento do ámbito da península do Barbanza como primeiro paso en iniciativas cara a desestacionalización. MAIO 2010 LUNS MARTES MÉRCORES XOVES VENRES SÁBADO DOMINGO OUTUBRO 2010 LUNS MARTES MÉRCORES XOVES VENRES SÁBADO DOMINGO

23 8. Promoción Turística da área Pacto dende Turgalicia O posicionamento de Barbanza-Noia dentro da promoción xeral de Galicia realizada dende Turgalicia amosa as moitas carencias e potencialidades aínda por desenvolver, así na promoción das Rutas Xacobeas a península queda relegada a unha situación case testemuñal. No folleto promocional só se lle adican 5 liñas e 3 fotografías de distintos lugares de interese de toda a área. Así mesmo, está ausente no programa Bonus Iacobus. En canto a outras promocións, campañas coma a de Turismo Gastronómico, só aparecen adheridos dous establecementos, ou na campaña Á Procura do Cogomelo só un establecemento. Nas promocións de sendeirismo e Vivir a Arte non atopamos referencias. En aloxamentos Senlleiros só aparecen 4 dos 222 do total de Galicia e só unha casa rural, e un camping co distintivo Q de Calidade. No que se refire a empresas de turismo activo, só aparece unha en todo o Pacto. No programa de Turismo Mariñeiro, Barbanza-Noia amosa unha oferta moi por debaixo da súa potencialidade e significativamente menor que Arousa-Sur ou a Costa da Morte

24 9. Síntese das Conclusións e DAFO dos principais estudos sobre o Sector Turístico no territorio do Pacto A continuación ofrecemos o DAFO realizado pola Mancomunidade de Municipios Arousa- Norte no 2005 ( Diagnose do potencial turístico ), pódese constatar como as fortalezas e oportunidades alí expostas para a comarca do Barbanza (territorio que coincide co de Arousa- Norte) poden ser xeneralizables a todo o ámbito do Pacto. Por iso, o deseño dunha estratexia coordinada entre as dúas comarcas podería amplificar e facer máis viables as posibilidades de desenvolvemento que ofrece o territorio, á vez que axudaría a minimizar as debilidades e ameazas expresadas na citada diagnose. DEBILIDADES Superficie dos espazos naturais protexidos, en particular nas zonas de costa, insuficiente. Elevada concentración da oferta de aloxamentos en Riveira. Elevada estacionalidade da demanda. Escasa oferta hostaleira de calidade. Deficiente comunicación da oferta turística. Elevado número de incendios: deterioro da imaxe do territorio e degradación ambiental. Escasa diversificación da orixe dos turistas. Insuficiente desenvolvemento dos servizos asociados ao sector turístico. FORTALEZAS Existencia de recursos de elevado valor (Parque Nacional) Amplitude dos recursos turísticos. Navegabilidade da ría durante practicamente todo o ano. Elevada dispoñibilidade e calidade do recurso praias. Complementariedade entre o potencial turístico e as actividades económicas predominantes (cultura mariñeira). Ubicación nas Rías Baixas, denominación territorial moi recoñecible polos potenciais turistas nacionais. AMEAZAS Existencia de competidores fortes na propia ría e no entorno próximo. Tendencia ao incremento da competitividade entre os destinos turísticos debido á mundialización da oferta. Risco de actuacións urbanísticas nas zonas costeiras que deteriores o potencial turístico. OPORTUNIDADES Previsible crecemento de novos segmentos da demanda turística, como o turismo cultural, turismo de natureza e, sobre todo, da náutica de recreo. Proximidade a Santiago de Compostela: posibilidade de captación de novos fluxos turísticos. Novas tecnoloxías da comunicación: posibilidade de chegar a maior número de turistas potenciais. Así mesmo, no estudo realizado no 2007 pola Antena Local de Boiro da Cámara de Comercio titulado Estudio sobre la situación del sector turístico en Boiro y resto del Barbanza se detectaron como necesidades para o desenvolvemento do sector: - Xerar unha maior oferta de actividades complementarias de lecer,deportivas, culturais. - Maior colaboración e cooperación entre as distintas empresas e axentes do sector presentes no territorio. - Realizar actividades e xerar produtos turísticos que permitan desestacionalizar. - Maior apoio da Administración Pública ao sector. - Aumentar a oferta de restaurantes na zona que ofrezan un servizo de calidade. - A escasa información turística ofertada no destino. - Dar maior promoción e publicidade ao destino

25 10. Conclusións As conclusións expresadas no apartado anterior seguen, no fundamental, vixentes e poden ser xeneralizables para todo o territorio do Pacto. A continuación, expoñemos unha serie de puntos nos que intentamos amosar melloras realizadas ata o momento así como carencias que aínda persisten e deberan terse en consideración para unha mellora do desenvolvemento do sector. Ao longo do último lustro, cabe destacar a mellora das comunicacións terrestres que permiten un máis doado acceso ao territorio do Pacto Territorial Barbanza-Noia. Ca posta en funcionamento da Autovía do Barbanza e a próxima finalización do corredor Santiago-Noia debe favorecer un maior acceso de visitantes á zona. Grazas a estas infraestruturas a proximidade ao principal destino turístico de Galicia, Compostela, faise aínda maior. Tamén nos últimos anos ampliouse a sinalización dos principais destinos de interese pero, como se indicou en estudos xa citados, segue existindo carencias de boa información en destino, especialmente seguen apreciándose carencias no referente a ofrecer unha información clara, coordinada e accesible sobre as distintas actividades de interese turístico que se desenvolven na zona. En canto á promoción do territorio no exterior cómpre destacar a labor realizada tanto pola Fundación Comarcal de Noia como pola Mancomunidade Arousa-Norte. Con todo, non se teñen realizado campañas coordinadas e con continuidade de promoción conxuntas de todo o territorio. No uso das novas tecnoloxías queda por explorar a posibilidade da creación dunha oficina virtual de turismo que poida servir tanto coma portal de información continuamente actualizada sobre actividades, ofertas, eventos, etc, e incluso coma central de reservas. Constátase tamén a ausencia de novos eventos relacionados coa posta en valor do patrimonio cultural e natural. Todo o territorio Pacto segue sen contar cunha infraestrutura cuberta axeitada para a realización de grandes eventos de tipo deportivo, cultural, feiral, etc. Se ben estanse a realizar algunhas accións de colaboración entre sector privado e público (especialmente na comarca do Barbanza polo impulso da Mancomunidade Arousa-Norte), seguen sen concretarse iniciativas coma a creación dun Consorcio para o desenvolvemento turístico. A planificación de actividades continúa sendo a curto prazo e debera contemplarse a posibilidade do deseño dun plan estratéxico para toda a área Pacto mediante a acción coordinada das entidades supramunicipais que xestionan distintos programas neste ámbito

26 Unidade de Promoción e Desenvolvemento Asociación Impulsora do Pacto Territorial de Emprego do Barbanza-Noia Equipo Técnico: Santiago Páramo Aller Director Beatriz Pérez Rey Técnica en Prospección e Análise do Mercado de Traballo Sandra Pérez González Técnica en Emprendemento e Promoción do Emprego Carolina Pampín Pérez Técnica en Orientación e Mellora da Empregabilidade Carmen Paz Brión Persoal de Apoio Xaneiro

27 ASOCIACIÓN IMPULSORA DO PACTO TERRITORIAL DE EMPREGO DO BARBANZA-NOIA