TEMA 1 CARA A IDADE MEDIA 1. CRISE DO IMPERIO ROMANO. DIVISIÓN E CAÍDA. 2. NORTE DE ÁFRICA: ISLAM

Transcrição

1 TEMA 1 CARA A IDADE MEDIA 1. CRISE DO IMPERIO ROMANO. DIVISIÓN E CAÍDA. 2. NORTE DE ÁFRICA: ISLAM Mahoma predicando o Corán 3. ORIENTE: IMPERIO BIZANTINO. Xustiniano, emperador de Bizancio 4. OCCIDENTE: REINOS BÁRBAROS. Coronación de Carlomagno coma emperador CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 1

2 1. CRISE DO IMPERIO ROMANO. DIVISIÓN E CAÍDA. No S III d.c. o Imperio Romano sufriu unha profunda crise: Económica: Redución do número de escravos ( nos que se sustentaba o sistema económico ) e tamén de ingresos, aumentando asi os impostos: a poboación,tanto urbana como rural, empobreceuse. Social: Isto provocou o abandono das ciudades ( ruralización ) para convertérense en colonos ( pagaban unha renda por traballar a terra ) Política: Corrupción, inseguridade, guerras civís provocadas polos xenerais do exército que utilizaban este en beneficio propio, ataque dos pobos bárbaros xermánicos Relixiosa: Por riba, a expansión do cristianismo a partires do 313 d.c. ( Edicto de Milán polo emperador Constantino que daba liberdade de culto aos cristiáns ) tamén influiu na crise do imperio xa que se negaba tanto o poder do emperador coma os deuses da relixión romana. O cristianismo foi relixión oficial a partires do 380 d.c. ( Edicto de Tesalónica por Teodosio I ) No ano 395 d.c., Teodosio I dividiu o Imperio en dous: Occidente ( capital en Roma ) e Oriente ( capital en Constantinopla: nacemento do Imperio Bizantino ). Os pobos xermánicos foron atacando progresivamente o imperio ata que Odoacro, o caudillo dos hérulos,destrona ao último emperador Rómulo Augusto no ano 476 d.c. Roma foi quen de conter a esas tribos xermánicas durante séculos. Eses bárbaros estaban fascinados con ela. Non a podían conquistar, pero sí emigraban alí. No S IV formaban incluso parte do exército romano: Os bárbaros eran defensores do Imperio!. Por que entón veu a catástrofe? A superioridade romana debíase fundamentalmente ás súa organización e disciplina; en realidade, romanos e bárbaros usaban as mesmas armas. Coa crise, apareceu a anarquía e a desorde no imperio. O antigo imperio romano quedará dividido realmente en tres grandes espazos políticos e culturais: os reinos bárbaros ( Occidente ), o imperio bizantino ( Oriente ) e o Islam (Península arábiga e norte de África ). Observa o seguinte mapa: CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 2

3 2. NORTE DE ÁFRICA: ISLAM O Islam nace na península Arábiga, un territorio desértico e habitado por tribos enfrontadas entre si, sen ningún poder non había ningún estado - ou relixión eran politeístas - que as unise. Só había un elemento que realmente era común a todos: a lingua árabe. No SVII xurdíu un personaxe, Mahoma ( ) que predicou unha nova relixión: o Islam ( sometemento a deus : Alá ). Na súa cidade, A Meca, o Islam non foi ben recibido e tivo que fuxir a Medina no a no ano 622: é a data coñecida como a Héxira, comezo do calendario musulmán. Os musumás ou seguidores do islam deben seguir os 5 preceptos ou regras que marca o Corán ou libro sagrado: Profesión de fe: Non hai máis deus que Alá e Mahoma é o seu profeta Oración 5 veces ao día mirando á Meca. Oración colectiva os venres na mesquita ( lugar de reunión para a oración ) Esmola aos pobres e necesitados. Xaxún no mes de Ramadán desde o mencer ao solpor. Peregrinación á Meca polo menos unha vez na vida. Outras normas son non beber alcohol nen comer carne de porco, permítese a poligamia e prohíbense os xogos de azar. Unha vez morto Mahoma e facendo uso da yihad ou guerra santa, os musulmáns estenderon o Islam, creando un gran imperio: Califato ortodoxo ( ): Desde Medina, os sucesores de Mahoma conquistan Siria, Palestina, Exipto, Persia e Mesopotamia. Califato Omeya( ): A familia dos Omeyas trasladan a capital a Damasco, conquistando o Norte de África e a Península Ibérica polo oeste, chegando ata o Val do Indo polo Leste Califato Abasí( ): A dinastía abasí leva a capital a Baghdad. No ano 1055, esta dinastía estará baixo o dominio turco ata a toma da capital polos mongois en CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 3

4 Os califas, xefes políticos e relixiosos, dirixían o imperio xunto cos seus conselleiros ( primeiro ministro ou visir ), gobernadores de provincias ( valís ) e os xuices ( cadís ) A pesares de que a economía musulmá estaba baseada na agricultura, eran grandes artesáns e bos comerciantes, por terra ( son moi coñecidas as caravans de camelos ) e por mar ( lembra as historias de Simbad o Mariño, un dos relatos das Mil e unha noites ). A medina ou cidade musulmá tiña -e ten - o zoco ou mercado onde comerciantes e artesáns ofrecen produtos ao público. Imaxes: Banco de imaxes INTEF Os musulmás desenvolveron unha gran civilización, cun gran gusto pola cultura e os libros ( tiñan grandes bibliotecas con obras de autores gregos e romanos, así coma de relatos propios coma as Mil e unha noites ), a arte e a música. CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 4

5 3. ORIENTE: IMPERIO BIZANTINO. O Imperio omano de Oriente resiste as invasións dos pobos bárbaros e desenvolve unha civilización durante uns mil anos, herdeira da romana, ata que no 1453 os turcos toman a súa capital, Constantinopla. Estamos a falar do Imperio Bizantino, que toma o nome da súa capital: Bizancio, despois chamada Constantinopla. Xustiniano ( ), o seu emperador máis importantes, tentou reunificar o Imperio Romano. No seguinte mapa podes ver que conquistou Italia, o Norte de África e o sur da Hispania visigoda. Con isto consegue volver a dominar prácticamente todo o Mediterráneo. Pero estas conquistas non foron por moito tempo: os reinos xermánicos e o islam arrebatáronllas ( incluso os normandos ou vikingos os expulsaron do sur de Italia ), entrando así nun longo período de crise, ata que foron invadidos polos turcos otomanos ( 1453 ) A civilización bizantina tivo moita importancia na Europa medieval, sendo a herdeira da civilización romana ( Xustiniano, p.ex., codificou todas as leis: o Código Xustiniano ) e grega ( o grego era o idioma oficial ), asi como da cristiana. A igrexa cristiana desempeñou un importante papel en Bizancio, coa figura do Patriarca de Constantinopla. Este rivalizaba co Papa de Roma, ata o punto de crear un cisma: a separación no 1054 entre a Igrexa católica de Roma e a ortodoxa de Constantinopla. O legado artístico do Imperio Bizantino ten moita relación coa relixión: a igrexa ( o máximo espxonente é Santa Sofía de Constantinopla S VI - co seu xogo de cúpulas e semicúpulas ), os mosaicos (que representaban escenas relixiosas) e as iconas ( imaxes relixiosas). CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 5

6 4. OCCIDENTE: REINOS BÁRBAROS. Despois da división do imperio e as conseguintes invasións dos bárbaro, no imperio romano de occidente formáronse reinos xermánicos ( ou bárbaros ), entre os que destacamos o Reino Franco, o vándalo, o ostrogodo, o lombardo, o anglo, o saxón. O espazo deixado por todos este pobos bárbaros en Europa central e do leste foi ocupado polos pobos eslavos. No ano 409, suevos, vándalos e alanos entran en Hispania. Os romanos, no 415, buscan a axuda so visigodos. Estes vencen a vándalos e alanos, e acurrunchan na Gallaecia aos suevos. O reino suevo ( ). Os suevos asentáronse na Gallaecia. Desde alí, con reis coma Requila ou Requiario loitaron contra os visigodos, ampliando os seus territorios cara Lusitania e Baetica. Os visigodos, co rei Teodorico II, venceron na batalla do Órbigo ( ano 456 ) e no 585, co rei Leovixildo, invadiron o territorio suevo. O reino visigodo ( ). Os visigodos instauran unha monarquía na Península que se integrou cos hispanos, romanizándose: recopilan as leis no Liber Iudicorum ( 654, Recesvinto ) ou convértense ao cristianismo ( 589, Recaredo ). No 711, os musulmás vencen na batalla de Guadalete e acaban co dominio visigodona antiga Hispania. CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 6

7 Unha das consecuencias máis importantes da entrada dos pobos bárbaros nos territorios do imperio romano foi a ruralización da sociedade. Os campesiños necesitan paz e seguridade para cultivar os campos. Sen elas, só queda a fame. As cidades necesitan subministro continuo de produtos alimenticios. Ante a inseguridade provocada polas invasións e polas guerras entre os reinos bárbaros, a xente abandonou as cidades: Roma pasou de ter 1 millón de habitantes a só 10 mil! As xentes perifrían vivir coma colonos ao amparo dun gran propietario de terras que vivía nas antigas vilas romanas. Traballaban esas terras a cambio do pago dunha renda. A economía vaise reducindo case e exclusivamente á práctica da agricultura e gandería para o autoconsumo, sen case comercio, industria e uso da moeda. Así ocorreu no destacado reino franco: Un dato pode darnos idea da situación: a Galia romana contaba cuns 10 millóns de habitantes; no S VII só tiña 3. Na época da disnatía carolinxia. Carlomagono ( ) intentou restablecer o antigo imperio romano de occidente conquistando territorios en Italia, norte da Península Ibérica e centro de Europa. Chegou a ser nomeado emperador no ano 800, con capital en Aquisgrán. Realmente, o imperio só durou ata o 843, ano do Tratado de Verdún, no que se reparte o imperio entre os tres fillos do sucesor de Carlomagno.Este tratado é a base do nacemento de Alemaña, Francia e Italia ) No goberno e administración deste imperio está a base do que será o futuro feudalismo. Carlomagono dividiu o imperio en: Territorios: Condados, gobernados por un conde Marcas: zonas frontreirizas que servían de defensa, dirixidas por un marqués. Un exemplo é a Marca Hispánica ( Navarra, Aragón e Cataluña ), fronteira co Islam. O emperador, así, cedía territorios e poder a cambio de manter controlar o o imperio. Para manter o contacto con todos os territorios creou a figura do missi dominici: unha especie de que facía informes sobre a situación nos diferentes condados e marcas do imperio. CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 7

8 As terras do imperio traballánse en grandes latifundios, moitas veces posesións dispersas polo territorio, que se dividían en : Reserva señorial: terras do señor Mansos: pequeñas leiras ( unidades de explotación familiar ) traballadas por campesinos ( libres ou servos ) que pagaban unha renda ( en produtos da colleita e traballo persoal ) ao señor. A situación no S IX empeorou debido a novas invasións ( normandos ou vikingos, desde o norte; búlgaros e húngaros polo leste ). A inseguridade aumentou e foi aproveitada por condes e marqueses para aumentar o seu poder. O feudalismo está a nacer. Os normandos ou vikingos volven a traer a inseguridade á Europa Occidental no S IX CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 8

9 ACTIVIDADES: 0. Elaboramos unha liña do tempo da Idade Media. Pega tres folios en branco horizontalmente. Tres liñas, a 1 cm cada unha doutra, no centro da páxina. As tres liñas de cor negro, a central máis grosa. Lonxitude 77 cm Facer unha pequena marca por cada século, cada 7 cm. Pintar de verde claro o espazo entre as liñas. Marcar a primeira data no 395 ( esquerda ) e a última no 1492 ( dereita ). Polo medio vai poñendo nas marcas anteriores os anos 500,600,700,800,900,1000,1100,1200,1300 e 1400 DIVISIÓN E CAÍDA DO IMPERIO ROMANO 1. Elabora un esquema sobre a fin do Imperio Romano seguindo este modelo. Acábao coas datas de 395 e 476. Despois completa o mapa da división do imperio ( ver mapa páx. 1). CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 9

10 2. En que tres grandes zonas quedou dividido o Mediterráneo na época carolinxia. Completa o mapa ( consulta os mapas da páx. 2 e 6) O ISLAM 3. Localiza na liña do tempo as etapas do Imperio do islam 4. Consulta e fai unha lista de países actuais que formaron parte dese imperio. 5. Que dous elemento unen a todos os musulmás. 6. Escribe un sinxelo texto sobre o Islam no que utilices as seguintes palabras: lingua, profeta, Héxira, libro sagrado, preceptos. 7.- Busca o significado de: califa, medina, zoco, mesquita, Corán O IMPERIO BIZANTINO 8. Fai unha presentación por escrito sobre o Imperio Bizantino na que sigas o seguinte guión: Orixe : como se formou nun principio. Emperador máis importante e zonas que conquistou Inimigos que tivo. Civilización e arte. Cando e por que rematou. En cada apartado fai polo menos unha frase. Une as distintas partes cos nexos adecuados. CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 10

11 INVASIÓNS E REINOS BÁRBAROS 9. Le con atención este documento escrito por Idacio, bispo e historiador galego do S V. Os bárbaros que penetraran nas Españas devástanas en loita sangrienta. A peste fai, pola súa parte, non menos rápidos estragos. ( ) o soldado saquea as riquezas e os mantenimentos gardados nas cidades: reina unha fame tan espantosa que, obrigado por ela, o xénero humano devora carne humana ( ) ( ) As fieras,aficionadas ós cadáveres dos mortos pola espada, pola fame e pola peste, destrozan ata ós homes máis fortes, e cebándose nos seus membros, encarnízanse cada vez máis para destrucción do xénero humano, desta sorte, exarcebadas por todo o orbe as catro plagas: o ferro, a fame, a peste e as fieras, cúmprense as prediccións que fixo o Señor por boca dos seus Profetas. ( ) Os bárbaros, resoltos pola misericordia do Señor a facer a paz, repártense pola sorte as rexións das provincias para establecerse nelas; os vándalos e os suevos ocupan Galicia, situada na extremidade occidental do mar Océano; os alanos, a Lusitania e os vándalos chamados silingos, a Bética. Os españois que sobreviviron ás plagas nas cidades e castelos, sométense á dominación dos bárbaros que se enseñoreaban das provincias. ( ) O rei Genserico, deixando as Españas, embárcanse no mes de maio na costa da provincia da Bética con todos os vándalos e as súas familias, e pasa a Mauritania e África ( ) Os suevos, que baixo o manos do rei Hermerico asolaban ó interior de Galicia, mortos moitos deles e feitos cautivos outros pola plebe que conservaba os castelos máis seguros, renovan a paz que romperan mediante a devolución das familias que fixeran prisioneiras. ( ) Pouco despois, Teodorico, rei dos godos, co asentamento e beneplácito do emperador Avito, entra nas Españas co seu poderoso exército, Sae ó seu encontro Rechiario con gran número de suevos, e empeñada as pouco a batalla ás doce millas da cidade de Astorga, xunto ó río Órbigo, o día terceiro antes das Nonas de outubro, feira sexta, é vencido Rechiario, de tal sorte ue,destrozadas ás súas huestes, feitos prisioneiros non poucos dos seus e popstos en fuga os demais, ferido e fuxitivo, logra, con grande dificultade, refuxiarse nas extremidades de Galicia. ( ) Exacérbase o espíritu de hostilidade entre suevos e os galegos a consecuencia de ter sido mortos algúns ( destes ) de orixe ilustre. ( ) Os suevos que habitaban en Lugo acometen de súpeto, nos días de Pascua, ós romanos, cando estes máis confiados estaban polo respecto que tales días inspiran, dando morte a algúns deles e ó noble maxistrado que os gobernaba. IDACIO: Crónica Qué título lle poñerías ao texto? Resúmeo ( mínimo dúas ou tres frases ) Cales son as catro pragas que según Idacio azotan a Hispania? Explica o significado de cada unha delas. Zonas da Península Ibérica que ocupa cada pobo bárbaro.localízaos no seguinte mapa: CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 11

12 Cal foi o último pobo en entrar en Hispania e con que outro pobo bárbaro se enfronta? Quen perde ese enfrontamento e onde se refuxia o pobo perdedor? 10. Explica o significado desta frase: Unha das consecuencias máis importantes da entrada dos pobos bárbaros nos territorios do imperio romano foi a ruralización da sociedade. Por que ocorreu isto? 11. Quen era Carlomagno? 12. Fai dous pequenos esquemas nos que expliques: O goberno e administración do impeiro carolinxio O traballo das terras no imperio carolinxio. Adxunta debuxos que axuden a enterder o esquema. 13. Cales son os grupos sociais desta época? 14. Que edificio se representa no debuxo? Descríbeo? A que civilización pertence? CCSS 2º ESO TEMA 1. CARA A IDADE MEDIA viaxeaitaca.com 12